22:26 / 24-11-2024
Bu da xatirə - Fotosu
Bütün xəbərlər
ƏMƏK VƏ ZƏHMƏT DASTANI-Ramiz QASIMOV-Bu gün Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Bahar xanım Talıbovanın doğum günüdür
Tarix: 17-03-2021 21:10 | Bölmə: Gündəm


Şair Asim Yadigarın “Bahar” poemasında Azərbaycanın Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Bahar Talıbovanın və onun simasında halal əməyin obrazı təcəssüm olunub
         
Naxçıvan ədəbi mühitinin sayılıb-seçilən istedadlı söz adamlarından olan Asim Yadigar Naxçıvana həsr etdiyi qiymətli əsərlərilə şöhrətə malikdir. Doğma Vətənin taleyi timsalında Naxçıvan obrazının yaradılması, bu doğma yurd yerinin vəsf və tərənnüm edilməsi onun da əsərləri üçün səciyyəvidir. Öz əsərlərilə Naxçıvanda poeziyanın inkişafına vüsət verən sənətkarlardan biri kimi Asim Yadigarın çoxsaylı poemaları arasında bir əsəri də var ki, özünəməxsus və qiymətlidir. Çünki əsərin baş qəhrəmanı bir əmək qəhrəmanı, onun timsalında Əmək və Zəhmətsevərlik, başlıca ideyası torpağa bağlılıq, vətənə məhəbbət və sədaqətdir.
“Bahar” poeması şair Asim Yadigarın ərsəyə gətirdiyi mühüm əsərlərindən birini təşkil edir. Əsərdə baş qəhrəmanın timsalında əmək və zəhmətkeşlik haqda bəhs edilib. Əsərin baş qəhrəmanı Azərbaycanın Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Bahar Talıbova və onun simasında ümumiləşdirilən xalq üçün çəkilən halal əməyin özüdür. Burada sanki əmək bir qəhrəman kimi çıxış edir, Bahar Talıbovanın timsalında əməkdən yaranan uğurlar və el qiyməti əsərin ideyasına çevrildiyi kimi, halal əmək və zəhmətin də təbliği başlıca yerdə gəlir. Şair torpağı və zəhmətkeşliyi ustad şair Nizamisayağı öyərək yazır:

Torpaq ucaldanı ucaltmaz heç kəs,
Ən çətin anda da torpağa sığın.
Necə gözəl deyib müdrik babalar,
Torpaq anasıdır bəxtiyarlığın!
 
Ucalmaq istəsən torpağa əyil,
Torpağa əyilən şaha əyilməz.
Torpağa alnından tər axıtmayan
Yediyi çörəyin qədrini bilməz.

Poemanın girişi olan bu hissədə müəllif əmək qəhrəmanı, zəhmətkeş insanla torpaq arasında bağlılıq və vəhdəti, müəyyən mənada, əhd-peymanı diqqətə çatdırır. İnsanı kamilləşdirən, ad-sana mindirən torpağı, torpağı isə barlı-bərəkətli varlığa, vətənə çevirən insana nəğmə qoşur, onların şanını-şöhrətini öyüb vəsf edir.
Poema nəğmələr adlanan bölmələr şəklində qurulub. Poemada hər bir nəğmə Baharla bağlı müəyyən hadisə, əhvalat və olan bir şeyi ifadə edir. Poemanı klassik poema ənənələrinə uyğun olaraq baş qəhrəmanın adı ilə “Baharnamə” və ya “Bahar dastanı” da adlandırmaq olar.
Poemanın I, II və III nəğmələrində Baharın anadan olması, dünyaya gəlişi və ailəyə bəxş etdiyi sevinc duyğuları əks etdirilib. IV və V nəğmələrdə Baharın ailəsində yaşanan xoşbəxtlik duyğuları və onun ardınca atası Məhərrəmin müharibəyə getməsi barədə bəhs açılır.  VI və VII nəğmələrdə müharibəyə yollananların acı taleyi, eləcə də qəhrəmanın atası Məhərrəm kişinin müharibədən geri qayıtmaması ilə bağlı acı, kədər dolu hadisələr yer alıb. Məhz belə çətin illərdə körpələrin müəyyən işlərdə, tarla əməyində böyüklərinə kömək etmək zərurəti diqqət mərkəzinə gətirilmiş, gənc, yeniyetmə Baharın da anasına zəhmətli işlərdə yardım etməsi, əməyə, zəhmətə məhəbbətlə böyüməsi, hər bir zəhmət və çətinliyin öhdəsindən ləyaqətlə gəlməsi təsvir edilmişdir:

Analar tarlada, ərlər səngərdə,
Zaman sınayırdı uşaqları da.
Uşaqlar uşaqkən kişiləşirdi,
Hünər göstərirdi qızlar da hətta.


