23:05 / 23-11-2024
İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Suriya ilə Livan sərhədindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsini vurub
22:44 / 23-11-2024
COP29-da İtki və Zərər Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən qərar qəbul olunub
22:39 / 23-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
21:57 / 23-11-2024
"Bloomberg": Mask yenə planetin ən zəngin adamıdır
21:36 / 23-11-2024
Milli Məclisin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupu bəyanat yayıb
21:30 / 23-11-2024
Xumar Qədimovanın yeni “Ay”ı... - Video
21:26 / 23-11-2024
Litvada 2,5 mindən çox NATO əsgəri yerləşdirilib
21:17 / 23-11-2024
Karine Jean-Pierre G20 sammitində rusiyalı jurnalistlərin suallarını cavablandırmaqdan imtina edib
20:59 / 23-11-2024
"Yle": Finnair pilotların tətili səbəbindən təxminən 300 uçuşu ləğv etdi
20:54 / 23-11-2024
Zalujnı hesab edir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri 2027-ci ildə cəbhəni yarıb keçəcək
20:46 / 23-11-2024
Qaz partlayışı nəticəsində bir nəfər xəsarət alıb
20:43 / 23-11-2024
Putin miqrantların sənədlərinin saxtalaşdırılmasına görə 60 milyon rubla qədər cərimələr haqqında qanun imzalayıb
20:34 / 23-11-2024
Fransanın xarici işlər naziri Borro: "Ukraynanın Rusiya Federasiyasına SCALP raketləri atmaq hüququ var"
20:28 / 23-11-2024
HƏMAS bildirir ki, Qəzzanın şimalında israilli girov ölüb
20:23 / 23-11-2024
Zaxarova: "Paris Kiyevi dəstəkləmir, amma bitirir"
20:20 / 23-11-2024
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
20:17 / 23-11-2024
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
20:11 / 23-11-2024
Bir qrup şəxs təltif olundu - Siyahı
20:07 / 23-11-2024
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
19:59 / 23-11-2024
Yüksək vəzifəyə təyin edilən Xəyyam Məmmədov kimdir?
14:26 / 23-11-2024
Şeyx Portuqaliyaya gedir
14:20 / 23-11-2024
Rusiyanın Qırğızıstandakı səfiri əmək miqrasiyası məsələsini kəskin, lakin çox vacib adlandırıb
14:16 / 23-11-2024
Abxaziya İttifaq dövlətinin vahid valyutasının sınaqdan keçirilməsini təklif edib
14:13 / 23-11-2024
"Yabloko" Şlosberqin saxlanmasının səbəbini açıqlayıb
14:08 / 23-11-2024
Peskov: "Qərbdə söz azadlığı yoxdur, son illərin hadisələri bunu göstərir"
14:03 / 23-11-2024
Ovçu silahını boşaldarkən ovçuya atəş açıb
13:57 / 23-11-2024
Həkimlər bir yeniyetmənin sidik kisəsindən 46 maqnit top çıxarıblar
13:52 / 23-11-2024
"Qazprombank" UnionPay kartlarının Türkiyədə qəbulu dayandırılıb
13:46 / 23-11-2024
Bastrıkin qızın döyülməsindən sonra cinayət işinin açılmasını əmr edib
13:40 / 23-11-2024
Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti 15 min nəfərlik kampus tikəcək
13:37 / 23-11-2024
"Bloomberg": Avropa növbəti enerji böhranı ilə üz-üzədir, qazın qiyməti 45% artıb
13:02 / 23-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat bu səfirlikdə işləyir - Bakıya gətirildi
12:58 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ oldu
22:33 / 22-11-2024
Prezidentdən nazirlə bağlı - Sərəncam
22:20 / 22-11-2024
İsrailli nazir Bakıda Aqarunovun məzarını ziyarət etdi - Fotolar
21:58 / 22-11-2024
Laosda 6 turist metanoldan zəhərlənib
21:26 / 22-11-2024
Putin: "Oreşnik zərbəsinin təsiri strateji silahla müqayisə oluna bilər"
21:01 / 22-11-2024
Zaxarova amerikalı senatorun Hollandiyanı işğal etmək çağırışına cavab verib
20:44 / 22-11-2024
Livanın cənubundakı UNIFIL bazasına raket zərbələri endirilib, nəticədə dörd italyan sülhməramlısı yaralanıb
Ağlayan misralar-Ramiz QASIMOV
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski