10:16 / 17-05-2025
"Reuters": ABŞ Türkiyə danışıqlarından sonra Rusiyaya qarşı sanksiyaları sərtləşdirməyə çağırıb
10:10 / 17-05-2025
İstintaq Komitəsi iki yeniyetmənin elektrik cərəyanı vurması nəticəsində ölməsi ilə bağlı iş açıb
10:05 / 17-05-2025
Şeremetyevoda SVO döyüşçülərindən pul oğurlanması işi üzrə yeni müttəhimlər peyda ola bilər
10:02 / 17-05-2025
Moskvaya uçan təyyarə Novosibirskdə məcburi eniş edib
20:31 / 16-05-2025
Məhkəmə rüşvət almaqda şübhəli bilinən şəhər yol polisinin keçmiş rəisini həbs edib
20:28 / 16-05-2025
Ukrayna Timoşçuka qarşı Rusiya Silahlı Qüvvələrini maliyyələşdirməyə görə cinayət işi açıb
20:22 / 16-05-2025
Rumıniyada NATO-nun yük maşını aşıb, iki fransız əsgəri yaralanıb
20:16 / 16-05-2025
BCM-nin Baş Prokuroru təcavüz iddialarına görə işdən çıxarılıb
20:12 / 16-05-2025
Zavodda baş verən partlayışdan sonra dağıntılar altından kişi meyiti tapılıb
20:05 / 16-05-2025
Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin departamentinin direktor müavini həbs edilib
20:01 / 16-05-2025
Kosinyak-Kamış: "Qərb Rusiya ilə Ukrayna arasında münasibətlərin yaxşılaşacağından qorxur"
19:58 / 16-05-2025
Strijenova: "Motosiklet qəzasında dünyasını dəyişən aktrisa Zemlyanikina tələbələrin yanına tələsirdi"
19:53 / 16-05-2025
Zəhərlənmiş məktəblilərdə norovirus aşkar edilib
19:40 / 16-05-2025
"Arzu" mərasim evi-VİDEO+FOTOLAR
17:27 / 16-05-2025
Stavropol Duması heyvanların lisenziyasız kortəbii saxlanmasını qadağan etməyi təklif edib
17:23 / 16-05-2025
Dmitriyev: "İstanbulda Moskva-Kiyev danışıqlarında ABŞ əsas rol oynayıb"
17:21 / 16-05-2025
Umerov İstanbul danışıqlarından əvvəl köhnə atəşkəs şərtini irəli sürüb
17:17 / 16-05-2025
Ərdoğan: "Ukrayna və Rusiya İstanbul danışıqlarında həll yollarını razılaşdırmağa məcbur edilməməlidir"
17:13 / 16-05-2025
"La Stampa": Vatikan Rusiya və Ukrayna arasında danışıqlar üçün öz platformasını təklif etdi
08:54 / 16-05-2025
Malayziyanın baş naziri İbrahim Putinlə görüşündə zarafatdan sonra arvadının reaksiyasından qorxub
08:48 / 16-05-2025
Onunla birgə yaşadığını sərxoş edib və bıçaqlayaraq öldürüb
08:32 / 16-05-2025
Sibirli qadın “Əbədi məşəl”də siqaret çəkdiyinə görə mühakimə olunacaq
08:23 / 16-05-2025
Dil imtahanından keçə bilməyən miqrantların uşaqlarının evə göndərilməsini təklif edib
08:16 / 16-05-2025
FT: Ukrayna silah alışından yüz milyonlarla dollar itirdi
23:40 / 15-05-2025
Zelenski İstanbulda keçiriləcək danışıqlar üçün Ukrayna nümayəndə heyətinin tərkibini rəsmən təsdiqləyib
23:36 / 15-05-2025
Türkiyə dördtərəfli danışıqlarla bağlı hələ qərarın olmadığını bildirib
22:44 / 15-05-2025
Fridrix Merz: "Yeni sanksiyalar Rusiyanın dondurulmuş aktivlərinə təsir göstərə bilər"
22:40 / 15-05-2025
Zəhərlənənlərin sayı 44-ə çatıb
22:37 / 15-05-2025
Mahaçqala hava limanında iğtişaşların 5 iştirakçısı 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
22:31 / 15-05-2025
Jurnalist Popov: "Rusiya nümayəndə heyətinin korteji Dolmabaxça sarayının yaxınlığında görünüb"
22:28 / 15-05-2025
Fidanın Rusiya nümayəndə heyəti ilə görüşü İstanbulda başlayıb
22:25 / 15-05-2025
Tramp mayın 16-da hara uçacağını dəqiq bilmir
22:21 / 15-05-2025
Rusiya nümayəndə heyəti İstanbulda danışıqların başlaması üçün təxminən 14 saatdır gözləyir
22:14 / 15-05-2025
Rubio: "Putin-Tramp mümkün görüşünün tarixi hələ müəyyən edilməyib"
22:09 / 15-05-2025
Türkiyənin xarici işlər naziri Fidan mayın 15-də Medinski ilə görüşməyi planlaşdırıb
22:05 / 15-05-2025
Zelenski bildirib ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri bütün istiqamətlərdə hücum əməliyyatı keçirib
09:35 / 15-05-2025
Baş prokuror Kamran Əliyev Bəhruz Əhmədovu Hərbi Prokurorluğun kollektivinə təqdim edib
Yarıya bölünmüş yaralı Azərbaycan
Tarix: 09-04-2019 16:49 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan mədəniyyətinin qədim və geniş tarixikökləri vardır. Köklü xalq yaradıcılığından ibarət olan qədimmusiqimiz şifahi halda yayılaraq inkişaf etmiş, nəsildən – nəsilə ötürülərək zəngin bir irshalında bu günümüzə qədər gəlibçatmışdır.
Yazılı musiqinin Azərbaycanda hansı dövrdən başlanaraq meydana gəlməsi, onun nə kimi yollarlainkişaf etməsi, orta əsrlərinədəbiyyatında təsadüf olunan“Əbdül Qadir Marağayiyə aid Novruzmahnısı” nın bugünkü not yazısı ilə heç bir əlaqəsi olmayan, tamamilə başqa işarələrlə yazılması, orta əsrlərdə Azərbaycanda xüsusimusiqi yazısı sisteminin olması hər kəsi düşündürəbilər.
Tarix boyu bir ənənə olaraq, Azərbaycanda poeziya – musiqi, musiqi – poeziya bir – birilə vəhdət şəklində paralel olaraq inkişaf etmişvə bu gün də bu ənənə davam etməkdədir.Orta əsr Şərq alimlərişeir və onların vəznqaydalarına böyük əhəmiyyətverərək, müxtəlif şeir vəznləri icadetmiş və onları müəyyəndairə formasında olan cədvəllərdə göstərmişlər. Azərbaycanın alim və musiqişünasları elə qədim zamanlarda buüsul və nəzəriyyəni daha dagenişləndirərək şeir formalarınaaid tərtib etdikləricədvəl dairələrindən ibarət müxtəlifmusiqi bəstələmək yolunu göstərmişdilər.Lakin qeyd etməklazımdır ki, bu üsul bəstələnmiş mahnılarınritmini və vəznini göstərəbilmişdir, mahnının ardıcılolaraq səsdüzümünü vəmüxtəlif ucalıqlarını, bir sözlə melodiya durumunu göstərəbilməmişdi. Bunlar artıq bəstəkarınözündən asılı olaraq,şifahi yolla yaddaşlara yazılırdı.Bu üsul, musiqiyazısının şübhəsiz ki, ibtidai bir mərhələsi olmuş, sonralarinkişaf etdirilmiş, bəstəkar və
musiqişünaslar tərəfindən təkmilləşdirilmiş və müəyyən “ not”sistemi şəklini almışdır.
Beləliklə, orta əsrlərdə Azərbaycandamusiqi yazısının olmasınəinki şübhəli bir məsələolduğu, hətta müəyyənbir dövrdə mükəmməlnot sistemi olduğu tarixi sənədlərdən sübuta yetirilmişdir. Belə ki,Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Marağayi və s. öz əsərlərini bu not sistemi vasitəsilə yazdığını sübutedən tarixi nüsxələrərast gəlirik .
Tarixi sənədlərdə göstərildiyinə görə, məşhurfilosof Əl – Fərabinin 941 ci ildətərtib etdiyi “Əl -məqalət” ( Məqalələr məcmuəsi)adlı diqqəti cəlbedən əsəri, yuxarıda söylədiyimizibtidai “not” musiqi yazısı sistemindən ibarətdir.
XIII əsrdə yaşayıbyaratmış məşhur ustad musiqişünası Xacə Səfiəddin Əbdül Mömün İbn – Yusif -əl Urməvinin tərtib etdiyimusiqi yazısı sistemi məşhurfilosof Əl – Fərabinin tərtibetdiyi musiqi yazısı sisteminə nisbətən dahamükəmməl olmuşdur. XIV əsrAzərbaycan musiqişünası Hacı ƏbdülQadir Marağayinin musiqi qaydalarından bəhs edən “Came – ül – Əlhan” və “Məqasil –Əlhan” adlı əsərlrində öz bəstələrindən bir neçəsini bu“not” sistemi ilə yazdığını göstərir.
Müasir notsistemi ilə yazılı musiqi demək olarki, Azərbaycanda təxminən XIX əsrinaxırları XX əsrin əvvəllərindən başlamışvə onun əsilinkişafı Azərbaycanda Sovetİttifaqı qurulduqdan sonraolmuşdur.
Dahi Ü. Hacıbəyli yazırdı: “Azərbaycanın xalq mahnıları, təsnif və diringələri, rəqshavaları və s. musiqiformalarının elmi tədqiq və təhlili göstərirki, Azərbaycan xalqınınmusiqi incəsənəti ənmütanasib və ciddibir sistemə əsaslanır.Azərbaycan xalq musiqisinin bütün elmi – nəzəri məsələləri də öz əsasınıbu sistemdən alır.”
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ictimai – iqtisadi vəziyyət qeyri –sabit idi. Belə ki, Azərbaycan ikiyə bölünməklə yanaşı, o taylı , bu taylı Azərbaycan hər tərəfli çətinliklər içərisində yaşayırdı. Həm siyasi vəziyyətin ağır olması, həm məişət problemləri, həm eyni bir xalqı, milləti ayrısalaraq təhqir etmək adi görünsə də, burada ən çox əziyyət çəkən və iztirablar təbii ki, Azərbaycan xalqınınüzərinə düşürdü. Azərbaycanınzaman – zaman bölünməsi, xanlıqlarının ləğv edilməsi, rus siyasətinin başçılığı altında erməni qəsbkarlarının Azərbaycanmillətinin başına gətirdiyi yüzlərlə, minlərlə əzab - əziyyəti, vəhşilikləritarix dönə - dönə təkrarlayır. Erməni və rus siyasətçiləri tarixi silməkistəsələr də, nəyin bahasına olursa olsun özlərininxeyrinə ləğv etmək istəsələr də, bu yalan uzun müddət qalmayaraq, gec – tez bir müddət sonra üzə çıxaraq öz həllini tapmışdır. Tarixdən məlumdur ki, Azərbaycan ərazisi çox geniş sahəyə mənsub olmuşdur. Lakin, zaman – zaman ərazilər ya güc yolu ilə, ya müxtəlif müqavilələrlə yadellilərə verilmişdi.Azərbaycan tarixinin qədimkeçmişi olduğu kimi, mədəniyyəti də çoxqədimdir. Azərbaycanın saysız – hesabsız mütəfəkkirləri, musiqişünasları, bəstəkar və elm xadimləri, bir sözlə mədəniyyətimizi təmsil edənazərbaycanlı sənət adamları həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycandageniş fəaliyyət göstərmişlər. Xüsusilə, Azərbaycanın qədim şəhəri olanTəbriz Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşması üçün əlverişli bir şəhəridi. Belə ki, burada ilk İncəsənət məktəbi, ilk Dövlət Filarmoniya və ilkTeatr Dram dərnəyi,daha neçə - neçə mədəniyyətocaqları, xalq çalğı alətləriorkestri yaranmışdı. Bəlkə də, Azərbaycan xalqının bir çox nümayəndəsi Təbrizşəhərində fəaliyyət göstərən sənət adamlarının, mədəniyyət işçilərinin nəinki özlərinitanımır, heç adlarını belə bilmirlər.Bizim isə borcumuz xalqımızı bu mövzularlaməlumatlandırmaqdır. Azərbaycan mədəniyyətimizi inkişaf etdirən azərbaycanlıların ən azıtanınması üçün bu kitabınoxunmasını və yayılmasını cox istərdik. Biz, Azərbaycanınqədim şəhəri olan Təbrizdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı mədəniyyət işçilərihaqqında məlumat verməkistərdik....
....Təbrizdə musiqiçiləribir yerə yığmaq və təşkil etmək işində ilk addımıSovet İttifaqı ilə mədəniəlaqə saxlayan İran cəmiyyəti və Təbriz şöbəsi vəTəbrizdəki Sovet mədəniyyətievi yaratdı... Təbrizin mədənihəyatında çox böyük roloynayan bu mədəniyyət evində ilk dəfə 1945 ci ildə xalq çalğıalətləri orkestri yaranır. Tamaşaçılar ilk dəfə Dəşti, Bayatı – İsfahan, Humayun və s. muğamları vəbir çox dəramədləri müxtəlif ifalardaburada sevə - sevə dinləyirldiər. Bəstəkar C. Cahangirov müxtəlif muğam və təsnifləri işləyərək, onları səslərə bölmüş, o “havalarda”olan yeknəsaqlığı aradan qaldırmış, bir sözlə orkestrdə yeni birabu – hava yaratmış və dinləyicilərə yeni təravətdə musiqi nömrələri bəxşetmişdi. Burada “havalar” dakı ifalar Cənubi Azərbaycana məxsus olan xüsusiyyətlər, şivələr ləğv edilmədən, əksinə, bu xüsusiyyətlərin saxlanılması şərtiilə həyata keçerilirdi.
Təbriz xalq çalğı alətləri az bir zaman ərzində böyük müvəffəqiyyət qazanıb, mürəkkəb əsərlərin ifasına keçdi.Artıq fəaliyyətinin üç ayındao, Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu”, M. Maqomayevin “Şah İsmayıl” operalarını, Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası” baletindən parçaları, Səid Rüstəmovun “Qızıl əsgər” marşını və başqa mahnıları çox məharətlə ifa edirdi. Orkestrin müvəffəqiyyəti artıq Təbrizdə, eynizamanda, xor dəstəsinin yaradılmasıfikrini irəli sürmüşdü. Dövlətteatrının artistlərindən ibarət xor dəstəsi orkestrinmüşaiyəti ilə bir çox marşlar və müxtəlif mahnılarifa etməyə başladı. İlkdəfə mədəniyyət evinin səhnəsində oxunan “Fədailər marşı” artıq İran Azərbaycanının hər tərəfində fədai dəstələri, xalq qoşunuhissələri və məktəblilərtərəfindən oxunmaqda idi. Bu, orkestrin xalq üçün böyükxidməti və təbliğatı idi.
Təbrizdə olan ən yaxşı xanəndə və artist heyəti orkestrin ətrafına yığışmışdı.Artistlərdən Əli Əsgər Rizvan, Leylaxanım Möhsünpür, Fatma Zərgəri, Sara Heydərzadə, Pərviz Pərvizi, Hidayət Məmmədzadə və başqalarının orkestrlə birlikdə ifaetdikləri müxtəlif növlü musiqiəsərləri, mahnı və təsnifləri, operalardan parçalar, ariyalar və s.tamaşaçıların məhəbbətini qazanmışdı. Gözəl səsə və rəvan təbəmalik olan Aşıq Hüseyn Cavan öz çıxışları ilə xalqda aşıqyaradıcılığına böyük maraqvə məhəbbət doğurmuşdur.Hökumət ona xalq artisti adını vermişvə onu yeni açılan Dövlət Filarmoniyasının müdiritəyin etmişdi. XX əsrinII yarısında Təbrizşəhərində hələ simfonikorkestr yaranmamışdı, lakin Azərbaycanınböyük bəstəkarı C.Cahangirov belə bir orkestr yaratmaq üçün hədsiztəşəbbüs göstəriridi.
Bidiyimiz kimi, Azərbaycanın tanınmışbəstəkarlarından biri olan C.CahangirovBakı şəhərinin Balaxanı kəndində doğulub boya – başa çatmışdı. Lakin onu Cənubi Azərbaycanla bağlayan bir həvəs var idi.Belə ki, C.Cahangirov Təbriz şəhərində bir müddət yaşayıbyaratmışdır. Böyük bəstəkar C. Cahangirovun burada fəaliyyət göstərməsitəbiidir ki, bu şəhərdə yaşayan Azərbaycan mədəniyyət işçıləri üçün bir töhvə, bir sevinc idi.Şimali Azərbaycanda yaranan bütün musiqi əsərlərini C. Cahangirov səhnələşdirirdi. Təbrizdə Ü. Hacıbəylinin anadan olmasının60, musiqi fəaliyyətinin 40illik yubileyinə həsrolunmuş, bəstəkarın əsərlərindənibarət bir repertuarla xalq çalğı alətləri opkestri konsert verdi. Sonradan Sovet mədəniyyətevində və yeni açılmışİncəsənət məktəbində şagirdlərə notəsasında musiqi təlimiverilirməsi təşəbbüsünü də bəstəkar irəli sürmüşdü. Heçşübhəsiz ki, burada oxuyanvə təhsil alanuşaqların gələcəkdə professionalmusiqiçi kimi yetişəcəkləri və təbiidir ki, simfonik orkestryaradacaqları labüd idi.
O zamanlarda İran Azərbaycanında millihökumət yarandıqdan sonra mədəniyyətin bütün sahələri kimimusiqi də hökumətin himayəsinəalındı. Təbrizdə dövlət teatrıyarandığı kimi, musiqi kadrlarıyetişdirmək üçün musiqi şöbəsi olanİncəsənət məktəbi açıldı, DövlətFilarmoniyası yarandı. Həminillrdə Təbriz şəhərində Dövlət Filarmoniyasının rəsmən açılışı, yuxarıda adlarını çəkdiyimiz Xalq çalğı alətləri orkestri və Rəqs ansamblı,Aşıqlar ansamblı, Sazşı qızlardəstəsi və bir çox yeni solo çıxışlar bu sahədə böyükmüvəffəqiyyətlər əldə edildiyinigöstərirdi.
Cənubi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Azərbaycan sənətadamlarının
mədəniyyətimizə verdiyi töhvələrdanılmazdır. Teatr mədəniyyətinin
inkişfında Abasəli Əsədi ( 1888), Səməd Səbahi ( 1925 ci ildə Bakı Teatr texniku
munda rejissorluq fakültəsində oxumuşdur, 1926 cı ildə Kirovabad (indiki Gəncə) dram teatrında professional artist kimi fəaliyyət göstərmişdir, sonradanbir neçə sənət dostları ilə Təbrizə çalışmağa getmişdir), Məmməd Əli Rüşudi(1906), CavadŞəfizadə (1903), Leyla xanum Möhsünpür, İrəc Əhmədzadə , Ə.Ə.Rizvan, Məmmədəli Vəlizadə, Böyük Məhəmmədi (1918), İsmayıl Muzduri (1914), Sara Çidan (Heydərzadə) və dahaneçə - neçə Azərbaycan mədəniyyətinəxidmət edən sənət adamlarıtarixin səhifəsinə qızılhərflərlə yazılmışdır. Bunlar azərbaycanlı olmuş, və Azərbaycanmədəniyyətinə layiqincə xidmətetmişlər.
Təbriz teatrınınbanisi Mehdi xan Şəfizadənin rejissorluqetdiyi “Azərbaycan artistlər dəstəsi”nə daxil olan Abassəli Əsədi,sonralar Xan Naxçivaninrejissorluq etdiyi “Aran” dəstəsində fəaliyyət göstərirdi. SəmədSəbahi isə “1905 ci ildə”, “Sevil”, “Od gəlini”, “Namus”, “Dəmirçi Gava”, “Ərus Muğan”, “Xabi- xəyal”, “Arşın mal alan” , “Məşədi İbad” (“O olmasın, bu olsun”) və s. əsərlərin müxtəlif qəhrəmanlarını ifa edirdi. Məmməd ƏliRüşudi Rzaquluzadə Şərqlinin “Xəyanət və Vəfa” dramında Cəmşid, C.Cabbarlının “Od gəlini” dramında Qorxmaz, “1905 ci ildə” dramında İmamverdi, “Sevil”də Babakişi, Molyerin “Damadi fararı” komediyasında d –r Əflatun, “Məşədi İbad” da Rüstəm bəy, “Arşın mal alan “daSuleyman rollarını çox məharətlə oynamışdır. Sonralar rejissor işləmişdi. Rüşudi Azərbaycan dövlət teatrının yaranmasında böyük fəaliyyət göstərənlərdən biri olmuşdur.
Bu sənət adamlarının içərisindəxüsusi yer tutan Leyla xanım Möhsünpür olmuşdur. Onun biropera aktrisası kimi fəaliyyəti danılmazdır. Təbrizdə sovet bəstəkarı C.Cahangirov rəhbərliyi altında təşkiledilən xalq çalğı alətləriorkestri onun bu sahədəkitalantını göstərməsinə yardımetmişdir. Ü.Hacıbəylinin “ Sevgilicanan” “Şəfqət bacısı” romanslarını, “Arşın mal alan” operettasdından Gülçöhrənin ariyasını və s. ifaları çox gözəl səsləndirirdi. Daha digər sənətçi Əli əsgər Rizvan opera və musiqili komediyalarında baş rollarınifaçısı olmuşdu. Ü. Hacıbəyobun “Leyli və Məcnun” operasında Məcnun, “Əsli və Kərəm”də Kərəm, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operasında Aşıq Qərib və daha başqa – başqa rolları məharətləifa edirdi. O, gözəlsəsə malik olmaqlayanaşı, həm də çoxistredadlı aktyor idi.Əli Əsgər xalqmahnılarını, Sovet Azərbaycanıbəstəkarlarının yeni yazdıqları müxtəlif musiqi əsərləriniməharətlə ifa edərəkTəbriz azərbaycanlılarının və digərxalqların sevimlisinə çevrilirdi. Əli Əsgər “Təbrizim” mahnısının məşhurifaçısı idi. Musiqisi C.Cahangirovun olan bumahnını bütün Təbrizəhli əzbərdən bilirdi. Bundan başqa, o, Ü. Hacıbəylinin “ Koroğlu” operasından Koroğlunun ariyasını və digər parçıları o qədər gözəlvə məharətlə ifaedirdi ki, bütün İran azırbaycanlıları radiovasitəsi ilə bu musiqi parçalarınısevə - sevə dinlər və buifalar dillər əzbəriolardı .
..1945 ci ildə çıxan Məmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poeaması Bütün Yaxın və Orta Şərq mühitində görkəmli ədəbi hadisə kimi qarşılandı. Bu poemaya Quzey Azərbaycanında mahnılar, təsniflər bəstələndi. Məşhur muğam ustadı, əsli Cənubi Azərbaycandan olan, ərdəbilli Rübaba Muradova bu poemayabəstələnmiş “Heydər baba” təsnif və muğamını təkrarolunmaz bir tərzdə ifaetmişdir. 1946 cı ildə Təbrizdə DövlətFilarmoniyasına 22 yaşlı Əli Tudə rəhbərlik edirdi. Ərdəbilli MollaXəlilin qızını, çatma qaşlı, uzun hörüklü gənc Rubabə Muradovanı yeni yaranan Dövlət Filarmoniyasına dəvət etdilər. Lakin, orada çalışmaq ona nəsib olmadı, belə ki, Seyid Cəfər Pişəvərinin yaratdığı Hökumət süquta uğrayır və minlərlə ailələr Cənubi Azərbaycandan qaçqın düşür. Molla Xəlilin də ailəsi 1946 cı ildə Şimali Azərbaycana qaçır və Sabirabad şəhərində məskunlaşır. Bir gün məşhur Azərbaycan aktyor və rejissoru Ə. Ələkbərov Sabirabada qastrol səfərinə gəlir. Burada “Vaqif” tamaşası səhnəyə qoyulur. Dram əsərindəki “Xuraman” rolunun ifaçısı xəstələnir və Rubabənı bu rolu ifa etmək üçünƏləsgər Ələkbərovun yanına gətirirlər. Rubabə Muradovanın oxusu, zəngulələri məşhur aktyoru valeh edir və o, dərhal bu gənc, uzun hörüklü qızı şəhərəaparıb ona təhsil verməyi qərara alır. Beləliklə, ərdəbilli Rubabə Muradova Bakı əhalisinin, Azərbaycan xalqının sevimlisinə çevrilir.
...Təbiidir ki, mədəniyyət və incəsənətin inkişafısabitlik, azadlıq, əmin – amanlıqla sıx bağlıdır. Yuxarıda yazdıqlarımız Şimal və Cənub Azərbaycanının keşməkeşli günlərində, illərində olmuşdur. Lakin bu dövrdə yəni, Səttarxanhərəkatı dövründə, Məmməd Əmin Rəsulzadə simasının, mütəfəkkir azadlıq carçısının yaşadığı illərdə azərbaycanın mədəniyyət işçilərinin fəaliyyəti mümkün idi. XX əsr Azərbaycan siyasi mədəniyyətimizin formalaşmasında uğurla mübarizə aparanƏ. Topçubaşov yazırdı:“Allah biz türklərəanadangəlmə təbii işləməkistedadı verib, ruslar çalışır ki, bizim xalqdaolan bu istedadı öldürsün. Bizi təhkimçi halınasalsınlar ki, biz kölə vəziyyətinə düşək bəzəlil xalq olaq.”
....2009 cu il avqustun 26 da Aszərbaycan yazıcılar Birliyinin “Natavan” klubunda (bu otaq tarixi şəxsiyyət, böyük türk “sevda”sı ilə yaşayan Seyid Cəfər Pişəvərinin iş otağı olub) 1945- 1946 cı illərdə Güney Azərbaycanında qurulmuş Milli Hökumətin banisi Seyid Cəfər Pişəvərinin anadan olmasının 117- ci ildönümü münasibətilə dəyirmi masa keçirildi.
AMEA- nın Şərqşünaslıq İnstitutunundirektoru, millət vəkili Gövhər Baxşəliyeva Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının simvoluna çevrilmiş bir şəxsiyyət – Seyid Cəfər Pişəvərinin ad günündə dəyirmi masa arxasında məruzə ilə çıxış etmişdir:
“Azərbaycan xalqı tarixboyu azadlığa canatmışdır. Azərbaycanın Quzeyində1918- ci ildə Xalq Cümhuriyyətiqurulduğu kimi, Güneydə də 1905- 1911 ci illərdə Məşturə inqilabı ( Səttərxanhərəkatı), 1920- ci ildə Azadistan dövləti (Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatı) və 1945 -1946 cı illərdə Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi altındaMilli Hökumət yaradılıb.Onların hamısı xəyanətlərnəticəsində süquta uğramasına, qan içində boğulmasına baxmayaraq, ikiyə bölünmüş xalqımızım taleyində böyük rol oynayıbvə iz qoyub.Bunun nəticəsi olaraq, 1991 ci ildə AzərbaycanınQuzeyində müstəqillik əldəolunub”.
Bu gün doğma vətənimizdə hər kəs Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə xidmət edən və ad qazanan incəsənət xadimlərinitanıyır. Bildiyimiz kimi, Azərbaycanda demokratiya və aşkarlıq hökmsürür. İstedadı olan hər bir kəsə şəraityaradılır. Yeni – yeni musiqi layihələri, müsabiqə proyektləri meydana çıxır. Müasir, qloballaşan və inkişaf edən texnika əsrində istedadı büruzə vermək və ad qazanmaq çox da çətin deyildir. Lakin gənclər bunu daunutmamalıdır ki, keçmişini bilməyən gələcəyə gedə bilməz. Elə bunagörə də, bu gün hər bir gənc Azərbaycanın tarixini, mədəniyyətini gözəl bilməli vəunutmamalıdır. Yazımızın Güney Azərbaycanı ilə bağlılığı da ikiyə bölünmüş Azərbaycanın yaralıtaleyinin gələcək nəsillər tərəfindənunudulmamasına bir daha işarədir.
AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun
“Qafqaz Albaniyası incəsənəti və memarlığı” şöbəsinin
aparıcı elmi işçisi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Sehranə Ələsgər qızı Kasimi
Baxış sayı: 1 422
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-04-2019 16:49 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan mədəniyyətinin qədim və geniş tarixikökləri vardır. Köklü xalq yaradıcılığından ibarət olan qədimmusiqimiz şifahi halda yayılaraq inkişaf etmiş, nəsildən – nəsilə ötürülərək zəngin bir irshalında bu günümüzə qədər gəlibçatmışdır.
Yazılı musiqinin Azərbaycanda hansı dövrdən başlanaraq meydana gəlməsi, onun nə kimi yollarlainkişaf etməsi, orta əsrlərinədəbiyyatında təsadüf olunan“Əbdül Qadir Marağayiyə aid Novruzmahnısı” nın bugünkü not yazısı ilə heç bir əlaqəsi olmayan, tamamilə başqa işarələrlə yazılması, orta əsrlərdə Azərbaycanda xüsusimusiqi yazısı sisteminin olması hər kəsi düşündürəbilər.
Tarix boyu bir ənənə olaraq, Azərbaycanda poeziya – musiqi, musiqi – poeziya bir – birilə vəhdət şəklində paralel olaraq inkişaf etmişvə bu gün də bu ənənə davam etməkdədir.Orta əsr Şərq alimlərişeir və onların vəznqaydalarına böyük əhəmiyyətverərək, müxtəlif şeir vəznləri icadetmiş və onları müəyyəndairə formasında olan cədvəllərdə göstərmişlər. Azərbaycanın alim və musiqişünasları elə qədim zamanlarda buüsul və nəzəriyyəni daha dagenişləndirərək şeir formalarınaaid tərtib etdikləricədvəl dairələrindən ibarət müxtəlifmusiqi bəstələmək yolunu göstərmişdilər.Lakin qeyd etməklazımdır ki, bu üsul bəstələnmiş mahnılarınritmini və vəznini göstərəbilmişdir, mahnının ardıcılolaraq səsdüzümünü vəmüxtəlif ucalıqlarını, bir sözlə melodiya durumunu göstərəbilməmişdi. Bunlar artıq bəstəkarınözündən asılı olaraq,şifahi yolla yaddaşlara yazılırdı.Bu üsul, musiqiyazısının şübhəsiz ki, ibtidai bir mərhələsi olmuş, sonralarinkişaf etdirilmiş, bəstəkar və
musiqişünaslar tərəfindən təkmilləşdirilmiş və müəyyən “ not”sistemi şəklini almışdır.
Beləliklə, orta əsrlərdə Azərbaycandamusiqi yazısının olmasınəinki şübhəli bir məsələolduğu, hətta müəyyənbir dövrdə mükəmməlnot sistemi olduğu tarixi sənədlərdən sübuta yetirilmişdir. Belə ki,Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Marağayi və s. öz əsərlərini bu not sistemi vasitəsilə yazdığını sübutedən tarixi nüsxələrərast gəlirik .
Tarixi sənədlərdə göstərildiyinə görə, məşhurfilosof Əl – Fərabinin 941 ci ildətərtib etdiyi “Əl -məqalət” ( Məqalələr məcmuəsi)adlı diqqəti cəlbedən əsəri, yuxarıda söylədiyimizibtidai “not” musiqi yazısı sistemindən ibarətdir.
XIII əsrdə yaşayıbyaratmış məşhur ustad musiqişünası Xacə Səfiəddin Əbdül Mömün İbn – Yusif -əl Urməvinin tərtib etdiyimusiqi yazısı sistemi məşhurfilosof Əl – Fərabinin tərtibetdiyi musiqi yazısı sisteminə nisbətən dahamükəmməl olmuşdur. XIV əsrAzərbaycan musiqişünası Hacı ƏbdülQadir Marağayinin musiqi qaydalarından bəhs edən “Came – ül – Əlhan” və “Məqasil –Əlhan” adlı əsərlrində öz bəstələrindən bir neçəsini bu“not” sistemi ilə yazdığını göstərir.
Müasir notsistemi ilə yazılı musiqi demək olarki, Azərbaycanda təxminən XIX əsrinaxırları XX əsrin əvvəllərindən başlamışvə onun əsilinkişafı Azərbaycanda Sovetİttifaqı qurulduqdan sonraolmuşdur.
Dahi Ü. Hacıbəyli yazırdı: “Azərbaycanın xalq mahnıları, təsnif və diringələri, rəqshavaları və s. musiqiformalarının elmi tədqiq və təhlili göstərirki, Azərbaycan xalqınınmusiqi incəsənəti ənmütanasib və ciddibir sistemə əsaslanır.Azərbaycan xalq musiqisinin bütün elmi – nəzəri məsələləri də öz əsasınıbu sistemdən alır.”
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ictimai – iqtisadi vəziyyət qeyri –sabit idi. Belə ki, Azərbaycan ikiyə bölünməklə yanaşı, o taylı , bu taylı Azərbaycan hər tərəfli çətinliklər içərisində yaşayırdı. Həm siyasi vəziyyətin ağır olması, həm məişət problemləri, həm eyni bir xalqı, milləti ayrısalaraq təhqir etmək adi görünsə də, burada ən çox əziyyət çəkən və iztirablar təbii ki, Azərbaycan xalqınınüzərinə düşürdü. Azərbaycanınzaman – zaman bölünməsi, xanlıqlarının ləğv edilməsi, rus siyasətinin başçılığı altında erməni qəsbkarlarının Azərbaycanmillətinin başına gətirdiyi yüzlərlə, minlərlə əzab - əziyyəti, vəhşilikləritarix dönə - dönə təkrarlayır. Erməni və rus siyasətçiləri tarixi silməkistəsələr də, nəyin bahasına olursa olsun özlərininxeyrinə ləğv etmək istəsələr də, bu yalan uzun müddət qalmayaraq, gec – tez bir müddət sonra üzə çıxaraq öz həllini tapmışdır. Tarixdən məlumdur ki, Azərbaycan ərazisi çox geniş sahəyə mənsub olmuşdur. Lakin, zaman – zaman ərazilər ya güc yolu ilə, ya müxtəlif müqavilələrlə yadellilərə verilmişdi.Azərbaycan tarixinin qədimkeçmişi olduğu kimi, mədəniyyəti də çoxqədimdir. Azərbaycanın saysız – hesabsız mütəfəkkirləri, musiqişünasları, bəstəkar və elm xadimləri, bir sözlə mədəniyyətimizi təmsil edənazərbaycanlı sənət adamları həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycandageniş fəaliyyət göstərmişlər. Xüsusilə, Azərbaycanın qədim şəhəri olanTəbriz Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşması üçün əlverişli bir şəhəridi. Belə ki, burada ilk İncəsənət məktəbi, ilk Dövlət Filarmoniya və ilkTeatr Dram dərnəyi,daha neçə - neçə mədəniyyətocaqları, xalq çalğı alətləriorkestri yaranmışdı. Bəlkə də, Azərbaycan xalqının bir çox nümayəndəsi Təbrizşəhərində fəaliyyət göstərən sənət adamlarının, mədəniyyət işçilərinin nəinki özlərinitanımır, heç adlarını belə bilmirlər.Bizim isə borcumuz xalqımızı bu mövzularlaməlumatlandırmaqdır. Azərbaycan mədəniyyətimizi inkişaf etdirən azərbaycanlıların ən azıtanınması üçün bu kitabınoxunmasını və yayılmasını cox istərdik. Biz, Azərbaycanınqədim şəhəri olan Təbrizdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı mədəniyyət işçilərihaqqında məlumat verməkistərdik....
....Təbrizdə musiqiçiləribir yerə yığmaq və təşkil etmək işində ilk addımıSovet İttifaqı ilə mədəniəlaqə saxlayan İran cəmiyyəti və Təbriz şöbəsi vəTəbrizdəki Sovet mədəniyyətievi yaratdı... Təbrizin mədənihəyatında çox böyük roloynayan bu mədəniyyət evində ilk dəfə 1945 ci ildə xalq çalğıalətləri orkestri yaranır. Tamaşaçılar ilk dəfə Dəşti, Bayatı – İsfahan, Humayun və s. muğamları vəbir çox dəramədləri müxtəlif ifalardaburada sevə - sevə dinləyirldiər. Bəstəkar C. Cahangirov müxtəlif muğam və təsnifləri işləyərək, onları səslərə bölmüş, o “havalarda”olan yeknəsaqlığı aradan qaldırmış, bir sözlə orkestrdə yeni birabu – hava yaratmış və dinləyicilərə yeni təravətdə musiqi nömrələri bəxşetmişdi. Burada “havalar” dakı ifalar Cənubi Azərbaycana məxsus olan xüsusiyyətlər, şivələr ləğv edilmədən, əksinə, bu xüsusiyyətlərin saxlanılması şərtiilə həyata keçerilirdi.
Təbriz xalq çalğı alətləri az bir zaman ərzində böyük müvəffəqiyyət qazanıb, mürəkkəb əsərlərin ifasına keçdi.Artıq fəaliyyətinin üç ayındao, Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu”, M. Maqomayevin “Şah İsmayıl” operalarını, Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası” baletindən parçaları, Səid Rüstəmovun “Qızıl əsgər” marşını və başqa mahnıları çox məharətlə ifa edirdi. Orkestrin müvəffəqiyyəti artıq Təbrizdə, eynizamanda, xor dəstəsinin yaradılmasıfikrini irəli sürmüşdü. Dövlətteatrının artistlərindən ibarət xor dəstəsi orkestrinmüşaiyəti ilə bir çox marşlar və müxtəlif mahnılarifa etməyə başladı. İlkdəfə mədəniyyət evinin səhnəsində oxunan “Fədailər marşı” artıq İran Azərbaycanının hər tərəfində fədai dəstələri, xalq qoşunuhissələri və məktəblilərtərəfindən oxunmaqda idi. Bu, orkestrin xalq üçün böyükxidməti və təbliğatı idi.
Təbrizdə olan ən yaxşı xanəndə və artist heyəti orkestrin ətrafına yığışmışdı.Artistlərdən Əli Əsgər Rizvan, Leylaxanım Möhsünpür, Fatma Zərgəri, Sara Heydərzadə, Pərviz Pərvizi, Hidayət Məmmədzadə və başqalarının orkestrlə birlikdə ifaetdikləri müxtəlif növlü musiqiəsərləri, mahnı və təsnifləri, operalardan parçalar, ariyalar və s.tamaşaçıların məhəbbətini qazanmışdı. Gözəl səsə və rəvan təbəmalik olan Aşıq Hüseyn Cavan öz çıxışları ilə xalqda aşıqyaradıcılığına böyük maraqvə məhəbbət doğurmuşdur.Hökumət ona xalq artisti adını vermişvə onu yeni açılan Dövlət Filarmoniyasının müdiritəyin etmişdi. XX əsrinII yarısında Təbrizşəhərində hələ simfonikorkestr yaranmamışdı, lakin Azərbaycanınböyük bəstəkarı C.Cahangirov belə bir orkestr yaratmaq üçün hədsiztəşəbbüs göstəriridi.
Bidiyimiz kimi, Azərbaycanın tanınmışbəstəkarlarından biri olan C.CahangirovBakı şəhərinin Balaxanı kəndində doğulub boya – başa çatmışdı. Lakin onu Cənubi Azərbaycanla bağlayan bir həvəs var idi.Belə ki, C.Cahangirov Təbriz şəhərində bir müddət yaşayıbyaratmışdır. Böyük bəstəkar C. Cahangirovun burada fəaliyyət göstərməsitəbiidir ki, bu şəhərdə yaşayan Azərbaycan mədəniyyət işçıləri üçün bir töhvə, bir sevinc idi.Şimali Azərbaycanda yaranan bütün musiqi əsərlərini C. Cahangirov səhnələşdirirdi. Təbrizdə Ü. Hacıbəylinin anadan olmasının60, musiqi fəaliyyətinin 40illik yubileyinə həsrolunmuş, bəstəkarın əsərlərindənibarət bir repertuarla xalq çalğı alətləri opkestri konsert verdi. Sonradan Sovet mədəniyyətevində və yeni açılmışİncəsənət məktəbində şagirdlərə notəsasında musiqi təlimiverilirməsi təşəbbüsünü də bəstəkar irəli sürmüşdü. Heçşübhəsiz ki, burada oxuyanvə təhsil alanuşaqların gələcəkdə professionalmusiqiçi kimi yetişəcəkləri və təbiidir ki, simfonik orkestryaradacaqları labüd idi.
O zamanlarda İran Azərbaycanında millihökumət yarandıqdan sonra mədəniyyətin bütün sahələri kimimusiqi də hökumətin himayəsinəalındı. Təbrizdə dövlət teatrıyarandığı kimi, musiqi kadrlarıyetişdirmək üçün musiqi şöbəsi olanİncəsənət məktəbi açıldı, DövlətFilarmoniyası yarandı. Həminillrdə Təbriz şəhərində Dövlət Filarmoniyasının rəsmən açılışı, yuxarıda adlarını çəkdiyimiz Xalq çalğı alətləri orkestri və Rəqs ansamblı,Aşıqlar ansamblı, Sazşı qızlardəstəsi və bir çox yeni solo çıxışlar bu sahədə böyükmüvəffəqiyyətlər əldə edildiyinigöstərirdi.
Cənubi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Azərbaycan sənətadamlarının
mədəniyyətimizə verdiyi töhvələrdanılmazdır. Teatr mədəniyyətinin
inkişfında Abasəli Əsədi ( 1888), Səməd Səbahi ( 1925 ci ildə Bakı Teatr texniku
munda rejissorluq fakültəsində oxumuşdur, 1926 cı ildə Kirovabad (indiki Gəncə) dram teatrında professional artist kimi fəaliyyət göstərmişdir, sonradanbir neçə sənət dostları ilə Təbrizə çalışmağa getmişdir), Məmməd Əli Rüşudi(1906), CavadŞəfizadə (1903), Leyla xanum Möhsünpür, İrəc Əhmədzadə , Ə.Ə.Rizvan, Məmmədəli Vəlizadə, Böyük Məhəmmədi (1918), İsmayıl Muzduri (1914), Sara Çidan (Heydərzadə) və dahaneçə - neçə Azərbaycan mədəniyyətinəxidmət edən sənət adamlarıtarixin səhifəsinə qızılhərflərlə yazılmışdır. Bunlar azərbaycanlı olmuş, və Azərbaycanmədəniyyətinə layiqincə xidmətetmişlər.
Təbriz teatrınınbanisi Mehdi xan Şəfizadənin rejissorluqetdiyi “Azərbaycan artistlər dəstəsi”nə daxil olan Abassəli Əsədi,sonralar Xan Naxçivaninrejissorluq etdiyi “Aran” dəstəsində fəaliyyət göstərirdi. SəmədSəbahi isə “1905 ci ildə”, “Sevil”, “Od gəlini”, “Namus”, “Dəmirçi Gava”, “Ərus Muğan”, “Xabi- xəyal”, “Arşın mal alan” , “Məşədi İbad” (“O olmasın, bu olsun”) və s. əsərlərin müxtəlif qəhrəmanlarını ifa edirdi. Məmməd ƏliRüşudi Rzaquluzadə Şərqlinin “Xəyanət və Vəfa” dramında Cəmşid, C.Cabbarlının “Od gəlini” dramında Qorxmaz, “1905 ci ildə” dramında İmamverdi, “Sevil”də Babakişi, Molyerin “Damadi fararı” komediyasında d –r Əflatun, “Məşədi İbad” da Rüstəm bəy, “Arşın mal alan “daSuleyman rollarını çox məharətlə oynamışdır. Sonralar rejissor işləmişdi. Rüşudi Azərbaycan dövlət teatrının yaranmasında böyük fəaliyyət göstərənlərdən biri olmuşdur.
Bu sənət adamlarının içərisindəxüsusi yer tutan Leyla xanım Möhsünpür olmuşdur. Onun biropera aktrisası kimi fəaliyyəti danılmazdır. Təbrizdə sovet bəstəkarı C.Cahangirov rəhbərliyi altında təşkiledilən xalq çalğı alətləriorkestri onun bu sahədəkitalantını göstərməsinə yardımetmişdir. Ü.Hacıbəylinin “ Sevgilicanan” “Şəfqət bacısı” romanslarını, “Arşın mal alan” operettasdından Gülçöhrənin ariyasını və s. ifaları çox gözəl səsləndirirdi. Daha digər sənətçi Əli əsgər Rizvan opera və musiqili komediyalarında baş rollarınifaçısı olmuşdu. Ü. Hacıbəyobun “Leyli və Məcnun” operasında Məcnun, “Əsli və Kərəm”də Kərəm, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operasında Aşıq Qərib və daha başqa – başqa rolları məharətləifa edirdi. O, gözəlsəsə malik olmaqlayanaşı, həm də çoxistredadlı aktyor idi.Əli Əsgər xalqmahnılarını, Sovet Azərbaycanıbəstəkarlarının yeni yazdıqları müxtəlif musiqi əsərləriniməharətlə ifa edərəkTəbriz azərbaycanlılarının və digərxalqların sevimlisinə çevrilirdi. Əli Əsgər “Təbrizim” mahnısının məşhurifaçısı idi. Musiqisi C.Cahangirovun olan bumahnını bütün Təbrizəhli əzbərdən bilirdi. Bundan başqa, o, Ü. Hacıbəylinin “ Koroğlu” operasından Koroğlunun ariyasını və digər parçıları o qədər gözəlvə məharətlə ifaedirdi ki, bütün İran azırbaycanlıları radiovasitəsi ilə bu musiqi parçalarınısevə - sevə dinlər və buifalar dillər əzbəriolardı .
..1945 ci ildə çıxan Məmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poeaması Bütün Yaxın və Orta Şərq mühitində görkəmli ədəbi hadisə kimi qarşılandı. Bu poemaya Quzey Azərbaycanında mahnılar, təsniflər bəstələndi. Məşhur muğam ustadı, əsli Cənubi Azərbaycandan olan, ərdəbilli Rübaba Muradova bu poemayabəstələnmiş “Heydər baba” təsnif və muğamını təkrarolunmaz bir tərzdə ifaetmişdir. 1946 cı ildə Təbrizdə DövlətFilarmoniyasına 22 yaşlı Əli Tudə rəhbərlik edirdi. Ərdəbilli MollaXəlilin qızını, çatma qaşlı, uzun hörüklü gənc Rubabə Muradovanı yeni yaranan Dövlət Filarmoniyasına dəvət etdilər. Lakin, orada çalışmaq ona nəsib olmadı, belə ki, Seyid Cəfər Pişəvərinin yaratdığı Hökumət süquta uğrayır və minlərlə ailələr Cənubi Azərbaycandan qaçqın düşür. Molla Xəlilin də ailəsi 1946 cı ildə Şimali Azərbaycana qaçır və Sabirabad şəhərində məskunlaşır. Bir gün məşhur Azərbaycan aktyor və rejissoru Ə. Ələkbərov Sabirabada qastrol səfərinə gəlir. Burada “Vaqif” tamaşası səhnəyə qoyulur. Dram əsərindəki “Xuraman” rolunun ifaçısı xəstələnir və Rubabənı bu rolu ifa etmək üçünƏləsgər Ələkbərovun yanına gətirirlər. Rubabə Muradovanın oxusu, zəngulələri məşhur aktyoru valeh edir və o, dərhal bu gənc, uzun hörüklü qızı şəhərəaparıb ona təhsil verməyi qərara alır. Beləliklə, ərdəbilli Rubabə Muradova Bakı əhalisinin, Azərbaycan xalqının sevimlisinə çevrilir.
...Təbiidir ki, mədəniyyət və incəsənətin inkişafısabitlik, azadlıq, əmin – amanlıqla sıx bağlıdır. Yuxarıda yazdıqlarımız Şimal və Cənub Azərbaycanının keşməkeşli günlərində, illərində olmuşdur. Lakin bu dövrdə yəni, Səttarxanhərəkatı dövründə, Məmməd Əmin Rəsulzadə simasının, mütəfəkkir azadlıq carçısının yaşadığı illərdə azərbaycanın mədəniyyət işçilərinin fəaliyyəti mümkün idi. XX əsr Azərbaycan siyasi mədəniyyətimizin formalaşmasında uğurla mübarizə aparanƏ. Topçubaşov yazırdı:“Allah biz türklərəanadangəlmə təbii işləməkistedadı verib, ruslar çalışır ki, bizim xalqdaolan bu istedadı öldürsün. Bizi təhkimçi halınasalsınlar ki, biz kölə vəziyyətinə düşək bəzəlil xalq olaq.”
....2009 cu il avqustun 26 da Aszərbaycan yazıcılar Birliyinin “Natavan” klubunda (bu otaq tarixi şəxsiyyət, böyük türk “sevda”sı ilə yaşayan Seyid Cəfər Pişəvərinin iş otağı olub) 1945- 1946 cı illərdə Güney Azərbaycanında qurulmuş Milli Hökumətin banisi Seyid Cəfər Pişəvərinin anadan olmasının 117- ci ildönümü münasibətilə dəyirmi masa keçirildi.
AMEA- nın Şərqşünaslıq İnstitutunundirektoru, millət vəkili Gövhər Baxşəliyeva Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının simvoluna çevrilmiş bir şəxsiyyət – Seyid Cəfər Pişəvərinin ad günündə dəyirmi masa arxasında məruzə ilə çıxış etmişdir:
“Azərbaycan xalqı tarixboyu azadlığa canatmışdır. Azərbaycanın Quzeyində1918- ci ildə Xalq Cümhuriyyətiqurulduğu kimi, Güneydə də 1905- 1911 ci illərdə Məşturə inqilabı ( Səttərxanhərəkatı), 1920- ci ildə Azadistan dövləti (Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatı) və 1945 -1946 cı illərdə Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi altındaMilli Hökumət yaradılıb.Onların hamısı xəyanətlərnəticəsində süquta uğramasına, qan içində boğulmasına baxmayaraq, ikiyə bölünmüş xalqımızım taleyində böyük rol oynayıbvə iz qoyub.Bunun nəticəsi olaraq, 1991 ci ildə AzərbaycanınQuzeyində müstəqillik əldəolunub”.
Bu gün doğma vətənimizdə hər kəs Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə xidmət edən və ad qazanan incəsənət xadimlərinitanıyır. Bildiyimiz kimi, Azərbaycanda demokratiya və aşkarlıq hökmsürür. İstedadı olan hər bir kəsə şəraityaradılır. Yeni – yeni musiqi layihələri, müsabiqə proyektləri meydana çıxır. Müasir, qloballaşan və inkişaf edən texnika əsrində istedadı büruzə vermək və ad qazanmaq çox da çətin deyildir. Lakin gənclər bunu daunutmamalıdır ki, keçmişini bilməyən gələcəyə gedə bilməz. Elə bunagörə də, bu gün hər bir gənc Azərbaycanın tarixini, mədəniyyətini gözəl bilməli vəunutmamalıdır. Yazımızın Güney Azərbaycanı ilə bağlılığı da ikiyə bölünmüş Azərbaycanın yaralıtaleyinin gələcək nəsillər tərəfindənunudulmamasına bir daha işarədir.
AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun
“Qafqaz Albaniyası incəsənəti və memarlığı” şöbəsinin
aparıcı elmi işçisi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Sehranə Ələsgər qızı Kasimi
Baxış sayı: 1 422
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:53
Zəhərlənmiş məktəblilərdə norovirus aşkar edilib
Dünən, 17:27
Stavropol Duması heyvanların lisenziyasız kortəbii saxlanmasını qadağan etməyi təklif edib
14-05-2025, 21:27
Üç yaşlı uşaq bağçada ölüb
12-05-2025, 23:50
Səs yazısı yayılan direktor işdən çıxarıldı
11-05-2025, 12:21
ECOLEAD layihəsi uğurla icra olunur
10-05-2025, 21:55
Tsivilev Rusiya ilə Vyetnam arasında energetika sahəsində əlaqələrin perspektivlərini yaxşı qiymətləndirib
10-05-2025, 21:03
Rusiyada əcnəbilərin həyatı üçün təhlükəli vəziyyət yarandıqda onlara pulsuz təcili yardım göstəriləcək
8-05-2025, 08:33
Rusiyada ən bahalı dondurma Murmansk vilayətində satılır
8-05-2025, 08:19
15 yaşayış binası susuz qalıb
8-05-2025, 08:15
11 yaşlı uşaq bədbəxt hadisə nəticəsində xəstəxanaya yerləşdirilib
7-05-2025, 13:15
Məktəbli qızın qrup tərəfindən döyülməsinin səbəbləri araşdırılır
5-05-2025, 22:08
Sintezspirt zavodunda baş verən yanğında bir nəfər xəsarət alıb
5-05-2025, 10:57
18 mərtəbəli yaşayış binasının üzlənməsi yanıb
4-05-2025, 15:23
Milli Məclisin deputatı Azər Badamov Moskva aeroportunda saxlanılıb və deportasiya edilir
3-05-2025, 10:41
Ombudsman Kremin: "Ukraynada cəmi 345 məktəbli rus dilini öyrənir"
3-05-2025, 10:22
Manturov: "Rusiya Özbəkistanla biznes sahəsində əməkdaşlığı inkişaf etdirmək niyyətindədir"
1-05-2025, 21:26
Bill Qeytsin qızı atasının Asperger sindromu olduğunu deyir
1-05-2025, 20:47
Bakıda “Porsche”ni sərxoş vəziyyətdə sürən qadın həbs edildi - Video
30-04-2025, 09:24
Hitlerin ziyafət gödəkçəsi ilk dəfə Moskvada nümayiş etdirilib
29-04-2025, 17:23
Vətəndaşlar polis rəislərinə birbaşa müraciət edəcəklər - Video
27-04-2025, 20:51
Ekoloji kampaniya çərçivəsində Baykal gölündən 10 ton zibil yığılıb
27-04-2025, 11:47
Bioloq ağcaqanadların mümkün hücumu barədə xəbərdarlıq edir
25-04-2025, 23:04
Beynəlxalq riyaziyyat olimpiadasının seçim turunda qızıl medal qazanıb-TƏBRİK EDİRİK!
25-04-2025, 22:56
59 rayonda sosial ödənişlərlə dələduzluq edən fırıldaqçılar saxlanılıb
25-04-2025, 21:54
Miqrant uşaqları bağçaya yazmaq üçün infeksiyanın olmaması haqqında arayış tələb olunacaq
24-04-2025, 08:17
Rusiyada “Dubay şokoladı” saxtakarlığı və təhlükəsizliyi üçün sınaqdan keçiriləcək
23-04-2025, 23:03
450 kvadratmetr sahədə yanğın söndürülüb
23-04-2025, 21:17
Tibb mərkəzində iki xəstə botoks iynəsindən sonra botulizmə yoluxub
23-04-2025, 10:49
Qarabağ veteranı Yadulla Cümşüdovun doğum günüdür-TƏBRİK EDİRİK!
22-04-2025, 21:07
Estoniya ukraynalı qaçqınlara kirayə müavinətləri ödəməyi dayandıracaq
21-04-2025, 20:54
Həkimlər stresdən bir neçə gün yuxuya gedən məktəbli qızı xilas ediblər
19-04-2025, 21:22
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
19-04-2025, 09:47
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
18-04-2025, 20:44
İstintaq Komitəsi: Moskvada 100 milyon rubl dəyərində keyfiyyətsiz dərmanlar müsadirə edilib
18-04-2025, 20:35
Lisey şagirdi müəllimənin əlindən dişləyib, ona tibbi yardım lazım olub
17-04-2025, 22:09
Uşaq bağçasında kütləvi bağırsaq infeksiyasından sonra iş açılıb
17-04-2025, 14:56
İcarəyə verilən elektrik skuterlərinin sürəti bütün Rusiyada 20 km/saatla məhdudlaşdırılıb
17-04-2025, 13:13
Şəhid Əkrəm Şadmanovun oğlu dünya birincisi oldu - FOTO
17-04-2025, 12:51
Qəbul imtahanlarının vaxtı açıqlandı
15-04-2025, 21:51
Ukraynada şahzadə Harriyə rus Pasxa tortu hədiyyə edilib