00:01 / 06-05-2024
Şəhid Abdulla Əhmədovun əsgər getdiyi gün qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
23:15 / 05-05-2024
Lavrov: "ABŞ-ın hər iki tərəfi Rusiyanı özlərinə düşmən hesab edir"
23:06 / 05-05-2024
Fidan: "İranın İsraillə münaqişəsi böyük müharibənin xəbərçisi ola bilər"
22:37 / 05-05-2024
"Tele Sahel": Rusiya Nigerə hərbi texnika və humanitar yardım çatdırıb
22:27 / 05-05-2024
WAM: BƏƏ-nin şimalında yeni qaz ehtiyatları aşkar edilib
22:09 / 05-05-2024
Putinin göstərişi ilə Maşa adlı qıza bir it balası verdilər
21:54 / 05-05-2024
Böyük Britaniyanın hakim partiyası regional seçkilərdə yerlərinin təxminən yarısını itirib
21:08 / 05-05-2024
HƏMAS İsraillə razılaşma əldə etməkdə maraqlı olduğunu təsdiqləyir
21:00 / 05-05-2024
Türkiyə qaz anbarının tutumunu ikiqat artırmaq niyyətindədir
20:28 / 05-05-2024
Çoxuşaqlı ailənin evində baş verən yanğında məktəbli qız ölüb
20:24 / 05-05-2024
Məktəbli qız idman dərsindən sonra reanimasiyaya yerləşdirilib
20:17 / 05-05-2024
"Axios": ABŞ İsrailə sursat tədarükünü dayandırır
20:12 / 05-05-2024
İsrail polisi "Əl-Cəzirə" ofislərinin avadanlıqlarını ələ keçirib
20:04 / 05-05-2024
Attraksionda 3 uşaq xəsarət alıb
19:59 / 05-05-2024
Keçmiş MKİ agenti Conson: "ABŞ-ın Ukraynaya müdaxiləsi üçün 700 minlik orduya ehtiyacı var"
19:49 / 05-05-2024
Ramzan Kadırov pravoslav xristianları Pasxa bayramı münasibətilə təbrik edib
19:43 / 05-05-2024
Səudiyyə Ərəbistanı Asiya üçün neftinin satış qiymətlərini artırıb
19:36 / 05-05-2024
Qahirədə Qəzza ilə bağlı danışıqlar başa çatıb
19:29 / 05-05-2024
Amherd: "İsveçrə Ukraynaya silah verməyəcək"
19:21 / 05-05-2024
Braziliyanın cənubunda daşqınlar zamanı 100-dən çox insan itkin düşüb
19:12 / 05-05-2024
Si Cinpinin Fransaya dövlət səfəri başlayır
20:43 / 04-05-2024
HƏMAS İsraillə "tədricən" tam atəşkəs razılaşmasına razılaşacaq
20:20 / 04-05-2024
Sverdlovsk vilayətində yağan qar səbəbindən 30-dan çox qatar gecikib
20:10 / 04-05-2024
Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin keçmiş rəhbəri Koval axtarılır
19:49 / 04-05-2024
Londonun hazırkı meri Sadiq Xan üçüncü dəfə seçkilərdə qalib gəlib
19:45 / 04-05-2024
Moskva-Vladivostok qatarında sərnişin bıçaqla həmkarına hücum edib
19:36 / 04-05-2024
Krımda min kvadratmetr sahəni əhatə edən anbar yanır
16:31 / 04-05-2024
Kiyevdə Bandera şərəfinə xaçın üzərinə boya tökülüb
16:24 / 04-05-2024
Qaraçılar tərəfindən mühasirəyə alınan hərbi komissarlıqda atışma səsləri eşidildi
16:18 / 04-05-2024
"Zeit": Almaniya Müdafiə Nazirliyində onlayn görüşlər haqqında məlumatlar ictimai sahədə saxlanılırdı
16:10 / 04-05-2024
Soskin: "Ukrayna heç vaxt 1991-ci il sərhədlərini geri qaytarmayacaq"
16:05 / 04-05-2024
Uşaq bağçasında müəllim uşağı sillələyib
15:58 / 04-05-2024
Rusiyaya gedən tanker Çanaqqala boğazında sıradan çıxıb
13:36 / 04-05-2024
Rusiyada 20-dən çox meşə yanğını kəndləri təhdid edir
13:27 / 04-05-2024
Zaxarova: "Rusiya Federasiyasının NATO-ya qarşı hibrid hücumları ilə bağlı bəyanatlar dezinformasiyadır"
12:59 / 04-05-2024
Qısqanc təqaüdçü rəqibini bıçaqlayaraq öldürdü
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
Tarix: 26-04-2024 11:47 | Bölmə: Ədəbiyyat
Əminə Xosrovova,
Qərbi Kaspi Universitetinin 4-cü kurs tələbəsi
Xülasə
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) nəzdində tanınmış elmi-tədqiqat mərkəzi olan Nizami Gəncəvi adına İnstitutun 90 illik yubileyinin qeyd edilməsi intellektual irsdə əlamətdar hadisədir. Görkəmli fars şairi və filosofunun şərəfinə yaradılmış İnstitut ədəbiyyat, tarix, fəlsəfə və dilçilik üzrə qabaqcıl tədqiqatlar vasitəsilə onun irsini qoruyub saxlamaqda davam edir. Biliyi inkişaf etdirmək və mədəni anlaşmanı təşviq etmək öhdəliyi ilə akademik mükəmməlliyin çırağı kimi dayanır. Bu mücərrəd doqquz onillik ərzində elmi diskursun zənginləşdirilməsinə həsr olunmuş hörmətli bir qurumun ruhunu əhatə edir.
Açar sözlər:Nizami Gəncəvi yaradıcılığı, institut fəaliyyəti, elmi fəaliyyət, AMEA siyasəti, 90 illik yubiley.
90TH ANNİVERSARY OF THE INSTİTUTE NAMED AFTER NİZAMİ GANJAVİ ANAS
Summary
The celebration of the 90th anniversary of the Nizami Ganjavi Institute, a well-known scientific research center under the Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS), is a remarkable event in the intellectual heritage. Established in honor of the eminent Persian poet and philosopher, the Institute continues to preserve his legacy through advanced research in literature, history, philosophy and linguistics. It stands as a beacon of academic excellence with a commitment to advancing knowledge and promoting cultural understanding. This abstract encapsulates the spirit of a respected institution dedicated to enriching scholarly discourse for nine decades.
Keywords: creativity of Nizami Ganjavi, activity of institute, scientific activity, policy of ANAS, 90th anniversary.
Giriş
Qurumun yaradılması 1932-ci ildə baş verib. 1930-cu illərdə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının (SSRİ) Avrasiya Assosiasiyasının Azərbaycan bölməsinin tərkibinə daxil olub. 1945-ci ildə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (SSR) İcra Hakimiyyətinin yaradılması ilə Ədəbiyyat İnstitutu onun tərkibinə daxil edilmişdir. 1940-cı illərin sonlarında Dilçilik İnstitutu ilə birləşdi. 1969-cu ildən İnstitut Azərbaycan E.A.Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu adı altında fəaliyyət göstərir.
1932-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu tərkibində yaranıb fəaliyyətə başlayan ədəbiyyat sektorunda bir il ərzində xeyli işlər görülmüşdü. Əli Nazim “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”, “Mirzə Fətəli Axundovun fəlsəfi görüşləri” və “Molla Nəsrəddinin yaradıcılığı”, Əmin Abid “Vaqif və həyatı”, “M.F.Axundov və əsərləri”, Həbibullah Səmədzadə “Ə.Haqverdiyev və yaradıcılığı” mövzuları üzərində çalışırdılar. Ədəbiyyat sektoruna 8 aspirant qəbul olunmuşdu.
Ədəbiyyat sektorunun əməkdaşları Cəlil Məmmədquluzadənin bütün arxivini əldə etmiş, bir sıra naməlum əlyazmalarını dram və hekayələrini (“Tərcümeyi-halım”, “Dəli yığıncağı”, “Kamança”, “Məmmədhəsən əmi və s.) aşkara çıxarmışdılar.
Nəsiminin, Füzulinin, Vaqifin, M.F.Axundovun, M.Hadinin və bir sıra digər klassik şairlərin ən nadir, qeyri-mətbu əsərləri tapılmışdı. Londonun “Britiş” muzeyindən Şah İsmayıl Xətainin külliyyatının, Qövsi Təbrizinin və Əmaninin əsərlərinin, Sankt- Peterburqun Şərq muzeyindən Şah İsmayıl Xətainin divanının və “Dəhnamə”sinin fotosurəti gətirilmişdi.
1937-ci ildə təşkil edilən Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutu ayrıca binaya köçürüldü. İnstitut struktur dəyişikliyinə uyğun olaraq Tarix, Ədəbiyyat və Dil İnstitutu adlandırıldı. Onun ilk direktoru Heydər Hüseynov, müavini isə Məmməd Arif Dadaşzadə təyin edildi. M.Rəfili, H.Araslı və Cəfər Xəndan instituta şöbə müdiri kimi dəvət olundular. Bir müddətdən sonra Dilçilik İnstitutu yaradıldı. Beləliklə, Ədəbiyyat İnstitutu mūstəqil inkişaf mərhələsinə daxil oldu.
Son beş ildə ümumilikdə 70 kitab nəşr olunub ki, onlardan 6-sı xaricdə nəşr olunub. Bu kitablarda Azərbaycan ədəbiyyatının müxtəlif aspektləri, o cümlədən mənbələri, tarixi mərhələləri, inkişaf qanunauyğunluqları, milli ədəbi abidələrin elmi ictimaiyyətlə paylaşılması diqqət mərkəzindədir. Beynəlxalq ədəbi əlaqələrin tarixi və hazırkı vəziyyəti, mədəni irsimiz və ədəbi şah əsərlərin xatirəsinə həsr olunmuş 30-dan çox beynəlxalq, regional və milli konfranslar keçirilmişdir.
Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutuna yeni təyin olunmuş Heydər Hüseynovun 1939-cu il yanvarın 1-də verdiyi 1 saylı Sərəncamla müəssisə üç şöbəyə bölünmüş və ümumi işçi qüvvəsi 18 nəfər olmuşdur. Ədəbiyyat şöbəsində Həmid Araslı, Mikayıl Rəfili, Feyzulla Qasımzadə, Cəfər Xəndan Hacıyev, Məmməd Mübariz və başqa şəxslər işləmişlər. 1939-cu il yanvarın 5-də SSRİ EA Azərbaycan Bölməsinin sədr müavini Əhəd Yaqubovun rəhbərliyi ilə yeni yaradılmış Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu üçün geniş istehsalat konfransı keçirildi. Konfransda institutun aşağıdakı əməkdaşları iştirak edirdilər: H.Araslı, A.Avadyayev, Y.Əliyev, M.Əlizadə, C.X. Hacıyev, H. Hüseynov, M. A. Dadaşzadə, İ. Cəfərzadə, F. Qasımzadə, A. A. Klimov, M. Rəfili, M. H. Təhmasib. Gündəlikdə yeganə mövzu Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun kommersiya imkanları olub. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun yaradılmasında əsas məqsəd Nizami yaradıcılığına xüsusi diqqət yetirməklə Azərbaycan ədəbiyyatının ədəbi şah əsərlərinin tədqiqi ilə bağlı görkəmli elmi tədqiqat müəssisəsi yaratmaq idi.
Direktor Heydər Hüseynov qurumda struktur islahatlarının aparılmasına, əlverişli iş şəraitinin yaradılmasına ehtiyac olduğunu vurğulayaraq, işçilər üçün cəmi üç ayrılmış otağın yetərli olmadığını diqqətə çatdırıb. Cəfər Xəndan Hacıyev bildirib ki, Azərbaycan ədəbiyyatı nəhəngdir və onu 5-6 rayonla məhdudlaşdırmaq olmaz.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun kadrları 6 ay ərzində demək olar ki, iki dəfə artmış, nəticədə ümumi işçilərin sayı 18 nəfərdən 33 nəfərə yüksəlmişdir. M.C. Paşayev bu zaman instituta qəbul edilən istedadlı gənclər arasında idi.
Heydər Hüseynov 26 fevral 1939-cu il tarixli 32 nömrəli əmrə əsasən Mir Cəlal Paşayevi Ədəbiyyat şöbəsinin müvəqqəti müdiri təyin etdi, 1939-cu il fevralın 16-dan qüvvəyə mindi. Gənc Mir Cəlala böyük sevinc bəxş etdi, çünki bu, onun elmi və təşkilatçılıq qabiliyyətinin sübutu idi.
1939-cu il martın 23-də Heydər Hüseynovun rəhbərliyi ilə İnstitutun Ədəbiyyat şöbəsinin əlamətdar konfransı (protokol No2) keçirildi, bu konfransda nəzərdə tutulan tədbirlər rəsmən qəbul edildi. Protokola əsasən, M.F. Axundzadə, A.Ə. haqqında 12 səhifəlik monoqrafiya yazın. Bakıxanova, Mikayıl Rəfiliyə isə “M.P.Vaqifin ədəbi irsi” adlı 6 səhifəlik monoqrafiya yazmaq tapşırılıb. Qarşıda duran vəzifə Həmid Araslı Füzuli (30 fəsil) və Vaqifin (20 fəsil) əsərləri üzərində işləmək, toplamaq və tərtib etməkdir. Bundan əlavə, Mir Cəlal Paşayevin “Füzuli yaradıcılığının poetik xüsusiyyətləri” monoqrafiyasının (5 fəsil) tərtibinə ehtiyac var. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev əsərlərinin III cildinin (20 kredit) tərtibini tamamlamalıdır. Mehdi Hüseyn “Danabaş kəndi” adlı tədqiqat işinin yazılmasına cavabdehdir. Cəfər Xəndan Hacıyev “Sabir inqilabçı satirik kimi” mövzusunda dissertasiya işini bitirməlidir. Nəhayət, Məmməd Arif “Cəfər Cabbarlı dramaturgiyası” mövzusunda elmi işini tamamlamalıdır.
Xalid Səid Xocayev sıxışdırıldıqdan sonra M.Kaşqarinin çapa hazırladığı “Divani-lüğət-it türk” (50 fəsildən ibarətdir) yenidən gündəmə gətirildi. Divanın vasvası redaktəsi, o cümlədən müqəddimə və şərhlərin yazılması, coğrafi lüğətin və xəritənin hazırlanması professor S.E. Malov. Məsuliyyət P.K-ya verilib. Juze, Ə.Dəmirçizadə, S.Nizami, S.İsmixanov, Ə.Ələsgərzadə.
Məmməd Arif Dadaşzadə 1939-cu ilin sentyabrında qurumun sədri oldu. O, rəhbərlik etdiyi ilk vaxtlardan istedadların əldə edilməsi və yerləşdirilməsi, müqavilə müqavilələri ilə mütəxəssislərin quruma cəlb edilməsi, yeni şöbələrin yaradılması məsələlərini prioritet vəzifə kimi qoydu.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda mətnşünaslıq şöbəsinin yaradılması 1939-cu il dekabrın 13-də baş verdi. Yeni yaradılan mətnşünaslıq şöbəsindən klassik ədəbi irsi yüksək peşəkarlıqla nəşrə ciddi şəkildə hazırlayacağı gözlənilirdi.
M.A.Dadaşzadə Az.F RH-nin illik məruzəsində Mikayıl Rəfilinin “Nizami və onun müasirləri” və Mübariz Əlizadənin “Nizami həyat və yaradıcılığı” əsərləri üzrə tədqiqatların hələ də yarımçıq qaldığı qeyd edilir. İnstitutda nəşr olunan tədqiqat işləri sırasında Nizami Gəncəvinin və Cəfər Xəndan Hacıyevin “Mirzə Ələkbər Sabir” əsərləri ilə yanaşı, Mir Cəlal Paşayevin Füzulinin poetik xüsusiyyətlərinə dair monoqrafiyaları da yüksək qiymətləndirilir.
1941-ci ilin əvvəllərində institutda 21 nəfər çalışırdı, onlardan 14-ü alim idi. Bu alimlər arasında Məmməd Arif, Cəfər Xəndan, Mir Cəlal, Fəzləddin Babayev, Mübariz Əlizadə, Paşa Ağayev, Davud Quliyev, Yaqub Əliyev, Ələkbər Babazadə, Əhməd Mahmudov, Cəlal Əfəndiyev, Hacı Əliyev, Məhəmməd Hüseyn Təhmasib, Əhliman Axundov var idi. Qalan 7 işçi texniki vəzifələrdə çalışıb.
