13:44 / 14-11-2025
Şəhid Təbriz Alməmmədovun anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
13:01 / 14-11-2025
Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyində antikorrupsiya mövzusunda təlim keçirilib
12:51 / 14-11-2025
Azərbaycanda kadr islahatlarının effektiv nəticəsi
12:42 / 14-11-2025
Sumqayıtda şəhid Səbuhi Həsənquliyevin anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
11:55 / 14-11-2025
Bir kəndin üzərindən uçarkən meteorit parçalandı
11:46 / 14-11-2025
Federal Penitensiar Xidmətin (FSIN) bir neçə rəhbəri korrupsiyaya görə həbs edilib
11:44 / 14-11-2025
Məktəblilər və tələbələr Ümumrusiya Pilotsuz Uçuş Aparatı Oyunlarında iştirak etdilər
11:40 / 14-11-2025
Polis zabiti kimi təqdim edilən bir qrup asiyalı soyğunçuluqda ittiham olunaraq həbs edilib
11:36 / 14-11-2025
Yararsız gənci əsgərliyə göndərdilər, halı pisləşdi - Həkimlərə cəza
11:30 / 14-11-2025
Faciəvi şəkildə ölən jurnalist sabiq məmurun oğlu imiş - Foto
10:55 / 14-11-2025
Leyla Əliyeva 2 oğlu şəhid olan ananı ziyarət etdi - Fotolar
10:52 / 14-11-2025
TASS: General Popov Baş Qərargah binalarının tikintisi zamanı imtiyazlara görə "Lexus" alıb
10:49 / 14-11-2025
Meşə yanğınları ilə mübarizə üçün yeni dronlar sınaqdan keçirilir
10:45 / 14-11-2025
FSB Rusiya hökumət məmuruna qarşı terror aktı planlaşdıranların həbsinin görüntülərini yayımlayıb
10:43 / 14-11-2025
Həbs olunmuş bloqçu Valeriya Çekalina dördüncü uşağını gözləyir
10:40 / 14-11-2025
JACI: ABŞ pilotu hamburger yeyib və gənə ilə keçən ət allergiyasından ölüb
10:38 / 14-11-2025
Məmuru öldürmək üçün işə götürülənlərə hücum müqabilində narkotik vəd edilib
10:36 / 14-11-2025
Baş nazirin müavini Savelyev Rusiyada 75 aerodromun modernləşdirilməsi planlarını açıqladı
10:32 / 14-11-2025
Tramp administrasiyası immiqrasiya xidmətlərini gücləndirməklə 50.000 yeni işçi işə götürüb
00:25 / 14-11-2025
Türkiyənin daha bir təyyarəsi qəzaya düşdü - Ölən var+Yenilənib
22:36 / 13-11-2025
Həbsdə Azərbaycan kanalını da izləyir
22:28 / 13-11-2025
Gürcüstanın keçmiş Baş naziri həbs edildi
22:21 / 13-11-2025
CBS: ABŞ ordusu Trampa Venesuelaya qarşı potensial əməliyyatlar planlarını təqdim etdi
19:49 / 13-11-2025
Sikorski Baltik dənizini NATO-nun daxili dənizi adlandırır
19:43 / 13-11-2025
Rusiya Balıq Assosiasiyası: Kürü qiymətləri Yeni illə "kökə qalxacaq"
19:38 / 13-11-2025
"MS-21"in ikinci prototipi uçuşu başa vurdu
19:34 / 13-11-2025
Böyük bir intim salon şəbəkəsi bağlanıb
18:49 / 13-11-2025
Kütləvi zəhərlənmə ilə bağlı araşdırma aparılır
18:45 / 13-11-2025
Yekaterina Şulman "Rosinfomonitoring"in terrorçular və ekstremistlər siyahısına əlavə edildi
18:40 / 13-11-2025
"The Times": Hitlerin DNT analizi cinsiyyət orqanlarının inkişafını pozan bir sindromu ortaya çıxardı
18:33 / 13-11-2025
Qadın dayanacaq müfəttişinin üzünə bibər qazı püskürdü
18:29 / 13-11-2025
Macarıstan, Çexiya, Slovakiya və Polşa miqrantlarla bağlı Aİ-ni məhkəməyə vermək niyyətindədirlər
18:22 / 13-11-2025
Bir qıza qarşı cinsi əlaqədə şübhəli şəxs saxlanılıb
18:19 / 13-11-2025
Rubio: "ABŞ avadanlığı Ukraynada bir həftə ərzində məhv edilir"
18:15 / 13-11-2025
"Le Monde": Finlandiyadan başqa Avropada heç kim Rusiya ilə müharibəyə hazır deyil
18:12 / 13-11-2025
Beşinci sinif şagirdinin atası müəllimə hücum edib
18:09 / 13-11-2025
BƏƏ yeni "viral" şokolad batonunu buraxıb
16:25 / 13-11-2025
İslam Həmrəyliyi Oyunları İslam dünyasında ədalətli rəqabəti təşviq edən, sülh və qardaşlıq dəyərlərini təbliğ edən vacib tədbirdir-Könül Nurullayeva
16:13 / 13-11-2025
"Telegraph": BBC Trampın çıxışını təhrif etdiyinə görə rəsmi olaraq üzr istəməyə hazırdır
Yarıya bölünmüş yaralı Azərbaycan
Tarix: 09-04-2019 16:49 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan mədəniyyətinin qədim və geniş tarixikökləri vardır. Köklü xalq yaradıcılığından ibarət olan qədimmusiqimiz şifahi halda yayılaraq inkişaf etmiş, nəsildən – nəsilə ötürülərək zəngin bir irshalında bu günümüzə qədər gəlibçatmışdır.
Yazılı musiqinin Azərbaycanda hansı dövrdən başlanaraq meydana gəlməsi, onun nə kimi yollarlainkişaf etməsi, orta əsrlərinədəbiyyatında təsadüf olunan“Əbdül Qadir Marağayiyə aid Novruzmahnısı” nın bugünkü not yazısı ilə heç bir əlaqəsi olmayan, tamamilə başqa işarələrlə yazılması, orta əsrlərdə Azərbaycanda xüsusimusiqi yazısı sisteminin olması hər kəsi düşündürəbilər.
Tarix boyu bir ənənə olaraq, Azərbaycanda poeziya – musiqi, musiqi – poeziya bir – birilə vəhdət şəklində paralel olaraq inkişaf etmişvə bu gün də bu ənənə davam etməkdədir.Orta əsr Şərq alimlərişeir və onların vəznqaydalarına böyük əhəmiyyətverərək, müxtəlif şeir vəznləri icadetmiş və onları müəyyəndairə formasında olan cədvəllərdə göstərmişlər. Azərbaycanın alim və musiqişünasları elə qədim zamanlarda buüsul və nəzəriyyəni daha dagenişləndirərək şeir formalarınaaid tərtib etdikləricədvəl dairələrindən ibarət müxtəlifmusiqi bəstələmək yolunu göstərmişdilər.Lakin qeyd etməklazımdır ki, bu üsul bəstələnmiş mahnılarınritmini və vəznini göstərəbilmişdir, mahnının ardıcılolaraq səsdüzümünü vəmüxtəlif ucalıqlarını, bir sözlə melodiya durumunu göstərəbilməmişdi. Bunlar artıq bəstəkarınözündən asılı olaraq,şifahi yolla yaddaşlara yazılırdı.Bu üsul, musiqiyazısının şübhəsiz ki, ibtidai bir mərhələsi olmuş, sonralarinkişaf etdirilmiş, bəstəkar və
musiqişünaslar tərəfindən təkmilləşdirilmiş və müəyyən “ not”sistemi şəklini almışdır.
Beləliklə, orta əsrlərdə Azərbaycandamusiqi yazısının olmasınəinki şübhəli bir məsələolduğu, hətta müəyyənbir dövrdə mükəmməlnot sistemi olduğu tarixi sənədlərdən sübuta yetirilmişdir. Belə ki,Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Marağayi və s. öz əsərlərini bu not sistemi vasitəsilə yazdığını sübutedən tarixi nüsxələrərast gəlirik .
Tarixi sənədlərdə göstərildiyinə görə, məşhurfilosof Əl – Fərabinin 941 ci ildətərtib etdiyi “Əl -məqalət” ( Məqalələr məcmuəsi)adlı diqqəti cəlbedən əsəri, yuxarıda söylədiyimizibtidai “not” musiqi yazısı sistemindən ibarətdir.
XIII əsrdə yaşayıbyaratmış məşhur ustad musiqişünası Xacə Səfiəddin Əbdül Mömün İbn – Yusif -əl Urməvinin tərtib etdiyimusiqi yazısı sistemi məşhurfilosof Əl – Fərabinin tərtibetdiyi musiqi yazısı sisteminə nisbətən dahamükəmməl olmuşdur. XIV əsrAzərbaycan musiqişünası Hacı ƏbdülQadir Marağayinin musiqi qaydalarından bəhs edən “Came – ül – Əlhan” və “Məqasil –Əlhan” adlı əsərlrində öz bəstələrindən bir neçəsini bu“not” sistemi ilə yazdığını göstərir.
Müasir notsistemi ilə yazılı musiqi demək olarki, Azərbaycanda təxminən XIX əsrinaxırları XX əsrin əvvəllərindən başlamışvə onun əsilinkişafı Azərbaycanda Sovetİttifaqı qurulduqdan sonraolmuşdur.
Dahi Ü. Hacıbəyli yazırdı: “Azərbaycanın xalq mahnıları, təsnif və diringələri, rəqshavaları və s. musiqiformalarının elmi tədqiq və təhlili göstərirki, Azərbaycan xalqınınmusiqi incəsənəti ənmütanasib və ciddibir sistemə əsaslanır.Azərbaycan xalq musiqisinin bütün elmi – nəzəri məsələləri də öz əsasınıbu sistemdən alır.”
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ictimai – iqtisadi vəziyyət qeyri –sabit idi. Belə ki, Azərbaycan ikiyə bölünməklə yanaşı, o taylı , bu taylı Azərbaycan hər tərəfli çətinliklər içərisində yaşayırdı. Həm siyasi vəziyyətin ağır olması, həm məişət problemləri, həm eyni bir xalqı, milləti ayrısalaraq təhqir etmək adi görünsə də, burada ən çox əziyyət çəkən və iztirablar təbii ki, Azərbaycan xalqınınüzərinə düşürdü. Azərbaycanınzaman – zaman bölünməsi, xanlıqlarının ləğv edilməsi, rus siyasətinin başçılığı altında erməni qəsbkarlarının Azərbaycanmillətinin başına gətirdiyi yüzlərlə, minlərlə əzab - əziyyəti, vəhşilikləritarix dönə - dönə təkrarlayır. Erməni və rus siyasətçiləri tarixi silməkistəsələr də, nəyin bahasına olursa olsun özlərininxeyrinə ləğv etmək istəsələr də, bu yalan uzun müddət qalmayaraq, gec – tez bir müddət sonra üzə çıxaraq öz həllini tapmışdır. Tarixdən məlumdur ki, Azərbaycan ərazisi çox geniş sahəyə mənsub olmuşdur. Lakin, zaman – zaman ərazilər ya güc yolu ilə, ya müxtəlif müqavilələrlə yadellilərə verilmişdi.Azərbaycan tarixinin qədimkeçmişi olduğu kimi, mədəniyyəti də çoxqədimdir. Azərbaycanın saysız – hesabsız mütəfəkkirləri, musiqişünasları, bəstəkar və elm xadimləri, bir sözlə mədəniyyətimizi təmsil edənazərbaycanlı sənət adamları həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycandageniş fəaliyyət göstərmişlər. Xüsusilə, Azərbaycanın qədim şəhəri olanTəbriz Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşması üçün əlverişli bir şəhəridi. Belə ki, burada ilk İncəsənət məktəbi, ilk Dövlət Filarmoniya və ilkTeatr Dram dərnəyi,daha neçə - neçə mədəniyyətocaqları, xalq çalğı alətləriorkestri yaranmışdı. Bəlkə də, Azərbaycan xalqının bir çox nümayəndəsi Təbrizşəhərində fəaliyyət göstərən sənət adamlarının, mədəniyyət işçilərinin nəinki özlərinitanımır, heç adlarını belə bilmirlər.Bizim isə borcumuz xalqımızı bu mövzularlaməlumatlandırmaqdır. Azərbaycan mədəniyyətimizi inkişaf etdirən azərbaycanlıların ən azıtanınması üçün bu kitabınoxunmasını və yayılmasını cox istərdik. Biz, Azərbaycanınqədim şəhəri olan Təbrizdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı mədəniyyət işçilərihaqqında məlumat verməkistərdik....
....Təbrizdə musiqiçiləribir yerə yığmaq və təşkil etmək işində ilk addımıSovet İttifaqı ilə mədəniəlaqə saxlayan İran cəmiyyəti və Təbriz şöbəsi vəTəbrizdəki Sovet mədəniyyətievi yaratdı... Təbrizin mədənihəyatında çox böyük roloynayan bu mədəniyyət evində ilk dəfə 1945 ci ildə xalq çalğıalətləri orkestri yaranır. Tamaşaçılar ilk dəfə Dəşti, Bayatı – İsfahan, Humayun və s. muğamları vəbir çox dəramədləri müxtəlif ifalardaburada sevə - sevə dinləyirldiər. Bəstəkar C. Cahangirov müxtəlif muğam və təsnifləri işləyərək, onları səslərə bölmüş, o “havalarda”olan yeknəsaqlığı aradan qaldırmış, bir sözlə orkestrdə yeni birabu – hava yaratmış və dinləyicilərə yeni təravətdə musiqi nömrələri bəxşetmişdi. Burada “havalar” dakı ifalar Cənubi Azərbaycana məxsus olan xüsusiyyətlər, şivələr ləğv edilmədən, əksinə, bu xüsusiyyətlərin saxlanılması şərtiilə həyata keçerilirdi.
Təbriz xalq çalğı alətləri az bir zaman ərzində böyük müvəffəqiyyət qazanıb, mürəkkəb əsərlərin ifasına keçdi.Artıq fəaliyyətinin üç ayındao, Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu”, M. Maqomayevin “Şah İsmayıl” operalarını, Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası” baletindən parçaları, Səid Rüstəmovun “Qızıl əsgər” marşını və başqa mahnıları çox məharətlə ifa edirdi. Orkestrin müvəffəqiyyəti artıq Təbrizdə, eynizamanda, xor dəstəsinin yaradılmasıfikrini irəli sürmüşdü. Dövlətteatrının artistlərindən ibarət xor dəstəsi orkestrinmüşaiyəti ilə bir çox marşlar və müxtəlif mahnılarifa etməyə başladı. İlkdəfə mədəniyyət evinin səhnəsində oxunan “Fədailər marşı” artıq İran Azərbaycanının hər tərəfində fədai dəstələri, xalq qoşunuhissələri və məktəblilərtərəfindən oxunmaqda idi. Bu, orkestrin xalq üçün böyükxidməti və təbliğatı idi.
Təbrizdə olan ən yaxşı xanəndə və artist heyəti orkestrin ətrafına yığışmışdı.Artistlərdən Əli Əsgər Rizvan, Leylaxanım Möhsünpür, Fatma Zərgəri, Sara Heydərzadə, Pərviz Pərvizi, Hidayət Məmmədzadə və başqalarının orkestrlə birlikdə ifaetdikləri müxtəlif növlü musiqiəsərləri, mahnı və təsnifləri, operalardan parçalar, ariyalar və s.tamaşaçıların məhəbbətini qazanmışdı. Gözəl səsə və rəvan təbəmalik olan Aşıq Hüseyn Cavan öz çıxışları ilə xalqda aşıqyaradıcılığına böyük maraqvə məhəbbət doğurmuşdur.Hökumət ona xalq artisti adını vermişvə onu yeni açılan Dövlət Filarmoniyasının müdiritəyin etmişdi. XX əsrinII yarısında Təbrizşəhərində hələ simfonikorkestr yaranmamışdı, lakin Azərbaycanınböyük bəstəkarı C.Cahangirov belə bir orkestr yaratmaq üçün hədsiztəşəbbüs göstəriridi.
Bidiyimiz kimi, Azərbaycanın tanınmışbəstəkarlarından biri olan C.CahangirovBakı şəhərinin Balaxanı kəndində doğulub boya – başa çatmışdı. Lakin onu Cənubi Azərbaycanla bağlayan bir həvəs var idi.Belə ki, C.Cahangirov Təbriz şəhərində bir müddət yaşayıbyaratmışdır. Böyük bəstəkar C. Cahangirovun burada fəaliyyət göstərməsitəbiidir ki, bu şəhərdə yaşayan Azərbaycan mədəniyyət işçıləri üçün bir töhvə, bir sevinc idi.Şimali Azərbaycanda yaranan bütün musiqi əsərlərini C. Cahangirov səhnələşdirirdi. Təbrizdə Ü. Hacıbəylinin anadan olmasının60, musiqi fəaliyyətinin 40illik yubileyinə həsrolunmuş, bəstəkarın əsərlərindənibarət bir repertuarla xalq çalğı alətləri opkestri konsert verdi. Sonradan Sovet mədəniyyətevində və yeni açılmışİncəsənət məktəbində şagirdlərə notəsasında musiqi təlimiverilirməsi təşəbbüsünü də bəstəkar irəli sürmüşdü. Heçşübhəsiz ki, burada oxuyanvə təhsil alanuşaqların gələcəkdə professionalmusiqiçi kimi yetişəcəkləri və təbiidir ki, simfonik orkestryaradacaqları labüd idi.
O zamanlarda İran Azərbaycanında millihökumət yarandıqdan sonra mədəniyyətin bütün sahələri kimimusiqi də hökumətin himayəsinəalındı. Təbrizdə dövlət teatrıyarandığı kimi, musiqi kadrlarıyetişdirmək üçün musiqi şöbəsi olanİncəsənət məktəbi açıldı, DövlətFilarmoniyası yarandı. Həminillrdə Təbriz şəhərində Dövlət Filarmoniyasının rəsmən açılışı, yuxarıda adlarını çəkdiyimiz Xalq çalğı alətləri orkestri və Rəqs ansamblı,Aşıqlar ansamblı, Sazşı qızlardəstəsi və bir çox yeni solo çıxışlar bu sahədə böyükmüvəffəqiyyətlər əldə edildiyinigöstərirdi.
Cənubi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Azərbaycan sənətadamlarının
mədəniyyətimizə verdiyi töhvələrdanılmazdır. Teatr mədəniyyətinin
inkişfında Abasəli Əsədi ( 1888), Səməd Səbahi ( 1925 ci ildə Bakı Teatr texniku
munda rejissorluq fakültəsində oxumuşdur, 1926 cı ildə Kirovabad (indiki Gəncə) dram teatrında professional artist kimi fəaliyyət göstərmişdir, sonradanbir neçə sənət dostları ilə Təbrizə çalışmağa getmişdir), Məmməd Əli Rüşudi(1906), CavadŞəfizadə (1903), Leyla xanum Möhsünpür, İrəc Əhmədzadə , Ə.Ə.Rizvan, Məmmədəli Vəlizadə, Böyük Məhəmmədi (1918), İsmayıl Muzduri (1914), Sara Çidan (Heydərzadə) və dahaneçə - neçə Azərbaycan mədəniyyətinəxidmət edən sənət adamlarıtarixin səhifəsinə qızılhərflərlə yazılmışdır. Bunlar azərbaycanlı olmuş, və Azərbaycanmədəniyyətinə layiqincə xidmətetmişlər.
Təbriz teatrınınbanisi Mehdi xan Şəfizadənin rejissorluqetdiyi “Azərbaycan artistlər dəstəsi”nə daxil olan Abassəli Əsədi,sonralar Xan Naxçivaninrejissorluq etdiyi “Aran” dəstəsində fəaliyyət göstərirdi. SəmədSəbahi isə “1905 ci ildə”, “Sevil”, “Od gəlini”, “Namus”, “Dəmirçi Gava”, “Ərus Muğan”, “Xabi- xəyal”, “Arşın mal alan” , “Məşədi İbad” (“O olmasın, bu olsun”) və s. əsərlərin müxtəlif qəhrəmanlarını ifa edirdi. Məmməd ƏliRüşudi Rzaquluzadə Şərqlinin “Xəyanət və Vəfa” dramında Cəmşid, C.Cabbarlının “Od gəlini” dramında Qorxmaz, “1905 ci ildə” dramında İmamverdi, “Sevil”də Babakişi, Molyerin “Damadi fararı” komediyasında d –r Əflatun, “Məşədi İbad” da Rüstəm bəy, “Arşın mal alan “daSuleyman rollarını çox məharətlə oynamışdır. Sonralar rejissor işləmişdi. Rüşudi Azərbaycan dövlət teatrının yaranmasında böyük fəaliyyət göstərənlərdən biri olmuşdur.
Bu sənət adamlarının içərisindəxüsusi yer tutan Leyla xanım Möhsünpür olmuşdur. Onun biropera aktrisası kimi fəaliyyəti danılmazdır. Təbrizdə sovet bəstəkarı C.Cahangirov rəhbərliyi altında təşkiledilən xalq çalğı alətləriorkestri onun bu sahədəkitalantını göstərməsinə yardımetmişdir. Ü.Hacıbəylinin “ Sevgilicanan” “Şəfqət bacısı” romanslarını, “Arşın mal alan” operettasdından Gülçöhrənin ariyasını və s. ifaları çox gözəl səsləndirirdi. Daha digər sənətçi Əli əsgər Rizvan opera və musiqili komediyalarında baş rollarınifaçısı olmuşdu. Ü. Hacıbəyobun “Leyli və Məcnun” operasında Məcnun, “Əsli və Kərəm”də Kərəm, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operasında Aşıq Qərib və daha başqa – başqa rolları məharətləifa edirdi. O, gözəlsəsə malik olmaqlayanaşı, həm də çoxistredadlı aktyor idi.Əli Əsgər xalqmahnılarını, Sovet Azərbaycanıbəstəkarlarının yeni yazdıqları müxtəlif musiqi əsərləriniməharətlə ifa edərəkTəbriz azərbaycanlılarının və digərxalqların sevimlisinə çevrilirdi. Əli Əsgər “Təbrizim” mahnısının məşhurifaçısı idi. Musiqisi C.Cahangirovun olan bumahnını bütün Təbrizəhli əzbərdən bilirdi. Bundan başqa, o, Ü. Hacıbəylinin “ Koroğlu” operasından Koroğlunun ariyasını və digər parçıları o qədər gözəlvə məharətlə ifaedirdi ki, bütün İran azırbaycanlıları radiovasitəsi ilə bu musiqi parçalarınısevə - sevə dinlər və buifalar dillər əzbəriolardı .
..1945 ci ildə çıxan Məmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poeaması Bütün Yaxın və Orta Şərq mühitində görkəmli ədəbi hadisə kimi qarşılandı. Bu poemaya Quzey Azərbaycanında mahnılar, təsniflər bəstələndi. Məşhur muğam ustadı, əsli Cənubi Azərbaycandan olan, ərdəbilli Rübaba Muradova bu poemayabəstələnmiş “Heydər baba” təsnif və muğamını təkrarolunmaz bir tərzdə ifaetmişdir. 1946 cı ildə Təbrizdə DövlətFilarmoniyasına 22 yaşlı Əli Tudə rəhbərlik edirdi. Ərdəbilli MollaXəlilin qızını, çatma qaşlı, uzun hörüklü gənc Rubabə Muradovanı yeni yaranan Dövlət Filarmoniyasına dəvət etdilər. Lakin, orada çalışmaq ona nəsib olmadı, belə ki, Seyid Cəfər Pişəvərinin yaratdığı Hökumət süquta uğrayır və minlərlə ailələr Cənubi Azərbaycandan qaçqın düşür. Molla Xəlilin də ailəsi 1946 cı ildə Şimali Azərbaycana qaçır və Sabirabad şəhərində məskunlaşır. Bir gün məşhur Azərbaycan aktyor və rejissoru Ə. Ələkbərov Sabirabada qastrol səfərinə gəlir. Burada “Vaqif” tamaşası səhnəyə qoyulur. Dram əsərindəki “Xuraman” rolunun ifaçısı xəstələnir və Rubabənı bu rolu ifa etmək üçünƏləsgər Ələkbərovun yanına gətirirlər. Rubabə Muradovanın oxusu, zəngulələri məşhur aktyoru valeh edir və o, dərhal bu gənc, uzun hörüklü qızı şəhərəaparıb ona təhsil verməyi qərara alır. Beləliklə, ərdəbilli Rubabə Muradova Bakı əhalisinin, Azərbaycan xalqının sevimlisinə çevrilir.
...Təbiidir ki, mədəniyyət və incəsənətin inkişafısabitlik, azadlıq, əmin – amanlıqla sıx bağlıdır. Yuxarıda yazdıqlarımız Şimal və Cənub Azərbaycanının keşməkeşli günlərində, illərində olmuşdur. Lakin bu dövrdə yəni, Səttarxanhərəkatı dövründə, Məmməd Əmin Rəsulzadə simasının, mütəfəkkir azadlıq carçısının yaşadığı illərdə azərbaycanın mədəniyyət işçilərinin fəaliyyəti mümkün idi. XX əsr Azərbaycan siyasi mədəniyyətimizin formalaşmasında uğurla mübarizə aparanƏ. Topçubaşov yazırdı:“Allah biz türklərəanadangəlmə təbii işləməkistedadı verib, ruslar çalışır ki, bizim xalqdaolan bu istedadı öldürsün. Bizi təhkimçi halınasalsınlar ki, biz kölə vəziyyətinə düşək bəzəlil xalq olaq.”
....2009 cu il avqustun 26 da Aszərbaycan yazıcılar Birliyinin “Natavan” klubunda (bu otaq tarixi şəxsiyyət, böyük türk “sevda”sı ilə yaşayan Seyid Cəfər Pişəvərinin iş otağı olub) 1945- 1946 cı illərdə Güney Azərbaycanında qurulmuş Milli Hökumətin banisi Seyid Cəfər Pişəvərinin anadan olmasının 117- ci ildönümü münasibətilə dəyirmi masa keçirildi.
AMEA- nın Şərqşünaslıq İnstitutunundirektoru, millət vəkili Gövhər Baxşəliyeva Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının simvoluna çevrilmiş bir şəxsiyyət – Seyid Cəfər Pişəvərinin ad günündə dəyirmi masa arxasında məruzə ilə çıxış etmişdir:
“Azərbaycan xalqı tarixboyu azadlığa canatmışdır. Azərbaycanın Quzeyində1918- ci ildə Xalq Cümhuriyyətiqurulduğu kimi, Güneydə də 1905- 1911 ci illərdə Məşturə inqilabı ( Səttərxanhərəkatı), 1920- ci ildə Azadistan dövləti (Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatı) və 1945 -1946 cı illərdə Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi altındaMilli Hökumət yaradılıb.Onların hamısı xəyanətlərnəticəsində süquta uğramasına, qan içində boğulmasına baxmayaraq, ikiyə bölünmüş xalqımızım taleyində böyük rol oynayıbvə iz qoyub.Bunun nəticəsi olaraq, 1991 ci ildə AzərbaycanınQuzeyində müstəqillik əldəolunub”.
Bu gün doğma vətənimizdə hər kəs Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə xidmət edən və ad qazanan incəsənət xadimlərinitanıyır. Bildiyimiz kimi, Azərbaycanda demokratiya və aşkarlıq hökmsürür. İstedadı olan hər bir kəsə şəraityaradılır. Yeni – yeni musiqi layihələri, müsabiqə proyektləri meydana çıxır. Müasir, qloballaşan və inkişaf edən texnika əsrində istedadı büruzə vermək və ad qazanmaq çox da çətin deyildir. Lakin gənclər bunu daunutmamalıdır ki, keçmişini bilməyən gələcəyə gedə bilməz. Elə bunagörə də, bu gün hər bir gənc Azərbaycanın tarixini, mədəniyyətini gözəl bilməli vəunutmamalıdır. Yazımızın Güney Azərbaycanı ilə bağlılığı da ikiyə bölünmüş Azərbaycanın yaralıtaleyinin gələcək nəsillər tərəfindənunudulmamasına bir daha işarədir.
AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun
“Qafqaz Albaniyası incəsənəti və memarlığı” şöbəsinin
aparıcı elmi işçisi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Sehranə Ələsgər qızı Kasimi
Baxış sayı: 1 466
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-04-2019 16:49 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan mədəniyyətinin qədim və geniş tarixikökləri vardır. Köklü xalq yaradıcılığından ibarət olan qədimmusiqimiz şifahi halda yayılaraq inkişaf etmiş, nəsildən – nəsilə ötürülərək zəngin bir irshalında bu günümüzə qədər gəlibçatmışdır.
Yazılı musiqinin Azərbaycanda hansı dövrdən başlanaraq meydana gəlməsi, onun nə kimi yollarlainkişaf etməsi, orta əsrlərinədəbiyyatında təsadüf olunan“Əbdül Qadir Marağayiyə aid Novruzmahnısı” nın bugünkü not yazısı ilə heç bir əlaqəsi olmayan, tamamilə başqa işarələrlə yazılması, orta əsrlərdə Azərbaycanda xüsusimusiqi yazısı sisteminin olması hər kəsi düşündürəbilər.
Tarix boyu bir ənənə olaraq, Azərbaycanda poeziya – musiqi, musiqi – poeziya bir – birilə vəhdət şəklində paralel olaraq inkişaf etmişvə bu gün də bu ənənə davam etməkdədir.Orta əsr Şərq alimlərişeir və onların vəznqaydalarına böyük əhəmiyyətverərək, müxtəlif şeir vəznləri icadetmiş və onları müəyyəndairə formasında olan cədvəllərdə göstərmişlər. Azərbaycanın alim və musiqişünasları elə qədim zamanlarda buüsul və nəzəriyyəni daha dagenişləndirərək şeir formalarınaaid tərtib etdikləricədvəl dairələrindən ibarət müxtəlifmusiqi bəstələmək yolunu göstərmişdilər.Lakin qeyd etməklazımdır ki, bu üsul bəstələnmiş mahnılarınritmini və vəznini göstərəbilmişdir, mahnının ardıcılolaraq səsdüzümünü vəmüxtəlif ucalıqlarını, bir sözlə melodiya durumunu göstərəbilməmişdi. Bunlar artıq bəstəkarınözündən asılı olaraq,şifahi yolla yaddaşlara yazılırdı.Bu üsul, musiqiyazısının şübhəsiz ki, ibtidai bir mərhələsi olmuş, sonralarinkişaf etdirilmiş, bəstəkar və
musiqişünaslar tərəfindən təkmilləşdirilmiş və müəyyən “ not”sistemi şəklini almışdır.
Beləliklə, orta əsrlərdə Azərbaycandamusiqi yazısının olmasınəinki şübhəli bir məsələolduğu, hətta müəyyənbir dövrdə mükəmməlnot sistemi olduğu tarixi sənədlərdən sübuta yetirilmişdir. Belə ki,Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Marağayi və s. öz əsərlərini bu not sistemi vasitəsilə yazdığını sübutedən tarixi nüsxələrərast gəlirik .
Tarixi sənədlərdə göstərildiyinə görə, məşhurfilosof Əl – Fərabinin 941 ci ildətərtib etdiyi “Əl -məqalət” ( Məqalələr məcmuəsi)adlı diqqəti cəlbedən əsəri, yuxarıda söylədiyimizibtidai “not” musiqi yazısı sistemindən ibarətdir.
XIII əsrdə yaşayıbyaratmış məşhur ustad musiqişünası Xacə Səfiəddin Əbdül Mömün İbn – Yusif -əl Urməvinin tərtib etdiyimusiqi yazısı sistemi məşhurfilosof Əl – Fərabinin tərtibetdiyi musiqi yazısı sisteminə nisbətən dahamükəmməl olmuşdur. XIV əsrAzərbaycan musiqişünası Hacı ƏbdülQadir Marağayinin musiqi qaydalarından bəhs edən “Came – ül – Əlhan” və “Məqasil –Əlhan” adlı əsərlrində öz bəstələrindən bir neçəsini bu“not” sistemi ilə yazdığını göstərir.
Müasir notsistemi ilə yazılı musiqi demək olarki, Azərbaycanda təxminən XIX əsrinaxırları XX əsrin əvvəllərindən başlamışvə onun əsilinkişafı Azərbaycanda Sovetİttifaqı qurulduqdan sonraolmuşdur.
Dahi Ü. Hacıbəyli yazırdı: “Azərbaycanın xalq mahnıları, təsnif və diringələri, rəqshavaları və s. musiqiformalarının elmi tədqiq və təhlili göstərirki, Azərbaycan xalqınınmusiqi incəsənəti ənmütanasib və ciddibir sistemə əsaslanır.Azərbaycan xalq musiqisinin bütün elmi – nəzəri məsələləri də öz əsasınıbu sistemdən alır.”
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ictimai – iqtisadi vəziyyət qeyri –sabit idi. Belə ki, Azərbaycan ikiyə bölünməklə yanaşı, o taylı , bu taylı Azərbaycan hər tərəfli çətinliklər içərisində yaşayırdı. Həm siyasi vəziyyətin ağır olması, həm məişət problemləri, həm eyni bir xalqı, milləti ayrısalaraq təhqir etmək adi görünsə də, burada ən çox əziyyət çəkən və iztirablar təbii ki, Azərbaycan xalqınınüzərinə düşürdü. Azərbaycanınzaman – zaman bölünməsi, xanlıqlarının ləğv edilməsi, rus siyasətinin başçılığı altında erməni qəsbkarlarının Azərbaycanmillətinin başına gətirdiyi yüzlərlə, minlərlə əzab - əziyyəti, vəhşilikləritarix dönə - dönə təkrarlayır. Erməni və rus siyasətçiləri tarixi silməkistəsələr də, nəyin bahasına olursa olsun özlərininxeyrinə ləğv etmək istəsələr də, bu yalan uzun müddət qalmayaraq, gec – tez bir müddət sonra üzə çıxaraq öz həllini tapmışdır. Tarixdən məlumdur ki, Azərbaycan ərazisi çox geniş sahəyə mənsub olmuşdur. Lakin, zaman – zaman ərazilər ya güc yolu ilə, ya müxtəlif müqavilələrlə yadellilərə verilmişdi.Azərbaycan tarixinin qədimkeçmişi olduğu kimi, mədəniyyəti də çoxqədimdir. Azərbaycanın saysız – hesabsız mütəfəkkirləri, musiqişünasları, bəstəkar və elm xadimləri, bir sözlə mədəniyyətimizi təmsil edənazərbaycanlı sənət adamları həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycandageniş fəaliyyət göstərmişlər. Xüsusilə, Azərbaycanın qədim şəhəri olanTəbriz Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşması üçün əlverişli bir şəhəridi. Belə ki, burada ilk İncəsənət məktəbi, ilk Dövlət Filarmoniya və ilkTeatr Dram dərnəyi,daha neçə - neçə mədəniyyətocaqları, xalq çalğı alətləriorkestri yaranmışdı. Bəlkə də, Azərbaycan xalqının bir çox nümayəndəsi Təbrizşəhərində fəaliyyət göstərən sənət adamlarının, mədəniyyət işçilərinin nəinki özlərinitanımır, heç adlarını belə bilmirlər.Bizim isə borcumuz xalqımızı bu mövzularlaməlumatlandırmaqdır. Azərbaycan mədəniyyətimizi inkişaf etdirən azərbaycanlıların ən azıtanınması üçün bu kitabınoxunmasını və yayılmasını cox istərdik. Biz, Azərbaycanınqədim şəhəri olan Təbrizdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı mədəniyyət işçilərihaqqında məlumat verməkistərdik....
....Təbrizdə musiqiçiləribir yerə yığmaq və təşkil etmək işində ilk addımıSovet İttifaqı ilə mədəniəlaqə saxlayan İran cəmiyyəti və Təbriz şöbəsi vəTəbrizdəki Sovet mədəniyyətievi yaratdı... Təbrizin mədənihəyatında çox böyük roloynayan bu mədəniyyət evində ilk dəfə 1945 ci ildə xalq çalğıalətləri orkestri yaranır. Tamaşaçılar ilk dəfə Dəşti, Bayatı – İsfahan, Humayun və s. muğamları vəbir çox dəramədləri müxtəlif ifalardaburada sevə - sevə dinləyirldiər. Bəstəkar C. Cahangirov müxtəlif muğam və təsnifləri işləyərək, onları səslərə bölmüş, o “havalarda”olan yeknəsaqlığı aradan qaldırmış, bir sözlə orkestrdə yeni birabu – hava yaratmış və dinləyicilərə yeni təravətdə musiqi nömrələri bəxşetmişdi. Burada “havalar” dakı ifalar Cənubi Azərbaycana məxsus olan xüsusiyyətlər, şivələr ləğv edilmədən, əksinə, bu xüsusiyyətlərin saxlanılması şərtiilə həyata keçerilirdi.
Təbriz xalq çalğı alətləri az bir zaman ərzində böyük müvəffəqiyyət qazanıb, mürəkkəb əsərlərin ifasına keçdi.Artıq fəaliyyətinin üç ayındao, Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu”, M. Maqomayevin “Şah İsmayıl” operalarını, Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası” baletindən parçaları, Səid Rüstəmovun “Qızıl əsgər” marşını və başqa mahnıları çox məharətlə ifa edirdi. Orkestrin müvəffəqiyyəti artıq Təbrizdə, eynizamanda, xor dəstəsinin yaradılmasıfikrini irəli sürmüşdü. Dövlətteatrının artistlərindən ibarət xor dəstəsi orkestrinmüşaiyəti ilə bir çox marşlar və müxtəlif mahnılarifa etməyə başladı. İlkdəfə mədəniyyət evinin səhnəsində oxunan “Fədailər marşı” artıq İran Azərbaycanının hər tərəfində fədai dəstələri, xalq qoşunuhissələri və məktəblilərtərəfindən oxunmaqda idi. Bu, orkestrin xalq üçün böyükxidməti və təbliğatı idi.
Təbrizdə olan ən yaxşı xanəndə və artist heyəti orkestrin ətrafına yığışmışdı.Artistlərdən Əli Əsgər Rizvan, Leylaxanım Möhsünpür, Fatma Zərgəri, Sara Heydərzadə, Pərviz Pərvizi, Hidayət Məmmədzadə və başqalarının orkestrlə birlikdə ifaetdikləri müxtəlif növlü musiqiəsərləri, mahnı və təsnifləri, operalardan parçalar, ariyalar və s.tamaşaçıların məhəbbətini qazanmışdı. Gözəl səsə və rəvan təbəmalik olan Aşıq Hüseyn Cavan öz çıxışları ilə xalqda aşıqyaradıcılığına böyük maraqvə məhəbbət doğurmuşdur.Hökumət ona xalq artisti adını vermişvə onu yeni açılan Dövlət Filarmoniyasının müdiritəyin etmişdi. XX əsrinII yarısında Təbrizşəhərində hələ simfonikorkestr yaranmamışdı, lakin Azərbaycanınböyük bəstəkarı C.Cahangirov belə bir orkestr yaratmaq üçün hədsiztəşəbbüs göstəriridi.
Bidiyimiz kimi, Azərbaycanın tanınmışbəstəkarlarından biri olan C.CahangirovBakı şəhərinin Balaxanı kəndində doğulub boya – başa çatmışdı. Lakin onu Cənubi Azərbaycanla bağlayan bir həvəs var idi.Belə ki, C.Cahangirov Təbriz şəhərində bir müddət yaşayıbyaratmışdır. Böyük bəstəkar C. Cahangirovun burada fəaliyyət göstərməsitəbiidir ki, bu şəhərdə yaşayan Azərbaycan mədəniyyət işçıləri üçün bir töhvə, bir sevinc idi.Şimali Azərbaycanda yaranan bütün musiqi əsərlərini C. Cahangirov səhnələşdirirdi. Təbrizdə Ü. Hacıbəylinin anadan olmasının60, musiqi fəaliyyətinin 40illik yubileyinə həsrolunmuş, bəstəkarın əsərlərindənibarət bir repertuarla xalq çalğı alətləri opkestri konsert verdi. Sonradan Sovet mədəniyyətevində və yeni açılmışİncəsənət məktəbində şagirdlərə notəsasında musiqi təlimiverilirməsi təşəbbüsünü də bəstəkar irəli sürmüşdü. Heçşübhəsiz ki, burada oxuyanvə təhsil alanuşaqların gələcəkdə professionalmusiqiçi kimi yetişəcəkləri və təbiidir ki, simfonik orkestryaradacaqları labüd idi.
O zamanlarda İran Azərbaycanında millihökumət yarandıqdan sonra mədəniyyətin bütün sahələri kimimusiqi də hökumətin himayəsinəalındı. Təbrizdə dövlət teatrıyarandığı kimi, musiqi kadrlarıyetişdirmək üçün musiqi şöbəsi olanİncəsənət məktəbi açıldı, DövlətFilarmoniyası yarandı. Həminillrdə Təbriz şəhərində Dövlət Filarmoniyasının rəsmən açılışı, yuxarıda adlarını çəkdiyimiz Xalq çalğı alətləri orkestri və Rəqs ansamblı,Aşıqlar ansamblı, Sazşı qızlardəstəsi və bir çox yeni solo çıxışlar bu sahədə böyükmüvəffəqiyyətlər əldə edildiyinigöstərirdi.
Cənubi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Azərbaycan sənətadamlarının
mədəniyyətimizə verdiyi töhvələrdanılmazdır. Teatr mədəniyyətinin
inkişfında Abasəli Əsədi ( 1888), Səməd Səbahi ( 1925 ci ildə Bakı Teatr texniku
munda rejissorluq fakültəsində oxumuşdur, 1926 cı ildə Kirovabad (indiki Gəncə) dram teatrında professional artist kimi fəaliyyət göstərmişdir, sonradanbir neçə sənət dostları ilə Təbrizə çalışmağa getmişdir), Məmməd Əli Rüşudi(1906), CavadŞəfizadə (1903), Leyla xanum Möhsünpür, İrəc Əhmədzadə , Ə.Ə.Rizvan, Məmmədəli Vəlizadə, Böyük Məhəmmədi (1918), İsmayıl Muzduri (1914), Sara Çidan (Heydərzadə) və dahaneçə - neçə Azərbaycan mədəniyyətinəxidmət edən sənət adamlarıtarixin səhifəsinə qızılhərflərlə yazılmışdır. Bunlar azərbaycanlı olmuş, və Azərbaycanmədəniyyətinə layiqincə xidmətetmişlər.
Təbriz teatrınınbanisi Mehdi xan Şəfizadənin rejissorluqetdiyi “Azərbaycan artistlər dəstəsi”nə daxil olan Abassəli Əsədi,sonralar Xan Naxçivaninrejissorluq etdiyi “Aran” dəstəsində fəaliyyət göstərirdi. SəmədSəbahi isə “1905 ci ildə”, “Sevil”, “Od gəlini”, “Namus”, “Dəmirçi Gava”, “Ərus Muğan”, “Xabi- xəyal”, “Arşın mal alan” , “Məşədi İbad” (“O olmasın, bu olsun”) və s. əsərlərin müxtəlif qəhrəmanlarını ifa edirdi. Məmməd ƏliRüşudi Rzaquluzadə Şərqlinin “Xəyanət və Vəfa” dramında Cəmşid, C.Cabbarlının “Od gəlini” dramında Qorxmaz, “1905 ci ildə” dramında İmamverdi, “Sevil”də Babakişi, Molyerin “Damadi fararı” komediyasında d –r Əflatun, “Məşədi İbad” da Rüstəm bəy, “Arşın mal alan “daSuleyman rollarını çox məharətlə oynamışdır. Sonralar rejissor işləmişdi. Rüşudi Azərbaycan dövlət teatrının yaranmasında böyük fəaliyyət göstərənlərdən biri olmuşdur.
Bu sənət adamlarının içərisindəxüsusi yer tutan Leyla xanım Möhsünpür olmuşdur. Onun biropera aktrisası kimi fəaliyyəti danılmazdır. Təbrizdə sovet bəstəkarı C.Cahangirov rəhbərliyi altında təşkiledilən xalq çalğı alətləriorkestri onun bu sahədəkitalantını göstərməsinə yardımetmişdir. Ü.Hacıbəylinin “ Sevgilicanan” “Şəfqət bacısı” romanslarını, “Arşın mal alan” operettasdından Gülçöhrənin ariyasını və s. ifaları çox gözəl səsləndirirdi. Daha digər sənətçi Əli əsgər Rizvan opera və musiqili komediyalarında baş rollarınifaçısı olmuşdu. Ü. Hacıbəyobun “Leyli və Məcnun” operasında Məcnun, “Əsli və Kərəm”də Kərəm, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operasında Aşıq Qərib və daha başqa – başqa rolları məharətləifa edirdi. O, gözəlsəsə malik olmaqlayanaşı, həm də çoxistredadlı aktyor idi.Əli Əsgər xalqmahnılarını, Sovet Azərbaycanıbəstəkarlarının yeni yazdıqları müxtəlif musiqi əsərləriniməharətlə ifa edərəkTəbriz azərbaycanlılarının və digərxalqların sevimlisinə çevrilirdi. Əli Əsgər “Təbrizim” mahnısının məşhurifaçısı idi. Musiqisi C.Cahangirovun olan bumahnını bütün Təbrizəhli əzbərdən bilirdi. Bundan başqa, o, Ü. Hacıbəylinin “ Koroğlu” operasından Koroğlunun ariyasını və digər parçıları o qədər gözəlvə məharətlə ifaedirdi ki, bütün İran azırbaycanlıları radiovasitəsi ilə bu musiqi parçalarınısevə - sevə dinlər və buifalar dillər əzbəriolardı .
..1945 ci ildə çıxan Məmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poeaması Bütün Yaxın və Orta Şərq mühitində görkəmli ədəbi hadisə kimi qarşılandı. Bu poemaya Quzey Azərbaycanında mahnılar, təsniflər bəstələndi. Məşhur muğam ustadı, əsli Cənubi Azərbaycandan olan, ərdəbilli Rübaba Muradova bu poemayabəstələnmiş “Heydər baba” təsnif və muğamını təkrarolunmaz bir tərzdə ifaetmişdir. 1946 cı ildə Təbrizdə DövlətFilarmoniyasına 22 yaşlı Əli Tudə rəhbərlik edirdi. Ərdəbilli MollaXəlilin qızını, çatma qaşlı, uzun hörüklü gənc Rubabə Muradovanı yeni yaranan Dövlət Filarmoniyasına dəvət etdilər. Lakin, orada çalışmaq ona nəsib olmadı, belə ki, Seyid Cəfər Pişəvərinin yaratdığı Hökumət süquta uğrayır və minlərlə ailələr Cənubi Azərbaycandan qaçqın düşür. Molla Xəlilin də ailəsi 1946 cı ildə Şimali Azərbaycana qaçır və Sabirabad şəhərində məskunlaşır. Bir gün məşhur Azərbaycan aktyor və rejissoru Ə. Ələkbərov Sabirabada qastrol səfərinə gəlir. Burada “Vaqif” tamaşası səhnəyə qoyulur. Dram əsərindəki “Xuraman” rolunun ifaçısı xəstələnir və Rubabənı bu rolu ifa etmək üçünƏləsgər Ələkbərovun yanına gətirirlər. Rubabə Muradovanın oxusu, zəngulələri məşhur aktyoru valeh edir və o, dərhal bu gənc, uzun hörüklü qızı şəhərəaparıb ona təhsil verməyi qərara alır. Beləliklə, ərdəbilli Rubabə Muradova Bakı əhalisinin, Azərbaycan xalqının sevimlisinə çevrilir.
...Təbiidir ki, mədəniyyət və incəsənətin inkişafısabitlik, azadlıq, əmin – amanlıqla sıx bağlıdır. Yuxarıda yazdıqlarımız Şimal və Cənub Azərbaycanının keşməkeşli günlərində, illərində olmuşdur. Lakin bu dövrdə yəni, Səttarxanhərəkatı dövründə, Məmməd Əmin Rəsulzadə simasının, mütəfəkkir azadlıq carçısının yaşadığı illərdə azərbaycanın mədəniyyət işçilərinin fəaliyyəti mümkün idi. XX əsr Azərbaycan siyasi mədəniyyətimizin formalaşmasında uğurla mübarizə aparanƏ. Topçubaşov yazırdı:“Allah biz türklərəanadangəlmə təbii işləməkistedadı verib, ruslar çalışır ki, bizim xalqdaolan bu istedadı öldürsün. Bizi təhkimçi halınasalsınlar ki, biz kölə vəziyyətinə düşək bəzəlil xalq olaq.”
....2009 cu il avqustun 26 da Aszərbaycan yazıcılar Birliyinin “Natavan” klubunda (bu otaq tarixi şəxsiyyət, böyük türk “sevda”sı ilə yaşayan Seyid Cəfər Pişəvərinin iş otağı olub) 1945- 1946 cı illərdə Güney Azərbaycanında qurulmuş Milli Hökumətin banisi Seyid Cəfər Pişəvərinin anadan olmasının 117- ci ildönümü münasibətilə dəyirmi masa keçirildi.
AMEA- nın Şərqşünaslıq İnstitutunundirektoru, millət vəkili Gövhər Baxşəliyeva Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının simvoluna çevrilmiş bir şəxsiyyət – Seyid Cəfər Pişəvərinin ad günündə dəyirmi masa arxasında məruzə ilə çıxış etmişdir:
“Azərbaycan xalqı tarixboyu azadlığa canatmışdır. Azərbaycanın Quzeyində1918- ci ildə Xalq Cümhuriyyətiqurulduğu kimi, Güneydə də 1905- 1911 ci illərdə Məşturə inqilabı ( Səttərxanhərəkatı), 1920- ci ildə Azadistan dövləti (Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatı) və 1945 -1946 cı illərdə Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi altındaMilli Hökumət yaradılıb.Onların hamısı xəyanətlərnəticəsində süquta uğramasına, qan içində boğulmasına baxmayaraq, ikiyə bölünmüş xalqımızım taleyində böyük rol oynayıbvə iz qoyub.Bunun nəticəsi olaraq, 1991 ci ildə AzərbaycanınQuzeyində müstəqillik əldəolunub”.
Bu gün doğma vətənimizdə hər kəs Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə xidmət edən və ad qazanan incəsənət xadimlərinitanıyır. Bildiyimiz kimi, Azərbaycanda demokratiya və aşkarlıq hökmsürür. İstedadı olan hər bir kəsə şəraityaradılır. Yeni – yeni musiqi layihələri, müsabiqə proyektləri meydana çıxır. Müasir, qloballaşan və inkişaf edən texnika əsrində istedadı büruzə vermək və ad qazanmaq çox da çətin deyildir. Lakin gənclər bunu daunutmamalıdır ki, keçmişini bilməyən gələcəyə gedə bilməz. Elə bunagörə də, bu gün hər bir gənc Azərbaycanın tarixini, mədəniyyətini gözəl bilməli vəunutmamalıdır. Yazımızın Güney Azərbaycanı ilə bağlılığı da ikiyə bölünmüş Azərbaycanın yaralıtaleyinin gələcək nəsillər tərəfindənunudulmamasına bir daha işarədir.
AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun
“Qafqaz Albaniyası incəsənəti və memarlığı” şöbəsinin
aparıcı elmi işçisi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Sehranə Ələsgər qızı Kasimi
Baxış sayı: 1 466
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:01
Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyində antikorrupsiya mövzusunda təlim keçirilib
Bu gün, 10:36
Baş nazirin müavini Savelyev Rusiyada 75 aerodromun modernləşdirilməsi planlarını açıqladı
Dünən, 18:49
Kütləvi zəhərlənmə ilə bağlı araşdırma aparılır
Dünən, 18:12
Beşinci sinif şagirdinin atası müəllimə hücum edib
Dünən, 18:09
BƏƏ yeni "viral" şokolad batonunu buraxıb
12-11-2025, 16:35
Tokayev Rusiya ilə nüvə elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müqavilə üzərində işlərdən danışdı
12-11-2025, 14:51
Moskva vilayəti ölkənin əsas Yeni il ağacını seçib
12-11-2025, 14:46
25 mərcan daşıyan sərnişin saxlanılıb
12-11-2025, 14:26
Rusiya 2025-ci ildə Avropanın altıncı ən böyük şərab istehsalçısı olacaq
12-11-2025, 08:55
TASS: Rusiya və Türkiyə sanksiyalar səbəbindən ödəniş məsələlərini hələ də həll etməyiblər
12-11-2025, 08:35
Paraddakı F-16 texnikləri təyyarədə olub - Qəzaya səbəb nədir?
11-11-2025, 19:20
Rüşvət verməyə cəhd etdiyinə görə həbs edilib.
11-11-2025, 09:42
Məktəb avtobusu yanıb; xəsarət alan yoxdur
11-11-2025, 00:25
“Xudayar, Zəngilandayıq, salam de” - Video
10-11-2025, 20:35
Ekspert Zavyalov: "İran və Rusiya arasında Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi (BND) Süveyş Kanalına alternativ olmayacaq"
10-11-2025, 20:31
Tramp bağlanmada iştirak etməyən hava nəqliyyatı dispetçerləri üçün 10.000 dollar bonus təklif etdi
10-11-2025, 16:18
Sinxron üzgüçü Romaşina Rusiya milli komandasının baş məşqçisi olmaq imkanına görə minnətdarlığını bildirib
10-11-2025, 10:31
Talismanının qalibiyyətinə kömək etdiyini açıqladı
9-11-2025, 22:10
Sülhün təşviqinə görə "Emblem Mundus" mükafatını aldı
9-11-2025, 19:28
Dövlət Bayrağı Gününün mənəvi əhəmiyyəti
9-11-2025, 10:19
"Mash": Beş nəfər botulizm xəstəliyinə yoluxub
8-11-2025, 18:42
Patriarx Kirill Medvedevə "Dmitri Donskoy" ordenini təqdim etdi
8-11-2025, 17:55
Məktəbli terrorçulara kömək etdiyinə görə həbs edilib
7-11-2025, 19:14
RST: Rus turistlər Asiyada baş verən "Kalmaegi" tayfunu səbəbindən səyahət paketlərini geri qaytarmayıblar
7-11-2025, 09:51
Bir qız nənəsinin telefonundan fırıldaqçılara 180.000 rubl köçürüb
6-11-2025, 20:51
Firudin Qurbanov konfransda iştirak etdi - Fotolar
6-11-2025, 20:45
Sektor müdirinə töhmət verildi - Yenilənib
6-11-2025, 20:21
Keçmiş səhiyyə naziri şərti olaraq azadlığa buraxıldı
6-11-2025, 20:15
"Kommersant": Rusiyada donuz ətinin qiyməti düşür
6-11-2025, 20:09
Üç nəfər dəm qazından zəhərlənərək ölüb
6-11-2025, 20:00
Putin həmişə cüdo, sambo və güləşdən həzz aldığını bildirib
6-11-2025, 19:53
ABŞ Çin idxalına tarifləri bir il müddətinə təxirə salıb
5-11-2025, 21:33
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Culfada seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib - FOTO
5-11-2025, 20:55
Taikonautlar ilk dəfə orbitdə barbekü bişirdilər
5-11-2025, 20:05
Litva Baş naziri: "Vilnüs Minsklə yük maşınlarının geri qaytarılması ilə bağlı danışıqlar aparmaq istəyir"
5-11-2025, 19:59
Rosatom: Macarıstan "Paks II" Atom Elektrik Stansiyasının tikintisi üçün lisenziya verib