07:09 / 28-03-2024
Putin: "F-16"-ların Ukraynaya çatdırılması döyüş meydanındakı vəziyyəti dəyişməyəcək"
07:02 / 28-03-2024
"Krokus"da terror aktını törədənlər İŞİD-in əfqan qanadının Telegram kanalından cəlb olunub
06:54 / 28-03-2024
Vilfand: "Rusiya Federasiyasının doqquz rayonunda -40 dərəcəyə qədər anomal şaxta gözlənilir"
06:49 / 28-03-2024
"Teleqraf": Britaniya Rusiya ilə münaqişədə cəmi bir neçə ay davam edəcək
06:37 / 28-03-2024
Nijni Novqorod məktəblisi terrorçulara təşəkkür etdiyi üçün mer təqaüdündən məhrum edilib
06:28 / 28-03-2024
Putin bildirib ki, Rusiya NATO ilə döyüşmək fikrində deyil
06:23 / 28-03-2024
Putin helikopteri idarə etməyə çalışıb
06:06 / 28-03-2024
“Hesabatına ödənişi əlavə etməyi unudub” - Hikmət Hacıyev
22:56 / 27-03-2024
Futbolçunu öpən Rubialesi 2,5 il həbs gözləyir
22:50 / 27-03-2024
Ramazan ayının 18-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
22:46 / 27-03-2024
Ağalarovlardan terror qurbanlarına 100 milyonluq yardım
22:41 / 27-03-2024
Sankt-Peterburqda miqrasiya biznesində şübhəli bilinən 30 nəfər saxlanılıb
22:36 / 27-03-2024
Xarici İşlər Nazirliyi: Rusiya diplomatının Latviyadan çıxarılmasına cavab verəcək
21:40 / 27-03-2024
Vorobyev ÇSKA-nın baş məşqçisi postunda Fedorovu əvəz edəcək
21:33 / 27-03-2024
Aktrisa Svetlana Svetliçnaya xəstəxanaya yerləşdirilib
21:29 / 27-03-2024
Rusiya Federal Gömrük Xidmətinin rəis müavini Yaqodkina aksiz markalarının verilməsinə görə həbs edilib
21:23 / 27-03-2024
Peskov: "Terror aktından sonra Putin bütün gecəni yatmadı və xəbərlər aldı"
21:15 / 27-03-2024
Rusiya milli futbol komandasının həkimi San-Paulu hava limanında qadını xilas edib
21:09 / 27-03-2024
"Krokus"da insanları xilas edən qarderob işçisi Putinlə görüşmək istədiyini açıqlayıb
21:03 / 27-03-2024
“Krokus” terror aktı ilə bağlı qalmaqallı yazıların müəllifi terrora haqq qazandırdığı üçün həbs edilib
20:56 / 27-03-2024
AŞPA Siyasi Komitəsi Kosovonun Avropa Şurasına üzvlüyünü təsdiqləyib
14:43 / 27-03-2024
Endrik Peleni məğlub edərək Braziliya üçün rekord vurdu
14:38 / 27-03-2024
Məktəbli qızı qətlə yetirməkdə şübhəli bilinirdi
13:05 / 27-03-2024
SKZD-nin rəis müavini 600 milyon rubl oğurluq işi üzrə həbs edilib
12:04 / 27-03-2024
Polşada beş əsgərin ölümündən sonra bütün hərbi təlimlər dayandırılıb
12:00 / 27-03-2024
Polşada briqada generalının qəfil ölümü xəbəri yayılıb
11:54 / 27-03-2024
Sankt-Peterburqda yaşayış binasında baş verən yanğında 3 nəfər ölüb
11:49 / 27-03-2024
Rusiyada koronavirusa qarşı "Mir-19" dərmanı qeydiyyata alınıb
11:45 / 27-03-2024
Dağıstanda Pskov desantlarına hücumun ortağı saxlanılıb
11:38 / 27-03-2024
Moskvanın şərqində miqrant arvadını bıçaqlayaraq öldürüb, daha iki nəfərə xəsarət yetirib
11:31 / 27-03-2024
Novosibirsk sakini dırmanma divarında idman edərkən ölüb
11:27 / 27-03-2024
Küçələr su altında qalıb
22:27 / 26-03-2024
ABŞ Dövlət Departamenti: Rəfah əməliyyatı İsrailin daha da təcrid olunmasına gətirib çıxaracaq
22:20 / 26-03-2024
“Dörd kənd Azərbaycana qaytarılmalıdır” - Paşinyan
22:14 / 26-03-2024
Ramazanın 17-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
21:58 / 26-03-2024
Radanın deputatı Qonçarenko: "Danilov Ukraynanın Norveçdəki səfiri olacaq"
21:54 / 26-03-2024
Olimpiadada təhlükəsizlik üzrə BOK: biz Fransa hakimiyyətinə güvənirik
21:48 / 26-03-2024
200 rol oynayan hindistanlı aktyor Partxa Sarati Deb vəfat edib
21:41 / 26-03-2024
Özbəkistan millisi dünya çempionatının seçmə mərhələsində Honq-Konq üzərində qələbə qazanıb
ZƏRİFƏ XANIM ƏLİYEVANIN ŞƏXSİYYƏTİ İCTİMAİ VƏ FƏRDİLİYİN BİR VƏHDƏTİNİ TƏŞKİL EDİR-KAMAL CAMALOV
Tarix: 15-04-2021 20:38 | Bölmə: Gündəm
(Zərifə xanımı anım günü münasibətilə)
Bu gün əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasınnın akademik, ulu öndər Heydər Əliyevin həyat yoldaşı, Müzəffər Ali Baş komandan İlham Əliyevin anası Zərifə xanım Əliyevanın anım günüdür.
Zərifə xanım Əliyeva görkəmli alim-oftalmoloq olmuşdur. Təkcə oftalmo-loqmu?! Xeyir, O, eyni zamanda böyük filosof, gözəl pedaqoq və natiq idi. Onun elmdə məqsədyönlü fəaliyyəti indi də insanı valeh edir. Axı onun elmi fəaliyyə-tinin əsas istiqamətini görmə orqanının peşə patologiyası müəyyənəşdirirdi. Bu problemin həllinə çoxları girişə bilmirdi. Çünki elmin bu sahəsi olduqca ağırdır və onun araşdırılması təkcə dərin oftalmoloji savad yox, həm də fundamental təcrübi bilgilər tələb edir. Üstəlik yüksək təşkilatçılıq bacarığının olması da vacibdir. Məhz bütün bu keyfiyyətlər Zərifə xanım Əliyevaya xas idi.
1767-ci ildə Helmolts adına institutun İxtisaslaşmış Elmi Şurasında onun tibb elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim etdiyi dissertasiya müdafiəsi indi də məmnuniyyətlə xatırlanır.
Zərifə xanım peşə patologiyası sahəsində görkəmli oftalmoloq, geniş profilli mütəxəssis həkim olmaqla yanaşı, həm də gözəl pedaqoq idi. Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasında oxuduğu mühazirələr bunu bir daha sübut edir.
Görkəmli alim istər Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin qurultaylarında, plenumlarında Moskva Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin plenar iclaslarında etdiyi məruzələr, istərsə də, publisistik çıxışlarında özünün natiqlik istedadını göstərmişdir. Müxtəlif səviyyəli auditoriyalarda belə onun deontologiya məsələlərinə həsr olunmuş məruzələri necə də heyranlıqla dinlənirdi, istər-istəməz məruzəçinin fəlsəfəyə, səhiyyəyə aid ədəbiyyatı dərindən bildiyi hiss olunurdu.
Məlumdur ki, 40-50 yaş arası alim üçün daha məhsuldar fəal dövr hesab olunur. Zərifə xanım peşə patologiyasına və digər problemlərə həsr olunan əsas tədqiqatları ilə bunu bir daha sübut etdi. Məhz həmin yaş dövrünün peşə diaqnostikasına dair monoqrafiyanı nəşr etdirir. Onun elmi tədqiqatları arasında göz damarlarının anormallığı, gözün hidrodinamik sistemi məsələləri də əsas yer tutur. Elmi tədqiqatların yüksək səviyyəsinə, sosial əhəmiyyətinə, ictimai fəallığına, pedaqoji istedadına görə haqlı olaraq Zərifə Əziz qızı Əliyeva Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü kimi fəxri ada layiq görüldü.
Zərifə xanımın hərtərəfli istedadı incəsənətdə də üzə çıxmışdı. O, fortepiano sinfi üzrə musiqi təhsili almışdı. Musiqi təhsili alan musiqiçilərin əksəriyyəti yalnız not üzrə çalır, əgər belə demək mümkünsə, yalnız bəstəkarın bəstələdiyi musiqini ifa edir. Zərifə Əliyeva ifasında həm klassik, həm də populyar musiqini böyük zövqlə ifa edir, həm də röyalda zəngin daxili hisslərini, bütövlükdə musiqinin
mahiyyətini, məğzini dinləyiciyə çatdıra bilirdi. O, müəllifin bəstələdiyi akkord və melodiyaları “quru” şəkildə ifa etmir, musiqi əsərinin əsas məğzini şəxsi hisslərinin süzgəcindən keçirirdi.
Zərifə xanımın daxili aləmi, vəzifə borcuna, xəstələrə və ətrafdakılara münasibəti 1983-cü ildə nəşr etdirdiyi “Həkimin əxlaqi tərbiyəsi, deontologiya, səhiyyə etikası və əxlaq məsələləri” əsərində özünü daha parlaq biruzə verir. Bu mövzuya həsr olunan çıxışlarında Zərifə xanım bilik və təcrübəsini həkim həmkarlarına çılğınlığı, inam hissi ilə aşılayırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, onun çap etdirdiyi elmi əsər mahiyyət etibarilə daha geniş əhəmiyyət kəsb edir, təkcə səhiyyə aləmində deyil, məişət və ailə əlaqələri də daxil olmaqla, bütövlükdə insanların qarşılıqlı münasibətlərinin öyrənilməsində mühüm rol oynayır.
Zərifə xanım haqlı olaraq hesab edirdi ki, həkimin həyati mövqeyi onun xəstəyə münasibətini müəyyənləşdirən başlıca amildir: “Yalnız o şəxs əsl həkimdir ki, xəstənin ağrılarını məhz özünün ağrıları hesab edir. Belə bir həkim üçün hər də-fə xəstəni qəbul etmək, hər dəfə xəstəliyə düçar olmuş insanla söhbət etmək həm xəstə qarşısında, həm də cəmiyyət qarşısında, ən başlıca isə öz vicdanı qarşısında əxlaqi məsuliyyət deməkdir”.
Yaddaşın nə zamansa ilk baxışdan kiçik, lüzumsuz görünən elə məqamları üzə çıxır ki, insan həyatdan köçəndən sonra məhz o məqamların daha önəmli, əhəmiyyət kəsb etdiyini anlayırsan. Bu isə “ölülərdən çox dirilərə lazımdır”. Nə qədər ki, bizim yaddaşımız yaşayır, deməli, həmin yaddaşdakı adam da yaşayır. Neçə ki, bizim beynimizdən qiymətli xatirələr silinib getməyib, istər-istəməz xatırlamaq anlamaq, fikirləşmək, yazmaq istəyirsən.
Zərifə xanım da yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi təkcə görkəmli alim, istedadlı pedaqoq və tərbiyəçi, fəal ictimai xadim deyildi, həm də kövrək qəlbli insan, qayğıkeş və sevimli qadın, ana, nənə idi. Onun şəxsiyyəti ictimai və fərdiliyin bir vəhdəti idi.
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, respublikanın əməkdar elm xadimi, SSRİ Tibb Elmlər Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatı laureatı, tibb elimləri doktoru, professor, Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasının müdiri Zərifə Əziz qızı Əliyevanın adı həm alim, pedaqoq, həkim, ictimai xadim, həm də bənzərsiz ürək saflığının təcəssümü olan bir insan kimi onunla ünsiyyətdə olan hər bir adamın qəlbində əbədi yaşayacaqdır.
Zərifə xanımın bütün həyatı və fəaliyyəti çoxşaxəliliyi ilə fərqlənmiş, başqaları üçün nümunə olmuşdur. İndi onunla bağlı hadisələr yaddaşın dərin qatla-rında üzə çıxanda bu bənzərsiz insanın işıqlı obrazı cilalanmış almaz kimi göz önündə canlanır, bərq vurur. Görkəmli alimin yaradıcı həyatının ana xəttini, heç şübhəsiz ki, onun oftalmologiya sahəsində apardığı pedaqoji fəaliyyət təşkil edir. O, 1947-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirdikdən sonra ömrünü ofta-
lmologiyaya həsr etmişdir. Təbiətən insanın dəqiq və incə təhlilinə meyl göstərən Zərifə xanım təsadüfi deyil ki, səhiyyə ixtisasları arasında məhz incəliyi və zərgər dəqiqliyi ilə seçilən oftalmologiya sahəsinə maraq göstərmişdir. Onun yaradıcı taleyi elə gətirib ki, seçdiyi sənətdə ilk addımlarını atdığı gündən ömrünün sonunadək Moskvada yerləşən Mərkəzi Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Oftalmologiya kafedrası ilə sıx bağlı olub. Gənc həkim 1948-ci ildə bu kafedrada ilk ixtisas kursunu keçir, göz həkimi diplomu alır, sonradan uzun illər ardıcıl olaraq Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasında dosent, professor və kafedra müdiri vəzifələrini tutur, daim bizim kafedra ilə sıx yaradıcılıq əməkdaşlığı saxlayır, Azərbaycan üçün oftalmologiya mütəxəssisləri hazırlayır. Bu illər ərzində o, gözəl diaqnostik, kilinik və cərrahoftalmoloq kimi təşəkkül tapır, əsl pedaqoq istedadı üzə çıxır.
Cazibəli şifahi nitq mədəniyyətinə malik olan Zərifə xanım həkim-oftalmoloqlar üçün Azərbaycan və rus dillərində müxtəlif ixtisaslar üzrə yüksək elmi səviyyədə mühazirələr oxuyur. Zərifə Əziz qızının pedaqoji ustalığının zirvəsi isə onun iştirakı ilə 1985-ci ildə “Meditsina” nəşriyyatı tərəfindən 40 çap vərəqi həcmində buraxılan “Trapevtik oftalmologiya” kitabıdır. Burada dünya oftolmoloji təcrübənin yenilikləri öz əksini tapmışdır. Həmin nadir nəşr Moskvada, Azərbaycanda, Novokuznetskdə və Xarkovda oftalmologiyada terepevtik problemləri araşdıran Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutlarının göz xəstəlikləri kafedrasının professor-müəllim heyətinin birgə gərgin zəhmətinin məhsulu idi. Zərifə xanım həmin kitabın ən samballı bölmələrini yazarkən təbii ki, özünün zəngin klinik təcrübəsinə və elmi tədqiqatlarına əsaslanmışdır. O, eyni zamanda həmin kitabın illustrasiyalarla zəngin olan “Görmə orqanının endo krinik xəstəlikləri”, “İridosiliar distrofiyalar”, “Görmə orqanının virus xəstəlikləri” bölmələrinin hazırlanmasında da fəal iştirak etmişdir. Həmin əsərləri oxuyan həkimlər neçə illər bundan sonra da görkəmli alim və pedaqoqun ideyalarını əməli işə tətbiq edəcəklər.
Görkəmli alim dərs vəsaitləri ilə yanaşı dövrü mətbuatda çap etdirdiyi məqalələrdə elmi nöqteyi-nəzərindən həkimlərin təkmilləşdirilməsi məsələlərini də araşdırmışdır. Onun 1984-cü ildə “Oftalmologiya xəbərləri” jurnalını 5-ci nömrəsində yazdığı “Oftalmoloq kadrlarının təhsili və tərbiyəsi” sərlövhəli baş məqalə buna əyani sübutdur. Zərifə xanımın “Həkimləri təkmilləşdirmənin elmi əsasları” məqaləsində internatura, klinik ordinatura, ilkin ixtisaslaşdırma, ümumi və tematik təkmilləşdirmə, informasiya kursları, seminar və simpoziumlar vasitəsilə göz həkimlərinin təhsil sisteminin inkişafının əsas istiqamətləri müəyyənləşdirilir. Məqalə redaksiya heyətinin sifarişi ilə yazılmış və jurnalın 100 illik yubleyi münasibətilə çap edlimişdir.
Zərifə xanım fundamental elmi araşdırmaların müəllifi olan, tibb elminə nəhəng töfhələr vermiş, böyük erudisiyaya malik görkəmli alim kimi də geniş
tanılırdı. Onun tədqiqatları geniş miqyası ilə seçilirdi. Alimin “Yaşla əlaqədar olaraq gözün və görmə-əsəb yollarının dəyişikliyi” adlı monoqrafiyası bunu bir daha sübut edir. Burada konkret şəraitdə görmə orqanının vəziyyətini öyrənən klinik istiqamətli elmi müddəaların bütöv bir silsiləsi öz əksini tapmışdır. Bu elmi işlər sırasında böyük yaradıcı əməklə başa gələn Ozbəkistanın “Meditsina” nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş “Şəkərli diabet zamanı göz xəstəlikləri” adlı monoqrafiya xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu qiymətli əsərində Zərifə xanım bir sosial mənbə kimi Orta Asiya və Qafqaz regionunu götürərək insanlar arasında teztez müşahidə olunan və kifayət qədər geniş yayılmış şəkərli diabet zamanı yaranan göz xəstəliklərinin patoloji, klinik, diaqnostik və müalicəvi xüsusiyyətlərini araşdırır. Elmi siqlətinə görə bu nəşr nadirdir və bu gün də oftalmoloqların stolüstü kitabıdır.
Görkəmli akademik, tanınmış ictimai xadim, gözəl pedaqoq və nəcib insan Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsi unudulmazdır.
KAMAL CAMALOV,
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun dosenti,
Pedaqogika elmləri doktoru,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-04-2021 20:38 | Bölmə: Gündəm
(Zərifə xanımı anım günü münasibətilə)
Bu gün əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasınnın akademik, ulu öndər Heydər Əliyevin həyat yoldaşı, Müzəffər Ali Baş komandan İlham Əliyevin anası Zərifə xanım Əliyevanın anım günüdür.
Zərifə xanım Əliyeva görkəmli alim-oftalmoloq olmuşdur. Təkcə oftalmo-loqmu?! Xeyir, O, eyni zamanda böyük filosof, gözəl pedaqoq və natiq idi. Onun elmdə məqsədyönlü fəaliyyəti indi də insanı valeh edir. Axı onun elmi fəaliyyə-tinin əsas istiqamətini görmə orqanının peşə patologiyası müəyyənəşdirirdi. Bu problemin həllinə çoxları girişə bilmirdi. Çünki elmin bu sahəsi olduqca ağırdır və onun araşdırılması təkcə dərin oftalmoloji savad yox, həm də fundamental təcrübi bilgilər tələb edir. Üstəlik yüksək təşkilatçılıq bacarığının olması da vacibdir. Məhz bütün bu keyfiyyətlər Zərifə xanım Əliyevaya xas idi.
1767-ci ildə Helmolts adına institutun İxtisaslaşmış Elmi Şurasında onun tibb elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim etdiyi dissertasiya müdafiəsi indi də məmnuniyyətlə xatırlanır.
Zərifə xanım peşə patologiyası sahəsində görkəmli oftalmoloq, geniş profilli mütəxəssis həkim olmaqla yanaşı, həm də gözəl pedaqoq idi. Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasında oxuduğu mühazirələr bunu bir daha sübut edir.
Görkəmli alim istər Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin qurultaylarında, plenumlarında Moskva Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin plenar iclaslarında etdiyi məruzələr, istərsə də, publisistik çıxışlarında özünün natiqlik istedadını göstərmişdir. Müxtəlif səviyyəli auditoriyalarda belə onun deontologiya məsələlərinə həsr olunmuş məruzələri necə də heyranlıqla dinlənirdi, istər-istəməz məruzəçinin fəlsəfəyə, səhiyyəyə aid ədəbiyyatı dərindən bildiyi hiss olunurdu.
Məlumdur ki, 40-50 yaş arası alim üçün daha məhsuldar fəal dövr hesab olunur. Zərifə xanım peşə patologiyasına və digər problemlərə həsr olunan əsas tədqiqatları ilə bunu bir daha sübut etdi. Məhz həmin yaş dövrünün peşə diaqnostikasına dair monoqrafiyanı nəşr etdirir. Onun elmi tədqiqatları arasında göz damarlarının anormallığı, gözün hidrodinamik sistemi məsələləri də əsas yer tutur. Elmi tədqiqatların yüksək səviyyəsinə, sosial əhəmiyyətinə, ictimai fəallığına, pedaqoji istedadına görə haqlı olaraq Zərifə Əziz qızı Əliyeva Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü kimi fəxri ada layiq görüldü.
Zərifə xanımın hərtərəfli istedadı incəsənətdə də üzə çıxmışdı. O, fortepiano sinfi üzrə musiqi təhsili almışdı. Musiqi təhsili alan musiqiçilərin əksəriyyəti yalnız not üzrə çalır, əgər belə demək mümkünsə, yalnız bəstəkarın bəstələdiyi musiqini ifa edir. Zərifə Əliyeva ifasında həm klassik, həm də populyar musiqini böyük zövqlə ifa edir, həm də röyalda zəngin daxili hisslərini, bütövlükdə musiqinin
mahiyyətini, məğzini dinləyiciyə çatdıra bilirdi. O, müəllifin bəstələdiyi akkord və melodiyaları “quru” şəkildə ifa etmir, musiqi əsərinin əsas məğzini şəxsi hisslərinin süzgəcindən keçirirdi.
Zərifə xanımın daxili aləmi, vəzifə borcuna, xəstələrə və ətrafdakılara münasibəti 1983-cü ildə nəşr etdirdiyi “Həkimin əxlaqi tərbiyəsi, deontologiya, səhiyyə etikası və əxlaq məsələləri” əsərində özünü daha parlaq biruzə verir. Bu mövzuya həsr olunan çıxışlarında Zərifə xanım bilik və təcrübəsini həkim həmkarlarına çılğınlığı, inam hissi ilə aşılayırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, onun çap etdirdiyi elmi əsər mahiyyət etibarilə daha geniş əhəmiyyət kəsb edir, təkcə səhiyyə aləmində deyil, məişət və ailə əlaqələri də daxil olmaqla, bütövlükdə insanların qarşılıqlı münasibətlərinin öyrənilməsində mühüm rol oynayır.
Zərifə xanım haqlı olaraq hesab edirdi ki, həkimin həyati mövqeyi onun xəstəyə münasibətini müəyyənləşdirən başlıca amildir: “Yalnız o şəxs əsl həkimdir ki, xəstənin ağrılarını məhz özünün ağrıları hesab edir. Belə bir həkim üçün hər də-fə xəstəni qəbul etmək, hər dəfə xəstəliyə düçar olmuş insanla söhbət etmək həm xəstə qarşısında, həm də cəmiyyət qarşısında, ən başlıca isə öz vicdanı qarşısında əxlaqi məsuliyyət deməkdir”.
Yaddaşın nə zamansa ilk baxışdan kiçik, lüzumsuz görünən elə məqamları üzə çıxır ki, insan həyatdan köçəndən sonra məhz o məqamların daha önəmli, əhəmiyyət kəsb etdiyini anlayırsan. Bu isə “ölülərdən çox dirilərə lazımdır”. Nə qədər ki, bizim yaddaşımız yaşayır, deməli, həmin yaddaşdakı adam da yaşayır. Neçə ki, bizim beynimizdən qiymətli xatirələr silinib getməyib, istər-istəməz xatırlamaq anlamaq, fikirləşmək, yazmaq istəyirsən.
Zərifə xanım da yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi təkcə görkəmli alim, istedadlı pedaqoq və tərbiyəçi, fəal ictimai xadim deyildi, həm də kövrək qəlbli insan, qayğıkeş və sevimli qadın, ana, nənə idi. Onun şəxsiyyəti ictimai və fərdiliyin bir vəhdəti idi.
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, respublikanın əməkdar elm xadimi, SSRİ Tibb Elmlər Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatı laureatı, tibb elimləri doktoru, professor, Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasının müdiri Zərifə Əziz qızı Əliyevanın adı həm alim, pedaqoq, həkim, ictimai xadim, həm də bənzərsiz ürək saflığının təcəssümü olan bir insan kimi onunla ünsiyyətdə olan hər bir adamın qəlbində əbədi yaşayacaqdır.
Zərifə xanımın bütün həyatı və fəaliyyəti çoxşaxəliliyi ilə fərqlənmiş, başqaları üçün nümunə olmuşdur. İndi onunla bağlı hadisələr yaddaşın dərin qatla-rında üzə çıxanda bu bənzərsiz insanın işıqlı obrazı cilalanmış almaz kimi göz önündə canlanır, bərq vurur. Görkəmli alimin yaradıcı həyatının ana xəttini, heç şübhəsiz ki, onun oftalmologiya sahəsində apardığı pedaqoji fəaliyyət təşkil edir. O, 1947-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirdikdən sonra ömrünü ofta-
lmologiyaya həsr etmişdir. Təbiətən insanın dəqiq və incə təhlilinə meyl göstərən Zərifə xanım təsadüfi deyil ki, səhiyyə ixtisasları arasında məhz incəliyi və zərgər dəqiqliyi ilə seçilən oftalmologiya sahəsinə maraq göstərmişdir. Onun yaradıcı taleyi elə gətirib ki, seçdiyi sənətdə ilk addımlarını atdığı gündən ömrünün sonunadək Moskvada yerləşən Mərkəzi Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Oftalmologiya kafedrası ilə sıx bağlı olub. Gənc həkim 1948-ci ildə bu kafedrada ilk ixtisas kursunu keçir, göz həkimi diplomu alır, sonradan uzun illər ardıcıl olaraq Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasında dosent, professor və kafedra müdiri vəzifələrini tutur, daim bizim kafedra ilə sıx yaradıcılıq əməkdaşlığı saxlayır, Azərbaycan üçün oftalmologiya mütəxəssisləri hazırlayır. Bu illər ərzində o, gözəl diaqnostik, kilinik və cərrahoftalmoloq kimi təşəkkül tapır, əsl pedaqoq istedadı üzə çıxır.
Cazibəli şifahi nitq mədəniyyətinə malik olan Zərifə xanım həkim-oftalmoloqlar üçün Azərbaycan və rus dillərində müxtəlif ixtisaslar üzrə yüksək elmi səviyyədə mühazirələr oxuyur. Zərifə Əziz qızının pedaqoji ustalığının zirvəsi isə onun iştirakı ilə 1985-ci ildə “Meditsina” nəşriyyatı tərəfindən 40 çap vərəqi həcmində buraxılan “Trapevtik oftalmologiya” kitabıdır. Burada dünya oftolmoloji təcrübənin yenilikləri öz əksini tapmışdır. Həmin nadir nəşr Moskvada, Azərbaycanda, Novokuznetskdə və Xarkovda oftalmologiyada terepevtik problemləri araşdıran Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutlarının göz xəstəlikləri kafedrasının professor-müəllim heyətinin birgə gərgin zəhmətinin məhsulu idi. Zərifə xanım həmin kitabın ən samballı bölmələrini yazarkən təbii ki, özünün zəngin klinik təcrübəsinə və elmi tədqiqatlarına əsaslanmışdır. O, eyni zamanda həmin kitabın illustrasiyalarla zəngin olan “Görmə orqanının endo krinik xəstəlikləri”, “İridosiliar distrofiyalar”, “Görmə orqanının virus xəstəlikləri” bölmələrinin hazırlanmasında da fəal iştirak etmişdir. Həmin əsərləri oxuyan həkimlər neçə illər bundan sonra da görkəmli alim və pedaqoqun ideyalarını əməli işə tətbiq edəcəklər.
Görkəmli alim dərs vəsaitləri ilə yanaşı dövrü mətbuatda çap etdirdiyi məqalələrdə elmi nöqteyi-nəzərindən həkimlərin təkmilləşdirilməsi məsələlərini də araşdırmışdır. Onun 1984-cü ildə “Oftalmologiya xəbərləri” jurnalını 5-ci nömrəsində yazdığı “Oftalmoloq kadrlarının təhsili və tərbiyəsi” sərlövhəli baş məqalə buna əyani sübutdur. Zərifə xanımın “Həkimləri təkmilləşdirmənin elmi əsasları” məqaləsində internatura, klinik ordinatura, ilkin ixtisaslaşdırma, ümumi və tematik təkmilləşdirmə, informasiya kursları, seminar və simpoziumlar vasitəsilə göz həkimlərinin təhsil sisteminin inkişafının əsas istiqamətləri müəyyənləşdirilir. Məqalə redaksiya heyətinin sifarişi ilə yazılmış və jurnalın 100 illik yubleyi münasibətilə çap edlimişdir.
Zərifə xanım fundamental elmi araşdırmaların müəllifi olan, tibb elminə nəhəng töfhələr vermiş, böyük erudisiyaya malik görkəmli alim kimi də geniş
tanılırdı. Onun tədqiqatları geniş miqyası ilə seçilirdi. Alimin “Yaşla əlaqədar olaraq gözün və görmə-əsəb yollarının dəyişikliyi” adlı monoqrafiyası bunu bir daha sübut edir. Burada konkret şəraitdə görmə orqanının vəziyyətini öyrənən klinik istiqamətli elmi müddəaların bütöv bir silsiləsi öz əksini tapmışdır. Bu elmi işlər sırasında böyük yaradıcı əməklə başa gələn Ozbəkistanın “Meditsina” nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş “Şəkərli diabet zamanı göz xəstəlikləri” adlı monoqrafiya xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu qiymətli əsərində Zərifə xanım bir sosial mənbə kimi Orta Asiya və Qafqaz regionunu götürərək insanlar arasında teztez müşahidə olunan və kifayət qədər geniş yayılmış şəkərli diabet zamanı yaranan göz xəstəliklərinin patoloji, klinik, diaqnostik və müalicəvi xüsusiyyətlərini araşdırır. Elmi siqlətinə görə bu nəşr nadirdir və bu gün də oftalmoloqların stolüstü kitabıdır.
Görkəmli akademik, tanınmış ictimai xadim, gözəl pedaqoq və nəcib insan Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsi unudulmazdır.
KAMAL CAMALOV,
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun dosenti,
Pedaqogika elmləri doktoru,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-03-2024, 23:50
Prezident xalqı təbrik etdi
18-03-2024, 00:21
İlham Əliyevin NATO-nun Baş katibi ilə şam yeməyi əsnasında geniş tərkibdə görüş olub
5-03-2024, 15:47
Baş prokuror Cəlilabad rayonunda vətəndaşları qəbul edib
1-03-2024, 11:09
Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclasları keçirilib
26-02-2024, 16:53
İlham Əliyev Xocalıda soyqırımı memorialının təməlini qoyub və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşüb
26-02-2024, 13:06
Rəsmilər Xocalı abidəsini ziyarət etdilər - Fotolar
26-02-2024, 12:53
Baş Prokurorluğun rəhbərliyi "Ana harayı" abidəsini ziyarət edib
25-02-2024, 11:32
İlham Əliyevdən Ərdoğana yubiley təbriki
23-02-2024, 23:37
Xocalı soyqırımı qurbanları anıldı
21-02-2024, 19:43
Prezident yeni icra başçısı təyin etdi
21-02-2024, 11:30
Kamilin Ermənistanın sorğusu ilə tutulduğu təsdiqləndi - Yenilənib
20-02-2024, 21:20
Keniyanın Baş prokuroru ölkəmizə işgüzar səfərə gəlib
20-02-2024, 13:32
"Tuttosport": "Yuventus" Alleqri ilə əməkdaşlığı dayandıra bilər
19-02-2024, 22:15
Azərbaycan-Türkiyə prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər
19-02-2024, 19:58
Qahirədə Azərbaycanın tanıtımı ilə bağlı tədbir təşkil olunub
19-02-2024, 11:56
İlham Əliyev Ankarada Anıtqəbiri ziyarət edib
17-02-2024, 21:10
İlham Əliyev ilə ABŞ-nin Dövlət katibi Antoni Blinkenin görüşü olub 17 fevral 2024, 17:59
17-02-2024, 20:45
İlham Əliyev ilə Ukrayna Prezidentinin görüşü olub
16-02-2024, 20:46
İlham Əliyevin Bundestaqın Almaniya-Cənubi Qafqaz parlament qrupunun sədri ilə görüşü olub
15-02-2024, 22:24
Mehriban Əliyeva akademik Arif Paşayevin yubileyini təbrik etdi - FOTO
15-02-2024, 21:51
Baş Prokuror 5 ailə üzvünün qətlə yetirilməsindən danışdı - “Müəyyən boşluqlar olub”
14-02-2024, 13:50
İlham Əliyev Ümummilli Lider Heydər Əliyevin məzarını ziyarət edib
14-02-2024, 12:15
İlham Əliyevin andiçmə mərasimi keçirilib
13-02-2024, 16:12
Baş prokuror Kamran Əliyev BMT-nin Azərbaycandakı rezident əlaqələndiricisini qəbul edib
10-02-2024, 16:01
Rauf Məmmədovun prokuror atası vəfat etdi
10-02-2024, 15:48
İlham Əliyev və oğlu Heydər Əliyev Hərbi Hava Qüvvələrinin hərbi obyektlərində olublar
8-02-2024, 13:41
Putin Əliyevi qələbə münasibətilə təbrik edib
8-02-2024, 10:45
İlham Əliyev 92.05 faiz səs toplayıb - MSK açıqladı
7-02-2024, 19:00
Səsvermə başa çatdı
7-02-2024, 12:20
İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və ailə üzvləri Xankəndidə səs veriblər
5-02-2024, 21:53
Baş prokuror MDB PA-nın Müşahidə Missiyası ilə görüşüb
26-01-2024, 22:38
Sumqayıt şəhər Cümə məscidində ilin yekununa aid və növbədən kənar prezident seçkiləri ilə bağlı regional iclas keçirilib-FOTOLAR
22-01-2024, 16:25
İlham Əliyev Bakı Ağ Şəhərin Mərkəzi Park Kvartalında tikinti, abadlıq işləri və Ofis binasında yaradılan şərait ilə tanış olub
20-01-2024, 23:33
Ərəb mediasında Seymur Nəsirovun 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı məqaləsi geniş şəkildə dərc olunub
20-01-2024, 22:19
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva 20 Yanvar faciəsinin 34-cü ildönümü ilə əlaqədar Şəhidlər xiyabanını ziyarət ediblər
19-01-2024, 20:08
Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş İdarəsində geniş əməliyyat müşavirəsi keçirilib
31-12-2023, 14:21
Mehriban Əliyevadan Həmrəylik Günü və Yeni il təbriki - Foto
30-12-2023, 23:34
Prokurorluq əməkdaşları Ümumilli lider Heydər Əliyevin 100 illiyinə və Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi gününə həsr olunmuş tədbirdə iştirak edib
30-12-2023, 23:14
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik etdi
24-12-2023, 23:07
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Ağdam şəhər Mərkəzi parkının təməlinin qoyulması mərasimində iştirak ediblər
24-12-2023, 11:43
Putin Əliyevi ad günü münasibətilə təbrik edib
22-12-2023, 15:48
İlham Əliyev Şuşa rayonunun Turşsu qəsəbəsində olub
21-12-2023, 23:04
İlham Əliyev Xankəndi stadionunda çıxış edib-VİDEO
20-12-2023, 21:59
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Xocalı rayonunun Şuşakənd kəndinin ərazisinə baxış keçiriblər
20-12-2023, 21:54
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Xocavənd rayonunun Qırmızı Bazar qəsəbəsində olublar
20-12-2023, 15:53
Prezident bir qrup idmançını təltif etdi - Siyahı
15-12-2023, 11:42
YAP İlham Əliyevin prezidentliyə namizədliyini irəli sürüb