20:06 / 17-09-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Azad edilmiş digər torpaqlarımız kimi, Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə də yeni inkişaf dövrünü yaşayır"
20:01 / 17-09-2025
Mariya Zaxarova Çin filmindəki rolundan danışıb
14:00 / 17-09-2025
İKI RAS: Ən böyük asteroidlərdən biri sentyabrın 18-də Yerin yaxınlığından keçəcək
13:56 / 17-09-2025
Putin Hindistanın baş naziri Modini ad günü münasibətilə təbrik edib
13:54 / 17-09-2025
Kreml komissiyası Krasnovun Ali Məhkəmənin rəhbəri vəzifəsinə namizədliyini dəstəkləyib
13:50 / 17-09-2025
Ekspert Qəzzada əməliyyatın bir neçə il çəkə biləcəyini bildirib
13:34 / 17-09-2025
“Ay nazir, sənə yazmışam, niyə cavab vermirsən?”
13:24 / 17-09-2025
Estoniya Rusiya sərhədi yaxınlığında tərk edilmiş avtomobilləri oktyabr ayından satışa çıxaracaq
13:18 / 17-09-2025
Lavrov: "Qərb qoşunları ora göndərilsə, Ukrayna işğal olunmuş əraziyə çevriləcək"
13:15 / 17-09-2025
Lavrov: "Qərb dövlətlərin suveren bərabərliyini heç vaxt nəzərə almayıb"
13:12 / 17-09-2025
Boks üzrə ikiqat Avropa çempionu Viktor Ageyev vəfat edib
11:51 / 17-09-2025
Jurnalist Paşkov: "Minlərlə Qəzza sakini şəhərdən təxliyə edilib"
11:45 / 17-09-2025
Soyuducu sayəsində 2 milyon rubl dəyərində elektrik enerjisi oğurlanıb
11:40 / 17-09-2025
Həştərxanda Ukraynaya işləyən afrikalı casus saxlanılıb
11:38 / 17-09-2025
Arktikada arxeoloji ekspedisiyanın iştirakçıları qədim eskimosların silahlarını tapıblar
11:35 / 17-09-2025
Ryabkov: "Ukraynada sülhün əleyhdarları Rusiya və ABŞ arasında razılaşmaları pozurlar"
11:33 / 17-09-2025
Eteri Tutberidze Gürcüstan yığması ilə seçmə turnir üçün Pekinə gəlib
11:29 / 17-09-2025
Bu yay Avropada 24,000-dən çox insan həddindən artıq istilərdən ölüb
09:50 / 17-09-2025
Miqrantlar ticarət mərkəzinin xidmət otağında yeniyetmələri döyüblər
09:41 / 17-09-2025
Zelenski Tramp və Putinlə şərtsiz görüşməyə hazırdır, lakin Moskvada yox
09:38 / 17-09-2025
Yunanıstan, Fransa, İtaliya, İspaniya və Macarıstan ruslara viza verməyə davam edir
09:35 / 17-09-2025
İran İsrailin xeyrinə casusluqda ittiham olunan şəxsi edam edib
21:47 / 16-09-2025
"Reuters": Tramp Kiyevə Avropa tərəfindən ödənilən ilk hərbi yardım paketini təsdiqləyib
18:38 / 16-09-2025
Tramp Ukrayna sammitində iştirakına icazə verib
18:34 / 16-09-2025
Müxbir Bilibov: "Qəzza zolağının sakinləri qapalı vəziyyətdədir, onlar üçün təhlükəsiz yer yoxdur"
18:01 / 16-09-2025
"Əl Məsirə": İsrail Yəmənin Hodeydə limanını vurdu
17:58 / 16-09-2025
Qanuni oğru “Vasya Bandit” 8 il müddətinə xüsusi rejimli cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkəcək
17:52 / 16-09-2025
Miqrantlardan qanunsuz yolla çıxarılmış 17 kq qızıl götürüblər
17:49 / 16-09-2025
Taylandda 100-dən çox meymun uşaq bağçasından qaçıb
17:40 / 16-09-2025
"Rzeczpospolita": Polşada yaşayış binasını vuran pilotsuz uçan aparat deyil, "F-16" qırıcısının raketi olub
17:35 / 16-09-2025
İkiqat "Oskar" mükafatçısı Robert Redford vəfat edib
17:30 / 16-09-2025
Ruslar avtomobildə seks üçün dəmir barmaqlıqlar arxasına düşə bilər
17:26 / 16-09-2025
Ukrayna ordusunda 10 mindən çox məhkum xidmət edir
17:24 / 16-09-2025
19 yaşlı qızın əməliyyatdan sonra ölümü ilə bağlı cinayət işi açılıb
17:21 / 16-09-2025
RİA Novosti: Rusiyanın Bolqarıstandakı səfirliyində Qreçuşkinin saxlanması ilə bağlı məlumat yoxdur
17:18 / 16-09-2025
Ukrayna Silahlı Qüvvələri Zaporojye AES-in sənaye zonasını atəşə tutub
BAYRAĞINI UCA QALDIR, ANA VƏTƏN!..-RAMİZ QASIMOV
Tarix: 19-06-2021 15:58 | Bölmə: Ədəbiyyat
II yazı
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri Xanəli Kərimlidir. Onun yaradıclığının əsas, başlıca səciyyəsi, ideyası Azərbaycanın bütövlük idealına böyük inamdır. Bu mənada istedadlı şair və ədəbiyyatşünas kimi tanınan Xanəli Kərimlinin yaradıcılığı vətən üzərinə yazılmış ən qiymətli əsərlər sırasındadır. Kiçik lirik şeirlərdən savay yazdığı bir neçə poeması da şairin ədəbi mühitdə tanınması və geniş şöhrət qazanmasına stimul olub. Bu poemaların da əsas məğzi, məsələsi Vətənin bütövlüyü, dərdi-səri, qayğılarından ibarətdir. Vətənin bütövlük idealına inam onun yaradıcılığının başlıca məğzi, əsas motivi, qüvvətli ideyasıdır.
Ömrünü Vətən topaqlarının bütövlüyü arzusuna həsr edən istedadlı şair kiçik şeirlərindən tutmuş iri poemalarına qədər yazdığı əsərlərdə Vətənin bütövlüyü ideyasına inam bəsləmişdir. Bu mənada şairin “Bütövlük” poeması da digər poemalarındakı mövzuları izləyərək daha konkret şəkildə Azərbaycanın bütövlüyü məsələsini ideyasına çevirir. Yenə də Şəhidlər xiyabanından milli-mənəvi məsələlərə boylanaraq baxan şair Azərbaycanın bütövlüyü ideyası işığında daha vacib məsələ olan milli-mənəvi bütövlük məsələsinə diqqəti ayırır. Lirik poema olan əsərdə əvvəlki əsərinin davamı olaraq çağırış ruhu güclüdür. Hər bir vətənpərvər insanı milli birlik naminə həmrəyliyə, millət, vətən naminə əməli vahidliyə dəvət edir. Şəhid məzarlarından səslənən şair özünü fəda edənlərin yarımçıq qalmış əməllərini bütövlüyə çağıran haqq carçısı təsiri bağışlayaraq elin, vətənin və onun gələcəyinin səsini çatdırır. Bu səsi diqqətə çatdıran şair onun bütün Azərbaycanın səsi olduğuna inandırır:
...Arazımın, Kürümün
Nərəsidir, cəngidir.
Dərdi özündən böyük
Azərbaycan xalqının
Azadlıq çələngidir.
1997-ci ildə yazılan poema 20-21 yanvar tarixlərində Şəhidlər xiyabanında şəhidlərin məzarını ziyarət edərkən şairin qəlbindən keçən duğular kimi baş qaldıraraq poetik ifadəyə çevrilib.
Vətən topaqlarının azadlığı və bütöyülüyünə inam hissi istedadlı şairimizin arzularını çin çıxarmaqla ona taleyin böyük bəxşişi kimi oldu. 2020-ci ilin sentyabr ayından noyabrın 10-na qədər davam edən 44 günlük Vətən müharibəsi Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sərkərdəliyi və yenilməz Milli Ordumuzun rəşadətli, qəhrəmanlıqla döyüşləri böyük zəfərlə tamamlandı. Xanəli Kərimlinin ideya-mənəvi gücünə görə böyük əhəmiyyət daşıyan poemalarından digəri son dövrlərdə - 2020-ci ilin oktyabrında (25-29) ölkəmizin işğal edilmiş ərazilərinin azad olunması çağırışı ilə yazdığı “Bayrağını uca qaldır, Ana Vətən” lirik poemasıdır. Çox az-az istifadə edilən 20-lik heca sistemindən istifadə edən şair fikirlərinin ifadəsinə ağırlıq və ciddiyyət çökdürə bilib. Poema Qarabağa müraciət formasında yazılıb və bunun üzərində qurulub.
Azərbaycan bir üzüksə, o üzüyün qaşı sənsən, Qarabağım,
Azərbaycan bir bədənsə, o bədənin başı sənsən, Qarabağım,
Azadlığın, enməzliyin əfsanəvi yaşı sənsən, Qarabağım.
Həm kədərli, həm sevincli gözümün də yaşı sənsən, Qarabağım.
Sənsiz mənim ürəyim də para idi, yara idi, Qarabağım,
Sənin belə quru adın dərdlərimə çarə idi, Qarabağım.
İllərdir ki, şeytanlığın, iblisliyin beşiyində dustaq idin,
Sinəmizə çalın-çarpaz çəkdirilən bir dağ idin, Qarabağım.
Əsərdə şair öz dəsti-xəttinə uyğun olaraq yenə də Qarabağın timsalında Azərbaycanın vətən torpaqlarının parçalanması səbəblərinə nəzər salır, içəridəki milli problemləri dilə gətirir, qayğıları ifadə edir. Millətin ucalığını, onun humanizmini, mənəvi zənginliyini sui-istifadə edən düşmən xislətli millətlərin əməlləri də göz önünə sərirlərək ikrah etdirilir. Sonunda Azərbaycan xalqının milli oyanışı, birliyi və qeyrəti qarşısında “cılız, aciz” qalan xəstə millətin aqibətini də göstərir. Poemada Qarabağ probleminin poetik tarixnaməsini müşahidə edirik. Şair Xanəli Kərimli sanki yeni bir “Qarabağnamə” yazır poetik dillə. Şair Qarabağa olan vətəndaş məhəbbətini bütün mahiyyəti və dolğunluğu ilə ifadə edə bilir:
Qarabağım!! Qarabağım!! İftixarım, şərafətim, baş tacımsan!!
Azadlığım, ucalığım, enməzliyim, əbədilik amacımsan, əlacımsan.
Səndən ötrü qan tökmüşük tarix boyu nəsil-nəsil, fəsil-fəsil,
Səndən ötrü qan tökürük bu gün də biz şəhid-şəhid, əsil-əsil.
Poemanın sonu uğurlu bir çağırışla bitir, əvvəlki əsərlərində olan kimi xalqını, millətini milli birlik və həmrəyliklə azadlıq və bütövlük amalına səsləyir, işğal edilmiş torpaqlarını azad etməyə səsləyir. Bunu əvvəllər yazdığı misralarla birləşdirərək ideya tamlığı, birliyi kontekstində zamanın çağırışı kimi ümumiləşdirərək ifadə edir:
Bayrağını uca qaldır, ana Vətən, indi meydan, söz sənindir,
Sən Tanrıdan yaranmısan, Tanrı köklü bütün Turan Vətənindir!!..
Bütün tarix sədlərini əbədilik qırmaq üçün, enmək üşün,
“ Vətəninin sərhədinə, son həddinə, son səddinə dönmək üçün,
Zaman döyür qapımızı,
yaman döyür qapımızı,
yaman döyür qapımızı!!!”
RAMİZ QASIMOV,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri
Baxış sayı: 701
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-06-2021 15:58 | Bölmə: Ədəbiyyat
II yazı
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri Xanəli Kərimlidir. Onun yaradıclığının əsas, başlıca səciyyəsi, ideyası Azərbaycanın bütövlük idealına böyük inamdır. Bu mənada istedadlı şair və ədəbiyyatşünas kimi tanınan Xanəli Kərimlinin yaradıcılığı vətən üzərinə yazılmış ən qiymətli əsərlər sırasındadır. Kiçik lirik şeirlərdən savay yazdığı bir neçə poeması da şairin ədəbi mühitdə tanınması və geniş şöhrət qazanmasına stimul olub. Bu poemaların da əsas məğzi, məsələsi Vətənin bütövlüyü, dərdi-səri, qayğılarından ibarətdir. Vətənin bütövlük idealına inam onun yaradıcılığının başlıca məğzi, əsas motivi, qüvvətli ideyasıdır.
Ömrünü Vətən topaqlarının bütövlüyü arzusuna həsr edən istedadlı şair kiçik şeirlərindən tutmuş iri poemalarına qədər yazdığı əsərlərdə Vətənin bütövlüyü ideyasına inam bəsləmişdir. Bu mənada şairin “Bütövlük” poeması da digər poemalarındakı mövzuları izləyərək daha konkret şəkildə Azərbaycanın bütövlüyü məsələsini ideyasına çevirir. Yenə də Şəhidlər xiyabanından milli-mənəvi məsələlərə boylanaraq baxan şair Azərbaycanın bütövlüyü ideyası işığında daha vacib məsələ olan milli-mənəvi bütövlük məsələsinə diqqəti ayırır. Lirik poema olan əsərdə əvvəlki əsərinin davamı olaraq çağırış ruhu güclüdür. Hər bir vətənpərvər insanı milli birlik naminə həmrəyliyə, millət, vətən naminə əməli vahidliyə dəvət edir. Şəhid məzarlarından səslənən şair özünü fəda edənlərin yarımçıq qalmış əməllərini bütövlüyə çağıran haqq carçısı təsiri bağışlayaraq elin, vətənin və onun gələcəyinin səsini çatdırır. Bu səsi diqqətə çatdıran şair onun bütün Azərbaycanın səsi olduğuna inandırır:
...Arazımın, Kürümün
Nərəsidir, cəngidir.
Dərdi özündən böyük
Azərbaycan xalqının
Azadlıq çələngidir.
1997-ci ildə yazılan poema 20-21 yanvar tarixlərində Şəhidlər xiyabanında şəhidlərin məzarını ziyarət edərkən şairin qəlbindən keçən duğular kimi baş qaldıraraq poetik ifadəyə çevrilib.
Vətən topaqlarının azadlığı və bütöyülüyünə inam hissi istedadlı şairimizin arzularını çin çıxarmaqla ona taleyin böyük bəxşişi kimi oldu. 2020-ci ilin sentyabr ayından noyabrın 10-na qədər davam edən 44 günlük Vətən müharibəsi Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sərkərdəliyi və yenilməz Milli Ordumuzun rəşadətli, qəhrəmanlıqla döyüşləri böyük zəfərlə tamamlandı. Xanəli Kərimlinin ideya-mənəvi gücünə görə böyük əhəmiyyət daşıyan poemalarından digəri son dövrlərdə - 2020-ci ilin oktyabrında (25-29) ölkəmizin işğal edilmiş ərazilərinin azad olunması çağırışı ilə yazdığı “Bayrağını uca qaldır, Ana Vətən” lirik poemasıdır. Çox az-az istifadə edilən 20-lik heca sistemindən istifadə edən şair fikirlərinin ifadəsinə ağırlıq və ciddiyyət çökdürə bilib. Poema Qarabağa müraciət formasında yazılıb və bunun üzərində qurulub.
Azərbaycan bir üzüksə, o üzüyün qaşı sənsən, Qarabağım,
Azərbaycan bir bədənsə, o bədənin başı sənsən, Qarabağım,
Azadlığın, enməzliyin əfsanəvi yaşı sənsən, Qarabağım.
Həm kədərli, həm sevincli gözümün də yaşı sənsən, Qarabağım.
Sənsiz mənim ürəyim də para idi, yara idi, Qarabağım,
Sənin belə quru adın dərdlərimə çarə idi, Qarabağım.
İllərdir ki, şeytanlığın, iblisliyin beşiyində dustaq idin,
Sinəmizə çalın-çarpaz çəkdirilən bir dağ idin, Qarabağım.
Əsərdə şair öz dəsti-xəttinə uyğun olaraq yenə də Qarabağın timsalında Azərbaycanın vətən torpaqlarının parçalanması səbəblərinə nəzər salır, içəridəki milli problemləri dilə gətirir, qayğıları ifadə edir. Millətin ucalığını, onun humanizmini, mənəvi zənginliyini sui-istifadə edən düşmən xislətli millətlərin əməlləri də göz önünə sərirlərək ikrah etdirilir. Sonunda Azərbaycan xalqının milli oyanışı, birliyi və qeyrəti qarşısında “cılız, aciz” qalan xəstə millətin aqibətini də göstərir. Poemada Qarabağ probleminin poetik tarixnaməsini müşahidə edirik. Şair Xanəli Kərimli sanki yeni bir “Qarabağnamə” yazır poetik dillə. Şair Qarabağa olan vətəndaş məhəbbətini bütün mahiyyəti və dolğunluğu ilə ifadə edə bilir:
Qarabağım!! Qarabağım!! İftixarım, şərafətim, baş tacımsan!!
Azadlığım, ucalığım, enməzliyim, əbədilik amacımsan, əlacımsan.
Səndən ötrü qan tökmüşük tarix boyu nəsil-nəsil, fəsil-fəsil,
Səndən ötrü qan tökürük bu gün də biz şəhid-şəhid, əsil-əsil.
Poemanın sonu uğurlu bir çağırışla bitir, əvvəlki əsərlərində olan kimi xalqını, millətini milli birlik və həmrəyliklə azadlıq və bütövlük amalına səsləyir, işğal edilmiş torpaqlarını azad etməyə səsləyir. Bunu əvvəllər yazdığı misralarla birləşdirərək ideya tamlığı, birliyi kontekstində zamanın çağırışı kimi ümumiləşdirərək ifadə edir:
Bayrağını uca qaldır, ana Vətən, indi meydan, söz sənindir,
Sən Tanrıdan yaranmısan, Tanrı köklü bütün Turan Vətənindir!!..
Bütün tarix sədlərini əbədilik qırmaq üçün, enmək üşün,
“ Vətəninin sərhədinə, son həddinə, son səddinə dönmək üçün,
Zaman döyür qapımızı,
yaman döyür qapımızı,
yaman döyür qapımızı!!!”
RAMİZ QASIMOV,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri
Baxış sayı: 701
Bölməyə aid digər xəbərlər
12-09-2025, 19:34
Ədliyyə Nazirliyi yazıçı Topol və daha üç nəfəri xarici agentlərin reyestrinə daxil edib
25-08-2025, 18:34
HÜSEYN ARİFLƏ İSMAYIL İMANZADƏNİN CƏBRAYIL SƏRGÜZƏŞTLƏRİ
12-08-2025, 23:11
Haqqdan yanan çıraq- Vüqar Vüqarlı-70
31-07-2025, 16:40
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu növbəti layihəsinə yekun vurub
17-07-2025, 08:33
Lev Tolstoyun şəxsi əşyaları ilk dəfə Saxalində təqdim olunacaq
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb