Bütün xəbərlər
GÖRKƏMLİ ALİM ƏZİZ ŞƏRİFİN ELMİ-TƏD­QİQAT İŞLƏRİ ÜMU­Mİ MƏNZƏRƏDƏ BOŞ QAL­MIŞ TORPAQ SA­HƏ­SİNƏ BƏN­ZƏ­YİR-ƏZİZ ŞƏRİF- 125
Tarix: 13-05-2020 21:59 | Bölmə: Ədəbiyyat
Mollanəsrəddinçilərin əqidə və məslək dostu Əziz Şərif yaradıcılıq aləminə çox erkən yaşlar­dan­ gəlmişdir.Pedaqoq-alim UluTanrının ona ver­­diyi ömür payını Naxçıvanda, Tiflisdə, Bakıda və Mosk­va­da yaşamışdır. İlk təhsilini Mə­həmməd Tağı Sidqinin Naxçıvan şəhərindəki “Məktəbi-Tərbiyə”sində alan Əziz Şərif 1905-1915-ci illərdə təhsilini Cəlil Məmmədquluzadənin himayəsi ilə Tiflis gim­na­zi­ya­sın­da da­vam etdirmiş,bi­lavasitə onun ədə­bi-elmi tərbiyəsini görmüşdür.Həmçinin, Əziz Şə­­rifin dün­ya­görü­şü­­­nün və ictimai-si­ya­si şüuru­­nun formalaşmasında, qabaqcıl bir ziyalı kimi yetis­mə­sin­də demokrat ya­zı­çı Cəlil Məmmədquluzadə mü­­hüm rol oynamışdır.Əziz Şərif əsil mənada “MollaNəs­rəddin” məktəbini keç­­­­­miş­dir.Böyük alim keçmiş illəri belə xatır­layır: “Mən Mirzə Cəlilin mən­zi­lində yaşayır­dım. “Molla Nəs­rəddin”in redaksiyası da ədibin öz evində yerləşirdi. Adətən hamımız bir­likdə na­­har edərdik.Hətta xö­rəyimizi belə Molla Nəs­rəddin (CəlilMəmmədquluzadə - K.C.) özü paylayırdı.Mirzə Cə­li­lin ba­cı­sı oğluyla mən hərdənbir redaksiyanın işinə yarayırdıq…”.Söz yox ki, Əziz Şərif burada təva­zö­kar­­lıq edir.Hər bir tədqiqatçıya yaxşı məlumdur ki, 1906-cı ildə Əziz Şərifin hələ 11 yaşı olan­­da “Molla Nəs­rəd­din” jur­­nalında “Naxçıvan” adlı ya­zısı Əziz Qurbanəli oğlu Şərif­za­də imzası ilə çap olunmuşdur.Həmçi­nin, “Dəbistan”jur­­na­lın­da da ve­ri­lən hesab məsə­lə­lə­ri­nə, re­bus­lara və tapmacalara düz­gün cavab tapıb vax­tın­da redak­si­ya­ya göndərdiyinə görə qalib hesab olunar, o, jurnalın üç aylıq nömrə­lə­ri ilə mü­ka­­fat­lan­dırılarmış.
Əziz Şərif 1912-ciildə 17 yaşında olarkən rus dilindən “Şərq ul­duz­ları” əsə­rini tər­cü­mə edib “İşıq” jurnalında dərc etdirmişdir. İlk məktub, məqa­lə və tər­cü­mə­lə­ri­­nin altın­da Əb­­düləziz Şərifzadə imzasını qoyan bu gənc sonralar Əziz Şərif təxəllüsü ilə bütün So­vet­­lər İttifaqında və türk dünyasında tanınıb məşhurlaşmışdır.
O, Tiflis gimnaziyasında oxuyan zaman,qayğıkeş atası Qurbanəli Şə­rif­za­­də­ Əziz Şərifin təhsilini, hərəkət və dav­­ranışlarını daim izləmiş, oğluna gələcək həyatı üçün ge­­niş bir proq­­ram tərtib et­miş, özü bəyəndiyi və hə­ya­tın­­da əməl etdiyi, sı­na­dı­ğı eti­ka-əxlaq qa­­nun­la­­rını, ən yük­sək və nəcib insani keyfiyyətləri ona aşılamağa çalışmışdır. Oğlu Əziz Şə­ri­fə yaz­dığı məktublarında “Əziz”, “Əziz oğlum Əziz”, “Əzi­zim Əziz”, “Fər­­­­­­zən­dim Əziz”, “Oğ­lum Əziz” deyə mü­ra­ciət edən qayğıkeş ata hər bir mək­­tu­­bun­da bir qayda ola­raq oğluna öyüd-nəsihət verir, hə­yat­­da ciddi, bütün hərə­kət­lə­­rin­də arif, bir söz­­­lə, nü­­­mu­­nəvi, ideal gənc olmağı tə­ləb edir. Əziz Şərif yazır ki, “atam xasiyyətcə roman­tik olsa da, məni rea­lizm ruhunda tərbiyə etməyə çalışırdı, bu da mümkün olmayanda mə­nə acıyır, danlayırdı”.Qurbanəli Şərifzadə çox tələbkar bir ata olmuşdur. O, oğlundan gim­naziyada əlaçı, həyatda ciddi, bütün hərə­kət­lə­rində arif, bir sözlə, nümunəvi, ideal gənc olmağı arzulamışdır.
Qurbanəli Şərif­za­də­nin oğ­lu Əziz Şərifə hə­yəcan do­­­lu yaz­dığı bir mək­tu­­ba nəzər salaq: “... Mənə ka­ğız ya­zanda dü­rüst fikir elə, gör mən nə­­yə müntəzirəm, mən nə mətləb is­tə­yi­rəm, onu yaz. Yuxu­lu ol­ma, göz­­lərini dürüst aç. Sə­nin yaz­­dığın kağız­lar­dan mən sə­nin hər fikrini anla­yı­ram..., hər gün, hər saat sənin fik­ri­nə düşürəm, qüs­sə­lə­­nirəm və yaz­­dı­ğın ka­ğızı da pərişan gö­rəndə pə­rişan olu­­ram. Sən yaz­­mış­dın ki, bir qıza dərs verirsən, am­ma yazmamışdın ki, o qız kim­­dir, rus­mu­dur, ya gür­cü, er­mənidirmi, ya mü­səlman, adı nə­­­dir, familiyası nədir, sinni ne­çə­dir və hər ayda ne­­çə alır­san, ya məccani dərs verirsən? Rus dər­si ve­rir­sən­mi, ya mü­səl­man dər­si? Sən be­lə sözləri ya­z­­ma­yan­da mən özgə bir fikrə dü­şürəm. Xü­la­sə, ka­ğız ya­­zan­da dü­­rüst diqqət elə. Sən dərs oxudun, kitab yaz­­dın, mə­­qa­lə yazdın, əlbəttə ki, mənə fəxr­­­dir. Am­­ma mən sə­­nin ədəbli, namuslu, vəfa­lı, həyalı, saf, sa­də, doğru, ha­lal, sədaqət­li, şü­ca­ət­li, ğə­yur, fəal, ki­fa­yət­li, mər­da­nə olma­ğını sevi­rəm, bəl­kə bütün dünya, bü­tün aləm bu si­fət sahibini sevərlər,
dost tutarlar...”. Baş­qa bir hə­yacan dolu məktubunda qay­­ğıkeş ata ye­­­­nə yazır: “Ancaq sən ədəb öyrən. Elm öy­­rənməsən də, zərəri yoxdur, ancaq kişiyə ədəb, sə­da­­qət, düzlük, əql, fərasət lazımdır”.
Qur­ba­nəli Şərifzadə XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərindən Azərbaycanda ictimai fəaliyyət mey­­­danına gələn maarifçi ziyalıların qabaqcıl dəstəsinə mənsub idi. Nax­çı­vanda bü­tün mə­də­ni tədbirlər bi­lavasitə onun rəhbərliyi və yaxından köməkliyi ilə həyata ke­çi­ri­lir­di. Atası Q.Şərifzadə dövrünün ən gör­­kəmli ziyalıları ilə dostluq etmişdir. Əziz Şərif ki­­çik yaşla­rın­dan ailə mühitində ədəbiyyat, maarif, mə­­dəniyyət, tərəqqi və intibah söz­lə­ri­­ni eşit­miş, füzu­li­lə­rin, vaqiflərin, mirzə fətəli axundovların, seyid əzim­­­lərin, zər­da­bi­lə­rin ki­tab­­la­ra həkk olun­muş səsini dinləmişdir. O, atasının özünə “mə­nəvi qardaş” hesab et­­di­yi Nəriman Nərimanov, Sultan Məcid Qə­nizadə, Firidun Bəy Köçərli, Mirzə Ələkbər Sabir, Əbdürrəhim Bəy Haq­verdiyev, Ömər Faiq Neman­za­­­də, Əli Bəy Hü­­­seynzadə və baş­qalarının məktublaşmalarının şahidi ol­muş­dur. “Şirin kəlam və xoştəqrir” Məhəm­məd Tağı Sidqi­nin vəzləri, Cəlil Məmməd­qu­luzadə və Eynəlibəy Sul­­tanovun ic­ti­mai mə­sə­­lələr ətrafında mü­­bahisələri, Tif­lis­də “Molla Nəsrəddin” redak­si­ya­­­sında qorx­maz, cəsur mol­lanəsrəddinçilər, böyük xalq şairi Sabir, Haqverdiyev, Qəm­kü­sar və baş­qa­­ları ilə gö­rüş­­ləri Əziz Şərifin zehnində də­­rin iz bu­rax­mış,­­onun bir ictimai xadim, ədə­biy­yat­şünas alim və pub­­lisist kimi yetiş­mə­si­nə qüvvətli təsir göstər­miş­dir.
Əziz Şərif Tiflis gimnaziyasını bitirdikdən sonra, bir müd­dət Moskvada ticarət ins­ti­tutunda oxumuş, Sovet hakimiyyəti illərində Qorki adı­na Ədəbiyyat İnstitutunda ali təh­sil almışdır. Bu illərdə o, çoxlu müəllimlərlə qarşılaşsa da, lakin yu­xa­rıda adları çə­ki­lən ədib­lər onun həyat əbədi ideal müəllimləri olaraq qalmışlar.

Əziz Şərif geniş yaradıcılıq diapazonuna malik bir şəxsiyyət olmuşdur. Publisistika, ədə­bi tən­qid, ədə­biy­­yatşünaslıq, bədii tərcümə, pedaqoji iş, ictimai vəzifə onun fəa­liy­yəti­nin ayrı-ayrı cəhətləridir. Müx­təlif vaxtlarda bu və ya başqa sahənin Əziz Şərif yara­dı­cı­lı­ğın­da üstünlük təşkil etməsinə baxmayaraq, bunların hər birində o, birinci dünya və Böyük Vətən müharibəsi illərində məşğul olmuşdur. Xüsusilə, ikinci dünya müharibəsi dövründə Və­­tənimizin üstünü “faşist taunu” aldıqda Əziz Şərif qələmini daha da kəskinləşdirmişdir. Düş­­mən əleyhinə böyük vətənpərvərlik və vətəndaşlıq hissləri ilə dolu, kəskin mə­qa­lə­lər­lə döv­­rü mətbuatda, radioda çıxış etmişdir.
O, hələ gimnaziyada oxuduğu illərdə teatrla ma­­­raq­­­la­­nmış, tamaşaya qoyulmuş əsər­­­­lər haqqında rəylər dərc etdirmiş, gənc yaşlarından teatr tən­qidçisi ki­mi məşhurlaş­mış­­­dır. Mir­zə Fətəli Axundovun, Nəcəfbəy Vəzirovun, Əbdürrəhimbəy Haqverdi­ye­­vin, Cə­lil Məm­məd­quluza­də­nin əsərlə­ri­nin səhnə təcəssümü haqqında qələmə aldığı rəylər ədə­­bi və teatr ic­timaiyyətinin nə­zə­ri­ni cəlb etmişdir. Onun “Fərhad və Şirin”, “İnsan”, “12-ci gecə”, “Yaşar” və baş­­­qa tamaşalar haq­qın­da rəyləri bu gün də öz elmi əhəmiy­yə­ti­ni qo­ru­yub saxlamaqdadır.
Bir ədəbiyyatşünas və ədəbiyyat tarixinin tədqiqatçısı kimi o, əsasən Sovet haki­miy­­­­yəti illərində da­­ha fəal çalışmışdır. Bu dövrdə onun yaradıcılıq arealı daha ge­­­niş və rən­­­garəngdir. Nizami Gəncəvi, Mə­həmməd Füzuli, Molla Pənah Vaqif, Molla Vəli Vida­di, Mirzə Fətəli ­Axundov, Nəcəfbəy Və­zi­­rov, Cə­lil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələk­bər Sabir, Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyev, Məhəmməd Tağı ­Sid­qi ki­mi ədəbi şəxsiyyətlərin hə­yatı və yaradıcılıqları, ədəbi və peda­qo­­­­ji fikir ta­rixində realizmin inkişafı prob­lemi, “Mol­la Nəsrəd­din” jurnalı və ümumiyyətlə, “Mol­­la Nəsrəddin” ədəbi məktəbi onun başlı­ca təd­­qiqat obyektləri olmuşdur.
Ədə­­biy­yat­­şünas alim kimi Əziz Şərifin elmi irsində onun elmi araş­dır­ma­la­­­rının bütün cəhətlərini özündə birləşdirən ümu­­­mi bir keyfiyyət nə­zə­rə çarpır. O da realist ədəbiyyatın in­kişafı məsələsidir. Təsadüfi deyil ki, elmi yara­dı­­­cı­lı­ğı­nın ilk döv­­­­rün­də(1926-1938-ci illər) o, daha çox Mirzə Fətəli ­Axund­ov ədəbi irsinin təd­qi­­qi və öyrə­nil­məsi ilə məş­­­­ğul olmuşdur. Əziz Şərif “Mirzə Fətəli Axun­dov”, “Böyük realist”, “Mirzə FətəliAxun­do­vun bə­dii ya­­ra­dı­cılığı”, “Mirzə Fətəli ­Axund­ov əsərlərində qadın”, “Axun­dov Azər­bay­­can dra­ma­tur­gi­ya­­­­sı­nın banisidir”, “Axundovun Puşkin haqqında Şərq poeması”, “Mirzə Fətəli ­Axund­ov və Aleksandr Sergeyeviç ­Puş­kin”, “Mirzə Fətəli ­Axund­ovun ilk poeması”, “Mirzə Fətəli ­Axund­ovun həyat və yaradı­cı­lığı” ad­lı əsərlər yazaraq rus və Azərbaycan dillərində nəşr etdirmişdir. Bu əsər­­lərlə hələ kifa­yət qədər öyrə­nil­­­­mə­miş Axundovun yaradıcılığı ilə oxucuları tanış edir. Onun Axundov haq­­qında tə­dqiqi son də­rə­cə fay­­dalı bir nəticə ilə başa çatır; Mirzə Fətəli ­Axund­ovun o vaxta qə­dər itmiş he­sab olunan “Puş­­kin haqqında Şərq poeması” əsərinin orijinalı­nı ta­pıb nəşr et­dir­məklə ədə­biyyatımıza yenidən qazandırmışdır.Gör­kəm­­li pedaqoq və alim Əziz Şərif yazır ki, “... Axundov yaradıcılığının bir sıra xüsusi cəhətləri, o cümlə­dən, ya­zıçının satirasının xüsu­siy­yətləri kifayət qədər izah edilməmiş, onun tipikləşdirmə, sati­rik ifşa, bə­­dii surət yarat­maq priyomları açılıb göstərilməmiş, yazıçının üslub xüsusiy­yətləri təhlildən keçirilmə­miş­­dir”. Həmçinin, Cəlil Məmmədquluzadə­nin 1905-ci ilin noyabrında “Kav­­kazski raboçi lis­­­­tok” qəzetində nəşr olunan “Binəsiblər” və “Xeyir-dua” adlı de­mok­ra­tik ruhlu məşhur fel­­ye­ton­larının bö­­yük ədibin qələminə mənsub olma­sı­nın aydınlaş­dı­rıl­ması da Əziz Şərifin ciddi ax­ta­rışlarının nəti­cə­si­dir.
Əziz Şərifəxalq şairi Sabirlə görüşmək, danışmaq xoşbəxtliyi də nəsib olmuş­dur. Şeir­lərini sevə-sevə oxuduğu Sabirin xəstəlik xəbərini eşidib kədərlənən Əziz Şərif, onun müa­li­cə üçün Tiflisə gəl­di­yin­dən xeyli sevinmişdir. Sabirin duzlu, mə­zəli danışıqları, cid­di gör­­­kəmi 16 yaşlı gimnazist şagirdin ona məhəbbətini daha da ar­tırmışdır. Ötən əsrin 20-ci ilin­dən baş­la­yaraq ömrünün sonuna kimi Sabir irsinin təd­qiqi Əziz Şərifin diq­qət mər­­kə­zində ol­muşdur. “Sa­bir”, “Sabir və “Molla Nəsrəddin”, “Sabir bu gün”, “Sa­­bi­rin poe­tik ya­­radı­cı­lığı”, “Sa­bir Tiflis­də”, “Sabir və Abdulla Tukay” əsərləri fakt­la­rın yeniliyi, mü­­la­­­hi­zələrin ori­jinal­lı­ğı ba­xı­mın­­dan nəzəri cəlb edir. O, Sabir ya­ra­dı­cılığının mövzu dai­rə­­si, bə­dii təsir qüv­­və­si, sənət­kar­lıq məziyyətləri ilə yanaşı şairin tərcümeyi-halının bir sı­ra qa­ran­lıq məqamlarını da ay­dın­­laşdırmağa müvəffəq olmuş, satira ustadının “Molla Nəs­­rəd­­­din”lə qarşılıqlı münasibətlərini şərh et­miş­­dir. Mirzə Ələkbər Sabir haqqında qa­ran­lıq qa­lan məqamların üzə çıxarılmasında Sabi­rin Qur­banəli Şə­rifzadə ilə məktub­laş­ma­sı da Əziz Şərifə kömək etmişdir.
Görkəmli pedaqoq-alim, Əbdürrə­him Bəy Haqverdiyevlə əlaqədar tədqiqlərini ümu­mi­­ləşdirib 40-cı ildə “Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyevin həyat və yaradıcılığı” mövzu­sun­da na­mizədlik, 1957-ci ildə isə “Cəlil Məmmədquluzadənin həyat və yaradıcılığının birinci döv­rü (1866-1905)” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını uğurla müda­fiə etmişdir.
1968-ci ildə “Gənclik” nəşriyyatı tərəfindən rus dilində nəşr olunan “Molla Nəs­rəd­­din”in ya­ran­ması” adlı əsər (Azərbaycan nəşrində isə əsərin adı belədir: “Molla Nəs­rəd­din” necə ya­ran­dı”) təkcə Əziz Şərif yaradıcılığının deyil, bütün Azər­baycan ədəbiy­yat­şü­nas­lıq el­minin nailiyyəti idi. Monoqrafiya Mirzə Cəlilin həyatının 40 ilini əhatə edir. 10 fə­sil­dən ibarət olan bu kitabda Cəlil Məmməd­qu­­­lu­zadə fəa­liy­yə­tinin bütün cəhətləri, ailə hə­ya­tı, Qori seminariyasında təhsil illəri, İrə­van quberniyasının müx­tə­lif kənd­­lərində pe­­da­qo­ji fəaliyyəti, yeni canlanmağa baş­layan Naxçıvan ədəbi mühiti ilə əla­qəsi, ilk qə­ləm təc­­rü­­­bə­­lərinin təhlili, “Şərqi-rus” qəzetinin redaksiyasında, “Qeyrət” mət­bəəsində iş­lə­­mə­si, Za­­­­qafqa­zi­ya­da rus di­lində nəşr olunan mətbuat orqanları xü­su­si­lə “Kafkazski ra­bo­­çi lis­­tok” adlı qə­­zetlə əməkdaşlığı, “1905-ci il inqilabı” günlərində üs­ya­na qalxmış zəh­­mət­keş küt­­lə ilə əlaqəsi və sair məsələlər tədqiqata cəlb edilmişdir. Belə bir təd­qi­qa­tın apa­rılması ağır zəh­­­­­­mə­­tin məh­sulu idi. Çünki obrazlı desək, Əziz Şərifin araşdırdığı elmi-təd­qiqat işi ümu­mi mənzərədə boş qal­mış torpaq sa­hə­sinə bən­zə­yirdi. Bura hələ təd­qiqat­çı ayağı dəy­mə­­miş­di. Əziz Şərif uzun illər Peterburq, Mosk­­va, Bakı, Tiflis, İrəvan arxiv­lə­rin­də və ki­tab­­­xa­nalarında işləyib külli miqdarda fakt, ədibi ya­xın­dan tanıyanların xati­rə­lərini top­la­dıq­­dan son­ra bir sıra maraqlı ədəbi kəşflər etmişdir.
Monoqrafiyanın maraqlı cəhətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, müəllif öz təd­qi­qa­­tını yalnız Cəlil Məmmədquluzadənin həyat və yaradıcılığına XIX əsrin 80-ci illərindən baş­layaraq I rus inqi­la­bı­nın as­ta­­na­sına qədər Zaqafqaziyada Azərbaycanda yaranan ma­arif­çilik hə­rə­ka­tı­nın ümumi fonunda tədqiq etməyə çalışmışdır. Naxçıvan ədəbi mühi­tin­də Məhəmməd Tağı Sidqi və Qur­banəli Şərifzadənin, Ba­kı­da N.Nərimanov, S.M.Qəniza­də ilə, Peterburqda Ə.B.Haq­ver­di­­yevlə, Kəlküttədə, Qahirədə, İstanbul­da, İran mühacir mət­buatının xadimləri ilə, Bax­ça­sa­rayda “Tərcüman” qəzeti ilə əlaqə­si, M.F.Axundov ko­­me­­diyalarının tamaşası və ingilis ali­mi Con Stüart Milin qadın azadlığı haqqında fi­kir­lə­rinin müza­ki­rəsi, A.O.Çer­n­ya­yevs­ki­nin Azərbaycanda “Fi­kir” qəzetini nəşr etdirmək uğ­run­da mübarizəsi, bununla əla­qədar naxçıvanlı müəllim Ə.Xəlilovla məktublaşması və s. mə­sələlər ilk dəfə yeni ar­xiv sənəd­lə­ri əsa­sın­da Əziz Şərif tərəfindən işıqlandırılmış, bö­yük demokratın dün­ya­gö­rü­şünün for­malaşmasında bu ha­di­sələrin rolu göstərilmişdir.

Yazıçını həyat və yaradıcılığını yaşadığı dövrün ictimai və ədəbi hadisələrin ümu­mi mənzərəsin­də təhlil edib qiymətləndirmək ümumiyyətlə, Əziz Şərif yaradıcılığına məx­­sus bir keyfiyyətdir. Bu, onun 1968-ci ildə Moskvada nəşr olunmuş “Məhəbbət və gö­zəl­lik tərənnümçüsü Vaqif” kitabında qabarıq şəkildə özünü göstərir.
Əziz Şərifin, həmçinin, bir neçə dil bilməsi imkan vermişdir ki, o, müxtəlif xalq­ların ədə­­biy­ya­tı­nı orijinaldan oxuya və oxuduğu yaradıcılıq nümunələrini tərcümə edib ya­ya bilsin. Alim, elmi-pe­da­qo­ji fəaliyyətlə yanaşı mün­təzəm olaraq bədii tər­cümə ilə də məş­ğul olmuşdur. Qoqolun “Evlənmə” ko­me­di­ya­­sı, Şillerin “Məkr və mə­həb­­bət” dramı, Qor­kinin “Ana” romanı, “Düşmənlər” pye­si, A.Fade­ye­vin “Tarmar” əsər­lə­rini Azər­­­bay­can dilinə Əziz Şərif tərcümə et­miş­dir.Azərbaycan yazıçılarının əsər­lə­rinin rus di­linə tər­cüməsi, nəşri və təbliği sahəsində də Əziz Şərifin xidmətləri böyükdür. Ötən əsrin 30-cu illərdən başlayaraq o, Mirzə Fətəli ­Axund­ov, Nəvəf Bəy Vəzirov, Cəlil Məmmədquluzadə, Əbdürrəhim Bəy Haq­­­­ver­di­yev irsinin rus di­linə tərcüməsi ilə məşğul olmuşdur. Görkəmli alim həmin klassiklərin əsər­lə­ri­ni dəfələrlə dərin məz­mun­­lu müqəddimə və şərhlərlə Bakıda, Tiflisdə və Mosk­va­da nəşr etdirmiş, Sabir və Vaqif əsərlərini çapa hazırlamış, onları dünya miqyasında tanıtmışdır.
Əziz Şərif klassik ədəbiyyatımızın tədqiqi ilə yanaşı, pedaqogika tariximizin gör­kəm­li nü­ma­yəndələri olan Cəfər Cabbarlı, Mirzə İbrahimov, Süleyman Rəhimov, Mir Cəlal, Ənvər Məm­mədxan­lı, Əli Vəliyev və baş­qalarının ən yaxşı əsərlərini rus dilinə tərcümə etmiş­dir.
Ölkəmizdə tədqiqatçıların alim-filoloq kimi yetişməsində də Əziz Şərifin böyük əmə­­­yi olmuşdur. O, bir çox dissertant və doktorantlara rəhbərlik etmiş, namizədlik və dok­­­­tor­luq dissertasi­y­a­larının rəsmi op­ponenti olmuşdur. Əziz Şərifin Azərbaycan, Gür­cüs­­tan və Ru­siya mət­bua­tında nəşr olunan çoxlu elmi əsər­­ləri vətənimizin xaricində olan alim­­­­­­lərin də diqqətini cəlb etmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı və peda­qo­­ji fikir tari­xini araş­dı­­­ran əcnəbi alimlərin, demək olar ki, hamısı Əziz Şərif yaradıcılığından mötəbər bir mən­­­­­bə kimi istifadə edirlər.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Əziz Şərif elm və sənət adamlarının ya­ra­dı­cı­lı­ğın­da olan incə və də­rin mətləbləri duyaraq aydın, konkret vəməzmunlu fikirləri ilə təhlilə cəlb et­miş,mollanəsrəddinçilərin maarifçilik ideyalarını, Azər­baycan ədəbi və pedaqoji fikir tarixinin zəruri məsələlərini maraqlı mü­­la­hizələri ilə tədqiq-təhlil süzgəcindən keçirmişdir.
Kamal CAMALOV
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun dosenti,
Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,
AYB-nin üzvü



Baxış sayı: 2 692


Bölməyə aid digər xəbərlər