14:26 / 23-11-2024
Şeyx Portuqaliyaya gedir
12:58 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ oldu
Bütün xəbərlər
FİDAN NİZAMƏDDİN QIZININ “UŞAĞIN DUASI” HEKAYƏLƏR TOPLUSU HAQQINDA BƏSTƏLƏNMİŞ NOTLAR-İbrahim Yusifoğlu
Tarix: 06-03-2021 00:10 | Bölmə: Ədəbiyyat
Bu kitabı oxuyun!


Hər bir ailəyə xoşbəxtlik bəxş edir körpə gəlişi... Ürəklərdə nura, dodaqlarda təbəssümə dönür körpə gülüşü! Bir mahnı kimi qəlbləri ovsunlayır körpə qığıltısı. Günlərin birində bu körpələrin dilindən nəğmələr eşidəndə, şeirlər dinləyəndə, nağıllara qulaq asanda fərəhimizdən yerə-göyə sığmırdıq. Hansısa bir anda bu məsum və günahsız körpələrin baxışlarında kədər və dalğınlıq yanaqlarında göz yaşları görəndə ömrümüzün ən kədərli bağışlanmaz anını yaşayırıq. Bu isə onları bizə daha çox sevdirir, daha çox mehribanlaşdırır.
Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının yaşı qədimdir. İbtidai insanların həyat tərzi, əmək vərdişləri, təsərrüfat işləri, şifahi xalq ədəbiyyatımızda genişliyi ilə öz əksini tapmışdır.
Yazılı ədəbiyyatımızda uşaq ədəbiyyatı və uşaq mətbuatı yeni inkişaf yoluna çıxmışdır. Müasir dövrümüzdə isə uşaq ədəbiyyatı ilə məşğul olan, gözəl, qəlboxşayan əsərlər yaradan, ədiblərimiz çoxdur. Lakin bu uşaqların qəlbini duyan müəlliflər çoxdur. Bu müəlliflərdən biridə filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azərbaycan Milli Elimlər Akademiyasının Nizami Gəncəvu adına Ədəbiyyat İnstitutunun ədəbi tənqid şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, yazıçı Fidan Nizaməddin qızıdır.
Dövrü mətbuatda tez-tez uşaqlar üçün yazdığı hekayələrini dərc etdirən Fidan xanımın 2020-ci ildə “Şərq-Qərb” nəşriyyatında “Uşağın duası” adlı kitabı nəşr olunaraq geniş oxucu kütləsinin ixtiyarına verilmişdir. “Uşağın duası” kitabının digər uşaqlar üçün yazılmış kitablardan fərqləndirən cəhətlərdən birisi kitabın bütöv dünyanı bürüyən pandemiya dövründə meydana çıxması və bu qorxunc bəlanın – koronavirusun törətdiyi fəsadlardır.
Kitabda 26 müxtəlif mövzulu kiçik həcmli hekayələr yer alsa da, onların bir çoxunda koronavirus qorxusunu yaşamış, bu qəfil gələn, gözlənilməz bəlalar törədən, qorxunc hallara yol açan və bunları görən, yaşayan uşaqların həyatından, duyğularından danışılır.
“Fidanın yığcam hekayələrinə yığcam ön söz” adlı yazısında filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Qəzənfər Paşayev “Uşağın duası” kitabı haqqında yazır:“Bu gənc yazıçı haqqında böyük fikirdəolmaqdan çox-çox uzağam. Ancaq Anton Çexovun, Mir Cəlalın və Salam Qədirzadənin hekayələrindəki yığcamlığı Fidanın hekayələrindəgördüm və bu məni çox sevindirdi. Bu yığcam hekayələrdə məna dolu mətləblərdən söz açılır. Hekayələrin hamısı kiçikhəcmli, ibrətamizdir. Uşaqlar üçün yazılmış hekayələr elə belə də olmalıdır”.
Bu fikirlər hörmətli professorun  gənc bir yazıçının yaradıcılığına, onun sənətkarlıq qabiliyyətinə verdiyi layiqli qiymətdir. Və deyərdim ki, çox yerində söylənilən layiqli qiymətdir. Doğrudan da, iki-üç vərəqli hekayələrin hər birində insan iztitabları çox ustalıqla, real boyalarla təsvir edilmiş, oxucularına təqdim olunmuşdur.
Kitabdakı “Uşaqların duası” adlı müəllif sözü də çox maraqlı və təsirlidir. “Keçid dövrü” deyilən illərin uşaqlarının üzünə həyat doyunca gülmədi: “Şanlı Ordu”nun törətdiyi 20 yanvar qırğını, Sovet ordusunun köməyi ilə erməni qan içənlərinin həyata keçirdikləri Xocalı faciəsi, Qarabağ adlı dilbər güşənin və ətraf rayonların yadellilər tərəfindən işğal edilməsi, respublikaya rəhbərlik edənlərin səriştəsizliynin törətdiyi hərci-mərclik məhz onların uşaqlıq illərinə düşmüş, ömrü saf və təmiz xatirələrlə yadda qalan xoşbəxt anlarını əllərindən almışdır.


XXI əsrin 20-ci illərində isə bütün bəşətiyyəti ən qorxulu bəla – koronavirus ram etdi. Uşaqlar da bu bəlaya turş gəldilər. Bağçalarından, məktəblərindən, dostlarından, oyunlarıdan uzaq düşdülər – uşaqlıq anlarını, illərini itirdilər.
“Uçurum” kitabın ilk hekayəsidir. Və bu hekayəni həyəcansız oxumaq olmur: “Ölüm qorxusundan hamı eyni cür qorxur – ölüm kimi. Tez-tez düşündüyüm bir məslə vardı: Görəsən, insan ölüm anında kimi düşünür? Nəyi xatırlayır?” Kitabdan nümunə gətirdiyimiz bu və ya digər suallara hegemon dövlətlərin Suriyada törətdikləri dəhşətli müharibə nəticəsində ölüm ayağında can verən uşağın cavabı heyrətamiz və qəlbağrıdıcıdır: “Hər şeyi Allaha deyəcəm!”
Müəllif qəribə bir sualla da oxucusuna müraciət edir: “Bəlkə də, bu səbəbdən dünyanı sarsıdan, hamının ciyərinə ölüm çələngi hörən bu ağır xəstəlik uşaqlardan yan keçir...” Və sonda... “Bu gün Allaha şikayətə gedən o suriyalı uşaq sükut içində boğulan dünyanın yalın küçələrində yaşadıqlarını və yaşaya bilmədiklərini düşünərək uçurumlarda çərpələng uçurur...” Hər nədirsə qəlb göynədən hamını düzlüyə hegemonluqdan uzaq olmaga səsləyən, susmayan bir sədadır.
Fidan Nizaməddin qızı “Uşağın duası” kitabındakı hekayələrin bir çoxuna mövzuya uyğun olaraq böyük şəxsiyyətlərin müdrik fikirlərindən sitadlar gətirmişdir. “Uçurum” hekayəsində Nitsşenin “Uçurumlar sevənin qanadları olmalı. Yüksək dağlarda buzlar içində könülü yaşamaqdır fəlsəfə...”, “Uşaq evində karantin”də Xalid Hüseynin “Uşaqlar qorxu ilə belə mübarizə aparır – onlar yuxuya gedirlər”, “Günəşin ad günü”nə Jül Renarın “Hər gün bir stəkan günəş içib, bir çovdar sünbülü yemək lazımdır”, “Niyyət”ə Ebussuud Əfədinin “Yarın haqqın divanına varınca, hesab sorar Süleymandan karınca”, “Babamın medalları” sənədli hekayəsində Viktor Hüqonun “Sülh bəşəriyyətin xilası müharibə isə cinayətdir”, “Son gediş”ə isə Mehmet Akif Ersoyun “Dul kaldı kadınlar, babasız kaldı cocuklar, bir gir yedə bin ailenin matemi çağlar”. Bu sitatlar hekayələrin mövzularına uyğun seçilmiş onların mövzuları ilə vəhdət təşkil edirlər.
Odlar Yurdu Azərbaycanımızın başının üstünü almış qara buludların dağılması iyirmi səkkiz ildən çox çəkdi. Bu illər ərzində işğal edilmiş torpaqlarımızın düşmən tapdaqlarında inlədi, insanlarımız öz doğma el-obalarından qaçqın və köçgünə döndülər.Evlərə şəhidlər gətirilidi. Bütün bu hisslər Fidan Nizaməddin qızının “Son gedis” hekayəsində özünəməxsus deyim tərzi ilə öz əksini tapmışdır.
Bu hekayədə ata-oğul münasibətləri, dünyanın ən böyük və müqəddəs üçrəngli bayrağına məhəbbət, torpaq uğrunda canını qurban vermiş şəhidə böyük ehtiram, atasız qalmış evin kişilik yükünü hələ bərkiməyən çiyinlərə götürmək kimi missiyanı həyata keçirən bir uşağın obrazı canlandırılmışdır: “Sıra dağlar kimi arxasına dönmədən canını verən, müqəddəs bayrağımızın qucağında, qoruduğu və qanının axdığı torpağa qovuşacaqdı atası”.
İzdihamın qarşısına çıxıb hasar qapısında atasını qarşılayır, elə bu anda anlayır ki, atası ölümü ilə Şəhidlik zirvəzisə qovuşub, bu andan etibarən bu həyatda atasının əvəzinə yerişlər edəcəkdir. Bu onun mənəvi borcudur.
Kitabdakı hekayələrin hər birisi psixoloji cəhətdən uşaq dünyasını əks etdirir. “Küsmək haqqım...” isə oxunduqdan sonra oxucuda çox böyük əks səda yaradır. Müəllifin səkkiz yaşında atasız qalan qızı Cəmiləyə ünvanladığı bu hekayə çox mənalı və aktual mövzuya toxunulubdur: “Göz yaşımın sayı qədərdi küsməklərim... Həyatdakı sonuncu əzizimin məni tək qoyması kimi küsürəm. Mən küsəndə özümü yer kürəsinin sonuncu insanı kimi hiss edirəm. Məktəbdə coğrafiya kabinetində müəllimin stolunun üzərindəki qlobusu firladan bir uşağın şəhadət barmağı kimi tək tənha qalıram”.
Hekayədə küsən uşağın düşüncələri ilə “küsmək” məhvumu bir neçə mənada hallanır:
  • Küsmək həyatında ondan əziz biri yoxdur deməkdir;
  • Küsmək sönmüş vulkanın tüstüsüdür.Barışanda püskürəcək;
  • Küsmək mənim xarakterimin bu həyatdan dönüş hissəsidir.
  • Küsmək diqqətsizlikdən doğulan bir körpədir;
  • Küsmək həyata sevgi ilə qarışanların şirin qəmzəsidir;
Atasını səkkiz yaşından itirən qızcığaz həyatda küsməyi öyrənir və qəribədir ki, yalnız anasından küsür. Onun üçün dünyanın sonuncu adamı anasıdır. Qəribədir, hamınının ata-anası, əzizləri, doğmaları dünyadan köçür, onlara yetim deyilmir, bəs niyə yalnız uşaqlara yetim deyilir? Hələ qız qəhrəmanımız üçün açılmayan bir sualda cavab gözləyir: “İnsanlar arasında bir ifadə var – yetimdoyuran. Yəni, böyük həcmli boşqab. Bu ifadəni də pis qarşılayır qızcığaz. Ümumiyyətlə bu hissləri duyğuları duymaq üçün hekayənin özünü  diqqətlə oxumaq əsasdır.Verilən suallara özün cavab tapmalısan...
“Uşağın duası” hekayələr toplusu cəlbedici tərtibatla hər hekayənin mövzusuna uyğun rəsm əsərləri ilə oxuculara təqdim olnumuşdur.
Biz elmi-tədqiqat sahəsində bir çox uğurlara imza atmış, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Prezident mükafatçısı Fidan Nizaməddin qızına bədii yaradıcıl yollarında uğurlar diləyir, uşaqların təzadlı dünyalarını obrazlı şəkildə əks etdirən yeni əsərlərinin işıq üzü görməsini arzulayırıq...Fidan Nizaməddin qızının özünün yazdığı kimi “Uşaq aləmi günəş kimidir, işığı və istisi heç vaxt tükənmir...”

İbrahim Yusifoğlu,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
Prezident təqaudçüsü, AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyat İnstitutunun əməkdaşı




Baxış sayı: 1 872


Bölməyə aid digər xəbərlər