23:52 / 22-09-2023
Şəhid Zamin Abbasov Sumqayıtda dəfn olundu-VİDEO+FOTOLAR
22:15 / 22-09-2023
Güləşçimiz 3-cü dəfə dünya çempionu oldu
21:09 / 22-09-2023
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
16:55 / 22-09-2023
“Meydanda qalan döyüşçülərin meyitlərinin toplanması üçün iş aparılır”
23:23 / 21-09-2023
Sədaqət Vəliyeva: "Azərbaycanın səbri ilə oynamaq, humanistliyindən istifadə etmək olmaz"
23:06 / 21-09-2023
Vətən müharibəsindən lokal antiterror əməliyatına qədər olan dövrü də ciddi təhlil etməliyik-Şahin İsmayılov
22:17 / 21-09-2023
Baş Prokurorluq: "RSK-nın 5 nəfər hərbi qulluqçusu həlak olub"
15:50 / 21-09-2023
Saatlı rayonunda “Axısxa türkləri - Azərbaycanın sosial və mədəni həyatında rolu” adlı tədbir keçirildi
15:25 / 21-09-2023
Milli ordunun şəhid baş leyetenantı dəfn olundu-VİDEO+FOTOLAR
04:55 / 21-09-2023
Sumqayıtda şəhid polislər dəfn olundu-VİDEO+FOTOLAR
23:40 / 19-09-2023
Media nümayəndələri və sosial şəbəkə istifadəçilərinin nəzərinə
23:32 / 19-09-2023
Dövlət Dumasının deputatı Zelenskinin çıxışını biabırçılıq adlandırıb
23:26 / 19-09-2023
Putin qıza Spitz balası hədiyyə edib
23:19 / 19-09-2023
İrəvanda etirazçılar polisə butulka atıblar
23:13 / 19-09-2023
Yeni Zelandiyada elektron raket buraxılışı uğursuz olub
23:08 / 19-09-2023
Bakaev rəsmi olaraq “Əl-Vəhda” klubunun yeni oyunçusu kimi təqdim edilib
22:57 / 19-09-2023
Ərdoğan sülh istəyir və Bakı əməliyyatını dəstəkləyir
22:50 / 19-09-2023
Güləşçi Məmmədov dünya çempionatında bürünc medal qazanıb
22:39 / 19-09-2023
"Ürək dözə bilmədi": aktyor Aleksey Yanin öldü
16:33 / 19-09-2023
“Türkiyə Azərbaycanın yanındadır” - Yaşar Güler
16:29 / 19-09-2023
Rusiya Silahlı Qüvvələri düşmənin onlarla PUA-sını məhv edib
16:20 / 19-09-2023
Ukrayna Polşa və Macarıstandan idxalı qadağan etmək istəyir
16:15 / 19-09-2023
Hava hücumundan müdafiə sistemləri Ukraynanın "Su-25" təyyarəsini vurub
16:11 / 19-09-2023
Ukraynanın baş naziri iqtisadiyyatı xilas etmək üçün Qərbdən 42 milyard dollar gözləyir
16:07 / 19-09-2023
Monteneqroda avtobus uçurumdan aşıb, ölənlər var
15:33 / 19-09-2023
Rusiya batut yığmasının keçmiş məşqçisi vəfat edib
15:28 / 19-09-2023
Ukraynaya məxsus pilotsuz uçan aparat Bryansk vilayəti üzərində zərərsizləşdirilib
15:24 / 19-09-2023
Biatlonçu Slivko fərdi yarışda qızıl medal qazanıb
15:20 / 19-09-2023
Başarov ilk baxışdan aşiq olduğu qızla evlənməyə hazırlaşırmış
15:12 / 19-09-2023
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Qarabağ münaqişəsinin bütün tərəfləri ilə danışıqlar aparır
15:06 / 19-09-2023
Şoyqunun Kim Çen Ina verdiyi hədiyyə məlum olub
14:59 / 19-09-2023
Ərdoğan deyib ki, Putinin sözlərinə etibar etmək olar
14:18 / 19-09-2023
Xankəndidə TOR Zenit-Raket kompleksi belə məhv edildi - Video
13:55 / 19-09-2023
Qarabağda antiterror tədbirlərinə başlanıldı - MN
13:50 / 19-09-2023
Ağdam artilleriya atəşinə tutulur
13:44 / 19-09-2023
Həlak olan polislərimizin - Fotoları
13:38 / 19-09-2023
Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu, Daxili İşlər Nazirliyi və Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin Mətbuat xidmətlərinin birgə məlumatı
13:16 / 19-09-2023
Emil Rəhmanov dünyasını dəyişdi
21:54 / 18-09-2023
Prokurorluğa işə qəbulla əlaqədar müsabiqə üzrə sənədlərin qəbulu sentyabrın 30-da başa çatdırılacaq
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
Tarix: 05-05-2023 20:34 | Bölmə: Ədəbiyyat
May ayının 5-i Azərbaycanın İstiqlal şairi, Türk dünyasının sevilən yazarı, bütün yaradıcılığı və şəxsi fəaliyyətilə türk dünyasının birliyinə xidmət göstərmiş Əhməd Cavadın (1892-1937) doğum günüdür.
Əhməd Cavad Azərbaycan ədəbiyyatının istiqlal mərhələsinin ən sanballı şairlərindən biridir. Görkəmli Azərbaycan şairi Əhməd Cavadın yaradıcılığı dövlətçiliyə sədaqət və tərənnum dolu nümunələri ilə fərqlənmişdir.
Əhməd Cavad o şairdir ki:
Soranlara mən bu yurdun
Anlatayım nəsiyəm:
Mən çeynənən bir ölkənin
Haqq bağıran səsiyəm –
deyə mənsub olduğu xalqının və ölkəsinin “haqq səsini bağıran” ruporu kimi çıxış etmişdir. Gözəl şeirlər müəllifi Əhməd Cavadın müəllifi olduğu Azərbaycanın ilk dövlət himnini indi də müasir nəsillər müstəqillik qüruru ilə oxuyurlar. Əhməd Cavad yaradıcılığının bu xüsusiyyətlərinə görə həm də milli ədəbiyyatımızda dövlətçilik atributlarını tərənnum edən yaradıcı sənətkarların ağsaqqalı və başçısıdır. Y.Qarayev onun haqqında yazır: “Gerbimiz öz rəngini, himnimiz öz musiqisini, marşımız öz ritmini Əhməd Cavadın poeziyasından alıb. ...Milli tarix, fəlsəfə və mənəviyyatla bağlı elə bir motiv yox idi ki, Əhməd Cavad ona toxunmamış olsun. Təkcə ücrəngli bayrağa altı nəğmə yazıb, “Dilimiz” şeirini (1913) qələmə alıb, əlifbaya poeziya həsr edib. ...Müsavatın ilk himni, ilk marşı, ilk bayrağı onun adı ilə olduğu kimi, ilk şəhidi, 37-də mehraba gətirdiyi ilk qurban da Əhməd Cavad olub”.
Vətəndaşlıq duyğularının tərənnümü ilə ədəbiyyata gələn Əhməd Cavad “haqq bağıran səsi” olduğu ölkəsinin dövlət müstəqilliyi əldə etdiyi illərdə bu müstəqilliyin tərənnümçüsünə çevrilmiş, onun dövlət himninin müəllifi olmaqla bərabər dövlət rəmzlərinə ən çox şeir qoşan və bu müstəqilliyin verdiyi qüruru daha çox tərənnüm və təbliğ edən şair kimi özünü təsdiq etmişdir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi qazandığı illərdə şair Azərbaycanın ucalan dövlət bayrağına ard-arda bir necə şeir yazmış, onun qürurunu əks etdirmiş və yaşatmışdır.
Ümumiyyətlə, demək lazımdır ki, 1920-ci illərə qədər Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə və onun dəyərlərinə açıq-açığına şeirlər yazan Əhmad Cavad 20-ci illərdən sonra onun kimilərin dövranı olmayan bir cəmiyyətdə daha çox simvolizələrdən istifadə etməklə əvvəlki xoşbəxt dövrana və illərə həsrət dolu şeirlər yazmaq məcburiyyətində qalmışdır. “Göy göl” əsəri daxil olmaqla şox əsərləri var idi ki, Əhməd cavad lirik şeirin ən gösəl örnəklərini yaratmışdı və romantik pafosla təbiətin tərənnümünü dilə gətirmişdi. Hətta “Göy göl” şeirini öz dövrünün tanınmış dövlət adamları lirik şeirin ən gözəl nümunəsi, Puşkin şeirindən seçilməyən sənətkarlıq nümunəsi hesab etmişdilər. Lakin 1923-cü ildə sonra Əhməd Cavadın qara günləri daha ağırlığı ilə başlamış, şairə göz verib, işıq verməmişdilər. Elə bu ağrılı başlanğıc da məhz şairin yüksək istedad və romantik lirik pafosla yazılmış “Göy göl” şeirində qəlbiqara tənqidçilərin müşahidə etdikləri siyasi notlarla mühakimə edilmişdi. Ümumiyyətlə, Sovet dövrünün “çekist ruhlu” tənqidçiləri bu müstəqillik nəğməkarı olan şairin bir çox əsərlərini siyasi motivlərlə tənqid və tənbeh etmişdilər. Lakin bu fikir doğrudur ki, böyük sənətkarın sovet dövründə yazdığı “Nə yazım”, “Azərbaycana” kimi bir sıra əsərlərində dövlət müstəqilliyinin devrilməsindən doğan milli kədər əsas motiv olmuşdur. “Nə üçündür”, “Madonnaya” (1922), “Sən ağlama” (1923), “Aya” (1923), “Gözəl qadın” (1924), “Unudulmuş sevda” (1924) şeirlərində şair Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin devrilməsini, gözəl vətəninin müstəmləkə boyunduruğuna keçməsini milli faciə kimi qarşılamış, bu faciə ilə heç cürə barışa bilməmişdir (T.Salamoğlu). Əhməd Cavadın turkiyəli tədqiqatcısı İ.M.Yıldırım da yazırdı ki: ““Unudulmuş sevda” şairin ideallarıdır”.
Ə.Cavadın sovet dövrü yaradıcılığı haqqında bunları da əlavə etmək olar ki, şair saxta Leninçi, Stalinçi şeirlər əhatəsində pambıqçılıqdan, əməkçilikdən, qara fəhləlikdən yazanda milli iradəni və müstəqilliyi qıran işğalçı və istilaçı diktaturanı ifşa edən misralar da söyləmişdir. Şairin “Səsli qız” əsərində, fikrimizcə, “Apardı sellər Saranı” xalq əfsanəsinin motivlərindən istifadə edilərək ellərin gözəlliyini və gözəl günlərini, xoşbəxtlik və bəxtəvərliyini aparan sərt üzlü diktatura və onun şər üzlü hökmdarından bəhs etmiş, sanki yeni bir əfsanə yaratmışdır. Əsərdə Neron və Firon kimi Allahlıq iddiasında olan əzazil hökmdarlarların taleyindən söhbət gedir. Əsərdə şərin mükəmməl obrazını yaratmaqla bərabər şərə yenilməyib də qətiyyətlə mübarizə aparan qəhrəman el qızlarından bəhs edilmişdir. Əsərdəki:
Fələk döndərdi zəhrə
Bu ölkənin payını.
Gülmək zatən yox idi
Ağlamaq oldu yasaq.
Zavallı məğlub ölkə,
Sənə nə hüquq, nə haqq!..
Şair bu misralarla əzilmiş, haqqı, hüququ boğulmuş bir xalqın taleyindən bəhs edərkən sanki öz ölkəsinin işğal altında olan taleyini ümumiləşdirmişdir. Şair:
Sara coşdu bir daha…
Coşdu qızın səsində
Ölkədə qaynayan kin.
Boş yerə bir ölkənin
Haqsızca axan qanı.
Saranın dodağında
Canlandı, oldu mahnı,
- deyə Sara kimi məğrur, qəhrəman qızları olan bir ölkənin diriliş hayqırtısını obrazlaşdırmışdır.
Şairin “Gəlmişəm pambıqlar diyarından”, “Kür”, “Pambıq dastanı” kimi əsərlərində sovet işğalı və diktaturasına qarşı sərt münasibət və nifrət yer almışdır. Mübariz bir xalqın iradəsini qırıb qara fəhlə və əkinçiyə çevirən, əməkçilik və zəhmətkeşlik adı altında əzilən, insanlıqdan məhrum olan, hər cür əzaba və məhrumiyyətə düçar olan xalqın məşəqqət və güzəranını, mənəvi vəziyyəti və psixoloji əhval-ruhiyyəsini təqdim etmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatında ölkənin Şimala və Cənuba ayrılmış uğursuz, kədərli taleyini obrazlaşdıran Araz lirikası mövcud olmuşdur. Hətta bir çox ədib və şairlər bu mövzuda daha çox tanınmışlar. Lakin daha böyük Azərbaycan, tarixi tale və Turan eli obrazını əks etdirən “Kür lirikası”nı Əhməd Cavad ədəbiyyata gətirmişdir. Ə.Cavad daha böyük, geniş bir coğrafiyanı, məxsusi olaraq Qərbi Azərbaycanı əhatə edərək kükrəyən, aşıb-coşan Kürün axış istiqamətində həm Azərbaycanın tarixi ərazilərini, həm də qardaş elləri anlamında türk birliyi poetik coğrafiyasını obrazlaşdırdığını düşünürük:
Dünyanın ilk çağından
Ərdahanın dağından.
Əski bürcün sağından
Çıxıb keçən, axan Kür!
“Alagöz”dən bu yana,
“Ağbaba”dan o yana.
Hey dayana-dayana
Gəzintiyə çıxan Kür!
Gürcücə “Matkovari”,
Türklərin qədim yarı.
Gəzib bir çox diyarı
Aşiqləri yaxan Kür!
“Araqva”ya ol yoldaş,
“Alazan”la qucaqlaş.
“Araz”ı götür birbaş
Get Xəzərdə yıkan” Kür! və s.
Ə.Cavadın həsrət dolu ifadə etdiyi coğrafi adlar mühaciərt ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndəsi Almas İldırımın da lirikasında bol-bol işlənmiş, Azərbaycanın tarixi bütövlüyü və Turan ellərinin nisgili öz əksini tapmışdır (Salam desəm, rüzgar alıb götürsə, Ağrı dağdan Alagözə ötürsə...). Ə.Cavadın Kür çayının axışı istiqamətində adlarını məxsusi olaraq nəzərə çarpdırdığı Alagöz, Ağbaba Qərbi Azərbaycanımızda mövcud olan dağ adlarıdır. Alagöz Kiçik Qafqaz sıra dağlarının Qərbi Azərbaycanımızı əhatə edən hissəsində olan ən hündür zirvəsidir. Ağbaba isə oradakı həm dağın, həm də mahalın adıdır. Görünür, şair ““Arazı” götür birbaş Get Xəzərdə yıkan Kür” deməklə Kürü bütün qolları ilə Azərbaycanı bağrını basaraq birləşdirmək fikrini ehtiva etmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatı və ictimai fikrinin inkişafında tutduğu əvəzsiz mövqeyinə görə ötən il Azərbayacan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev “Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sərəncamda deyilir: “Əhməd Cavad ədəbi-bədii fikir tarixində istiqlal şairi kimi özünəməxsus dəsti-xətti ilə seçilən, müstəsna mövqeyə malik söz ustalarındandır. Bütün qəlbi ilə bağlı olduğu doğma xalqının müstəqillik ideallarına həyatı boyu sadiq qalmış sənətkarın azadlıq motivləri ilə zəngin yaradıcılığı milli məfkurədən yoğrulmuşdur. Azərbaycanın dövlət rəmzlərini yüksək şeriyyətlə alovlu tərənnüm edən şairin müstəqil dövlətçiliyə sevgi aşılayan əsərləri dərin vətənpəvərlik duyğularının heyrətamiz poetik ifadəsidir”.
Ümumiyyətlə, dövlətcilik yönlü vətəndaşlıq lirikası və dövlət atributlarının müstəqilllik duyğularının ifadəçisi kimi tərənnümü Əhməd Cavad yaradıcılığı üçün səciyyəvidir. Əhməd Cavad yaradıclığındakı türk birliyi ideyası, poetik pafosu və ictimai diktəsi ilə türk dünyasında çox sevilən bir sənətkara çevrilmişdir. Təsadüfi deyil ki, Qara dəniz üzərində türk gəmilərinin qazandığı qalibiyyətə sevinc duyğularından yaranmış “Çırpınırdın, Qara dəniz” şeiri hələ də bütöv türk dünyasında türk birliyinin himni kimi böyük hörmətlə səsləndirilir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 249
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-05-2023 20:34 | Bölmə: Ədəbiyyat
May ayının 5-i Azərbaycanın İstiqlal şairi, Türk dünyasının sevilən yazarı, bütün yaradıcılığı və şəxsi fəaliyyətilə türk dünyasının birliyinə xidmət göstərmiş Əhməd Cavadın (1892-1937) doğum günüdür.
Əhməd Cavad Azərbaycan ədəbiyyatının istiqlal mərhələsinin ən sanballı şairlərindən biridir. Görkəmli Azərbaycan şairi Əhməd Cavadın yaradıcılığı dövlətçiliyə sədaqət və tərənnum dolu nümunələri ilə fərqlənmişdir.
Əhməd Cavad o şairdir ki:
Soranlara mən bu yurdun
Anlatayım nəsiyəm:
Mən çeynənən bir ölkənin
Haqq bağıran səsiyəm –
deyə mənsub olduğu xalqının və ölkəsinin “haqq səsini bağıran” ruporu kimi çıxış etmişdir. Gözəl şeirlər müəllifi Əhməd Cavadın müəllifi olduğu Azərbaycanın ilk dövlət himnini indi də müasir nəsillər müstəqillik qüruru ilə oxuyurlar. Əhməd Cavad yaradıcılığının bu xüsusiyyətlərinə görə həm də milli ədəbiyyatımızda dövlətçilik atributlarını tərənnum edən yaradıcı sənətkarların ağsaqqalı və başçısıdır. Y.Qarayev onun haqqında yazır: “Gerbimiz öz rəngini, himnimiz öz musiqisini, marşımız öz ritmini Əhməd Cavadın poeziyasından alıb. ...Milli tarix, fəlsəfə və mənəviyyatla bağlı elə bir motiv yox idi ki, Əhməd Cavad ona toxunmamış olsun. Təkcə ücrəngli bayrağa altı nəğmə yazıb, “Dilimiz” şeirini (1913) qələmə alıb, əlifbaya poeziya həsr edib. ...Müsavatın ilk himni, ilk marşı, ilk bayrağı onun adı ilə olduğu kimi, ilk şəhidi, 37-də mehraba gətirdiyi ilk qurban da Əhməd Cavad olub”.
Vətəndaşlıq duyğularının tərənnümü ilə ədəbiyyata gələn Əhməd Cavad “haqq bağıran səsi” olduğu ölkəsinin dövlət müstəqilliyi əldə etdiyi illərdə bu müstəqilliyin tərənnümçüsünə çevrilmiş, onun dövlət himninin müəllifi olmaqla bərabər dövlət rəmzlərinə ən çox şeir qoşan və bu müstəqilliyin verdiyi qüruru daha çox tərənnüm və təbliğ edən şair kimi özünü təsdiq etmişdir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi qazandığı illərdə şair Azərbaycanın ucalan dövlət bayrağına ard-arda bir necə şeir yazmış, onun qürurunu əks etdirmiş və yaşatmışdır.
Ümumiyyətlə, demək lazımdır ki, 1920-ci illərə qədər Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə və onun dəyərlərinə açıq-açığına şeirlər yazan Əhmad Cavad 20-ci illərdən sonra onun kimilərin dövranı olmayan bir cəmiyyətdə daha çox simvolizələrdən istifadə etməklə əvvəlki xoşbəxt dövrana və illərə həsrət dolu şeirlər yazmaq məcburiyyətində qalmışdır. “Göy göl” əsəri daxil olmaqla şox əsərləri var idi ki, Əhməd cavad lirik şeirin ən gösəl örnəklərini yaratmışdı və romantik pafosla təbiətin tərənnümünü dilə gətirmişdi. Hətta “Göy göl” şeirini öz dövrünün tanınmış dövlət adamları lirik şeirin ən gözəl nümunəsi, Puşkin şeirindən seçilməyən sənətkarlıq nümunəsi hesab etmişdilər. Lakin 1923-cü ildə sonra Əhməd Cavadın qara günləri daha ağırlığı ilə başlamış, şairə göz verib, işıq verməmişdilər. Elə bu ağrılı başlanğıc da məhz şairin yüksək istedad və romantik lirik pafosla yazılmış “Göy göl” şeirində qəlbiqara tənqidçilərin müşahidə etdikləri siyasi notlarla mühakimə edilmişdi. Ümumiyyətlə, Sovet dövrünün “çekist ruhlu” tənqidçiləri bu müstəqillik nəğməkarı olan şairin bir çox əsərlərini siyasi motivlərlə tənqid və tənbeh etmişdilər. Lakin bu fikir doğrudur ki, böyük sənətkarın sovet dövründə yazdığı “Nə yazım”, “Azərbaycana” kimi bir sıra əsərlərində dövlət müstəqilliyinin devrilməsindən doğan milli kədər əsas motiv olmuşdur. “Nə üçündür”, “Madonnaya” (1922), “Sən ağlama” (1923), “Aya” (1923), “Gözəl qadın” (1924), “Unudulmuş sevda” (1924) şeirlərində şair Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin devrilməsini, gözəl vətəninin müstəmləkə boyunduruğuna keçməsini milli faciə kimi qarşılamış, bu faciə ilə heç cürə barışa bilməmişdir (T.Salamoğlu). Əhməd Cavadın turkiyəli tədqiqatcısı İ.M.Yıldırım da yazırdı ki: ““Unudulmuş sevda” şairin ideallarıdır”.
Ə.Cavadın sovet dövrü yaradıcılığı haqqında bunları da əlavə etmək olar ki, şair saxta Leninçi, Stalinçi şeirlər əhatəsində pambıqçılıqdan, əməkçilikdən, qara fəhləlikdən yazanda milli iradəni və müstəqilliyi qıran işğalçı və istilaçı diktaturanı ifşa edən misralar da söyləmişdir. Şairin “Səsli qız” əsərində, fikrimizcə, “Apardı sellər Saranı” xalq əfsanəsinin motivlərindən istifadə edilərək ellərin gözəlliyini və gözəl günlərini, xoşbəxtlik və bəxtəvərliyini aparan sərt üzlü diktatura və onun şər üzlü hökmdarından bəhs etmiş, sanki yeni bir əfsanə yaratmışdır. Əsərdə Neron və Firon kimi Allahlıq iddiasında olan əzazil hökmdarlarların taleyindən söhbət gedir. Əsərdə şərin mükəmməl obrazını yaratmaqla bərabər şərə yenilməyib də qətiyyətlə mübarizə aparan qəhrəman el qızlarından bəhs edilmişdir. Əsərdəki:
Fələk döndərdi zəhrə
Bu ölkənin payını.
Gülmək zatən yox idi
Ağlamaq oldu yasaq.
Zavallı məğlub ölkə,
Sənə nə hüquq, nə haqq!..
Şair bu misralarla əzilmiş, haqqı, hüququ boğulmuş bir xalqın taleyindən bəhs edərkən sanki öz ölkəsinin işğal altında olan taleyini ümumiləşdirmişdir. Şair:
Sara coşdu bir daha…
Coşdu qızın səsində
Ölkədə qaynayan kin.
Boş yerə bir ölkənin
Haqsızca axan qanı.
Saranın dodağında
Canlandı, oldu mahnı,
- deyə Sara kimi məğrur, qəhrəman qızları olan bir ölkənin diriliş hayqırtısını obrazlaşdırmışdır.
Şairin “Gəlmişəm pambıqlar diyarından”, “Kür”, “Pambıq dastanı” kimi əsərlərində sovet işğalı və diktaturasına qarşı sərt münasibət və nifrət yer almışdır. Mübariz bir xalqın iradəsini qırıb qara fəhlə və əkinçiyə çevirən, əməkçilik və zəhmətkeşlik adı altında əzilən, insanlıqdan məhrum olan, hər cür əzaba və məhrumiyyətə düçar olan xalqın məşəqqət və güzəranını, mənəvi vəziyyəti və psixoloji əhval-ruhiyyəsini təqdim etmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatında ölkənin Şimala və Cənuba ayrılmış uğursuz, kədərli taleyini obrazlaşdıran Araz lirikası mövcud olmuşdur. Hətta bir çox ədib və şairlər bu mövzuda daha çox tanınmışlar. Lakin daha böyük Azərbaycan, tarixi tale və Turan eli obrazını əks etdirən “Kür lirikası”nı Əhməd Cavad ədəbiyyata gətirmişdir. Ə.Cavad daha böyük, geniş bir coğrafiyanı, məxsusi olaraq Qərbi Azərbaycanı əhatə edərək kükrəyən, aşıb-coşan Kürün axış istiqamətində həm Azərbaycanın tarixi ərazilərini, həm də qardaş elləri anlamında türk birliyi poetik coğrafiyasını obrazlaşdırdığını düşünürük:
Dünyanın ilk çağından
Ərdahanın dağından.
Əski bürcün sağından
Çıxıb keçən, axan Kür!
“Alagöz”dən bu yana,
“Ağbaba”dan o yana.
Hey dayana-dayana
Gəzintiyə çıxan Kür!
Gürcücə “Matkovari”,
Türklərin qədim yarı.
Gəzib bir çox diyarı
Aşiqləri yaxan Kür!
“Araqva”ya ol yoldaş,
“Alazan”la qucaqlaş.
“Araz”ı götür birbaş
Get Xəzərdə yıkan” Kür! və s.
Ə.Cavadın həsrət dolu ifadə etdiyi coğrafi adlar mühaciərt ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndəsi Almas İldırımın da lirikasında bol-bol işlənmiş, Azərbaycanın tarixi bütövlüyü və Turan ellərinin nisgili öz əksini tapmışdır (Salam desəm, rüzgar alıb götürsə, Ağrı dağdan Alagözə ötürsə...). Ə.Cavadın Kür çayının axışı istiqamətində adlarını məxsusi olaraq nəzərə çarpdırdığı Alagöz, Ağbaba Qərbi Azərbaycanımızda mövcud olan dağ adlarıdır. Alagöz Kiçik Qafqaz sıra dağlarının Qərbi Azərbaycanımızı əhatə edən hissəsində olan ən hündür zirvəsidir. Ağbaba isə oradakı həm dağın, həm də mahalın adıdır. Görünür, şair ““Arazı” götür birbaş Get Xəzərdə yıkan Kür” deməklə Kürü bütün qolları ilə Azərbaycanı bağrını basaraq birləşdirmək fikrini ehtiva etmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatı və ictimai fikrinin inkişafında tutduğu əvəzsiz mövqeyinə görə ötən il Azərbayacan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev “Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sərəncamda deyilir: “Əhməd Cavad ədəbi-bədii fikir tarixində istiqlal şairi kimi özünəməxsus dəsti-xətti ilə seçilən, müstəsna mövqeyə malik söz ustalarındandır. Bütün qəlbi ilə bağlı olduğu doğma xalqının müstəqillik ideallarına həyatı boyu sadiq qalmış sənətkarın azadlıq motivləri ilə zəngin yaradıcılığı milli məfkurədən yoğrulmuşdur. Azərbaycanın dövlət rəmzlərini yüksək şeriyyətlə alovlu tərənnüm edən şairin müstəqil dövlətçiliyə sevgi aşılayan əsərləri dərin vətənpəvərlik duyğularının heyrətamiz poetik ifadəsidir”.
Ümumiyyətlə, dövlətcilik yönlü vətəndaşlıq lirikası və dövlət atributlarının müstəqilllik duyğularının ifadəçisi kimi tərənnümü Əhməd Cavad yaradıcılığı üçün səciyyəvidir. Əhməd Cavad yaradıclığındakı türk birliyi ideyası, poetik pafosu və ictimai diktəsi ilə türk dünyasında çox sevilən bir sənətkara çevrilmişdir. Təsadüfi deyil ki, Qara dəniz üzərində türk gəmilərinin qazandığı qalibiyyətə sevinc duyğularından yaranmış “Çırpınırdın, Qara dəniz” şeiri hələ də bütöv türk dünyasında türk birliyinin himni kimi böyük hörmətlə səsləndirilir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 249
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
1-05-2023, 21:21
KAMAL CAMALOV TƏDQİQATÇILIQ VƏ NATİQLİK MƏHARƏTİİLƏ SEÇİLƏN TƏDQİQATÇI ALİMDİR-Əbülfət Pələngov
28-04-2023, 22:44
Vüqar Əhmədi- İbrahim Yusifoğlu
26-04-2023, 21:13
“Şərur rayonunun tarixi” monoqrafiyası nəşr olunub
18-04-2023, 20:48
Gülbəniz Babayeva: "40 ilə yaxın zəngin və məhsuldar yaradıcılıq yolu keçib Vüqar Əhməd"- VÜQAR ƏHMƏD-60
16-04-2023, 01:19
GETMİŞDİM, YENƏ GƏLDİM,,,-İSMAYIL İMANZADƏ MƏRCANLI
9-04-2023, 01:02
MÜSABİQƏ UĞURLA SONA ÇATDI- HEYDƏR ƏLİYEV-100
5-04-2023, 02:27
Yeni monoqrafiya təqdim olunub
1-04-2023, 19:55
Erməni vandalizmindən bəhs edən toplu çapdan çıxıb
29-03-2023, 22:25
QİSAS - hekayə-Rəna Abdullayeva
29-03-2023, 20:09
Həyat çəkib çox sınağa, gah alqışa, gah qınağa, dönüb sözü nur, çırağa...-VÜQAR ƏHMƏD – 60
28-03-2023, 22:45
İlahiyyat İnstitutu növbəti dərsliyini nəşr etdirib
26-03-2023, 21:36
Aqata Kristinin kitabları senzuraya məruz qalıb
15-03-2023, 00:01
85 yaşı tamam olan Anar: “105 il yaşamaq istəyirəm”
14-03-2023, 08:19
Bakıda Mehmet Akif Ersoyun yubileyi keçirildi
8-03-2023, 23:55
Yazıçı Daria Dontsova ərini itirdi
5-03-2023, 02:49
Qənirə Paşayeva tanınmış şair-tərcüməçi İbrahim İlyaslı ilə görüşüb,onu yubileyi münasibəti ilə təbrik edib
3-03-2023, 01:11
Aşqin Yenisey: "Hacı Şahin adımı telefonda eşidən kimi cavab verdi ki, hardasınız?"
24-02-2023, 20:13
XOCALI FACİƏSİ AZƏRBAYCANLILARA QARŞI SOYQIRIMI AKTI, XALQIMIZIN QƏHRƏMANLIQ NÜMUNƏSİDİR-Ramiz QASIMOV
24-02-2023, 12:07
XOCALI QƏTLİAMINDAN BƏHS EDƏN“MEŞƏ PƏRİSİ”, “YARALI QADIN”, “MƏSUM”HEKAYƏLƏRİ HAQQINDA FİKİRLƏRİM
22-02-2023, 19:27
GÖRKƏMLİ AZƏRBAYCAN YAZIÇISI VƏ ƏDİBİ CƏLİL MƏMMƏDQULUZADƏ-Ramiz QASIMOV
16-02-2023, 21:36
Əkbər Qoşalının şeirləri “Xudafərin”, “İdel” və “Dvina” jurnallarında işıq üzü görüb
16-02-2023, 20:19
ARAZ BİR QOLUMDUR, KÜR BİR QOLUMDUR...-Ramiz QASIMOV
11-02-2023, 21:48
NAXÇIVANIN BƏNZƏRSİZ TƏBİƏTİNİ NƏĞMƏ DİLİ İLƏ İFADƏ EDƏN İSLAM SƏFƏRLİ-İSLAM SƏFƏRLİ - 100-Kamal CAMALOV
10-02-2023, 22:59
İslam Səfərlinin 100 illiyi münasibətilə elmi konfrans olub