20:06 / 17-09-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Azad edilmiş digər torpaqlarımız kimi, Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə də yeni inkişaf dövrünü yaşayır"
20:01 / 17-09-2025
Mariya Zaxarova Çin filmindəki rolundan danışıb
14:00 / 17-09-2025
İKI RAS: Ən böyük asteroidlərdən biri sentyabrın 18-də Yerin yaxınlığından keçəcək
13:56 / 17-09-2025
Putin Hindistanın baş naziri Modini ad günü münasibətilə təbrik edib
13:54 / 17-09-2025
Kreml komissiyası Krasnovun Ali Məhkəmənin rəhbəri vəzifəsinə namizədliyini dəstəkləyib
13:50 / 17-09-2025
Ekspert Qəzzada əməliyyatın bir neçə il çəkə biləcəyini bildirib
13:34 / 17-09-2025
“Ay nazir, sənə yazmışam, niyə cavab vermirsən?”
13:24 / 17-09-2025
Estoniya Rusiya sərhədi yaxınlığında tərk edilmiş avtomobilləri oktyabr ayından satışa çıxaracaq
13:18 / 17-09-2025
Lavrov: "Qərb qoşunları ora göndərilsə, Ukrayna işğal olunmuş əraziyə çevriləcək"
13:15 / 17-09-2025
Lavrov: "Qərb dövlətlərin suveren bərabərliyini heç vaxt nəzərə almayıb"
13:12 / 17-09-2025
Boks üzrə ikiqat Avropa çempionu Viktor Ageyev vəfat edib
11:51 / 17-09-2025
Jurnalist Paşkov: "Minlərlə Qəzza sakini şəhərdən təxliyə edilib"
11:45 / 17-09-2025
Soyuducu sayəsində 2 milyon rubl dəyərində elektrik enerjisi oğurlanıb
11:40 / 17-09-2025
Həştərxanda Ukraynaya işləyən afrikalı casus saxlanılıb
11:38 / 17-09-2025
Arktikada arxeoloji ekspedisiyanın iştirakçıları qədim eskimosların silahlarını tapıblar
11:35 / 17-09-2025
Ryabkov: "Ukraynada sülhün əleyhdarları Rusiya və ABŞ arasında razılaşmaları pozurlar"
11:33 / 17-09-2025
Eteri Tutberidze Gürcüstan yığması ilə seçmə turnir üçün Pekinə gəlib
11:29 / 17-09-2025
Bu yay Avropada 24,000-dən çox insan həddindən artıq istilərdən ölüb
09:50 / 17-09-2025
Miqrantlar ticarət mərkəzinin xidmət otağında yeniyetmələri döyüblər
09:41 / 17-09-2025
Zelenski Tramp və Putinlə şərtsiz görüşməyə hazırdır, lakin Moskvada yox
09:38 / 17-09-2025
Yunanıstan, Fransa, İtaliya, İspaniya və Macarıstan ruslara viza verməyə davam edir
09:35 / 17-09-2025
İran İsrailin xeyrinə casusluqda ittiham olunan şəxsi edam edib
21:47 / 16-09-2025
"Reuters": Tramp Kiyevə Avropa tərəfindən ödənilən ilk hərbi yardım paketini təsdiqləyib
18:38 / 16-09-2025
Tramp Ukrayna sammitində iştirakına icazə verib
18:34 / 16-09-2025
Müxbir Bilibov: "Qəzza zolağının sakinləri qapalı vəziyyətdədir, onlar üçün təhlükəsiz yer yoxdur"
18:01 / 16-09-2025
"Əl Məsirə": İsrail Yəmənin Hodeydə limanını vurdu
17:58 / 16-09-2025
Qanuni oğru “Vasya Bandit” 8 il müddətinə xüsusi rejimli cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkəcək
17:52 / 16-09-2025
Miqrantlardan qanunsuz yolla çıxarılmış 17 kq qızıl götürüblər
17:49 / 16-09-2025
Taylandda 100-dən çox meymun uşaq bağçasından qaçıb
17:40 / 16-09-2025
"Rzeczpospolita": Polşada yaşayış binasını vuran pilotsuz uçan aparat deyil, "F-16" qırıcısının raketi olub
17:35 / 16-09-2025
İkiqat "Oskar" mükafatçısı Robert Redford vəfat edib
17:30 / 16-09-2025
Ruslar avtomobildə seks üçün dəmir barmaqlıqlar arxasına düşə bilər
17:26 / 16-09-2025
Ukrayna ordusunda 10 mindən çox məhkum xidmət edir
17:24 / 16-09-2025
19 yaşlı qızın əməliyyatdan sonra ölümü ilə bağlı cinayət işi açılıb
17:21 / 16-09-2025
RİA Novosti: Rusiyanın Bolqarıstandakı səfirliyində Qreçuşkinin saxlanması ilə bağlı məlumat yoxdur
17:18 / 16-09-2025
Ukrayna Silahlı Qüvvələri Zaporojye AES-in sənaye zonasını atəşə tutub
Ağlayan misralar-Ramiz QASIMOV
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 770
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 770
Bölməyə aid digər xəbərlər
16-09-2025, 15:30
Azərbaycan və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin prezidentləri Şuşada Azərbaycanın tanınmış şəxsiyyətlərinin güllələnmiş heykəllərinə baxıblar
12-09-2025, 19:34
Ədliyyə Nazirliyi yazıçı Topol və daha üç nəfəri xarici agentlərin reyestrinə daxil edib
25-08-2025, 18:34
HÜSEYN ARİFLƏ İSMAYIL İMANZADƏNİN CƏBRAYIL SƏRGÜZƏŞTLƏRİ
12-08-2025, 23:11
Haqqdan yanan çıraq- Vüqar Vüqarlı-70
31-07-2025, 16:40
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu növbəti layihəsinə yekun vurub
17-07-2025, 08:33
Lev Tolstoyun şəxsi əşyaları ilk dəfə Saxalində təqdim olunacaq
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb