Bütün xəbərlər
3 SENTYABR 1991-Cİ İL: MİLLİ QÜRUR TARİXİMİZ-Cavadxan Qasımov
Tarix: 03-09-2022 18:44 | Bölmə: Siyasət


3 sentyabr ayrılıqda hər bir vətəndaşın, bütövlükdə isə, xalqımızın oddan-alovdan, dərddən-bəladan, məhv olma təhlükəsindən xilas olduğumuz gündür. Müasir müstəqillik tariximizin ilk illərində bir tərəfdən tarixi düşmənlərimiz ermənilərin torpaqlarımıza təcavüzü, digər tərəfdən də, ölkə daxilindəki xaos özü ilə birlikdə, torpaqlarımızın işğalına, iqtisadi və sosial sahələr üzrə tənəzzülə yol açırdı. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü pozulmaqla,  bir milyondan artıq bacı və qardaşlarımız qaçqın vəziyyətində yaşamağa məcbur qalmışdı. İqtisadiyyatımızda tənəzzül meyilləri hökm sürmüş, islahatyönümlü heç bir tədbir görülməmiş, bununla da, keçmiş inzibati-amirlik iqtisadi sistemindən ayrılmaqla, milli iqtisadiyyata doğru heç bir proqram və tədbirlər planları reallaşmamışdır. Bazar münasibətlərinə xas olan idarəetmənin əsasları müəyyən olunmamışdır. Ölkənin müstəqil iqtisadiyyata malik olan potensialı dəyərləndirilməmiş, resurlardan məqsədyönlü istifadənin yolları axtarılmamış, yerli xammala və buna görə də, yerli istehsala yönəldilmiş olan investisiya layihələri diqqətdən kənarda qalmışdır.
Təbii olaraq, bütün bunlar üçün heç münbit zəmin də olmamışdır. Çünki, həmin dövrlərdə istər iqtisadi, istər hərbi, istər sosial, mədəni, hüquqi və digər sahələr üzrə idarəetmənin ən mümkün mexanizmləri üçün istifadə olunması məqsədə uyğun olan addımlar atılmamışdır. Ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında və 90-cı illərinin əvvəllərində bütün bu qeyd olunanlar acı gerçəklik olaraq tarixə həkk olumuşdur. Bu, eyni zamanda, iqtisadi formasiyaların bir-birini əvəz etmiş olduğu bu keçid mərhələsinin düzgün qurulmaması, tənzimləmə mexanizmlərinin işlək olmaması, bazar qanunlarının mahiyyətinin əsaslandırılmamasından irəli gəlirdi. Bunlar isə qeyd olunan amillərin həyata keçirilməsi üçün təcrübəli rəhbərə, uzaqgörən başçıya, müdrik liderə hava və su kimi ehtiyac yaratmaqda idi.
Belə bir mərhələdə, xalqımızın böyük oğlu, uzaqgörən siyasətçi, dahi rəhbərimiz Heydər Əliyev ürəyindəki böyük xalq, Vətən, el-oba sevgisi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri seçildi.Bu dövrdən başalayaraq, Naxçıvan Muxtar Respublikasında bütövlükdə, Azərbaycan Respublikası üçün əhəmiyyətli olan sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və digər sahələr üzrə strateji mərhələnin başlanğıcı qoyulmuş oldu. Bu mərhələ özünün çox yüksək zərurəti ilə seçilməkdə idi.
Hər şeydən əvvəl, iqtisadi islahatların əsaslarını təmin etmiş oldu. Yeddi ay ərzində iqtisadi inkişafa istiqamətlənən proseslərin ardıcıllığı müəyyən olunmaqla, muxtar respublikanın rayonlarının, qəsəbə və kəndlərinin iqtisadi inkişafının ana xəttinin əks olunduğu hüquqi təənzimləmə mexanizmləri diqqətə alındı. Ərazilərin ixtisaslaşmasına və əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadəyə əsaslanan fəaliyyət proqramları həyata keçirildi. Ardıcıl, əlaqəli və perspektivli tədbirlər müstəvisində böyük Heydər Əliyevin rəhbərliyi, təşəbbüsü və nəzarəti ilə Culfa rayonunun Şurud və Gal kəndlərində başlatdığı torpaq islahatlarının bütünlükdə ölkəmiz miqyasında gerçək davamı və reallığı idi. İqtisadi siyasətin bu cür istiqamət alması MDB məkanına daxil olan ölkələrin hər biri üçün böyük nümunə idi. Bununla da, 6 aprel 1992-ci il tarixində bütövlükdə yeni iqtisadi inkişaf mərhələsinin əsasları olacaq qərar və təkliflər qəbul olundu. Həmin dövrdən başlayaraq, bütövlükdə, ölkənin regional iqtisadi inkişafı üçün əsaslar yaradıldı. Regional iqtisadi inkişafdan milli iqtisadi təsisatlara doğru dayaqlar formalaşmış oldu. Qeyd etmək olar ki, həmin hüquqi tənzimləmələr, “Naxçıvan Muxtar Respublikasında zərərlə işləyən kolxoz və sovxozların ləğv edilməsi və onların əsasında şəxsi təsərrüfatların yaradılması haqqında” qərar və rentabelsiz işləyən kolxoz və sovxozların ictimai mal-qarasının özəlləşdirilməsini nəzərdə tutan təkliflərdən ibarət olmaqla, müasir dövrdə də aktuallığını qorumaqda və hazırkı milli iqtisadi inkişaf üçün mütərəqqi baza olmaqdadır. Eyni zamanda, bu, iqtisadi şaxələndirmənin, müqavimətliliyin və uzunmüddətli iqtisadi prioritetlərin çox mütərəqqi mexanizmlərinin ifadəsidir. Müstəqil iqtisadiyyata malik olmanın üstünlüklərinin bütün sahələr üzrə gətirmiş olduğu etibarlılıq məhz bu amillərdən ibarət olmaqda idi.
Göstərilən dövrdə islahatların keçirilməsi özünü həm də gerçək fəaliyyətin bir parçasına çevirdi. Bu, muxtar respublikanın müasir iqtisadi şəraitdə ümumilikdə, Azərbaycan Respublikası miqyasındakı çevik tədbirlər həyata keçirə bilmə sahəsindəki uğuru idi. Böyük Heydər Əliyev həm iqtisadi, həm də hüquqi tənzimləmələrlə uzaq gələcək üçün iqtisadi şəraitin əsaslarını müəyyən etmiş oldu. Həyata keçirilən tədbirlərin təkanverici qüvvəsi olaraq, 1992-ci ildə ulu öndərin Ali Məclisin Sədri kimi təşəbbüsü ilə Culfa rayonunun “Azərbaycan” adına sovxozunda heyvandarlıq sahəsində həyata keçirilmiş və ölkəmiz üzrə ilk olan təcrübənin çox yüksək əhəmiyyəti oldu. Muxtar respublika əhalisinin 70 faizdən artığının kənd yerlərində yaşamasını nəzərə almaqla, həyata keçirilən tədbirlərin mühüm əhəmiyyətini qeyd etmək lazımdır.
Böyük Heydər Əliyev 3 sentyabr tarixində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri seçilməklə, ictimai sabitliyinvə rifahın, sosial ədalətin, humanizm dəyərlərinin bərqərər olmasını təmin etdi. Həyata keçirilən tədbirlər, özünün yüksək hərəkətverici təsirinə görə seçilməklə, bütövlükdə, regional, milli və qlobal mahiyyət kəsb etməkdə idi. Naxçıvan Muxtar Respublikasından başlanan müdrik ideyalar bütövlükdə, dünya miqyaslı birliyin də qürurverici ifadəsini təşkil etdi. Belə ki, 1991-ci il dekabrın 16-da muxtar respublika Ali Məclisi tərəfindən “31 Dekabr Dünya Azərbaycan Türklərinin Həmrəylik və Birlik Günü haqqında” Qərarın qəbul olundu ki, bununla da, milli maraqların və mənafinin üstünlüyü təmin edilmiş oldu.
3 sentyabr Azərbaycan dövlətinin xilaskarlıq tarixidir. Yuxarıda bəhs olunan mərhələdə, eyni zamanda, paralel olaraq, 1988-ci ildən başlanan erməni təcavüzünə son qoyulması sahəsində qətiyyətli addımlar da atılmaqda idi. Bu dövrdə, xalqımızın səsinə səs verməklə, erməni işğalının dayandırılması sahəsində olduqca zəruri tədbirlər həyata keçirilməkdə idi. Məhz 1992-ci il 21noyabr tarixində Naxçıvan şəhərində üzvü olmağımızla fəxr etdiyimiz Yeni Azərbaycan Partiyasının ilk təsis konfransı keçirildi. Partiyamızın Proqram və Nizamnaməsi qəbul olundu.Proqram və Nizamnaməsində müəyyən olunan qaydalar, istiqamətlər, vəzifələr və prinsiplər bu gün də hər bir vətəndaşın işıqlı sabahına xidmət etməkdədir. Orada yer alan əsas prinsiplər kimi:
- Müstəqil dövlətçilik;
- Qanunçuluq;
- Azərbaycançılıq, vətənçilik;
- Varislik, yaradıcı təkamül;
- Konstruktiv əməkdaşlıq, vətəndaş həmrəyliyi;
- Sosial ədalət prinsiplərini qeyd edə bilərik.
Buradan da görünür ki, Yeni Azərbaycan Partiyası Ulu öndər Heydər Əliyevin yüksək təcrübəyə söykənən rəhbərliyi ilə milli vətənpərvərlik ruhunu aşılamaqla, hüquq və azadlıqların, vətənpərvərlik ruhunun, daimi inkişafın, müasirliyin, sülhün, əmin-amanlığın, sadiqliyin, firavanlığın tərəfdarı, təbliğatçısı və bəyanedicisi kimi üzərinə çox böyük tarixi missiya götürmüş oldu. Dahi rəhbərin milli dövlətçilik üçün müəyyən etdiyi siyasi xətt partiyanın həm də sosial-iqtisadi proseslərin tənzimlənməsindəki fəal roluna işıq salırdı.
Bu gün dünyanın terrora məruz qalan ərazilərini gördükcə, yeni müharibə ocaqlarının alovlandığına şahid olduqca, tənəzzülə uğrayan iqtisadiyyatları müşahidə etdikcə, ulu öndər Heydər Əliyevin xilaskarlıq missiyası ilə bağlı olan qürurverici tarixlərin dəyərini daha yaxşı dərk edirik. 3 sentyabr 1991, 9 iyun 1993, 15 iyun 1993, 3 oktyabr 1993, 12 may 1994, 20 sentyabr 1994-cü il və digər iftixardolu tarixlərimiz xalqmız, millətimiz və dövlətmizlə, onun inkişafı, tərəqqisi və möhkəmlənməsi ilə bağlı olmaqdadır. Orada tarixi Qayıdış, bəşəri xilaskarlıq, milli qurtuluş, davamlı inkişaf və ərazi bütövlüyümüz var olmaqdadır.
Ulu öndərimizin qədirbilən xalqımızla qırılmaz birliyindən yaşadığımızbu tarixlər inkişafın hazırkı mərhələsində qüdrətli Azərbaycan dövlətinin ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına zəmin yaratmışdır. Artıq həmin uğurlar bizi tarixi Qarabağımıza apardı. Bu gün Şuşanın, Kəlbəcərin, Laçının, Zəngilanın, Qubadlının, Füzulinin, Cəbrayılın üzü gülür. Həmin ərazilərimizdə yeni həyat, yeni nəfəs, yeni yaşantı vardır.
Beləliklə, 3 sentyabr tarixi hər birimizin qürurumuzdur. Milli iqtisadiyyatın inkişafında, sosial dayanıqlılığın güclənməsində, ictimai sabitliyin möhkəmlənməsində, siyasi üstünlüklərin əldə olunmasında bu tarixin önəmi olduqca böyükdür. Qarşıdakı dövrlərdə daha böyük uğurlar qazanılacaq və hər birimiz daha böyük qürur duyacağıq.

Cavadxan Qasımov,
Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti,
İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru



Baxış sayı: 311


Bölməyə aid digər xəbərlər