01:41 / 04-12-2022
Hazırda Kliçko administrasiyasında axtarışlar aparılır
01:37 / 04-12-2022
"Oka" ilə qatarın toqquşması nəticəsində iki nəfər ölüb
01:21 / 04-12-2022
Sankt-Peterburq avtomərkəzində güclü yanğın baş verib
01:17 / 04-12-2022
Argentina Avstraliyanı məğlub edərək 1/4 finala yüksəlib
01:08 / 04-12-2022
Lukaşenka: "Moskva və Minsk ordusu vahid ordu kimi hazırlaşır"
01:00 / 04-12-2022
Malıxin One FC titulunu qazandıqdan sonra özünü yaraşıqlı adlandırdı
00:53 / 04-12-2022
Hollandiya ABŞ komandasına qalib gələrək dünya çempionatının 1/4 finalına yüksəlib
00:45 / 04-12-2022
İbrahimoviç zədəsini sağaldır
00:42 / 04-12-2022
Uruqvaylı müdafiəçinin cəzası uzadılıb
00:37 / 04-12-2022
Moskvanın "Çvetnoy" bulvarında restoran yanıb
00:31 / 04-12-2022
Neymar məşqlərə başlayıb
00:27 / 04-12-2022
Messi 1000-ci oyununda qol vurdu
00:21 / 04-12-2022
Mixail Fridman Londonda saxlanılsa da, zaminə buraxılıb
23:33 / 03-12-2022
”Gənclər arasında vətənpərvərlik hissinin təşviqi və düzgün təbliği” layihəsi yekunlaşıb…
22:50 / 03-12-2022
Sumqayıtda “Narkomaniyaya qarşı – Bir kimi birlikdə!” adlı görüş keçirildi
22:14 / 03-12-2022
Peru prezidentinin impiçmenti dekabrın 7-də səsə qoyulacaq
22:07 / 03-12-2022
Makron: Fransa Ukraynanı silahla təmin edir, lakin Rusiyaya zərbələr endirmək üçün deyil
22:04 / 03-12-2022
Dağıstan sahillərində 700-ə yaxın ölü suiti tapılıb
22:01 / 03-12-2022
Rusiyalı zəngin iş adamı Londonda həbs edilib
21:56 / 03-12-2022
Yazıçı İlya Ştemler Sankt-Peterburqda vəfat edib
01:54 / 03-12-2022
Diyetoloq: "ABŞ süni ətin satışına çox erkən icazə verdi"
01:26 / 03-12-2022
Braziliyalılar və isveçrəlilər pley-offun sonuncu iştirakçıları oldu
01:22 / 03-12-2022
Putin Rusiyanın nüvə sistemlərini tərifləyib
01:14 / 03-12-2022
Lukaşenka qayınanasının məsləhətinə qulaq asdığını etiraf edib
01:03 / 03-12-2022
Döyüş Sənətləri İttifaqı NWO zonasına könüllülərdən ibarət dəstə göndərəcək
00:57 / 03-12-2022
Oleq Znarok "Ak Bars"ı tərk edib
00:50 / 03-12-2022
"Forbes": Kolomoyski artıq milyarder deyil
00:40 / 03-12-2022
Aktyor Nuqzar Şariya vəfat edib
00:30 / 03-12-2022
Əfqanıstanın keçmiş baş naziri Kabildə qətlə yetirilib
00:26 / 03-12-2022
Karjakin Rusiya Şahmat Federasiyasına rəhbərlik edə bilər
00:23 / 03-12-2022
Baş Prokurorluq fırıldaqçı saytın necə müəyyən ediləcəyini bildirib
00:18 / 03-12-2022
Portuqaliya Cənubi Koreyaya uduzub- Hər iki komanda pley-off mərhələsinə yüksəlib
00:15 / 03-12-2022
Moskvada Mikoyanovsk Ət Kombinatı yanıb
00:13 / 03-12-2022
Rus Pravoslav Kilsəsi Kiyev-Peçersk Lavrasının şizmatiklərə verilməsi ilə bağlı şayiələri təkzib etdi
00:09 / 03-12-2022
Odessanın mərkəzində sürücü polisə qumbara atıb
00:06 / 03-12-2022
Peleyə tənəffüs yollarının infeksiyası diaqnozu qoyulub
21:00 / 02-12-2022
Fransa Senatından sonra Milli Assambleyanın da Azərbaycan əleyhinə çıxartdıqları qərar riyakarlığın, ikiüzlülüyün ən bariz nümunəsidir-Kamilə Əliyeva
20:15 / 02-12-2022
Şəhid Cavid Cəfərovun doğum günü qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
19:15 / 02-12-2022
Könül Nurullayevadan əlilliyi olan qadınlarla bağlı təklif
İNAMI GÜLLƏLƏNƏN ŞAİR-Ramiz QASIMOV
Tarix: 14-05-2022 22:49 | Bölmə: Ədəbiyyat
Şair İbrahim Yusifoğlunun poemalarında Azərbaycan xalqının tarixi taleyi məsələsi
Şair İbrahim Yusifoğlunun bədii yaradıcılığında Azərbaycanın tarixi taleyi məsələsi də əhəmiyyətli şəkildə yer alıb. Şair bu əsərlərində Naxçıvan haqqında xüsusilə bəhs edir. Naxçıvanın sürətlə inkişafı, yenidən qurulması və müasir görkəmə düşməsi poemalarında xüsusi yer almışdır. Bu mövzu və tendensiya şairin digər bir lirik-epik poeması olan “Bu nəğməm sənədi, doğma Naxçıvan” əsərində davam etdirilmişdir. Əsər ideya və məzmunca “O, Günəş ömrüdür, sönməyəcəkdir” lirik-epik poemasının davamı təsirini bağışlayır. Əsər həm də publisistik ballada təsirini bağışlayır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin müdrik kəlamlarının epiqraf seçilməsilə başlayan əsər vətənə məhəbbətin himni və marşına çevrilən “Vətən nəğməsi” şeirilə başlayır. Üç bənddən ibarət olan bu şeir forma-janr etibarilə cəngi notları üzərində yazılmaqla marşı xatırladır:
Nəğmələrin ən qədimi, ulusu,
Meyvələrin ən şirini, sulusu,
Bulaqların ayna kimi durusu –
Vətən nəğməsi!
Bu nəğmənin hər misrası “Cəngidir”,
Al qırmızı hər kəlmənin rəngidir,
Dar anında bir oyanış zəngidir –
Vətən nəğməsi!
Şair “Yollar gəlir Naxçıvana” başlıqlı hissə ilə Ulu Öndər Heydər Əlieyevin xilaskarlıq missiyasının başlanğıcı olan Naxçıvana qayıdışının verdiyi töhfələr haqqında bəhs edilməklə böyük uzaqgörənlik, müdrik fəaliyyət və xalqa məhəbbətin nəticəsi olaraq Naxçıvanın yenidən qurulması, inkişafı və müasirləşməsi hadisəsini təfərrüatı ilə təsvir edən “Bu nəğməm sənədir doğma Naxçıvan” hissəsilə davam etdirilir. Şair “haşiyə”lərlə də fikirlərini inkişaf etdirib zənginləşdirir, “Xalqı bəlalardan qurtardın, baba” hisəsilə müdrik və xilaskar liderə məhəbbətlə edilən ümumxalq alqışlarının ümumiləşdirir, onun nəhəng, nurlu obrazını yaradır.
Naxçıvanın quruculuq tədbirlərini, yenilənmiş, müasirləşmiş və gözəlləşmiş yeni halını İbrahim Yusifoğlunun “Bu nəğməm sənədir, doğma Naxçıvan” poemasında daha əhatəli və məzmunlu görmək mümkündür. Qocaman şair İbrahim Yusifoğlunun bu lirik-epik poemasında təkcə vüsət, təsvir və tərənnüm deyil, həmçininquruculuq ünvanlarına nəzərən yenilənmənin təhlili vardır. Bu nümunədə şair təkcə seyirçi qalaraq təsvir etmir, həm də vətəndaş məsuliyyəti və mövqeyindən çıxış edərək prosesi bilavasitə cari və perspektiv olaraq təhlil etməyə çalışır. Bununla da insan amilinə fikri yönləndirməyə səy göstərir. İbrahim Yusifoğlu əsərdə Naxçıvan obrazınatarixilik və müasirlk, köhnəlik və yenilik, qədimlik və müasirlik prizmasından yanaşaraq əks etdirməyə müvəffəq olur. Məsələn:
Memar Əcəminin gənc nəvələri,
Tikirlər, qururlar, gözəlləşirsən.
Müstəqil günündən ta üzübəri,
Gözəl diyarlara bərabər, birsən.
Şair Naxçıvanın kədərli və qəmli, bəlalı, dumanlı günlərindən bugünkü toy-büsatlı, bər-bəzəkli günlərinə nəzər salaraq da yenilənmə, inkişaf prosesini canlandırır:
Daha əl götürübsən kədərindən, qəmindən,
Bir əlamət qalmayıb dünənki görkəmindən.
Yöndəmsiz döngələrin təbilləri çalınıb,
Yerlərində qəlb açan xiyabanlar salınıb,
Neçə köhnə tikili yeni görkəm alıbdı,
Milli naxışlarıyla binalar ucalıbdı.
Şair İbrahim Yusifoğlu konkret quruculuq ünvanlarını göstərmək və təsvir etməklə müasir Naxçıvanın əzəmət və yenilik xəritəsini cızır, yenlənmənin inkişaf trayektoriyası, həddi və əhatəsini təqdim edir. Poemada ulu öndərə xitabən yazılmış hissədən sonar böyük quruculuq ünvanlarından olan dahi liderin adına açılmış Naxçıvanın mərkəzindəki əzəmətli Heydər Əliyev Muzeyindən bəhs etməklə, digər mədəniyyət məbədlərinə - Cəlil Məmmədquluzadənin ev muzeyi, Hüseyn Cavid məqbərəsi, Əcəmi seyrangahı, Bazargöl və Qızlar bulağı, Böyük bağ, Ədəbiyyat muzeyi və Naxçıvan Dövlət Universitetinə həsr edilən bölmələrlə davam və inkişaf etdirir.
Şair poemanın “Böyük bağ” adlanan hissəsində köhnə Naxçıvanın, daha doğrusu, köhnəliyi, yöndəmsizliyi, əlverişsizliyi tənqid edərək yenilənmənin gətirdiyi estetik zövq və mənəvi toxtaqlığı əks etdirir, aparılan işləri təqdir edərək yenidənqurmaya çağırış səsəlndirir. Şair poemada Naxçıvan şəhərinin ən gözəl və müasir quruculuq ünvanlarından olan Böyük bağın, Əyləncə Mərkəzinin, Əcəmi Seyrəngahının, Qızlar Bulağının və b. adlırını çəkib təsvir edir, konkret yerlərlə cızdığı yeni Naxçıvanın doğurduğu mənəvi zövq və öyüncəkliyi təqdim edir. “Tikilir, qurulur qədim Naxçıvan, Hər an gözəlləşir bu xoş günündə”, - deyən müstəqilliyin müasir Naxçıvana bəxş etdiyi xoşbəxtlik və səadəti alqışlayır.
İ.Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamımı güllələməişdi ki, şair İ.Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir poema ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs açılaraq oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra balanın ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 358
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 14-05-2022 22:49 | Bölmə: Ədəbiyyat
Şair İbrahim Yusifoğlunun poemalarında Azərbaycan xalqının tarixi taleyi məsələsi
Şair İbrahim Yusifoğlunun bədii yaradıcılığında Azərbaycanın tarixi taleyi məsələsi də əhəmiyyətli şəkildə yer alıb. Şair bu əsərlərində Naxçıvan haqqında xüsusilə bəhs edir. Naxçıvanın sürətlə inkişafı, yenidən qurulması və müasir görkəmə düşməsi poemalarında xüsusi yer almışdır. Bu mövzu və tendensiya şairin digər bir lirik-epik poeması olan “Bu nəğməm sənədi, doğma Naxçıvan” əsərində davam etdirilmişdir. Əsər ideya və məzmunca “O, Günəş ömrüdür, sönməyəcəkdir” lirik-epik poemasının davamı təsirini bağışlayır. Əsər həm də publisistik ballada təsirini bağışlayır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin müdrik kəlamlarının epiqraf seçilməsilə başlayan əsər vətənə məhəbbətin himni və marşına çevrilən “Vətən nəğməsi” şeirilə başlayır. Üç bənddən ibarət olan bu şeir forma-janr etibarilə cəngi notları üzərində yazılmaqla marşı xatırladır:
Nəğmələrin ən qədimi, ulusu,
Meyvələrin ən şirini, sulusu,
Bulaqların ayna kimi durusu –
Vətən nəğməsi!
Bu nəğmənin hər misrası “Cəngidir”,
Al qırmızı hər kəlmənin rəngidir,
Dar anında bir oyanış zəngidir –
Vətən nəğməsi!
Şair “Yollar gəlir Naxçıvana” başlıqlı hissə ilə Ulu Öndər Heydər Əlieyevin xilaskarlıq missiyasının başlanğıcı olan Naxçıvana qayıdışının verdiyi töhfələr haqqında bəhs edilməklə böyük uzaqgörənlik, müdrik fəaliyyət və xalqa məhəbbətin nəticəsi olaraq Naxçıvanın yenidən qurulması, inkişafı və müasirləşməsi hadisəsini təfərrüatı ilə təsvir edən “Bu nəğməm sənədir doğma Naxçıvan” hissəsilə davam etdirilir. Şair “haşiyə”lərlə də fikirlərini inkişaf etdirib zənginləşdirir, “Xalqı bəlalardan qurtardın, baba” hisəsilə müdrik və xilaskar liderə məhəbbətlə edilən ümumxalq alqışlarının ümumiləşdirir, onun nəhəng, nurlu obrazını yaradır.
Naxçıvanın quruculuq tədbirlərini, yenilənmiş, müasirləşmiş və gözəlləşmiş yeni halını İbrahim Yusifoğlunun “Bu nəğməm sənədir, doğma Naxçıvan” poemasında daha əhatəli və məzmunlu görmək mümkündür. Qocaman şair İbrahim Yusifoğlunun bu lirik-epik poemasında təkcə vüsət, təsvir və tərənnüm deyil, həmçininquruculuq ünvanlarına nəzərən yenilənmənin təhlili vardır. Bu nümunədə şair təkcə seyirçi qalaraq təsvir etmir, həm də vətəndaş məsuliyyəti və mövqeyindən çıxış edərək prosesi bilavasitə cari və perspektiv olaraq təhlil etməyə çalışır. Bununla da insan amilinə fikri yönləndirməyə səy göstərir. İbrahim Yusifoğlu əsərdə Naxçıvan obrazınatarixilik və müasirlk, köhnəlik və yenilik, qədimlik və müasirlik prizmasından yanaşaraq əks etdirməyə müvəffəq olur. Məsələn:
Memar Əcəminin gənc nəvələri,
Tikirlər, qururlar, gözəlləşirsən.
Müstəqil günündən ta üzübəri,
Gözəl diyarlara bərabər, birsən.
Şair Naxçıvanın kədərli və qəmli, bəlalı, dumanlı günlərindən bugünkü toy-büsatlı, bər-bəzəkli günlərinə nəzər salaraq da yenilənmə, inkişaf prosesini canlandırır:
Daha əl götürübsən kədərindən, qəmindən,
Bir əlamət qalmayıb dünənki görkəmindən.
Yöndəmsiz döngələrin təbilləri çalınıb,
Yerlərində qəlb açan xiyabanlar salınıb,
Neçə köhnə tikili yeni görkəm alıbdı,
Milli naxışlarıyla binalar ucalıbdı.
Şair İbrahim Yusifoğlu konkret quruculuq ünvanlarını göstərmək və təsvir etməklə müasir Naxçıvanın əzəmət və yenilik xəritəsini cızır, yenlənmənin inkişaf trayektoriyası, həddi və əhatəsini təqdim edir. Poemada ulu öndərə xitabən yazılmış hissədən sonar böyük quruculuq ünvanlarından olan dahi liderin adına açılmış Naxçıvanın mərkəzindəki əzəmətli Heydər Əliyev Muzeyindən bəhs etməklə, digər mədəniyyət məbədlərinə - Cəlil Məmmədquluzadənin ev muzeyi, Hüseyn Cavid məqbərəsi, Əcəmi seyrangahı, Bazargöl və Qızlar bulağı, Böyük bağ, Ədəbiyyat muzeyi və Naxçıvan Dövlət Universitetinə həsr edilən bölmələrlə davam və inkişaf etdirir.
Şair poemanın “Böyük bağ” adlanan hissəsində köhnə Naxçıvanın, daha doğrusu, köhnəliyi, yöndəmsizliyi, əlverişsizliyi tənqid edərək yenilənmənin gətirdiyi estetik zövq və mənəvi toxtaqlığı əks etdirir, aparılan işləri təqdir edərək yenidənqurmaya çağırış səsəlndirir. Şair poemada Naxçıvan şəhərinin ən gözəl və müasir quruculuq ünvanlarından olan Böyük bağın, Əyləncə Mərkəzinin, Əcəmi Seyrəngahının, Qızlar Bulağının və b. adlırını çəkib təsvir edir, konkret yerlərlə cızdığı yeni Naxçıvanın doğurduğu mənəvi zövq və öyüncəkliyi təqdim edir. “Tikilir, qurulur qədim Naxçıvan, Hər an gözəlləşir bu xoş günündə”, - deyən müstəqilliyin müasir Naxçıvana bəxş etdiyi xoşbəxtlik və səadəti alqışlayır.
İ.Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamımı güllələməişdi ki, şair İ.Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir poema ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs açılaraq oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra balanın ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 358
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 21:56
Yazıçı İlya Ştemler Sankt-Peterburqda vəfat edib
29-11-2022, 22:52
“44 günlük müharibənin zirvəsi Şuşa” mövzusunda elmi konfrans olub
29-11-2022, 22:30
Yeni nəşr olunan kitabların təqdimatı olub
25-11-2022, 08:23
“RUHUMUZUN YAZ HAVASI” HAMIYA XOŞ ANLAR BƏXŞ ETDİ
23-11-2022, 17:54
“Naxçıvanın dövlətçilik tarixi” kitabı çapdan çıxıb
19-11-2022, 21:55
Leyli Nur Novruzova-Hekaylər və şeirlər
16-11-2022, 12:37
Xəlil paşa Kutun xatirələri ana dilimizə tərcümə olunub
15-11-2022, 22:08
Naxçıvan tarixi ilə bağlı araşdırmalar daha iki əsərdə əksini tapıb
14-11-2022, 11:27
Türk dünyasının ana dili amili
3-11-2022, 09:07
“Əbədiyyət yolu” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
3-11-2022, 08:41
Şuşa, salam!-Əkbər Qoşalı
2-11-2022, 20:02
“Vətən bizə oğul dedi” kitabının təqdimat mərasimi oldu - Fotolar
26-10-2022, 23:55
Deputat xalq yazıçısı haqda yazdı:"Azərbaycan insanı 50 ildir onun əsərlərini sevə-sevə oxuyur"
26-10-2022, 23:11
“Elmi əsərlər” jurnalının yeni nömrəsi çapdan çıxıb
26-10-2022, 22:01
