23:47 / 19-04-2024
“İzvestiya”nın hərbi müxbiri Semyon Eremin Şimal Hərbi Dairə zonasında ölüb
23:25 / 19-04-2024
Uspenskayanın direktoru müğənninin səhhətinin pisləşməsi ilə bağlı yayılan xəbərləri təkzib edib
23:18 / 19-04-2024
Üç İsrail raketi İraq ərazisinə düşüb
23:11 / 19-04-2024
"Monako"nun baş məşqçisi Hütter: "Qolovin əsas oyunçudur"
23:05 / 19-04-2024
WP: Ukrayna Silahlı Qüvvələri anlayır ki, səfərbərlik mərmi aclığı fonunda heç nəyi dəyişməyəcək
22:58 / 19-04-2024
Finlandiyanın Baş naziri və AK rəhbəri rusdilli sakinlərlə ünsiyyətə vaxt tapmadı
22:50 / 19-04-2024
"Üç balina" ticarət kompleksinin təsisçisi Sergey Zuev vəfat edib
22:38 / 19-04-2024
NATO-nun baş katibi Ukraynanın Rusiya Federasiyasındakı hərbi obyektlərə zərbələrini qanuni hesab edir
22:30 / 19-04-2024
UEFA "Aston Villa"nın qapıçısı Martinesi Konfrans Liqasından kənarlaşdırıb
22:23 / 19-04-2024
Rusiya hökuməti dost olmayan ölkələrdən gələn pivə üçün gömrük rüsumlarını artırıb
22:01 / 19-04-2024
Fövqəladə Hallar Nazirliyi moskvalılara güclü küləklə bağlı xəbərdarlıq edib
21:54 / 19-04-2024
ABC: İsrail İrandakı nüvə obyekti yaxınlığında hava hücumundan müdafiə radarını vurdu
12:41 / 19-04-2024
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
09:32 / 19-04-2024
Rusiya Müdafiə Nazirliyi Stavropol vilayətində "Tu-22M3" təyyarəsinin qəzaya uğradığını təsdiqləyib
09:27 / 19-04-2024
“Liverpul” “Atalanta”ya qalib gəlsə də, Avropa Liqasından kənarda qalıb
09:23 / 19-04-2024
"Bayer Leverkuzen" və "Roma" Avropa Liqasının finalına çıxmaq uğrunda mübarizə aparacaq
08:15 / 19-04-2024
Robert Vud: "Fələstin BMT-nin tamhüquqlu üzvü ola bilməz"
08:09 / 19-04-2024
Kuleba Kobaxidzeni Gürcüstanın “ukraynalaşması” ilə bağlı sözlərə görə tənqid edib
08:04 / 19-04-2024
Qadın 13 yaşlı oğluna bıçaqla hücum edib
07:59 / 19-04-2024
ABŞ Argentinaya müdafiə üçün 40 milyon dollar verir
07:53 / 19-04-2024
Əlcəzair Fələstinin BMT-yə üzvlüyü perspektivinə əmindir
07:49 / 19-04-2024
Ana və azyaşlı oğul yanğın nəticəsində ölüb
07:45 / 19-04-2024
İsrail İranda bir obyektə raket zərbəsi endirib
07:40 / 19-04-2024
Qəsdən adam öldürməkdə şübhəli bilinən şəxs tutulub
22:58 / 18-04-2024
Dövlət Departamenti: ABŞ Fələstinin BMT-yə daimi üzv kimi daxil olmasını dəstəkləməyəcək
22:52 / 18-04-2024
Makron: "Ukrayna üçün İsraillə eyni hava hücumundan müdafiə sistemi qurmaq mümkün deyil"
22:41 / 18-04-2024
CNN: Çad ABŞ-ı hərbi razılaşmanı pozmaqla hədələyir
22:32 / 18-04-2024
Zaxarova: "Kosovonun Avropa Şurasına daxil olmaq hüququ yoxdur"
22:27 / 18-04-2024
Mirançuk "Liverpul"la oyunda "Atalanta"nın start heyətində yer alıb
22:18 / 18-04-2024
Krımda “Ağ kostyum” neonasist qruplaşmasının 12 üzvü saxlanılıb
16:46 / 18-04-2024
Baş prokuror Çin Xalq Respublikasında işgüzar səfərdədir
16:34 / 18-04-2024
ABŞ Konqresinin üzvü Ukraynaya yardıma səs verənləri Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə qoşulmağa dəvət edib
16:04 / 18-04-2024
"Bild": Rusiya səfiri casusluqda şübhəli bilinənlərin həbsindən sonra Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
15:59 / 18-04-2024
“Rubin”in baş məşqçisi Rəhimov Premyer Liqada bir oyunluq cəzalanıb
15:59 / 18-04-2024
“Rubin”in baş məşqçisi Rəhimov Premyer Liqada bir oyunluq cəzalanıb
15:54 / 18-04-2024
SEPAH: İran İsrailin bütün nüvə obyektlərinin yerini müəyyənləşdirib və zərbə vurmağa hazırdır
15:42 / 18-04-2024
40-dan çox it aclıqdan və soyuqdan ölüb
15:36 / 18-04-2024
Bavariyada iki nəfər Rusiyaya casusluq etməkdə şübhəli bilinərək saxlanılıb
15:29 / 18-04-2024
Peskov: "Oçeretnının Fransadakı villasının həbsi qanunsuzdur"
15:24 / 18-04-2024
Ukrayna Silahlı Qüvvələri Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasının idman zalına pilotsuz təyyarə ilə yenidən hücum edib
VƏTƏNLƏ MƏN ARASINDA-İsa HƏBİBBƏYLİ-"Vərəqlərin günahı" kitabına ön söz
Tarix: 07-11-2021 09:38 | Bölmə: Ədəbiyyat
Sabaha-inamla.az tanınmış şairə Xalidə Nurayın yeni çapdan çıxmış "Vərəqlərin günahı" kitabına akademik İsa Həbibbəylinin yazdığı ön sözü təqdim edir:
VƏTƏNLƏ MƏN ARASINDA
Dünya-vətən-insan… Bu anlayışların fövqündə dayanan düşüncələr… Və bu düşüncələrin obrazlı şəkildə poetik hisslərinə gedən yol… Bu yolu çoxları gedə bilər, amma hər kəs ictimai fikrin təzahüründə mətləb və arzuların poetikləşməsinə nail ola bilməz. Bunun üçün mənəvi aləmin bütövlüyü və dünyəviliyi önəm daşıyır. Şairlər bu önəmin məncə ən gözəl biliciləridir.
Bu mənada düşünürəm ki, istedadlı şair Xalidə Nurayın zəngin poeziyası bu bütövlüyün əks-sədasından yoğrulmuş poetik dəyərin möhtəşəm nümunəsidir. Onun dünyaya baxışında haqqın-ədalətin harayı, həqiqətin nizam-intizamı yer alır.
Müəllif dünyaya gəlişimizi “öz köynəyindən” keçirərək söz dünyasında bir şair kimi gözəl tərənnüm etməklə onu haqqın mizanına çəkir:
Doğruların yalan olub,
Yalanların palan olub,
Haqsıza əl çalan olub,
Dünya, haqdan qaçma belə!
Yalanları üstündə bizi də köklədiyi və qəmini-dərdini bizə libas etdiyi dünyanı şair baxışı ilə məşhər ayağına çəkməklə, “vəfasız dünya” motivindən çıxış edərək əbədiyyəti yenidən canlandırmağa çalışır Xalidə xanım. Dünya mövzusuna poetik baxışları ilə orijinal olduğu qədər düşündürücü və əhəmiyyətli yanaşması şair mənini etiva edir. Dünyanı “acgöz bir dəyirman”a bənzətməsi, “üyünərsən ələyində” kimi danlağı, insanlığın haqqa-ədalətə qayıdışına işarə etməsi şairin bütün dünya gözəlliklərinin həyat fəlsəfəsinə uyarıdır.
Ümumiyyətlə, insanlıq üçün yaxşı nə varsa hamısını dünyanın ədalətində axtarmaq və dünya nizamına insanlığın səadəti kimi baxmaq düşüncəsi Xalidə Nurayın poetik dünyasında öz əks-sədasını unudulmaz xalq şairi Məmməd Arazın məşhur “Mən belə dünyanın nəyindən küsüm” şeirinin notlarında tapır. Və o, Məmməd Arazın “Mən belə dünyanın nəyindən küsüm” şeirində mənalandırdığı motivləri özünün poetik əlavələri ilə bir daha təsdiqləyir və təzələyir. Dünya haqqındakı baxışlarındakı genişlik, obrazlılıq və yenilik “Nəyindən küsüm” adı fərqli bir şeirin meydana çıxması ilə nəticələnir:
Tərbiyə bilməyən ədəb öyrədir,
Sualı bilməyən cavab öyrədir,
Nadanlar aqilə savad öyrədir,
“Mən belə dünyanın nəyindən küsüm?!”
Xalidə Nurayın bir insan və şairə kimi fərdi özünəməxsusluğu daha qabarıq şəkildə onun “Məni dünyamda gəzin” şeirlər silsiləsində ifadə olunmuşdur. Bu şeirlər silsiləsi onun şairəlik və insanlıq pasportudur. Şairənin təzadlı dünya, həyatın qəribəlikləri, fərqli insan simaları, təbiət hadisələri, mənəvi dəyərlər haqqındakı düşüncələri pak və bütöv bir əqidəyə malik kamil bir insan qəlbinin poeziyasıdır.
İnsan gülüşlə göz yaşları arasında dolaşan bir varlıqdır. Gülüşümüzlə, göz yaşlarımızın arasındakı olumla, ölüm yaxınlığı qədər doğmalığı dünyanın sərtliyində, oğeyliyində axtarsaq da, taleyimizlə barışmaz olan bir varlıq kimi dünyanı dərk etmək qədər gücümüzün zəifliyini də etiraf etməliyik. Şair qəlbinin dünyagörüşü isə tamam fərqlidir. O, bu oğeyliyin səbəbini, insani hisslərin gücünü insanlıq elmində təzahür etməsini önə çəkir. Və düzlükdə axtardığı öz dünyasını tapan şairə belə haray çəkir:
Yelkənsizəm, axtarıram öz dünyamı,
Çox aradım, tapammadım düz dünyamı,
Xalidəyəm, vərəqləyin söz dünyamı,
Görün, baxın, dəyər verin siz, dünyamı-
Haqqa doğru sıralanıb mənim dünyam!
Haqqın girdabında bulunan Xalidə Nurayın vətənə olan sevgisi, vətən haqqında düşüncələri şeirlərinin ana xəttindən qırmızı işıqla keçir. Bu, onun tükənməz vətən sevdası ilə bir yerdə, həm də vətənə şairanə münasibətin ifadəsidir. Bənzərsiz vətən sevdalı misralarında, aşkar hiss olunur ki, vətən sevgisində yazıb-yaradan bütün şairlərlə həmrəy olub, onlarla vahid mövqedə birləşən şairə vətən anlayışının, Azərbaycan andının, torpaq sevgisinin, dogma ana dilin poetik cəhətdən mənalandırılmasında özünəməxsus vətənnamə mənzərəsi yarada bilir. Bu mənada şairə Azərbaycan poeziyasına fərqli poeziya çələngi təqdim edir.
Müqəddəs Azərbaycan bayrağına həsr etdyi “Azərbaycan bayrağı” şeiri vətənpərvərliyin, vətənə və onun bayrağına olan sevginin bariz nümunəsidir:
Vətən qibləgahısan, əbədi şan yerimiz,
Sabaha doğan günəş, sabaha dan yerimiz,
Azadlığa səslənən tökülən qan yerimiz,
Tükənməz varlığınla ol yurdumun dayağı,
Azərbaycan bayrağı!
Xalidə Nurayın şeirlərinin şah damarı olan vətən mövzusu vətəndaşlıq duyğusunun və şairanə baxışların bənzərsiz şəkildə mənalandırılması deməkdir. Onun “Azərbaycan” şeirində Ana yurdunu “müqəddəslik məbədinin qibləgahı, zirvəsi”, “dinən həqiqət səsi” kimi mənalandıraraq tərənnüm etməsi Azərbaycan obrazı yaratmaq niyyətini ortaya qoyur. Bundan başqa “Səni sevənlərin özü vətən” misraları vətən məsələsinə münasibətinin dərinliyini əks etdirir.
Şairin ana dilimizə olan sevgisi, bu müqəddəsliyin tarixi köklərinə səyahət, daş yaddaşımızı misra-misra səhifələmək, vətən yaddaşını təzələmək kimi missiyası gələcək nəslə çatdımaqla şair etibarını, vətəndaş sədaqətini nümayiş etdirir.
Ana dilinə poetik baxışları bu ənənəvi şərəfli mövzuya nə qədər ürəkdən və dərindən bağlı olduğunu və mövzunu hansı bucaqdan mənalandırmaq istedadını meydana qoyur...
Qüdrətli Türk soyumuzun, daş yaddaşı,
Tarixləri silkələyən, nərəsidi.
Xətaidən nəsillərə miras qalan,
Qəhrəmanlıq səlnaməsi,
Xəlil Rza harayından,
Qopub gələn hür səsidi...
Haqsızlığı, cəhaləti, daşa basan,
Mirzə Cəlil dühasının,
Fəth olunmaz zirvəsidi...
Ana dilim!
Ana dilinə ana vətənin “söz günəşi” kimi məna verən şairə xanım onun dərin mahiyyətini və müqəddəsliyini özünəməxsus obrazlı düşüncələrlə ifadə edərək, milli qürur hissi ilə ana dili sevgisinin vəhdətini ilhamla tərənnüm etmişdir. Bu mənada “Ana dili” şeiri Azərbaycan poeziyasının Ana dili serialının fərqli bir səhifəsi kimi səslənir.
Xalidə Nurayın şeirləri yalnız Azərbaycanı ürəklə tərənnüm etməklə qalmır, vətənlə bir yerdə nəfəs alır. Doğma vətənin sevincləri də, ağrıları da onun şeirlərində əsil övlad-vətəndaş düşüncəsi ilə eyniləşir. O, “baş qoyub vətənin hər qarışında”, “eldə dastan olan Şərur elimiz”dən, “qərinələr yaddaşı, qeyrət qalası” Naxçıvandan, işğal altında qaldığı illərdə ermənilər tərəfindən dağıdılaraq siması dəyişdirilən Laçından, “Şuşasız vətən və vətənsiz Şuşa” ağrılarından, “dağlarının dumanı, çəni çəkilməyən” Qarabağ nisgilindən söz açmaqla dünənimizin, bu günümüzün vətən tarixini səhifələyərək, gələcəyə ümid duyğularını iç-içə təsvir etməyi zəruri sayır. Məsələnin bu cəhəti də Xalidə Nurayın poeziyasındakı bütövlük motivinin tərkib hissi kimi tamamlanır:
Qarabağda zühr edib qalibiyyət günəşi,
Qulac-qulac qolların sarıyıb sərt qışına.
Şəhidlik zirvəsindən zəfər yağışı yağır,
Qeyrət tacını qoyur yurdun qan yaddaşına.
Mövzuya bu cür davamlı bir prosesin poetik ifadəsi kimi yanaşmaq Xalidə Nurayın Qarabağda qazanılan tarixi zəfəri bütün fəlsəfəsi ilə, dərindən, əsaslı şəkildə dərk etməsinə və orijinal bədii vasitələrlə şərh etməsinə imkan yaradır. Buna görədir ki, qələbə mövzusunda yazdığı şeirlər dərkolunmuş bir gerçəkliyin poetik ifadəsi kimi mənalanır.
Azadlıģa çıxan məhbus "Qarabağım" adlı şeirində “Torpağın hər qarışında şəhid olur igidlərin gözlərindəki vətən sevdalı həsrətli gülüşlər” adlı poetik fikri hər şeyə aydınlıq gətirir. Və başına gətirilən faciələri sadalamqla məhbus həyatını dilə gətirməklə, Qarabağ dərdini misra misra ağlayır. Lakin bu ağlamaqda sevinc yaşları da var. Azadlıq sevinc yaşları… “Mənim Məkkəm, Mədinəm, İslamiyyət günəşi doğan qibləmsən Vətənim!”-deyən şairə son anda vətən sevincini ərşə çəkir.
"Laçına bənzəmir" şeirində Laçın dərdlərini şeir-şeir sıralayn şair vətən ağrılarına ağu deyir. Onun gözəlliklərini ruhunun gözəllikləri ilə eyniləşdirir;
Dağların harayı saçımı yolur,
Xatirəm saralır,ümidim solur,
Hocaz dağ yanğısı canımı alır,
Düşmənə əsirdir yamacım-yalım,
Buralar Laçına bənzəmir oğlum.
Qarabağ uğrunda gedən vətən savaşının əsas məqamlarına ayrı-ayrı şeirlər həsr edən şairə hələ torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda ədalətli və inadlı mübarizənin davam etdiyi günlərdə Azərbaycanın bu tarixi diyarında qalibiyyət günəşinin doğacağına dərin inamını ifadə edən şeirləri qələbə soraqlı bədii nümunələr olmaqla bərabər, həm də ilhamlandırıcı, ruhlandırıcıdır:
Qoy dünya şahid olsun bu tarixi savaşa,
Ali Baş Komandanım zəfərlə vursun başa,
Fəth eyləyək zirvəni Ulu Türkümlə qoşa,
Qarabağım bürünsün qələbə yağışına.
Xalidə Nurayın şeirləri sırasında təqdim etdiyi “Gözü yaşlı xoşbəxtlik” əslində liro-epik poemadır. Qarabağ savaşından bir ay sonra yazılmış bu poemada doğru olaraq xalqımızın qazandığı tarixi qələbə obrazlı şəkildə “gözü yaşlı xoşbəxtlik” adlandırılmışdır. Şairin təqdimatında bu ifadə otuz illik həsrətdən sonra sevincli göz yaşları ilə qarşılanan zəfər mənasını ifadə edir. Poemada torpaqlarımızın namərdcəsinə işğal edildikdən sonra otuz il ərzində dağıdılmasından, məşəqqətlərlə dolu olan qaçqın-köçkünlük həyatından, ən təsirlisi isə altı yaşlı uşağın qanlı müharibə təəssüratlarından bəhs edilməsi yaddaqalan epik təsvirlər vasitəsi ilə canlandırılır. Altı yaşlı uşaq artıq 36 yaşlı döyüşkən igiddir. Yalnız divarları qalmış evlərinə baxaraq 6 yaşında ikən gözünün önündə bu həyətdə ermənilərin atasını, anasını, bacı və qardaşını necə öldürülməsi səhnəsini acı hisslərlə xatırlayır.
Onda mən uşaq idim...
Altı yaşım var idi.
Ha qışqırdım, ağladım...
Atamı öldürməyin,
Mərhəmətsiz kafirin
qana batmış çirkablı,
ayağından asıldım.
Silahın qundağıyla
vurub məni susdurdu,
Anam nalə çəkirdi...
Naləsi göy üzündən
buludları dağıdıb
üstümüzə çökürdü.
"dəyməyin o körpəmə"
Deyə anam qışqırdı...
Bu məqamlarda Xalidə xanım erməni vəhşiliyinin səhnələrini təsvirsiz yaratmağa müvəffəq ola bilmişdir. Yaralanmış atanın sevərək əkib böyütdüyü çinar ağacından asılması, altı yaşlı uşağın isə mərhəmətsiz kafirin qana batmış çirkablı ayağından tutub dartması hadisəsi şairin yaratdığı ibrətamiz müharibə səhnəsidir.
Poemadakı üç yaşlı qız uşağının “bənövşə yanağı”nın, “qərənfil dodağı”nın qana boyadılması detalı da canlı və təsirlidir. Bütün bunlardan sonra Qələbə sevincinin “bir gözü ilə ağlayıb, bir gözü ilə gülmək” kimi mənalandırılması əsil insan duyğusu ilə ümumiləşir. “Gözü yaşlı xoşbəxtlik” anlayışı uzun illər işğal ağrısını yaşamış bir insanın qələbə sevincindən doğan göz yaşlarının poetik ifadəsidir.
Fikrimizcə, “Azərbaycan əsgəri” şeiri də Xalidə Nurayın vətən müharibəsi mövzusunda yazılmış ən yaxşı poetik nümunələrdən biridir. Haqqında çox yazılmış, hətta barəsində uğurlu mahnılar yaradılmış bu mövzuda da X. Nuray yeni obrazlı söz deyə bilmişdir. Şairənin vətən müharibəsində böyük cəsarət, şücaət və mərdlik nümunəsi olan Azərbaycan əsgəri haqqında yazdığı bu şeiri Müzəffər Ali Baş Komandanın əsgəri haqqında deyilmiş və yazılmış hazır mahnı mətnidir. Şeir obrazlılığı və orijinallığı ilə seçilir:
Yoğrulub öz qanıyla,
Ağrısına tən oldu.
Can verib torpağına
Müqəddəs Vətən oldu!
Qeyrətimin sipəri,
Azərbaycan əsgəri!
... Döyüşdə cəsarəti,
Bəllidi yad ellərə.
Şuşada savaşıyla,
Düşdü dildən-dillərə.
Oğuz, Türk nəvələri,
Azərbaycan əsgəri!
Boz qurdlar oylağında,
Şimşəyə dönüb çaxdı,
Ən hündür zirvələrə
Zəfər bayrağı taxdı
Tarixin daş əsəri,
Azərbaycan əsgəri!
“Atalı-analı dünyam” şeirləri ata ocağına sədaqət hissini əsil mənəvi dəyərə çevirən övladın nəsil-şəcərə qarşısındakı poetik hesabatıdır. Şairənin “Sevgili dünyam” şeirlər silsiləsi bənzərsiz məhəbbət şeirləri çələngidir. Bu şeirlərdə əsil insan üçün zəruri olan sədaqət, ləyaqət, etibar, vəfa kimi mənəvi dəyərlər poetik şəkildə mənalandırılmışdır. Bu şeirlər ata-övlad münasibətləri və sevgi-sədaqət motivləri haqqında şairin mənəvi aləmini ifadə edən və onun özünə məxsus olan təsirli və yaddaqalan monoloqlarıdır.
Fikrimizcə, bu şeirlərin içərisindən aydın bir qırmızı xətlə keçən əsl qadınlıq haqqında yazılmış ibrətamiz şeirlər, düşündürücü misralar qadın dünyasının fəlsəfəsini şeirlə mənalandıran mükəmməl poetik tezislərdir. Dünyaya gələcək yeni uşaq gözləyən analara həsr edilmiş “Qeybdən gələn sevgi” şeirindəki
Bir bədəndə iki ürək döyünür,
biri ana, biri bala ürəyi,
hər ürəkdə birgə sevgi böyüyür,
həm ananın, həm balanın gərəyi- misraları yaşanmış əsl ana düşüncəsinin təkrarsız şeiriyyətidir.
“Yaşayarkən ölən qadın” şeiri “unudub öz həyatın övladının acısıyla damla-damla əriyərək sönən”, “taleyilə barışaraq şükranlarla qarşılayan qədərini-qiymətini bilən”, “sevgi dolu səadəti kədərində, nisgilində bölən qadın”ların aydın və mənalı avtoporitetidir. Nəhayət, “Utanan qadın” şeiri Azərbaycan poeziyasında yaradılmış və hərtərəfli şəkildə işlənmiş mükəmməl qadın portreti hesab oluna bilər. Bu şeirdə müqəddəs anaların özünəməxsus bənzərsiz cizgiləri istedadla rəsm edilmişdir. “Utanan qadın” şeirinin konturları əsasında rəssamlarımız əsil bir ana obrazı yarada bilər:
İsməti, mənliyi öndə yeriyər,
Dərdini dərdiylə ölçər, kiriyər,
Gileyli bəxtinə yenə baş əyər,
Qara taleyndən utanan qadın!
Beləliklə, şairə Xalidə Nurayın şeirləri onun vətənlə özü, mənəvi dünyası, həyata və insana baxışları arasında olan saf, təmiz, səmimi duyğuların obrazlı bədii ifadəsindən ibarət olan ibrətamiz poetik nümunələridir. Oxuculara təqdim etdiyim “Özüntək yaşa” şeiri vətən qarşısında, özü ilə daxili-mənəvi dialoqunda, sənətə münasibətində də şairənin obrazını aydın şəkildə təsəvvür etməyə imkan verir:
Çalış ədəbinlə qazan hörməti,
Özünə sərf etmə kin-küdurəti,
Başından uca et sən ləyaqəti,
Həyatda gözəllik düz olmaqdadır.
Doğrusu, uzun illər etibarını gördüyüm qədim bir dostumdan Xalidə Nurayın şeir kitabına ön söz yazmaq təklifi alanda imzasına az rast gəldiyim bu müəllif haqqında hər hansı bir elmi bir söz demək üçün xeyli dərəcədə tərəddüt etmiş, nəhayət, dost sözündən çıxmamaq üçün ümumiləşmiş bir yazı yazaraq mənəvi borcumu yerinə yetirməklə vəziyyətdən çıxmaq qərarına gəlmişdim. Lakin Xalidə Nurayın “Vərəqlərin günahı” kitabının əlyazması ilə yaxından tanış olduqdan sonra müasir Azərbaycan şeirində öz dəsti-xətti, bənzərsiz obrazlı şeiriyyət aləmi, vətən, dünya və insan haqqında yetkin bədii söz demək qabiliyyəti olan bu ciddi qələm sahibinin əsərlərini geniş oxucu auditoriyasına təqdim etməyin zəruri olduğuna inandım. Və yeni çıxacaq kitab haqqında təəsuratlarımı yazıb, rahatlıqla öz imzamı qoydum.
İsa HƏBİBBƏYLİ
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti,
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru,
Millət vəkili, akademik
21 avqust 2021-ci il
Baxış sayı: 708
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-11-2021 09:38 | Bölmə: Ədəbiyyat
Sabaha-inamla.az tanınmış şairə Xalidə Nurayın yeni çapdan çıxmış "Vərəqlərin günahı" kitabına akademik İsa Həbibbəylinin yazdığı ön sözü təqdim edir:
VƏTƏNLƏ MƏN ARASINDA
Dünya-vətən-insan… Bu anlayışların fövqündə dayanan düşüncələr… Və bu düşüncələrin obrazlı şəkildə poetik hisslərinə gedən yol… Bu yolu çoxları gedə bilər, amma hər kəs ictimai fikrin təzahüründə mətləb və arzuların poetikləşməsinə nail ola bilməz. Bunun üçün mənəvi aləmin bütövlüyü və dünyəviliyi önəm daşıyır. Şairlər bu önəmin məncə ən gözəl biliciləridir.
Bu mənada düşünürəm ki, istedadlı şair Xalidə Nurayın zəngin poeziyası bu bütövlüyün əks-sədasından yoğrulmuş poetik dəyərin möhtəşəm nümunəsidir. Onun dünyaya baxışında haqqın-ədalətin harayı, həqiqətin nizam-intizamı yer alır.
Müəllif dünyaya gəlişimizi “öz köynəyindən” keçirərək söz dünyasında bir şair kimi gözəl tərənnüm etməklə onu haqqın mizanına çəkir:
Doğruların yalan olub,
Yalanların palan olub,
Haqsıza əl çalan olub,
Dünya, haqdan qaçma belə!
Yalanları üstündə bizi də köklədiyi və qəmini-dərdini bizə libas etdiyi dünyanı şair baxışı ilə məşhər ayağına çəkməklə, “vəfasız dünya” motivindən çıxış edərək əbədiyyəti yenidən canlandırmağa çalışır Xalidə xanım. Dünya mövzusuna poetik baxışları ilə orijinal olduğu qədər düşündürücü və əhəmiyyətli yanaşması şair mənini etiva edir. Dünyanı “acgöz bir dəyirman”a bənzətməsi, “üyünərsən ələyində” kimi danlağı, insanlığın haqqa-ədalətə qayıdışına işarə etməsi şairin bütün dünya gözəlliklərinin həyat fəlsəfəsinə uyarıdır.
Ümumiyyətlə, insanlıq üçün yaxşı nə varsa hamısını dünyanın ədalətində axtarmaq və dünya nizamına insanlığın səadəti kimi baxmaq düşüncəsi Xalidə Nurayın poetik dünyasında öz əks-sədasını unudulmaz xalq şairi Məmməd Arazın məşhur “Mən belə dünyanın nəyindən küsüm” şeirinin notlarında tapır. Və o, Məmməd Arazın “Mən belə dünyanın nəyindən küsüm” şeirində mənalandırdığı motivləri özünün poetik əlavələri ilə bir daha təsdiqləyir və təzələyir. Dünya haqqındakı baxışlarındakı genişlik, obrazlılıq və yenilik “Nəyindən küsüm” adı fərqli bir şeirin meydana çıxması ilə nəticələnir:
Tərbiyə bilməyən ədəb öyrədir,
Sualı bilməyən cavab öyrədir,
Nadanlar aqilə savad öyrədir,
“Mən belə dünyanın nəyindən küsüm?!”
Xalidə Nurayın bir insan və şairə kimi fərdi özünəməxsusluğu daha qabarıq şəkildə onun “Məni dünyamda gəzin” şeirlər silsiləsində ifadə olunmuşdur. Bu şeirlər silsiləsi onun şairəlik və insanlıq pasportudur. Şairənin təzadlı dünya, həyatın qəribəlikləri, fərqli insan simaları, təbiət hadisələri, mənəvi dəyərlər haqqındakı düşüncələri pak və bütöv bir əqidəyə malik kamil bir insan qəlbinin poeziyasıdır.
İnsan gülüşlə göz yaşları arasında dolaşan bir varlıqdır. Gülüşümüzlə, göz yaşlarımızın arasındakı olumla, ölüm yaxınlığı qədər doğmalığı dünyanın sərtliyində, oğeyliyində axtarsaq da, taleyimizlə barışmaz olan bir varlıq kimi dünyanı dərk etmək qədər gücümüzün zəifliyini də etiraf etməliyik. Şair qəlbinin dünyagörüşü isə tamam fərqlidir. O, bu oğeyliyin səbəbini, insani hisslərin gücünü insanlıq elmində təzahür etməsini önə çəkir. Və düzlükdə axtardığı öz dünyasını tapan şairə belə haray çəkir:
Yelkənsizəm, axtarıram öz dünyamı,
Çox aradım, tapammadım düz dünyamı,
Xalidəyəm, vərəqləyin söz dünyamı,
Görün, baxın, dəyər verin siz, dünyamı-
Haqqa doğru sıralanıb mənim dünyam!
Haqqın girdabında bulunan Xalidə Nurayın vətənə olan sevgisi, vətən haqqında düşüncələri şeirlərinin ana xəttindən qırmızı işıqla keçir. Bu, onun tükənməz vətən sevdası ilə bir yerdə, həm də vətənə şairanə münasibətin ifadəsidir. Bənzərsiz vətən sevdalı misralarında, aşkar hiss olunur ki, vətən sevgisində yazıb-yaradan bütün şairlərlə həmrəy olub, onlarla vahid mövqedə birləşən şairə vətən anlayışının, Azərbaycan andının, torpaq sevgisinin, dogma ana dilin poetik cəhətdən mənalandırılmasında özünəməxsus vətənnamə mənzərəsi yarada bilir. Bu mənada şairə Azərbaycan poeziyasına fərqli poeziya çələngi təqdim edir.
Müqəddəs Azərbaycan bayrağına həsr etdyi “Azərbaycan bayrağı” şeiri vətənpərvərliyin, vətənə və onun bayrağına olan sevginin bariz nümunəsidir:
Vətən qibləgahısan, əbədi şan yerimiz,
Sabaha doğan günəş, sabaha dan yerimiz,
Azadlığa səslənən tökülən qan yerimiz,
Tükənməz varlığınla ol yurdumun dayağı,
Azərbaycan bayrağı!
Xalidə Nurayın şeirlərinin şah damarı olan vətən mövzusu vətəndaşlıq duyğusunun və şairanə baxışların bənzərsiz şəkildə mənalandırılması deməkdir. Onun “Azərbaycan” şeirində Ana yurdunu “müqəddəslik məbədinin qibləgahı, zirvəsi”, “dinən həqiqət səsi” kimi mənalandıraraq tərənnüm etməsi Azərbaycan obrazı yaratmaq niyyətini ortaya qoyur. Bundan başqa “Səni sevənlərin özü vətən” misraları vətən məsələsinə münasibətinin dərinliyini əks etdirir.
Şairin ana dilimizə olan sevgisi, bu müqəddəsliyin tarixi köklərinə səyahət, daş yaddaşımızı misra-misra səhifələmək, vətən yaddaşını təzələmək kimi missiyası gələcək nəslə çatdımaqla şair etibarını, vətəndaş sədaqətini nümayiş etdirir.
Ana dilinə poetik baxışları bu ənənəvi şərəfli mövzuya nə qədər ürəkdən və dərindən bağlı olduğunu və mövzunu hansı bucaqdan mənalandırmaq istedadını meydana qoyur...
Qüdrətli Türk soyumuzun, daş yaddaşı,
Tarixləri silkələyən, nərəsidi.
Xətaidən nəsillərə miras qalan,
Qəhrəmanlıq səlnaməsi,
Xəlil Rza harayından,
Qopub gələn hür səsidi...
Haqsızlığı, cəhaləti, daşa basan,
Mirzə Cəlil dühasının,
Fəth olunmaz zirvəsidi...
Ana dilim!
Ana dilinə ana vətənin “söz günəşi” kimi məna verən şairə xanım onun dərin mahiyyətini və müqəddəsliyini özünəməxsus obrazlı düşüncələrlə ifadə edərək, milli qürur hissi ilə ana dili sevgisinin vəhdətini ilhamla tərənnüm etmişdir. Bu mənada “Ana dili” şeiri Azərbaycan poeziyasının Ana dili serialının fərqli bir səhifəsi kimi səslənir.
Xalidə Nurayın şeirləri yalnız Azərbaycanı ürəklə tərənnüm etməklə qalmır, vətənlə bir yerdə nəfəs alır. Doğma vətənin sevincləri də, ağrıları da onun şeirlərində əsil övlad-vətəndaş düşüncəsi ilə eyniləşir. O, “baş qoyub vətənin hər qarışında”, “eldə dastan olan Şərur elimiz”dən, “qərinələr yaddaşı, qeyrət qalası” Naxçıvandan, işğal altında qaldığı illərdə ermənilər tərəfindən dağıdılaraq siması dəyişdirilən Laçından, “Şuşasız vətən və vətənsiz Şuşa” ağrılarından, “dağlarının dumanı, çəni çəkilməyən” Qarabağ nisgilindən söz açmaqla dünənimizin, bu günümüzün vətən tarixini səhifələyərək, gələcəyə ümid duyğularını iç-içə təsvir etməyi zəruri sayır. Məsələnin bu cəhəti də Xalidə Nurayın poeziyasındakı bütövlük motivinin tərkib hissi kimi tamamlanır:
Qarabağda zühr edib qalibiyyət günəşi,
Qulac-qulac qolların sarıyıb sərt qışına.
Şəhidlik zirvəsindən zəfər yağışı yağır,
Qeyrət tacını qoyur yurdun qan yaddaşına.
Mövzuya bu cür davamlı bir prosesin poetik ifadəsi kimi yanaşmaq Xalidə Nurayın Qarabağda qazanılan tarixi zəfəri bütün fəlsəfəsi ilə, dərindən, əsaslı şəkildə dərk etməsinə və orijinal bədii vasitələrlə şərh etməsinə imkan yaradır. Buna görədir ki, qələbə mövzusunda yazdığı şeirlər dərkolunmuş bir gerçəkliyin poetik ifadəsi kimi mənalanır.
Azadlıģa çıxan məhbus "Qarabağım" adlı şeirində “Torpağın hər qarışında şəhid olur igidlərin gözlərindəki vətən sevdalı həsrətli gülüşlər” adlı poetik fikri hər şeyə aydınlıq gətirir. Və başına gətirilən faciələri sadalamqla məhbus həyatını dilə gətirməklə, Qarabağ dərdini misra misra ağlayır. Lakin bu ağlamaqda sevinc yaşları da var. Azadlıq sevinc yaşları… “Mənim Məkkəm, Mədinəm, İslamiyyət günəşi doğan qibləmsən Vətənim!”-deyən şairə son anda vətən sevincini ərşə çəkir.
"Laçına bənzəmir" şeirində Laçın dərdlərini şeir-şeir sıralayn şair vətən ağrılarına ağu deyir. Onun gözəlliklərini ruhunun gözəllikləri ilə eyniləşdirir;
Dağların harayı saçımı yolur,
Xatirəm saralır,ümidim solur,
Hocaz dağ yanğısı canımı alır,
Düşmənə əsirdir yamacım-yalım,
Buralar Laçına bənzəmir oğlum.
Qarabağ uğrunda gedən vətən savaşının əsas məqamlarına ayrı-ayrı şeirlər həsr edən şairə hələ torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda ədalətli və inadlı mübarizənin davam etdiyi günlərdə Azərbaycanın bu tarixi diyarında qalibiyyət günəşinin doğacağına dərin inamını ifadə edən şeirləri qələbə soraqlı bədii nümunələr olmaqla bərabər, həm də ilhamlandırıcı, ruhlandırıcıdır:
Qoy dünya şahid olsun bu tarixi savaşa,
Ali Baş Komandanım zəfərlə vursun başa,
Fəth eyləyək zirvəni Ulu Türkümlə qoşa,
Qarabağım bürünsün qələbə yağışına.
Xalidə Nurayın şeirləri sırasında təqdim etdiyi “Gözü yaşlı xoşbəxtlik” əslində liro-epik poemadır. Qarabağ savaşından bir ay sonra yazılmış bu poemada doğru olaraq xalqımızın qazandığı tarixi qələbə obrazlı şəkildə “gözü yaşlı xoşbəxtlik” adlandırılmışdır. Şairin təqdimatında bu ifadə otuz illik həsrətdən sonra sevincli göz yaşları ilə qarşılanan zəfər mənasını ifadə edir. Poemada torpaqlarımızın namərdcəsinə işğal edildikdən sonra otuz il ərzində dağıdılmasından, məşəqqətlərlə dolu olan qaçqın-köçkünlük həyatından, ən təsirlisi isə altı yaşlı uşağın qanlı müharibə təəssüratlarından bəhs edilməsi yaddaqalan epik təsvirlər vasitəsi ilə canlandırılır. Altı yaşlı uşaq artıq 36 yaşlı döyüşkən igiddir. Yalnız divarları qalmış evlərinə baxaraq 6 yaşında ikən gözünün önündə bu həyətdə ermənilərin atasını, anasını, bacı və qardaşını necə öldürülməsi səhnəsini acı hisslərlə xatırlayır.
Onda mən uşaq idim...
Altı yaşım var idi.
Ha qışqırdım, ağladım...
Atamı öldürməyin,
Mərhəmətsiz kafirin
qana batmış çirkablı,
ayağından asıldım.
Silahın qundağıyla
vurub məni susdurdu,
Anam nalə çəkirdi...
Naləsi göy üzündən
buludları dağıdıb
üstümüzə çökürdü.
"dəyməyin o körpəmə"
Deyə anam qışqırdı...
Bu məqamlarda Xalidə xanım erməni vəhşiliyinin səhnələrini təsvirsiz yaratmağa müvəffəq ola bilmişdir. Yaralanmış atanın sevərək əkib böyütdüyü çinar ağacından asılması, altı yaşlı uşağın isə mərhəmətsiz kafirin qana batmış çirkablı ayağından tutub dartması hadisəsi şairin yaratdığı ibrətamiz müharibə səhnəsidir.
Poemadakı üç yaşlı qız uşağının “bənövşə yanağı”nın, “qərənfil dodağı”nın qana boyadılması detalı da canlı və təsirlidir. Bütün bunlardan sonra Qələbə sevincinin “bir gözü ilə ağlayıb, bir gözü ilə gülmək” kimi mənalandırılması əsil insan duyğusu ilə ümumiləşir. “Gözü yaşlı xoşbəxtlik” anlayışı uzun illər işğal ağrısını yaşamış bir insanın qələbə sevincindən doğan göz yaşlarının poetik ifadəsidir.
Fikrimizcə, “Azərbaycan əsgəri” şeiri də Xalidə Nurayın vətən müharibəsi mövzusunda yazılmış ən yaxşı poetik nümunələrdən biridir. Haqqında çox yazılmış, hətta barəsində uğurlu mahnılar yaradılmış bu mövzuda da X. Nuray yeni obrazlı söz deyə bilmişdir. Şairənin vətən müharibəsində böyük cəsarət, şücaət və mərdlik nümunəsi olan Azərbaycan əsgəri haqqında yazdığı bu şeiri Müzəffər Ali Baş Komandanın əsgəri haqqında deyilmiş və yazılmış hazır mahnı mətnidir. Şeir obrazlılığı və orijinallığı ilə seçilir:
Yoğrulub öz qanıyla,
Ağrısına tən oldu.
Can verib torpağına
Müqəddəs Vətən oldu!
Qeyrətimin sipəri,
Azərbaycan əsgəri!
... Döyüşdə cəsarəti,
Bəllidi yad ellərə.
Şuşada savaşıyla,
Düşdü dildən-dillərə.
Oğuz, Türk nəvələri,
Azərbaycan əsgəri!
Boz qurdlar oylağında,
Şimşəyə dönüb çaxdı,
Ən hündür zirvələrə
Zəfər bayrağı taxdı
Tarixin daş əsəri,
Azərbaycan əsgəri!
“Atalı-analı dünyam” şeirləri ata ocağına sədaqət hissini əsil mənəvi dəyərə çevirən övladın nəsil-şəcərə qarşısındakı poetik hesabatıdır. Şairənin “Sevgili dünyam” şeirlər silsiləsi bənzərsiz məhəbbət şeirləri çələngidir. Bu şeirlərdə əsil insan üçün zəruri olan sədaqət, ləyaqət, etibar, vəfa kimi mənəvi dəyərlər poetik şəkildə mənalandırılmışdır. Bu şeirlər ata-övlad münasibətləri və sevgi-sədaqət motivləri haqqında şairin mənəvi aləmini ifadə edən və onun özünə məxsus olan təsirli və yaddaqalan monoloqlarıdır.
Fikrimizcə, bu şeirlərin içərisindən aydın bir qırmızı xətlə keçən əsl qadınlıq haqqında yazılmış ibrətamiz şeirlər, düşündürücü misralar qadın dünyasının fəlsəfəsini şeirlə mənalandıran mükəmməl poetik tezislərdir. Dünyaya gələcək yeni uşaq gözləyən analara həsr edilmiş “Qeybdən gələn sevgi” şeirindəki
Bir bədəndə iki ürək döyünür,
biri ana, biri bala ürəyi,
hər ürəkdə birgə sevgi böyüyür,
həm ananın, həm balanın gərəyi- misraları yaşanmış əsl ana düşüncəsinin təkrarsız şeiriyyətidir.
“Yaşayarkən ölən qadın” şeiri “unudub öz həyatın övladının acısıyla damla-damla əriyərək sönən”, “taleyilə barışaraq şükranlarla qarşılayan qədərini-qiymətini bilən”, “sevgi dolu səadəti kədərində, nisgilində bölən qadın”ların aydın və mənalı avtoporitetidir. Nəhayət, “Utanan qadın” şeiri Azərbaycan poeziyasında yaradılmış və hərtərəfli şəkildə işlənmiş mükəmməl qadın portreti hesab oluna bilər. Bu şeirdə müqəddəs anaların özünəməxsus bənzərsiz cizgiləri istedadla rəsm edilmişdir. “Utanan qadın” şeirinin konturları əsasında rəssamlarımız əsil bir ana obrazı yarada bilər:
İsməti, mənliyi öndə yeriyər,
Dərdini dərdiylə ölçər, kiriyər,
Gileyli bəxtinə yenə baş əyər,
Qara taleyndən utanan qadın!
Beləliklə, şairə Xalidə Nurayın şeirləri onun vətənlə özü, mənəvi dünyası, həyata və insana baxışları arasında olan saf, təmiz, səmimi duyğuların obrazlı bədii ifadəsindən ibarət olan ibrətamiz poetik nümunələridir. Oxuculara təqdim etdiyim “Özüntək yaşa” şeiri vətən qarşısında, özü ilə daxili-mənəvi dialoqunda, sənətə münasibətində də şairənin obrazını aydın şəkildə təsəvvür etməyə imkan verir:
Çalış ədəbinlə qazan hörməti,
Özünə sərf etmə kin-küdurəti,
Başından uca et sən ləyaqəti,
Həyatda gözəllik düz olmaqdadır.
Doğrusu, uzun illər etibarını gördüyüm qədim bir dostumdan Xalidə Nurayın şeir kitabına ön söz yazmaq təklifi alanda imzasına az rast gəldiyim bu müəllif haqqında hər hansı bir elmi bir söz demək üçün xeyli dərəcədə tərəddüt etmiş, nəhayət, dost sözündən çıxmamaq üçün ümumiləşmiş bir yazı yazaraq mənəvi borcumu yerinə yetirməklə vəziyyətdən çıxmaq qərarına gəlmişdim. Lakin Xalidə Nurayın “Vərəqlərin günahı” kitabının əlyazması ilə yaxından tanış olduqdan sonra müasir Azərbaycan şeirində öz dəsti-xətti, bənzərsiz obrazlı şeiriyyət aləmi, vətən, dünya və insan haqqında yetkin bədii söz demək qabiliyyəti olan bu ciddi qələm sahibinin əsərlərini geniş oxucu auditoriyasına təqdim etməyin zəruri olduğuna inandım. Və yeni çıxacaq kitab haqqında təəsuratlarımı yazıb, rahatlıqla öz imzamı qoydum.
İsa HƏBİBBƏYLİ
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti,
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru,
Millət vəkili, akademik
21 avqust 2021-ci il
Baxış sayı: 708
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
1-05-2023, 21:21
KAMAL CAMALOV TƏDQİQATÇILIQ VƏ NATİQLİK MƏHARƏTİİLƏ SEÇİLƏN TƏDQİQATÇI ALİMDİR-Əbülfət Pələngov