Balaca Bahar da anası ilə
Tarlada birlikdə tər tökürdü, tər.
Ömür kitabında Bahar xanımın
Qəmli bir dastandı ötən o illər.

Poemanın VII nəğmə adlanan “Qara kağız” hissəsində Xədicə ananın dilindən deyilən bu sözlər əsl Azərbaycan qadınının geniş ürəyi, ər sədaqəti, ailə vəfası, qadınlıq əzəmətindən xəbər verir və onu kiçik bir hissədə böyük qəhrəman kimi təcəssüm etdirir:

Məhərrəmin xətrinə
Dözüb yaşamalıyam.
Anayam, bu müqəddəs
Adı daşımalıyam.
Uşaqların qəlbinə
Bir xal düşə, qıymaram.
Onları dərd çəkməyə
İnan, bir gün qoymaram.

VIII nəğmədən başlayaraq Baharın şəxsi həyat yolu, onun xarakteri, həyat tərzi, idealları və geniş həyat yollarında irəliləyişi və parıltısı diqqət önünə gətirilir. Başqa uşaqlar, yeniyetmələr kimi uşaqlıq və yeniyetməlik həyatı müharibənin qurbanına çevrilən milyonlarla insandan biri kimi Baharın da acılara rəğmən həyata ümidlə tapınması və zəhmət həyatında özünə yer eləməsi oxucunun düşüncəsində ucalıq, əzəmət və ehtiram qazanır. Bahar 1943-cü ildən başlayaraq “Zəhmət” kolxozunda əmək həyatına başlayaraq özünü əsl zəhmətkeş bir insan, əməkçi bir vətəndaş kimi təqdim edir. IX nəğmədə Baharın uşaqkən özünü zəhmətkeş bir kolxozçu, əmək adamı kimi tanıtmasından bəhs edən müəllif körpə çiyinlərini ağır, zəhmətli işlərin altına verən Bahar xanıma lirik ricətdə də olur, onun ünvanına müraciət edərək haqqında xoş duyğularını bildirir:

Bu ellərin qızısan,
Çağlayan arzususan,
Parlaq Dan ulduzusan
Yoxdu sənə tay, Bahar!

Poemanın XI nəğməsindən başlayaraq Baharın əmək və zəhmət yollarında yüksəlişi başlayır ki, müəllif bu xətti böyük həvəslə işıqlandırır. XI nəğmədə pambıq tarlasında onun naməlum adamla söhbəti, naməlum adamın qəribə sualları, Baharın verdiyi məntiqli, dolğun, səlis cavablar və naməlum adamın bu söhbətdən məmnun qalaraq getməsi qəhrəmanı da, oxucunu da nigaranlıqda saxlayır. Bu nigaranlığın cavabı XII nəğmədə özünə cavab tapır: məlum olur ki, həmin naməlum adam yüksək dövlət vəzifəlilərindən biri olaraq onun əməyindən və cavabından razı qalaraq Baharın SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilməyinin təşəbbüskarı və tərəfdarı olan bir insandır.
XIII və XIV nəğmələrdə yenə şairin lirik ricəti və baharın şərəfinə dediyi təbriklər, öygülər yer alır. Müəllif poemaya klassik poemalardakı kimi qəhrəmanın maraqlı yuxusunu da qatır və əsərə yeni bir rəng vermiş, qəhrəmanın həyatı, yaşantılarını, hadisələri oxucularına doğmalaşdırmış olur. Bahar bu böyük nailiyyətindən – SSRİ Ali Sovetinə deputatlığa namizəd seçilməyindən sonra yuxusunda atasını görərək onun da təbrikini və minnətdarlığını, alqış və xeyir-duasını alması əsərə romantik duyğular qatır.
Əsərin XVIII və XIX nəğmələri poemaya yeni bir məzmun, çalar, duyğu və hisslər qatır. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı və pambıq ustası olan Bahar xanımın ailəsində - dogma qardaşının evində bir oğlan uşağı dünyaya gəlir və bu uşağın adını Vasif – vəsfə layiq “şən, şanslı, dost” - qoyurlar (Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin hörmətli Sədri Vasif Talıbovdan bəhs olunur – müəllif). Bahar xanım təkcə bu mövluddan çox sevinən bir bibi deyil, həm də onu bağrına basaraq bütün qəlbilə sevən və qayğısı altına alan bir ana kimi təsvir olunur. Qardaşının balasına analıq məhəbbəti göstərən Bahar xanımın dilindən deyilən bayatılar da diqqəti cəlb etməklə bərabər, əsərə rəngarənglik, şirinlik gətirir, oxuculara yeni duyğular təlqin edir:

Onu yatızdırıb dizinin üstə
Ona şirin-şirin layla deyirdi.
Ürək oxşayırdı avazı, səsi
Şirin laylaları sanki şeirdi:
Bundan şirin bala yox,
Olmaz, belə qala yox.
Qızılgüldü, lala yox,
Şəkərimdi, balımdı,
Vasif mənim balamdı!
Qığıltısı, gülüşü,
Uğurludu gəlişi.
Baldan şirin öpüşü
Verir şəkər, bal dadı,
Vasif mənim balamdı!
Yüz quzu qurban kəsim,
Əsərəm əsim-əsim.
Odur canım, nəfəsim.
Dağım, bürcüm, qalamdı,
Vasif mənim balamdı!

Əsər iyirmi altıncı nəğmə ilə başa çatır. Əməyi ilə ucalıq və şan-şöhrət qazanan Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Bahar Talıbovaya alqış sözlərini deyən müəllif bu əzəmətli insanın dünyada böyük bir ad, böyük bir şərəf və ad qoyaraq getdiyini nəzmə çəkir.
Qəhrəmana ölüm yox,
Ölməmisən, sən Bahar!
Gələcək nəsillərə
Adın qalır yadigar –
deyən müəllif Xalq şairi Səməd Vurğunun “Ölüm sevinməsin qoy…” məşhur misraları ilə əsərin qəhrəmanına əlvida deyir. Lakin əsər özü epiloqla bitdiyinə görə müəllif ona nikbin notlar əlavə edir. Çünki dünyaya yeni qədəm basan Vasif balanın qədəmləri uğurlu olur... Bu qədəmlər həm bir analıq vəzifəsi icra edən Bahar xanımın, həm də bir ailənin taleyinə uğur gətirir. Və bu kiçik qədəmlər böyüyərək iri addımlara çevrilir, onun həyat yolu isə böyük həyat mübarizəsinə, şərəfli ömür salnaməsinə, ləyaqətli insan dastanına çevrilir. O işıqlı zəka sahibinin həyat yolu dogma vətəninə böyük töhfələrlə, misilsiz nailiyyətlərlə mübarəkləşir. Vətəni Naxçıvanı dogma ana kimi bağrına basaraq onu daha ziyadə gözəlliklərə çatdırır, onu inkişaf etdirir, dirçəldir, dünyanın naxışına, incisinə çevirir. Bəli, bir ana əvəzi olaraq Bahar xanımdan alınan tərbiyə bir diyara, vətənə – Naxçıvana BAHAR ömrü bəxş edir.  Bəli, Naxçıvan dərin sədaqət və böyük məhəbbətlə çəkilən əmək, misilsiz zəhmət sayəsində bir bahara – güllü-gülüstana çevrilir. Şair də əsərin epiloq hissəsində məhz əməlləri el-obasına inkişaf və dirçəliş gətirən bu böyük insandan və onun əzəmətli işləri sayəsində dünyaya günəş kimi parlayan Naxçıvandan ürəkdolusu söhbət açır. Müəllif sanki ömrü ömrə, əməli əmələ calayır və əməyin, çəkilən zəhmətin, əzmin və vətənə məhəbbətin qələbə təntənəsinə vəsf yazır, el duası edir:

Ruhun şad olsun sənin,
Şad olsun, Bahar xanım!
Bir oğul böyütmüsən
Fəxr edir Naxçıvanım!
Memartək naxış vuru
Bu torpağa, bu daşa.
Bu gün qədim Naxçıvan
Cənnətdir başdan-başa!
…Onuntək əziz, gözəl
Ulu, qədim, yurd hanı?
Övladındır döndərən
Cənnətə Naxçıvanı!
 
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Sabaha-inamla.az



Baxış sayı: 874


Bölməyə aid digər xəbərlər
23-11-2024, 14:26 Şeyx Portuqaliyaya gedir