Bütün xəbərlər
ARAZ BİR QOLUMDUR, KÜR BİR QOLUMDUR...-Ramiz QASIMOV
Tarix: 16-02-2023 20:19 | Bölmə: Ədəbiyyat
Adətən onun haqqında belə deyirlər: “Nəğməkar şair... Dramaturq... Gözəl insan...”. Amma hər şeydən əvvəl İslam Səfərli Azərbaycan – Vətən heyranıdır, onun vazkeçilməz vurğunudur:
Bağrıma basmışam Azərbaycanı,
Araz bir qolumdur,
Kür bir qolumdur...

Bütün Azərbaycan onun yaradıcılığında az qala qarış-qarış , yer-yer, insan-insan əks olunub. Vətənimiz Azərbaycanın böyüklüyü, bütün heyrətamiz gözəlliyi bir vətəndaş, insan qəlbindəki təəssüratı ilə tərənnüm və təsvir olunubdur. “Sənə qurban canım, Azərbaycanım!”, “Odlar vətəni”, “Azərbaycanım”, “Əbədi beşik” və sair kimi şeirləri şairin vətənə, torpağa, elə olan  ən ülvi, əzəmətli, hüdudsuz sevgi duyğularıdır. Bu şeirlərdə Azərbaycan vətən məhəbbətilə çırpınan  bir qəlbin zəngin, ehtiraslı baxışları ilə biçilir, obrazlı şəkildə “xəritələnir”. Buna görə bu sətirlərdəki Azərbaycan daha böyük,  əzəmətli, gözəl və bənzərsizdir:
                                        Torpağın ətrini sinəmə çəkdim,
                                                                   dodağı gül açdı,
                                                                            ürəyim çiçək.
                                        Xəzər sahilində bir çinar əkdim,
                                                               söyüdlər nazlandı
                                                                         gülümsəyərək.
                                         Dəniz mahnısını oxudu sanki,
                                                                      ətəyi ləpəli,
                                                                            qırçınlı Bakı...
                                        Kükrədi ilhamım, qaynadı qanım,
                                        Sənə qurban canım, Azərbaycanım!
                                      (“Sənə qurban canım, Azərbaycanım!”)
                            Və ya:
                                        Könlümün ilhamı qalxmış cövlana,
                                        Çıxmışam qoynunda yenə seyrana.
                                        Eşqin cansızı da gətirir cana,
                                         Sevda beşiyində bəslədir məni,
                                         Ey odlar vətəni, odlar vətəni...
                                            (“Odlar vətəni”)

İslam Səfərli öz yaradıcılığında gözünü açıb böyüdüyü, boya-başa çatdığı, havasını udduğu, suyunu içdiyi, çörəyini yediyi, duzunu daddığı, qızlarını sevdiyi Naxçıvanımızı da bütün ruhu, ehtiras dolu qəlbilə vəsf edib, küçə-küçə, el-el, yol-yol gəzib yad edir. “Gəlmişəm”, “Naxçıvanım”, “Naxçıvan yadigarı”, “Batabat bulağı”, “Badamlı”, “Xal-xal meşəsi” və başqa şeirləri uşaqlığın, gəncliyin, eləcə də şöhrətli vaxtların xatirində qalan Naxçıvanın sözdən cızılmış təsviridir. “Qalxıb Araz qırağından bu yana, Baba yurdum gözəl Nəqşi-cahana, Ana yurdum Naxçıvana gəlmişəm”, “Biçənəkdən at səyirdib yuxarı,...Mərcan gözlü Batabata gəlmişəm”, “Söz qoşmamış keçəmmənəm, Mənim barlı Naxçıvanım, Xoş baharlı Naxçıvanım”, “Naxçıvan! Ey şeirin, sözün vətəni, Çağır ulduzlar da səcdəyə gəlsin” misralarında Naxçıvanın bir insanın ruhuna, qəlbinə, xəyalına qoyduğu hissli-duyğulu dolu-dolu xatirələri var. Müəllif “Naxçıvan yadigarı” şeirində sanki tutub öz oxucusunun əlindən Naxçıvanı gəzdirir, ona küçəbəküçə, evbəev bələdçilik, tanışçılıq edir.




İslam Səfərli Azərbaycanımızı təkcə yurd-yurd deyil, insan-insan da tanıdır, onu vəsf edir. O, Azərbaycanı böyük “qəlb şairi” Füzuli, Mirzə Cəlil, Sabir, Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun, Mikayıl Müşfiq, Fikrət Əmirov, Qara Qarayev, Rəşid Behbudov və başqa nəhəng simaları ilə də tərənnüm edir, bu nəhəng, zirvə insanların şöhrət, istedad cilaları ilə Azərbaycanın vətən hüdudlarını və nailiyyətlərini ifadə edir. İslam Səfərli yaradıcılığında Vətən “Azərbaycan”la, onun ayrı-ayrı “yurdlar”ı və “insanlar”ı ilə bütövləşir, “vətən, milli sevgi və vətəndaşlıq” çalarları ilə obrazlaşır. Onun geniş və zəngin yaradıcılığı “Ana ” və onun “laylası” ilə, “Vətən” və onun “dili” mahiyyətində birləşir, “Ana-vətən”, “laylay-dil” vəhdətində, bütövlüyündə Azərbaycanı təqdim edir, onun zəngin mənəviyyat və əxlaq ucalığını göstərir.
       ...Onu “Göz həkimi” tamaşası ilə tanımışam. Uşaqlığımın romantik, xəyal dolu bir vaxtlarında bu tamaşaya hissiz, duyğusuz baxa bilməmişəm. Uşaq qəlbim qəribə bir hisslərlə dolub-daşırdı. Onun müəllifliyini biləndə sevdim, ona marağım artdı, öyrənmək istədim.Onu öyrənmək istədikcə gözlərim böyüdü, gözlərimin önündə bir böyük insan kimi abidələşdi. Sən demə uşaqkən sevə-sevə, bir az da qibtə hissilə qulaq asdığım, aşıb-daşan uşaq segisilə zümzümə etdiyim “Ana” mahnısının sözləri də onunmuş. Rəşid Behbudovun adamın qəlbini titrədən həzin, gözəl səsilə qulaq asdığım:
                      

                       Könlümün nuru, canım ana,
                       Böyütdün sən məni yana-yana.
                       Odlusan gün kimi, bir qaynar həyat kimi,
                       Borcluyam mən sənə, sənə bir övlad kimi,

Əziz ana –mahnısını “Göz həkimi”ndən çox-çox əvvəl tanıdığım, sevdiyim halda müəllifi diqqətimi cəlb etməmişdi. Sən demə onun neçə-neçə gözəl, şirin mahnılarını dinləmişik, zümzümə etmişik; xüsusilə, qəlbi sevgilə dolan, məhəbbətdən başı fılrlanan, başı əlində olmayan yeniyetməlik illərində:

                                            Bağçamıza gəldi bahar,
                                            Yaşıl xalı sərdi bahar,
                                            Gəl dedim, gəlmədin yar,
                                                          Gəlmədin yar.
                                                  (“Bilmədin”)
                           Və yaxud:
                                          Siz qaynar həyatsınız,
                                           Nəğməyə qanadsınız,
                                           Sahili şən dalğalar,
                                          Ay öpüşən dalğalar.
                                             ***
                                          Sevgilim dənizdədir,
                                           Ağ yelkəni üzdədir.
                                           Yatın barı dalğalar,
                                           Ay mirvari dalğalar.
                                           (“Ay öpüşən dalğalar”)

Sonralar bildim ki, bu gözəl mahnılar da (daha doğrusu, mahnıların sözləri), “Göz həkimi” tamaşası da elə öz həmyerlimiz, alnımızı açıq edən, ədəbiyyatımızda sözü, yeri olan gözəl şairimiz İslam Səfərlinindir.
Sonralar bir həvəskar, bir peşəkar oxucu kimi İslam Səfərlinin yaradıcılığı ilə tanış olduqca təəssüratlarım daha da böyüdü, onu Azərbaycan ədəbiyyatının, poetik sözün ən gözəl ustadlarından biri kimi tanıdım.
İslam Səfərli məhz belə təbli, belə sənətkar qüdrətli söz adamıdır. O, cəmi 52 il yaşasa da (1923-1974) Azərbaycan boyda ömür meydanında öz gözəl, yaddaqalan əsərləri, qəlbləri dilə, riqqətə gətirən şeirlərilə özünə əbədi bir heykəl, unudulmaz ad qoydu.
Bəli, Naxçıvanda doğulub boya-başa çatan ədəbi sima kimi Azərbaycan ədəbiyyatını zənginləşdirən gözəl şairimiz İslam Səfərli öz sözlərilə sanki insanlığın, şairliyin və vətəndaşlığın fəaliyyət fəlsəfəsinə tərif verərək mövcudluğun və varolmanın həqiqətini özünəməxsusluqla belə ifadə etmişdir:

Günlər keçir birəm-birəm,
Bir uğurlu yol gedirəm.
Yurdumuzu vəsf edirəm
Əldə qələm, dizdə varaq...
Mənə qalan bu olacaq.

Düz demişdi böyük şairimiz. Elə onu da əbədiləşdirən məhz gözəl, məna dolu şeirləri və şairliyi oldu.

Ramiz  QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent




Baxış sayı: 531


Bölməyə aid digər xəbərlər