TARİX YAZDIQ-Ədalət Əroğlu-Sabaha-inamla.az-da
26-10-2022, 19:30
ADPU-nun Şəki filialında “Türk dünyası” toplusunun təqdimatı olub
25-10-2022, 21:48
Ədalət Əroğlu ildönümü olan şəhidimizə şeir həsr etdi
18-10-2022, 16:40
Hüseyn Cavid yaradıcılığı fəlsəfi və ideoloji baxımdan təhlil olunub
10-10-2022, 23:41
Zəngəzur haqqında ilk xarici müəllifin əsəri təqdim olundu
7-10-2022, 23:14
“Maarifçi, pedaqoq M.T.Sidqinin həyatı və yaradıcılığı” mövzusunda açıq dərs keçirilib
6-10-2022, 22:55
Qaraxan Əkbəroğlu-ŞEİRLƏR
6-10-2022, 22:15
İBRAHİM YUSİFOĞLUNUN VƏTƏN VƏ YURD SEVGİSİ-Gülbəniz Babayeva
5-10-2022, 17:57
“Naxçıvan ədəbi-mühitində Ordubadi yaradıcılığı ” mövzusuna həsr olunmuş tədbir həyata keçirilib
3-10-2022, 22:08
İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ- ŞEİRLƏR
18-09-2022, 22:27
“Türk ruhunun söz bayrağı ƏHMƏD CAVAD” kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
16-09-2022, 11:24
Şəhidim-Xalidə Nuray
15-09-2022, 11:14
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
14-09-2022, 00:26
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu “Din araşdırmaları” jurnalının doqquzuncu sayına məqalə qəbulu elan edir
13-09-2022, 22:53
Qənirə Paşayeva Bərdə rayon Mədəniyyət Mərkəzində Xurşidbanu Natəvanın 190 illiyinə həsr olunmuş tədbirdə və həmmüəllifi olduğu kitabın təqdimatında çıxış edib
13-09-2022, 04:54
“Doğma yurdum”bədii qiraət və orijinal şeir müsabiqəsi keçirildi
13-09-2022, 04:21
Almas İldırımın anadan olmasının 115, vəfatının 70-ci ildönümü münasibəti ilə tədbir keçirilib
13-09-2022, 01:41
Şair Mürvət Qədimoğlu Həkərinin 70 illik yubileyi və "Qayıt yurda, qayıt" kitabının təqdimatı keçirilib -VİDEO
9-09-2022, 21:17
Qənirə Paşayeva şair-pedaqoq Ofelya Babayeva və şair-tərcüməçi İbrahim İlyaslı ilə görüşüb
9-09-2022, 21:08
“Naxçıvan ədəbi mühiti” mövuzusunda tədbir keçirilib
9-09-2022, 20:47
Naxçıvan göycəsi haqqında məqalə “İrs”də dərc olunub
7-09-2022, 19:32
Qənirə Paşayeva qocaman şair-tərcüməçi AĞASƏFA Yəhyayevi 80 illik yubileyi münasibəti ilə təbrik edib
6-09-2022, 21:34
“İlahiyyat” jurnalı çap olunub
2-09-2022, 20:37
Qaraxan Əkbəroğlu-ŞEİRLƏR-Sabaha-inamla.az-da
1-09-2022, 20:09
Uzaqlardakı isti ürək...-Əkbər Qoşalı
15-08-2022, 13:00
Şair Əliyar Mərdiyev Sabaha-inamla.az-ın qonağı olub-VİDEO
12-08-2022, 02:40
Qaraxan Əkbəroğlu-ŞEİRLƏR-Sabaha-inamla.az
7-08-2022, 00:20
Miraslan Rasim-ŞEİRLƏR-Sabaha-inamla.az-da
30-07-2022, 22:31
"ƏDALƏT İŞIĞINDA" Ədəbi-bədii məclisində növbəti tədbir
29-07-2022, 13:15
QIRĞIZSTANDAN GƏLƏN XOŞ SORAQ- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
23-07-2022, 14:25
XURŞİDBANU NATƏVAN:ƏZİZ VƏ QİYMƏTLİ SİMA-Kamal Həsən oğlu Camalov
8-07-2022, 02:15
ABAD CƏBRAYILDA GÖRÜŞƏK-TARİYEL ABBASLI
5-07-2022, 23:30
“Qarabağ Azərbaycandır!” kitabının təqdimatı oldu - Fotolar