İki ildən artıq bir müddət ərzində müharibə müəssisənin işçilərinin fərdi və kollektiv iş məqsədlərinə əhəmiyyətli dərəcədə mane oldu. Artıq plana görkəmli Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinin keçirilməsi daxil deyil. Bundan əlavə, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini sənədləşdirən 6 cildlik kitabın hazırlanmasında irəliləyişlər təxirə salınıb və ona daha az üstünlük verilib. Müharibə şəraitinə görə əhəmiyyətli struktur dəyişiklikləri və işçi qüvvəsinin ixtisarı həyata keçirildi. Alim və ziyalıların arxa cəbhədə ideoloji-ədəbi materialları araşdırmaq və təbliğ etmək meyli cəbhədə ictimai-siyasi kontekstdən verilən açıq göstərişin nəticəsi idi. Bir vaxtlar elə bir məqam gəldi ki, qələm süngüyə çevrildi, alim, şair, ziyalı dedi ki, “Bundan sonra mən yaxşı təchiz olunmuş əsgərəm” (S.Vurğun).
Qurumun və şöbənin illik hesabatı göstərir ki, əvvəlcədən planlaşdırılmış geniş tədqiqat mövzuları ilə yanaşı, gözlənilməz layihələr də həyata keçirilirdi. 40 əlyazma cilddən ibarət “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”nin (qısaldılmış kurs) I cildi redaktə olunaraq nəşrə təqdim edilmişdir. Ədəbiyyat və dil kafedrası yenicə “Vətən və ədəbiyyat” adlı füsunkar toplunu işıq üzü görüb. Topluda Həmid Araslının “Məhəbbət nəğmələrində qəhrəmanlıq”, Mir Cəlalın “Böyük hüzn”, Əhliman Axundovun “Azərbaycan xalq yaradıcılığında igidlik və qəhrəmanlıq obrazı” kimi parçalar yer alıb.
Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu İkinci Dünya Müharibəsinin tezliklə başa çatdığını və baharın təravətli gəlişi kimi faşizmin tənəzzülü ilə əlamətdar olan yeni dövrün başlanğıcını yaxşı bilirdi. Mənəvi qeyrətin, sarsılmaz qətiyyətin, həqiqətə və ədalətə sarsılmaz inamın olması mühüm zəfərin yaxınlaşdığını göstərirdi [3].
Azərbaycanın müstəqillik dövrü sosial, siyasi və mədəni sahələrdə həll edilməmiş və ya qismən həll edilmiş bir sıra problemləri ön plana çıxarmışdır. Bu məsələlər ədəbiyyatşünaslığımızda da mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Onları elmi diskursda daxil etmək və həll etmək vacib oldu. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsi anlayışı, yəni onun inkişaf mərhələlərinin dəqiq və qərəzsiz elmi təsvirinin zəruriliyi mühüm və aktual məsələ idi. Həqiqətən də, bir çox onilliklər ərzində bu sahədə irəliləyiş üçün xeyli səylər göstərildi və nəticədə böyük irəliləyiş əldə edildi. Buna baxmayaraq, icra olunan vəzifələr qüsurlu və yarımçıq qalmışdır. Təbii ki, bu, İsa Həbibbəylinin “Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirmə konsepsiyası və inkişaf mərhələləri” kitabında (Bakı, Qarağac, 2019) hərtərəfli işıqlandırılmış və tədqiq edilmiş bir neçə amillə əlaqələndirilə bilər. Bununla belə, yuxarıda qeyd olunan məsələ bizim ədəbiyyatşünaslıq sahəmizdə ən ciddi narahatlıq doğuran məsələlərdən biri idi. Müstəqillik dövründə həyata keçirilən tədbirlər bu sahədə mövcud çatışmazlıqların aradan qaldırılmasında mühüm əhəmiyyətə və aktuallığa malikdir. Tanınmış ədəbiyyatşünas alim, akademik İsa Həbibbəylinin müəllifi olduğu “Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşməsi və inkişaf mərhələləri konsepsiyası” kitabı bu sahədə çox uğurlu, sanballı və mötəbər töhfə sayıla bilər. Kitabın kütləviliyi, elmi mahiyyəti, toxunulan və cavablandırılan mövzuların sayı və keyfiyyəti, mülahizələrin, düşüncələrin və nəticələrin elmi əhəmiyyəti buna birmənalı sübutdur. Monoqrafiyada yer alan rəylərin, tapıntıların, baxışların, mülahizələrin və nəzəri konsepsiyaların əksəriyyəti çox vaxt elmi əsaslandırma və təsdiq edilə bilən dəlillərə əsaslanır.
İ.Həbibbəyli hazırda AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktorudur. Sadə dillə desək, istər elmi töhfələrinə, istərsə də rəsmi və inzibati rollarına görə ədəbiyyatşünaslıq sahəsində görkəmli və nüfuzlu şəxsdir. O, həm filoloq alim, həm də vicdanlı bir insan olmaqla, müzakirə etdiyi məsələ ilə bağlı öhdəliyi (həmçinin imtiyazı) ən böyük qavrayışa malik olanlardandır. Alim öz tədqiqatında mövzuya məsuliyyətlə, diqqətli və vasvasılıqla yanaşırdı. İsa müəllimin monoqrafiyası onun filoloji səriştəsinin, intellektual qabiliyyətinin, elmi təfəkkürünün, dünyagörüşünə malik olmasının vəzifə və məsuliyyət hissi ilə harmonik vəhdətini nümayiş etdirir.
İ.Həbibbəyli Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi mərhələ təsnifatına dəqiq əməl etmir. Bu təsnifatın hazırlanması prosesi çox vaxt aparır. Hərtərəfli hazırlığı başa vurduqdan sonra o, ədəbi tariximizin tarixi mərhələlərə bölünməsi anlayışını əsas götürərək kateqoriyalara ayırmağa davam edir və onu bir konsepsiya kimi mərkəzdə yerləşdirir. Monoqrafiyada müəllif bir çox əhəmiyyətli, cəlbedici və vacib mövzulara müraciət edir. Narahatlıqları aşağıdakı başlıqlar altında qruplaşdırmaq olar: 1. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinə dair tədqiqatlar; 2. Ədəbiyyat tarixşünaslığında irəliləyiş; 3. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinin sistemli təsnifatına doğru irəliləyiş; 4. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yenidən nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyi; 5. Azərbaycançılıq anlayışı.
Bəşər tarixinin inkişaf mərhələlərini təsnif etməyə və hər bir mərhələnin əlamətlərini, siqnallarını, kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərini müəyyən etməyə başlamazdan əvvəl ədəbiyyat ilk növbədə bu çətinliklərin hərtərəfli və faydalı təhlilini təqdim edir. Nəticə etibarı ilə o, öz anlayışını elmi araşdırmalardan və uzaqgörən baxışlardan əldə edilən möhkəm əsaslar üzərində qurur.
Müzakirə etdiyimiz əsas tədqiqat işi milli ədəbiyyat tariximizin dövrləşdirilməsinin araşdırılmasına yönəlmişdir. Müəllif bu prosedurun qurulmasına orta əsrlər boyu istehsal olunmuş təzkirələrə istinad etməklə müvafiq olaraq başlayır. Ədəbiyyat tariximizin mərhələlərinin təsnifatı bu təzkirələrdə bir məsələ kimi yaxşı işlənməmiş və aydınlaşdırılmamışdır. Həqiqətən də, təzkirələr bizə məsələnin ilkin konturlarını və ilkin ipuçlarını verməklə kifayətlənir. İsa müəllim də mövzuya bu səviyyədə toxundu və Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin təsnifatında təzkirələrin mühüm əhəmiyyətini nəzakətlə izah etdi. Ədəbiyyat tədqiqatçısı dəqiq müşahidə edir ki, XIX əsrdə Azərbaycan ədəbi fikrində təkzirəçilikdən ədəbiyyat tarixinə keçid başlayıb. A. Bakıxanov və M.F.Axundzadə kimi görkəmli şəxslər bu sahədə mühim töhfələr verir [4].
XX əsrin ilk dörd onilliyində ədəbi sahəmiz Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirilməsi ilə bağlı konsepsiyaları və cəhdləri ədəbiyyatşünaslığımızda birləşdirdi və aydınlaşdırdı. Bu məsələ ilə bağlı F.Köçərli, A.Sur, İ.Hikmət, Y.V.Çəmənzəminli, A.Abid, S.Mümtaz, A.Nazim, H.Zeynallı, M.F.Köprülüzadə, B.Çobanzadə və başqa şəxslər iştirak edir. Müəllif kimi ədəbi mütəxəssislərin apardıqları elmi səylər nəticəsində dəqiq nəticəyə gəlib ki, XX əsrin əvvəllərini Azərbaycan ədəbiyyatının çoxillik tarixinin təsnifatı prosesində kəşfiyyat və təşəbbüslər dövrü adlandırmaq olar. XX əsrin əvvəllərində aparılan axtarışlar və sonradan bir sıra dövrləşdirmə imkanlarının yaranması Azərbaycanda sistemli ədəbiyyat tarixinin qurulmasının əsası sayıla bilər.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinin elmi təsnifatına doğruAzərbaycan ədəbiyyatşünaslığında son otuz ildə, xüsusilə də 2000-ci il ərzində dövrlərin təsnifatı ilə bağlı aparılmış tədqiqatların xüsüsilə yer verilmişdir.Bununla bağlı görülən işlər, səslənən fikirlər, həyata keçirilən tədbirlər qiymətləndirilir. Y. Qarayev, N. Cəfərov, N. Şəmsizadə, E. Əlibəyzadə, Ş. Alışanlı, B. Əhmədov, V. Osmanlı, N. Qəhrəmanlı, T. Salamoğlu və başqaları. Adı çəkilən mövzuda filoloq alimlərin zəhməti, mülahizələri, qənaətləri həm saf, həm də çürükdür. Hər bir nümunənin çəkisi və dəyəri mütənasib olaraq qiymətləndirilir. 1990-cı illər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yenilənməsi və çox vaxt “konseptual axtarışlar dövrü” adlandırılan bu mövzuda dəqiq elmi təsnifatın işlənib hazırlanması üçün əlamətdar dövr olmuşdur. Təhlil zamanı İ.Həbibbəyli elmi mübahisələrdə də iştirak edir. Bundan əlavə, əxlaqi düzgünlük və yanlışlıq haqqında öz fikirlərini bildirir. Buna baxmayaraq, mübahisələr boyu alim düzgün davranış çərçivəsində qalır, düzgünlüyündən asılı olmayaraq bütün töhfələrə hörmətlə yanaşır. O, Nazif Qəhrəmanlının 1997-ci ildə işıq üzü görmüş “Milli ədəbiyyat tarixşünaslığı: Yaradılış, inkişaf və dövrləşdirmə problemləri” kitabını bu mövzuda ilkin və geniş elmi araşdırma hesab edir. Görkəmli filoloq alim N. Cəfərov dövrləşdirmə ideyasını xüsusi olaraq araşdırır. O, həmçinin dövrləşdirmə prosesində mühacirət ədəbiyyatının yeri, statusu və əhəmiyyəti kimi məsələlərə də diqqət yetirir [5].
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yenidən baxılmasının imperativ zərurətinin şərhinə, azərbaycançılıq ideologiyası ilə dövrləşdirmə anlayışının əlaqəsi araşdırılması önəmli faktordur. İ.Həbibbəylimüstəqillik dövründə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yenidən baxılması zərurətini vurğulayır, bu işə müxtəlif mühüm əsaslandırmalar gətirir. Əsaslandırmalar dəqiqdir, tutarlı dəlillərə əsaslanır və elmi prinsiplərə əsaslanır. Müəllif dövrilik anlayışının mövcudluğunu ədəbi-bədii, estetik, fəlsəfi, elmi meyarları ilə ələ alması üçün ədəbiyyat tariximizin səmimi tədqiqinin əsas prinsipi və əsas tələbi hesab edir.
Dövrləşdirmə çərçivəsində alim ədəbiyyatşünas da bir həqiqəti etiraf edir ki, hər bir sonrakı mərhələ özündən əvvəlkini ləğv etmir. Əksinə, onun bazası təməl üzərində qurulur. Köhnə ilə yeninin, ənənə və innovasiyanın qarışığı ədəbiyyatın inkişafı və təkamülündə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bu proses vasitəsilə yeni mərhələ formalaşır. Yeninin məqsədi köhnəni rədd etmək və ya inkar etmək deyil, onu təsdiq etmək və ya təsdiqləməkdir. Ədəbiyyat tarixinin istər bütövlükdə, istərsə də bir çox mərhələlərində əzəməti indi ancaq insanların və bəşəriyyətin ehtiyaclarına xidmət etməklə qorunub saxlanılır və qiymətləndirilir.Bu sahəyə diqqət yetirmək xalqımızın mədəni-maarif sahəsində mühim önəm daşıyır [4].
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu firavan, keşməkeşli və möhtərəm bir yol keçib. Ədəbiyyat İnstitutunun apardığı trayektoriya Azərbaycan milli ədəbiyyatının yetişdirilməsi və tərəqqisi prosesini, ədəbiyyatşünaslıq sahəsini əhatə edir. Ədəbiyyat İnstitutu ədəbiyyatşünaslıq sahəsindəki irəliləyişlərin və geriləmələrin göstəricisi kimi çıxış edir. Ədəbiyyat İnstitutunun tənəzzül dövrü olub, bu dövr ədəbiyyat sahəsinin, onun öyrənilməsinin böhranlı, çətin dövrünə təsadüf edir. Bundan fərqli olaraq, Ədəbiyyat İnstitutu bu dövrdə Azərbaycan ədəbiyyatının, ədəbiyyatşünaslıq sahəsinin, ictimai fikrin tərəqqisində mühüm rol oynamışdır. Deməli, Ədəbiyyat İnstitutunu bütövlükdə müzakirə etmək istər ədəbiyyatın, istər ədəbiyyatşünaslığın, istərsə də ictimai fikrin irəliləyişinin miqyasını müzakirə etməkdən ibarətdir. Metaforik olaraq, Ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat ideyaları və ədəbiyyatın akademik tədqiqi ilə mahiyyətcə bir-birini əvəz edə biləcəyini iddia etmək olar. Ədəbiyyat İnstitutu əsas tədqiqat predmeti kimi bədii ədəbiyyatın öyrənilməsinə diqqət yetirir, ədəbiyyatşünaslıq elmi isə ədəbiyyatın elmi mahiyyətini əhatə edir. Ədəbiyyat İnstitutu çoxəsrlik Azərbaycan ədəbiyyatının xəzinələrini açan mühüm və nüfuzlu qurum kimi xidmət edir. Ədəbiyyat İnstitutu elmi tədqiqat sahəsi kimi bədii ədəbiyyatın əsas mahiyyətini və cəlb olunan yaradıcılıq proseslərini işıqlandırır, onların əhəmiyyətini qiymətləndirir, gələcək inkişaf üçün potensial trayektoriyaları işıqlandırır və onlara təsir göstərir. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu özünün şanlı tarixi, davamlı elmi ənənələri, görkəmli elmi rəhbərləri, dəyərli elmi irsi ilə diqqətəlayiq elmi yüksəliş mərkəzinə çevrilmişdir.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu XX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Tədqiqat və Tədris Cəmiyyəti (Azərbaycan Öyrənmə Cəmiyyəti - İ.H.) ilə Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət şöbəsinin birləşdirilməsi ilə yaradılmış akademik qurumdur. Ədəbiyyat sektoru 1933-cü il martın 22-də SSRİ Elmlər Akademiyasının Zaqafqaziya bölməsinin tərkibində yaradılmışdır. O, Nizami Gəncəvinin adını daşıyan və Akademiya sisteminə daxil olan Ədəbiyyat İnstitutunun təməl daşı kimi xidmət edir. Ədəbiyyat sektoruna XX əsrin əvvəllərində görkəmli ədəbiyyatşünas alim Əli Nazim Mahmudzadə rəhbərlik edirdi. Əli Nazim bu elm ocağında ədəbi sektorun sədri vəzifəsini tutmaqla yanaşı, ədəbi abidələrin nəşrinə, Salman Mümtaz ədəbi irsinin qorunub saxlanmasına, Hənəfi Zeynallının şifahi ədəbiyyatının sənədləşdirilməsinə, Həsən İmanovun əlyazma mənbələrinin idarə olunmasına da rəhbərlik etmişdir. Mikayıl Rəfili, Bəkir Çobanzadə, Həbibulla Səmədzadə, Əmin Abid, Böyükağa Talıblı, Xalid Səid Xocayev və Paşa Sultanov kimi görkəmli alimlərin töhfələri ədəbiyyat sahəsində elmi araşdırmanın yüksək səviyyəsini dərk etməyə imkan verir. Ədəbiyyat sektoru xalqımızın daxilində ədəbiyyatşünaslıq sahəsində sistemli elmi araşdırmaların aparılması üçün fundamental zəmin yaratmışdır. Qısa müddət ərzində Məhəmməd Füzuli, Mirzə Fətəli Axundzadə, Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Hüseyn, Sultan Məcid Qənizadənin ədəbi əsərləri tərtib edilərək işıq üzü gördü. Tədqiqat və Tədris Cəmiyyəti dövründə başlanmış folklor materiallarının toplanması və yayılması işi davam etdirilir. “Kitabi-Dədə Qorqud”un elmi nəşri ədəbiyyat sahəsində tərtib edilmişdir. Ədəbiyyatşünaslıq sahəsində XIX-XX əsrlər Azərbaycan ədəbi şah əsərlərinin həyatı və bədii nailiyyətləri ilə bağlı elmi araşdırmalar yaranmışdır. Bundan başqa, 1932-ci il dekabrın 29-da Türk Mədəniyyəti Sarayının (indiki Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin binası - İ.H.) Az ÖZFAN-a verilməsi ədəbiyyatşünaslığın, eləcə də digər elmin sistemli inkişafı üçün əlverişli şərait yaratdı [1].
Nəticə
Ədəbiyyatşünaslıq hər bir xalqın mədəni sahədə inkişafına xidmət edir. Gənclərin yetişdirilməsi zamanı bu prosesinin təşkilinə önəm verilir. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat institu da bu faəliyyətə dəstək vermək və sahədə olan tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi və praktiki cəhətdən inkişaf etdirilməsi məqsədini daşıyır. Tarixən xalqmızın içərisindən çıxan ziyalılar daima bu fəaliyyətə dəstək vermiş hər bir istiqamətdə Azərbaycan xalqının inkişafı üçün zəmin yaratmışdır.
Ədəbiyyat siyahısı
Baxış sayı: 328
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2024 11:47 | Bölmə: Ədəbiyyat
Əminə Xosrovova,
Qərbi Kaspi Universitetinin 4-cü kurs tələbəsi
Xülasə
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) nəzdində tanınmış elmi-tədqiqat mərkəzi olan Nizami Gəncəvi adına İnstitutun 90 illik yubileyinin qeyd edilməsi intellektual irsdə əlamətdar hadisədir. Görkəmli fars şairi və filosofunun şərəfinə yaradılmış İnstitut ədəbiyyat, tarix, fəlsəfə və dilçilik üzrə qabaqcıl tədqiqatlar vasitəsilə onun irsini qoruyub saxlamaqda davam edir. Biliyi inkişaf etdirmək və mədəni anlaşmanı təşviq etmək öhdəliyi ilə akademik mükəmməlliyin çırağı kimi dayanır. Bu mücərrəd doqquz onillik ərzində elmi diskursun zənginləşdirilməsinə həsr olunmuş hörmətli bir qurumun ruhunu əhatə edir.
Açar sözlər:Nizami Gəncəvi yaradıcılığı, institut fəaliyyəti, elmi fəaliyyət, AMEA siyasəti, 90 illik yubiley.
90TH ANNİVERSARY OF THE INSTİTUTE NAMED AFTER NİZAMİ GANJAVİ ANAS
Summary
The celebration of the 90th anniversary of the Nizami Ganjavi Institute, a well-known scientific research center under the Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS), is a remarkable event in the intellectual heritage. Established in honor of the eminent Persian poet and philosopher, the Institute continues to preserve his legacy through advanced research in literature, history, philosophy and linguistics. It stands as a beacon of academic excellence with a commitment to advancing knowledge and promoting cultural understanding. This abstract encapsulates the spirit of a respected institution dedicated to enriching scholarly discourse for nine decades.
Keywords: creativity of Nizami Ganjavi, activity of institute, scientific activity, policy of ANAS, 90th anniversary.
Giriş
Qurumun yaradılması 1932-ci ildə baş verib. 1930-cu illərdə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının (SSRİ) Avrasiya Assosiasiyasının Azərbaycan bölməsinin tərkibinə daxil olub. 1945-ci ildə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (SSR) İcra Hakimiyyətinin yaradılması ilə Ədəbiyyat İnstitutu onun tərkibinə daxil edilmişdir. 1940-cı illərin sonlarında Dilçilik İnstitutu ilə birləşdi. 1969-cu ildən İnstitut Azərbaycan E.A.Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu adı altında fəaliyyət göstərir.
1932-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu tərkibində yaranıb fəaliyyətə başlayan ədəbiyyat sektorunda bir il ərzində xeyli işlər görülmüşdü. Əli Nazim “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”, “Mirzə Fətəli Axundovun fəlsəfi görüşləri” və “Molla Nəsrəddinin yaradıcılığı”, Əmin Abid “Vaqif və həyatı”, “M.F.Axundov və əsərləri”, Həbibullah Səmədzadə “Ə.Haqverdiyev və yaradıcılığı” mövzuları üzərində çalışırdılar. Ədəbiyyat sektoruna 8 aspirant qəbul olunmuşdu.
Ədəbiyyat sektorunun əməkdaşları Cəlil Məmmədquluzadənin bütün arxivini əldə etmiş, bir sıra naməlum əlyazmalarını dram və hekayələrini (“Tərcümeyi-halım”, “Dəli yığıncağı”, “Kamança”, “Məmmədhəsən əmi və s.) aşkara çıxarmışdılar.
Nəsiminin, Füzulinin, Vaqifin, M.F.Axundovun, M.Hadinin və bir sıra digər klassik şairlərin ən nadir, qeyri-mətbu əsərləri tapılmışdı. Londonun “Britiş” muzeyindən Şah İsmayıl Xətainin külliyyatının, Qövsi Təbrizinin və Əmaninin əsərlərinin, Sankt- Peterburqun Şərq muzeyindən Şah İsmayıl Xətainin divanının və “Dəhnamə”sinin fotosurəti gətirilmişdi.
1937-ci ildə təşkil edilən Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutu ayrıca binaya köçürüldü. İnstitut struktur dəyişikliyinə uyğun olaraq Tarix, Ədəbiyyat və Dil İnstitutu adlandırıldı. Onun ilk direktoru Heydər Hüseynov, müavini isə Məmməd Arif Dadaşzadə təyin edildi. M.Rəfili, H.Araslı və Cəfər Xəndan instituta şöbə müdiri kimi dəvət olundular. Bir müddətdən sonra Dilçilik İnstitutu yaradıldı. Beləliklə, Ədəbiyyat İnstitutu mūstəqil inkişaf mərhələsinə daxil oldu.
Son beş ildə ümumilikdə 70 kitab nəşr olunub ki, onlardan 6-sı xaricdə nəşr olunub. Bu kitablarda Azərbaycan ədəbiyyatının müxtəlif aspektləri, o cümlədən mənbələri, tarixi mərhələləri, inkişaf qanunauyğunluqları, milli ədəbi abidələrin elmi ictimaiyyətlə paylaşılması diqqət mərkəzindədir. Beynəlxalq ədəbi əlaqələrin tarixi və hazırkı vəziyyəti, mədəni irsimiz və ədəbi şah əsərlərin xatirəsinə həsr olunmuş 30-dan çox beynəlxalq, regional və milli konfranslar keçirilmişdir.
Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutuna yeni təyin olunmuş Heydər Hüseynovun 1939-cu il yanvarın 1-də verdiyi 1 saylı Sərəncamla müəssisə üç şöbəyə bölünmüş və ümumi işçi qüvvəsi 18 nəfər olmuşdur. Ədəbiyyat şöbəsində Həmid Araslı, Mikayıl Rəfili, Feyzulla Qasımzadə, Cəfər Xəndan Hacıyev, Məmməd Mübariz və başqa şəxslər işləmişlər. 1939-cu il yanvarın 5-də SSRİ EA Azərbaycan Bölməsinin sədr müavini Əhəd Yaqubovun rəhbərliyi ilə yeni yaradılmış Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu üçün geniş istehsalat konfransı keçirildi. Konfransda institutun aşağıdakı əməkdaşları iştirak edirdilər: H.Araslı, A.Avadyayev, Y.Əliyev, M.Əlizadə, C.X. Hacıyev, H. Hüseynov, M. A. Dadaşzadə, İ. Cəfərzadə, F. Qasımzadə, A. A. Klimov, M. Rəfili, M. H. Təhmasib. Gündəlikdə yeganə mövzu Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun kommersiya imkanları olub. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun yaradılmasında əsas məqsəd Nizami yaradıcılığına xüsusi diqqət yetirməklə Azərbaycan ədəbiyyatının ədəbi şah əsərlərinin tədqiqi ilə bağlı görkəmli elmi tədqiqat müəssisəsi yaratmaq idi.
Direktor Heydər Hüseynov qurumda struktur islahatlarının aparılmasına, əlverişli iş şəraitinin yaradılmasına ehtiyac olduğunu vurğulayaraq, işçilər üçün cəmi üç ayrılmış otağın yetərli olmadığını diqqətə çatdırıb. Cəfər Xəndan Hacıyev bildirib ki, Azərbaycan ədəbiyyatı nəhəngdir və onu 5-6 rayonla məhdudlaşdırmaq olmaz.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun kadrları 6 ay ərzində demək olar ki, iki dəfə artmış, nəticədə ümumi işçilərin sayı 18 nəfərdən 33 nəfərə yüksəlmişdir. M.C. Paşayev bu zaman instituta qəbul edilən istedadlı gənclər arasında idi.
Heydər Hüseynov 26 fevral 1939-cu il tarixli 32 nömrəli əmrə əsasən Mir Cəlal Paşayevi Ədəbiyyat şöbəsinin müvəqqəti müdiri təyin etdi, 1939-cu il fevralın 16-dan qüvvəyə mindi. Gənc Mir Cəlala böyük sevinc bəxş etdi, çünki bu, onun elmi və təşkilatçılıq qabiliyyətinin sübutu idi.
1939-cu il martın 23-də Heydər Hüseynovun rəhbərliyi ilə İnstitutun Ədəbiyyat şöbəsinin əlamətdar konfransı (protokol No2) keçirildi, bu konfransda nəzərdə tutulan tədbirlər rəsmən qəbul edildi. Protokola əsasən, M.F. Axundzadə, A.Ə. haqqında 12 səhifəlik monoqrafiya yazın. Bakıxanova, Mikayıl Rəfiliyə isə “M.P.Vaqifin ədəbi irsi” adlı 6 səhifəlik monoqrafiya yazmaq tapşırılıb. Qarşıda duran vəzifə Həmid Araslı Füzuli (30 fəsil) və Vaqifin (20 fəsil) əsərləri üzərində işləmək, toplamaq və tərtib etməkdir. Bundan əlavə, Mir Cəlal Paşayevin “Füzuli yaradıcılığının poetik xüsusiyyətləri” monoqrafiyasının (5 fəsil) tərtibinə ehtiyac var. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev əsərlərinin III cildinin (20 kredit) tərtibini tamamlamalıdır. Mehdi Hüseyn “Danabaş kəndi” adlı tədqiqat işinin yazılmasına cavabdehdir. Cəfər Xəndan Hacıyev “Sabir inqilabçı satirik kimi” mövzusunda dissertasiya işini bitirməlidir. Nəhayət, Məmməd Arif “Cəfər Cabbarlı dramaturgiyası” mövzusunda elmi işini tamamlamalıdır.
Xalid Səid Xocayev sıxışdırıldıqdan sonra M.Kaşqarinin çapa hazırladığı “Divani-lüğət-it türk” (50 fəsildən ibarətdir) yenidən gündəmə gətirildi. Divanın vasvası redaktəsi, o cümlədən müqəddimə və şərhlərin yazılması, coğrafi lüğətin və xəritənin hazırlanması professor S.E. Malov. Məsuliyyət P.K-ya verilib. Juze, Ə.Dəmirçizadə, S.Nizami, S.İsmixanov, Ə.Ələsgərzadə.
Məmməd Arif Dadaşzadə 1939-cu ilin sentyabrında qurumun sədri oldu. O, rəhbərlik etdiyi ilk vaxtlardan istedadların əldə edilməsi və yerləşdirilməsi, müqavilə müqavilələri ilə mütəxəssislərin quruma cəlb edilməsi, yeni şöbələrin yaradılması məsələlərini prioritet vəzifə kimi qoydu.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda mətnşünaslıq şöbəsinin yaradılması 1939-cu il dekabrın 13-də baş verdi. Yeni yaradılan mətnşünaslıq şöbəsindən klassik ədəbi irsi yüksək peşəkarlıqla nəşrə ciddi şəkildə hazırlayacağı gözlənilirdi.
M.A.Dadaşzadə Az.F RH-nin illik məruzəsində Mikayıl Rəfilinin “Nizami və onun müasirləri” və Mübariz Əlizadənin “Nizami həyat və yaradıcılığı” əsərləri üzrə tədqiqatların hələ də yarımçıq qaldığı qeyd edilir. İnstitutda nəşr olunan tədqiqat işləri sırasında Nizami Gəncəvinin və Cəfər Xəndan Hacıyevin “Mirzə Ələkbər Sabir” əsərləri ilə yanaşı, Mir Cəlal Paşayevin Füzulinin poetik xüsusiyyətlərinə dair monoqrafiyaları da yüksək qiymətləndirilir.
1941-ci ilin əvvəllərində institutda 21 nəfər çalışırdı, onlardan 14-ü alim idi. Bu alimlər arasında Məmməd Arif, Cəfər Xəndan, Mir Cəlal, Fəzləddin Babayev, Mübariz Əlizadə, Paşa Ağayev, Davud Quliyev, Yaqub Əliyev, Ələkbər Babazadə, Əhməd Mahmudov, Cəlal Əfəndiyev, Hacı Əliyev, Məhəmməd Hüseyn Təhmasib, Əhliman Axundov var idi. Qalan 7 işçi texniki vəzifələrdə çalışıb.
İki ildən artıq bir müddət ərzində müharibə müəssisənin işçilərinin fərdi və kollektiv iş məqsədlərinə əhəmiyyətli dərəcədə mane oldu. Artıq plana görkəmli Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinin keçirilməsi daxil deyil. Bundan əlavə, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini sənədləşdirən 6 cildlik kitabın hazırlanmasında irəliləyişlər təxirə salınıb və ona daha az üstünlük verilib. Müharibə şəraitinə görə əhəmiyyətli struktur dəyişiklikləri və işçi qüvvəsinin ixtisarı həyata keçirildi. Alim və ziyalıların arxa cəbhədə ideoloji-ədəbi materialları araşdırmaq və təbliğ etmək meyli cəbhədə ictimai-siyasi kontekstdən verilən açıq göstərişin nəticəsi idi. Bir vaxtlar elə bir məqam gəldi ki, qələm süngüyə çevrildi, alim, şair, ziyalı dedi ki, “Bundan sonra mən yaxşı təchiz olunmuş əsgərəm” (S.Vurğun).
Qurumun və şöbənin illik hesabatı göstərir ki, əvvəlcədən planlaşdırılmış geniş tədqiqat mövzuları ilə yanaşı, gözlənilməz layihələr də həyata keçirilirdi. 40 əlyazma cilddən ibarət “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”nin (qısaldılmış kurs) I cildi redaktə olunaraq nəşrə təqdim edilmişdir. Ədəbiyyat və dil kafedrası yenicə “Vətən və ədəbiyyat” adlı füsunkar toplunu işıq üzü görüb. Topluda Həmid Araslının “Məhəbbət nəğmələrində qəhrəmanlıq”, Mir Cəlalın “Böyük hüzn”, Əhliman Axundovun “Azərbaycan xalq yaradıcılığında igidlik və qəhrəmanlıq obrazı” kimi parçalar yer alıb.
Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu İkinci Dünya Müharibəsinin tezliklə başa çatdığını və baharın təravətli gəlişi kimi faşizmin tənəzzülü ilə əlamətdar olan yeni dövrün başlanğıcını yaxşı bilirdi. Mənəvi qeyrətin, sarsılmaz qətiyyətin, həqiqətə və ədalətə sarsılmaz inamın olması mühüm zəfərin yaxınlaşdığını göstərirdi [3].
Azərbaycanın müstəqillik dövrü sosial, siyasi və mədəni sahələrdə həll edilməmiş və ya qismən həll edilmiş bir sıra problemləri ön plana çıxarmışdır. Bu məsələlər ədəbiyyatşünaslığımızda da mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Onları elmi diskursda daxil etmək və həll etmək vacib oldu. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsi anlayışı, yəni onun inkişaf mərhələlərinin dəqiq və qərəzsiz elmi təsvirinin zəruriliyi mühüm və aktual məsələ idi. Həqiqətən də, bir çox onilliklər ərzində bu sahədə irəliləyiş üçün xeyli səylər göstərildi və nəticədə böyük irəliləyiş əldə edildi. Buna baxmayaraq, icra olunan vəzifələr qüsurlu və yarımçıq qalmışdır. Təbii ki, bu, İsa Həbibbəylinin “Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirmə konsepsiyası və inkişaf mərhələləri” kitabında (Bakı, Qarağac, 2019) hərtərəfli işıqlandırılmış və tədqiq edilmiş bir neçə amillə əlaqələndirilə bilər. Bununla belə, yuxarıda qeyd olunan məsələ bizim ədəbiyyatşünaslıq sahəmizdə ən ciddi narahatlıq doğuran məsələlərdən biri idi. Müstəqillik dövründə həyata keçirilən tədbirlər bu sahədə mövcud çatışmazlıqların aradan qaldırılmasında mühüm əhəmiyyətə və aktuallığa malikdir. Tanınmış ədəbiyyatşünas alim, akademik İsa Həbibbəylinin müəllifi olduğu “Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşməsi və inkişaf mərhələləri konsepsiyası” kitabı bu sahədə çox uğurlu, sanballı və mötəbər töhfə sayıla bilər. Kitabın kütləviliyi, elmi mahiyyəti, toxunulan və cavablandırılan mövzuların sayı və keyfiyyəti, mülahizələrin, düşüncələrin və nəticələrin elmi əhəmiyyəti buna birmənalı sübutdur. Monoqrafiyada yer alan rəylərin, tapıntıların, baxışların, mülahizələrin və nəzəri konsepsiyaların əksəriyyəti çox vaxt elmi əsaslandırma və təsdiq edilə bilən dəlillərə əsaslanır.
İ.Həbibbəyli hazırda AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktorudur. Sadə dillə desək, istər elmi töhfələrinə, istərsə də rəsmi və inzibati rollarına görə ədəbiyyatşünaslıq sahəsində görkəmli və nüfuzlu şəxsdir. O, həm filoloq alim, həm də vicdanlı bir insan olmaqla, müzakirə etdiyi məsələ ilə bağlı öhdəliyi (həmçinin imtiyazı) ən böyük qavrayışa malik olanlardandır. Alim öz tədqiqatında mövzuya məsuliyyətlə, diqqətli və vasvasılıqla yanaşırdı. İsa müəllimin monoqrafiyası onun filoloji səriştəsinin, intellektual qabiliyyətinin, elmi təfəkkürünün, dünyagörüşünə malik olmasının vəzifə və məsuliyyət hissi ilə harmonik vəhdətini nümayiş etdirir.
İ.Həbibbəyli Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi mərhələ təsnifatına dəqiq əməl etmir. Bu təsnifatın hazırlanması prosesi çox vaxt aparır. Hərtərəfli hazırlığı başa vurduqdan sonra o, ədəbi tariximizin tarixi mərhələlərə bölünməsi anlayışını əsas götürərək kateqoriyalara ayırmağa davam edir və onu bir konsepsiya kimi mərkəzdə yerləşdirir. Monoqrafiyada müəllif bir çox əhəmiyyətli, cəlbedici və vacib mövzulara müraciət edir. Narahatlıqları aşağıdakı başlıqlar altında qruplaşdırmaq olar: 1. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinə dair tədqiqatlar; 2. Ədəbiyyat tarixşünaslığında irəliləyiş; 3. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinin sistemli təsnifatına doğru irəliləyiş; 4. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yenidən nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyi; 5. Azərbaycançılıq anlayışı.
Bəşər tarixinin inkişaf mərhələlərini təsnif etməyə və hər bir mərhələnin əlamətlərini, siqnallarını, kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərini müəyyən etməyə başlamazdan əvvəl ədəbiyyat ilk növbədə bu çətinliklərin hərtərəfli və faydalı təhlilini təqdim edir. Nəticə etibarı ilə o, öz anlayışını elmi araşdırmalardan və uzaqgörən baxışlardan əldə edilən möhkəm əsaslar üzərində qurur.
Müzakirə etdiyimiz əsas tədqiqat işi milli ədəbiyyat tariximizin dövrləşdirilməsinin araşdırılmasına yönəlmişdir. Müəllif bu prosedurun qurulmasına orta əsrlər boyu istehsal olunmuş təzkirələrə istinad etməklə müvafiq olaraq başlayır. Ədəbiyyat tariximizin mərhələlərinin təsnifatı bu təzkirələrdə bir məsələ kimi yaxşı işlənməmiş və aydınlaşdırılmamışdır. Həqiqətən də, təzkirələr bizə məsələnin ilkin konturlarını və ilkin ipuçlarını verməklə kifayətlənir. İsa müəllim də mövzuya bu səviyyədə toxundu və Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin təsnifatında təzkirələrin mühüm əhəmiyyətini nəzakətlə izah etdi. Ədəbiyyat tədqiqatçısı dəqiq müşahidə edir ki, XIX əsrdə Azərbaycan ədəbi fikrində təkzirəçilikdən ədəbiyyat tarixinə keçid başlayıb. A. Bakıxanov və M.F.Axundzadə kimi görkəmli şəxslər bu sahədə mühim töhfələr verir [4].
XX əsrin ilk dörd onilliyində ədəbi sahəmiz Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirilməsi ilə bağlı konsepsiyaları və cəhdləri ədəbiyyatşünaslığımızda birləşdirdi və aydınlaşdırdı. Bu məsələ ilə bağlı F.Köçərli, A.Sur, İ.Hikmət, Y.V.Çəmənzəminli, A.Abid, S.Mümtaz, A.Nazim, H.Zeynallı, M.F.Köprülüzadə, B.Çobanzadə və başqa şəxslər iştirak edir. Müəllif kimi ədəbi mütəxəssislərin apardıqları elmi səylər nəticəsində dəqiq nəticəyə gəlib ki, XX əsrin əvvəllərini Azərbaycan ədəbiyyatının çoxillik tarixinin təsnifatı prosesində kəşfiyyat və təşəbbüslər dövrü adlandırmaq olar. XX əsrin əvvəllərində aparılan axtarışlar və sonradan bir sıra dövrləşdirmə imkanlarının yaranması Azərbaycanda sistemli ədəbiyyat tarixinin qurulmasının əsası sayıla bilər.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinin elmi təsnifatına doğruAzərbaycan ədəbiyyatşünaslığında son otuz ildə, xüsusilə də 2000-ci il ərzində dövrlərin təsnifatı ilə bağlı aparılmış tədqiqatların xüsüsilə yer verilmişdir.Bununla bağlı görülən işlər, səslənən fikirlər, həyata keçirilən tədbirlər qiymətləndirilir. Y. Qarayev, N. Cəfərov, N. Şəmsizadə, E. Əlibəyzadə, Ş. Alışanlı, B. Əhmədov, V. Osmanlı, N. Qəhrəmanlı, T. Salamoğlu və başqaları. Adı çəkilən mövzuda filoloq alimlərin zəhməti, mülahizələri, qənaətləri həm saf, həm də çürükdür. Hər bir nümunənin çəkisi və dəyəri mütənasib olaraq qiymətləndirilir. 1990-cı illər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yenilənməsi və çox vaxt “konseptual axtarışlar dövrü” adlandırılan bu mövzuda dəqiq elmi təsnifatın işlənib hazırlanması üçün əlamətdar dövr olmuşdur. Təhlil zamanı İ.Həbibbəyli elmi mübahisələrdə də iştirak edir. Bundan əlavə, əxlaqi düzgünlük və yanlışlıq haqqında öz fikirlərini bildirir. Buna baxmayaraq, mübahisələr boyu alim düzgün davranış çərçivəsində qalır, düzgünlüyündən asılı olmayaraq bütün töhfələrə hörmətlə yanaşır. O, Nazif Qəhrəmanlının 1997-ci ildə işıq üzü görmüş “Milli ədəbiyyat tarixşünaslığı: Yaradılış, inkişaf və dövrləşdirmə problemləri” kitabını bu mövzuda ilkin və geniş elmi araşdırma hesab edir. Görkəmli filoloq alim N. Cəfərov dövrləşdirmə ideyasını xüsusi olaraq araşdırır. O, həmçinin dövrləşdirmə prosesində mühacirət ədəbiyyatının yeri, statusu və əhəmiyyəti kimi məsələlərə də diqqət yetirir [5].
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yenidən baxılmasının imperativ zərurətinin şərhinə, azərbaycançılıq ideologiyası ilə dövrləşdirmə anlayışının əlaqəsi araşdırılması önəmli faktordur. İ.Həbibbəylimüstəqillik dövründə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yenidən baxılması zərurətini vurğulayır, bu işə müxtəlif mühüm əsaslandırmalar gətirir. Əsaslandırmalar dəqiqdir, tutarlı dəlillərə əsaslanır və elmi prinsiplərə əsaslanır. Müəllif dövrilik anlayışının mövcudluğunu ədəbi-bədii, estetik, fəlsəfi, elmi meyarları ilə ələ alması üçün ədəbiyyat tariximizin səmimi tədqiqinin əsas prinsipi və əsas tələbi hesab edir.
Dövrləşdirmə çərçivəsində alim ədəbiyyatşünas da bir həqiqəti etiraf edir ki, hər bir sonrakı mərhələ özündən əvvəlkini ləğv etmir. Əksinə, onun bazası təməl üzərində qurulur. Köhnə ilə yeninin, ənənə və innovasiyanın qarışığı ədəbiyyatın inkişafı və təkamülündə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bu proses vasitəsilə yeni mərhələ formalaşır. Yeninin məqsədi köhnəni rədd etmək və ya inkar etmək deyil, onu təsdiq etmək və ya təsdiqləməkdir. Ədəbiyyat tarixinin istər bütövlükdə, istərsə də bir çox mərhələlərində əzəməti indi ancaq insanların və bəşəriyyətin ehtiyaclarına xidmət etməklə qorunub saxlanılır və qiymətləndirilir.Bu sahəyə diqqət yetirmək xalqımızın mədəni-maarif sahəsində mühim önəm daşıyır [4].
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu firavan, keşməkeşli və möhtərəm bir yol keçib. Ədəbiyyat İnstitutunun apardığı trayektoriya Azərbaycan milli ədəbiyyatının yetişdirilməsi və tərəqqisi prosesini, ədəbiyyatşünaslıq sahəsini əhatə edir. Ədəbiyyat İnstitutu ədəbiyyatşünaslıq sahəsindəki irəliləyişlərin və geriləmələrin göstəricisi kimi çıxış edir. Ədəbiyyat İnstitutunun tənəzzül dövrü olub, bu dövr ədəbiyyat sahəsinin, onun öyrənilməsinin böhranlı, çətin dövrünə təsadüf edir. Bundan fərqli olaraq, Ədəbiyyat İnstitutu bu dövrdə Azərbaycan ədəbiyyatının, ədəbiyyatşünaslıq sahəsinin, ictimai fikrin tərəqqisində mühüm rol oynamışdır. Deməli, Ədəbiyyat İnstitutunu bütövlükdə müzakirə etmək istər ədəbiyyatın, istər ədəbiyyatşünaslığın, istərsə də ictimai fikrin irəliləyişinin miqyasını müzakirə etməkdən ibarətdir. Metaforik olaraq, Ədəbiyyat İnstitutunun ədəbiyyat ideyaları və ədəbiyyatın akademik tədqiqi ilə mahiyyətcə bir-birini əvəz edə biləcəyini iddia etmək olar. Ədəbiyyat İnstitutu əsas tədqiqat predmeti kimi bədii ədəbiyyatın öyrənilməsinə diqqət yetirir, ədəbiyyatşünaslıq elmi isə ədəbiyyatın elmi mahiyyətini əhatə edir. Ədəbiyyat İnstitutu çoxəsrlik Azərbaycan ədəbiyyatının xəzinələrini açan mühüm və nüfuzlu qurum kimi xidmət edir. Ədəbiyyat İnstitutu elmi tədqiqat sahəsi kimi bədii ədəbiyyatın əsas mahiyyətini və cəlb olunan yaradıcılıq proseslərini işıqlandırır, onların əhəmiyyətini qiymətləndirir, gələcək inkişaf üçün potensial trayektoriyaları işıqlandırır və onlara təsir göstərir. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu özünün şanlı tarixi, davamlı elmi ənənələri, görkəmli elmi rəhbərləri, dəyərli elmi irsi ilə diqqətəlayiq elmi yüksəliş mərkəzinə çevrilmişdir.
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu XX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Tədqiqat və Tədris Cəmiyyəti (Azərbaycan Öyrənmə Cəmiyyəti - İ.H.) ilə Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət şöbəsinin birləşdirilməsi ilə yaradılmış akademik qurumdur. Ədəbiyyat sektoru 1933-cü il martın 22-də SSRİ Elmlər Akademiyasının Zaqafqaziya bölməsinin tərkibində yaradılmışdır. O, Nizami Gəncəvinin adını daşıyan və Akademiya sisteminə daxil olan Ədəbiyyat İnstitutunun təməl daşı kimi xidmət edir. Ədəbiyyat sektoruna XX əsrin əvvəllərində görkəmli ədəbiyyatşünas alim Əli Nazim Mahmudzadə rəhbərlik edirdi. Əli Nazim bu elm ocağında ədəbi sektorun sədri vəzifəsini tutmaqla yanaşı, ədəbi abidələrin nəşrinə, Salman Mümtaz ədəbi irsinin qorunub saxlanmasına, Hənəfi Zeynallının şifahi ədəbiyyatının sənədləşdirilməsinə, Həsən İmanovun əlyazma mənbələrinin idarə olunmasına da rəhbərlik etmişdir. Mikayıl Rəfili, Bəkir Çobanzadə, Həbibulla Səmədzadə, Əmin Abid, Böyükağa Talıblı, Xalid Səid Xocayev və Paşa Sultanov kimi görkəmli alimlərin töhfələri ədəbiyyat sahəsində elmi araşdırmanın yüksək səviyyəsini dərk etməyə imkan verir. Ədəbiyyat sektoru xalqımızın daxilində ədəbiyyatşünaslıq sahəsində sistemli elmi araşdırmaların aparılması üçün fundamental zəmin yaratmışdır. Qısa müddət ərzində Məhəmməd Füzuli, Mirzə Fətəli Axundzadə, Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Hüseyn, Sultan Məcid Qənizadənin ədəbi əsərləri tərtib edilərək işıq üzü gördü. Tədqiqat və Tədris Cəmiyyəti dövründə başlanmış folklor materiallarının toplanması və yayılması işi davam etdirilir. “Kitabi-Dədə Qorqud”un elmi nəşri ədəbiyyat sahəsində tərtib edilmişdir. Ədəbiyyatşünaslıq sahəsində XIX-XX əsrlər Azərbaycan ədəbi şah əsərlərinin həyatı və bədii nailiyyətləri ilə bağlı elmi araşdırmalar yaranmışdır. Bundan başqa, 1932-ci il dekabrın 29-da Türk Mədəniyyəti Sarayının (indiki Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin binası - İ.H.) Az ÖZFAN-a verilməsi ədəbiyyatşünaslığın, eləcə də digər elmin sistemli inkişafı üçün əlverişli şərait yaratdı [1].
Nəticə
Ədəbiyyatşünaslıq hər bir xalqın mədəni sahədə inkişafına xidmət edir. Gənclərin yetişdirilməsi zamanı bu prosesinin təşkilinə önəm verilir. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat institu da bu faəliyyətə dəstək vermək və sahədə olan tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi və praktiki cəhətdən inkişaf etdirilməsi məqsədini daşıyır. Tarixən xalqmızın içərisindən çıxan ziyalılar daima bu fəaliyyətə dəstək vermiş hər bir istiqamətdə Azərbaycan xalqının inkişafı üçün zəmin yaratmışdır.
Ədəbiyyat siyahısı
- ANL (2018). Ədəbiyyatşünaslıq elmin məbədi. URL:https://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2018/noyabr/616428.html
- Babayev, Y. (2020). Ədəbiyyat tariximizin dövrləşdirilməsi konsepsiyasına konseptual baxış. Ədəbiyyat qəzeti, səh. 23- 29.
- Ədəbiyyat qazeti. (2024). Nizami Gəncəvi adına ədəbiyyat institutunun yaradılması və təşəkkül mərhələlərihttps://edebiyyatqazeti.az/news/sience/11437-nizami-gencevi-adina-edebiyyat-institutu-yaradilmasi-ve-tesekkul-merheleleri?fbclid=IwAR2YhTnXWslU9hFsneVWDdyaNdbuzojA154D3HV-i2kKaNyhQcNc1rKF24g
- Həbibbəyli, İ. (2019). Azərbaycan ədəbiyyatı dövrləşdirmə konsepsiyası və inkişaf mərhələləri. Bakı, Azərbaycan. Elm.
- İsa Həbibəyli, Asif Rüstəmli. Ədəbiyyatşünaslıq elminin məbədi. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat institutunun təşəkkülü və inkişaf mərhələləri
- https://nizamiganjavi.az/institute-of-literature-named-after-nizami-ganjavi/
- Teymur Əhmədov. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat institutu. Bakı 2013
Baxış sayı: 328
Bölməyə aid digər xəbərlər
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib