23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
09:37 / 19-04-2025
Pakistan sakini: "Günəş panelləri quraşdırdıqdan sonra onun hesabı 3 dəfə azalıb"
09:33 / 19-04-2025
10-cu mərtəbədən yıxılan tikinti torunun sayəsində sağ qalıb
09:29 / 19-04-2025
Dövlət Departamenti: Avropa başa düşməlidir ki, ABŞ Ukraynada sülh axtarışını dayandıra bilər
09:22 / 19-04-2025
Vəkil Gürol: "Türkiyə fövqəladə vəziyyətdən sonra "Azimut"dan xərclər üçün təzminat tələb edə bilər
09:08 / 19-04-2025
Yeniyetmə qayadan yıxılaraq ölüb
23:31 / 18-04-2025
Naməlum silahlı şəxslər 11 xoruz döyüşçünü güllələyiblər
23:23 / 18-04-2025
Arxiyepiskop Markellin Moldovanı tərk edərək Müqəddəs Atəş üçün Yerusəlimə getməsinə icazə verilməyib
21:06 / 18-04-2025
Belçika Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmisi Rusiya tədqiqat gəmisini izləyir
20:53 / 18-04-2025
42 yaşlı qadın ikili orqan transplantasiyasından sonra uşaq dünyaya gətirib
20:50 / 18-04-2025
Professor Fenenko hesab edir ki, amerikalılar Ukraynanı silahlandırmaqdan əl çəkməyəcəklər
20:44 / 18-04-2025
İstintaq Komitəsi: Moskvada 100 milyon rubl dəyərində keyfiyyətsiz dərmanlar müsadirə edilib
20:35 / 18-04-2025
Lisey şagirdi müəllimənin əlindən dişləyib, ona tibbi yardım lazım olub
20:32 / 18-04-2025
Narışkin: "Qərb Əfqanıstanda qeyri-sabitliyi qorumağa çalışır"
10:56 / 18-04-2025
Cənubi Qafqazın sabitliyinin təmin olunmasında Azərbaycan-Gürcüstan əlaqələrinin rolu-Səyavuş Qasımov
10:27 / 18-04-2025
Kolumbiyanın şimalında naməlum şəxslər neft boru kəmərini partladıb, sızma meydana gəlib
10:11 / 18-04-2025
Bazarda baş verən yanğında 6 nəfər xəsarət alıb
10:08 / 18-04-2025
Üç öldürülmüş uşağın atası dördüncü uşağa işgəncə verdiyinə görə həbs edilib
10:01 / 18-04-2025
Baş verən yanğında 3 nəfər xəsarət alıb
Ağlayan misralar-Ramiz QASIMOV
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 692
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-01-2021 15:07 | Bölmə: Ədəbiyyat
Xalqımızın həyatına 1990-cı illər çox qara günlərlə daxil oldu. Bu illər həm də sınaq illəri kimi yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən, yanvarın 19-dan başlayaraq xalqımız çox ağır günlərlə, dəhşət dolu hadisələrlə üz-üzə qalmalı oldu. 1988-ci ildən başlayaraq dədə-baba torpaqlarımıza göz dikən, süfrəmizin artıqları ilə ocağımızın ayağında böyüyən ermənilər mənfur xislətlərini bir daha büruzə verdilər. 1990-cı ilin yanvarının 19-u günü mənfur ermənilər Azərbaycan və türk dünyası üçün böyük geostrateji əhəmiyyətə malik olan Naxçıvana silahlı hücumlar etməyə başladılar. Həmin günün 19-dan 20-nə keçən saatlarında isə erməni xislətinə havadarlıq edən SSRİ-nin Silahlı Qüvvələri paytaxt Bakı şəhərində azadlıq deyə meydanlarda birlik nümayiş etdirən Azərbaycan xalqına qarşı misligörünməmiş bir xain faciə yaşatdı. Vaxtilə Qızıl Ordu deyə inam bəslənilən bir ordu öz vətəndaşına silah tuşladı, misligörünməyən dəhşətli bir faciə yaşatdı, insanları tankların tırtılları altında əzməkdən belə qaçınmadı və işğalçı simasını nümayiş etdirdi. Söz yox, azadlıq təşnəsinə dönmüş xalq üçün ölüm vətən naminə şəhidlik zirvəsi idi. O meydana çıxan körpə də, qoca da, qadın da, kişi də ölümünə azadlıq istəyilə çıxmışdı və hər cür təhdidlərə qarşı sinə gərməyə hazır idilər. Bu üzdən xalq üzərinə gələn xain tankların, vəhşi əsgərlərin atəşindən nəinki qorxmadı, hətta o “dəmir parçalarının” qarşısını sinələri ilə kəsməyə hünər göstərdilər. Beləliklə, artıq ilk açılan silahın səsi Naxçıvandan başlayaraq paytaxt Bakı və digər regionlara yayılmışdı. Vətənin bütövlüyünü və azadlığını qorumaq uğrunda xalq birliyi ilə böyük mübarizə açılmışdı. Gedən bu mübarizənin, baş verən ürəkparçalıyıcı qanlı hadisələrin ağrısı isə ədəbiyyatımızda da əks-səda verir, bütün ağrısı, acısı ilə əks etdirilirdi.
Qanlı 20 Yanvar faciəsi və ümumən ərazi bütövlüyümüzün qorunması uğrunda baş vermiş hadisələrə dair bir çox əsərlər həsr edilmişdir. Bir sıra ədəbiyyat nümunələrimizdən Qanlı 20 Yanvar hadisəsinin dəhşəti, Xocalı faciəsinin vəhşəti, ölən, şəhid olan olan insanların üsyan, döyüşən oğlanların mübarizə nidaları gəlir. Bu illərin bu qanlı hadisələrinin əks olunduğu əsərlər sırasında poemalar da xüsusi yer alır. Şair-dramaturq Kəmalə Ağayevanın “Solan qönçələr”, “Gözü yolda qalan var” poemaları, Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” əsərləri, İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması məhz bu hdisələrdən bəhs edən qiymətli poemalardandır.
Şair Asim Yadigarın “Kədərə qoyulan heykəl”, “Oğul dağı”, “Qisas qiyamətə qalmaz”, “Bir gecənin ağrısı” kimi poemalarında müharibə, insan taleləri, ictimai kədər əsas yer tutmuşdur. Bu poemalarda Azərbaycan xalqının başına açılan bəlalar, qəlbinə vurulan mənəvi dərdlər, taleyinə yazılan siyasi problemlər, məruz qaldığı hərbi təcavüzlər əks olunub. Şair bu poemalarında Böyük Vətən Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan övladlarının qəhrəmanca iştirakı və anaların göz yaşı məsələsinə ictimai məna verir. 20 Yanvar faciəsi və Xocalı ağrısından, Sədərək döyüşləri və Böyük Vətən Müharibəsindən kədərlə, acı ilə bəhs edir.
Şair Asim Yadigarın “Qisas qiyamətə qalmaz” poeması dünyaşöhrətli görkəmli yazıçı Oljas Süleymanovun dilindən deyilərək 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən bəhs açır. Poema 2008-ci ilin yanvarında (21-22 yanvar) yazıya alınıb. Azərbaycan xalqını dərin məhəbbətlə sevən görkəmli türk-qazax yazıçısı Oljas Süleymanovun 20 Yanvar hadisələrindən duyduğu kədəri, onun həmin gecə Bakı şəhərinə gəlməsi, azərbaycanlılarla bir yerdə olması və s. təsvir olunub. Sovet İmperiyasının mənfur xislətini tənqid və qəzəb qarşısında qoyan müəllif Oljas Süleymanovun dilindən Azərbaycan xalqının mübarizlyini, azadlıqsevərliyini təqdir və tərənnüm edir. Onun qəhrəmanlığından qürurla, ləyaqətlə bəhs edir. Şair:
Nə qədər nifrəti, kini vardısa,
Tökürdü yağıştək Bakının üstə.
Bakı ağrılara sinə gərirdi,
Qurbanlar versə də dəstəbədəstə, –
deyə qırğının miqyassızlığını, hadisənin dəhşətini, cəzanın hüdudsuzluğunu göstərmək istəyir. Çünki bir çox post-sovet ölkəsində belə hadisə baş vermişdi, amma Bakıda olan qədər, burdakı hadisə dərəcəsində, dəhşət miqyasında heç yerdə olmamışdı. Bakıda baş verən qırğın ən dəhşətlisi, ən hüdudsuzu idi. Bu isə, Sovet-rus imperiya rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı məkirli siyasətini, ikiüzlü baxışını təsbit edirdi. Ağrıdan bəhs açan əsər olsa da, poema son misralarını ümid və intiqam notları ilə bitirir:
Qisas qiyamətə qalmaz deyiblər,
Yağıdan qisaslar alınacaqdır.
O zaman Şəhidlər Xiyabanında
Üzeyir “Cəngi”si çalınacaqdır.
Poema bəndlərdən qurulmuş bir bir əsərdir. 53 bənddən ibarət olan poemada bəndlər dördlüklər şəklində qurulmuşdur, əsasən “abcb” və ya “abab” şəklində qafiyələrdən təşkil olunmuşdur. Poemada tez-tez istifadə edilən Bakı bir çox halda metanimiya nümunəsi olaraq Azərbaycanı təmsil edir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı və qocaman nümayəndələrindən biri olan İbrahim Yusifoğlunun “Mənim inamımı güllələdilər” poeması da Azərbaycan tarixinin qanlı qara Yanvar hadisələrinə həsr edilib. 1990-cı ilin 19-dan 20-nə keçən gecə baş verən bu qanlı hadisə Azərbaycan xalqının humanizmə, sülhə və dostluğa olan inamını güllələmişdi ki, şair İbrahim Yusifoğlu da məhz bu mövzunu öz əsəri üçün müəyyənləşdrmiş və uğurlu bir əsər ortaya qoymuşdur.
İki hissədən ibarət olan poemada Yanvar hadisələrinə aparan yol, Yanvar hadisələrinin baş verməsi, günahkarları və s. poetik pafosla, acı və kədər dolu misralarla ifadə olunur. Şair bu hadisələrin başlanmasına ideya köməkliyi edən mənfur erməni ideoloqu Zori Balayana müraciətlə yazılmış ““Ocağ”ın müəllifinə” başlıqlı şeiri ilə münasibət bildirir. Bundan sonra baş verən müxtəlif hadisələr poemanın ayrı-ayrı bölmələrində bəhs edilərək oxucunun ədəbi yaddaşına mənimsədilir. Qorbaçovun yenidənqurma şüarı altında həyata keçirdiyi ikiüzlü siyasət, ermənilərin fəallaşması və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqqında verilən saxta qərar, aparılan missiya, xalqın bütün gücü və birliyilə 1988-ci ildə kütləvi etirazlara qalxması, hadisələrin milli azadlıq ideyaları ilə daha da inkişafı, meydan hərəkatı poemanın giriş xarakterli birinci hissəsində bəhs edilirvə Qara Yanvara aparan ictimai-siyasi hadisələr olaraq səciyyələndirilir. Şair poemanın ikinci - əsas hissəsində təkcə 20 Yanvar hadisələrindən deyil, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə, hərbi təcavüz istiqamətində xain erməni silahlılarının havadarlarının köməyi ilə Naxçıvan ərazilərinə hücumlarından da ətraflı bəhs açır. Sədərək kəndi ətrafında gedən qanlı döyüşlər və naxçıvanlıların el birliyilə bu döyüşlərdə fəal iştirakı poemanın əsas hadisələrini təşkil edir. “Qeyrət qalası Sədərək kəndi”, “Şərur şəhərindən Sədərəyədək”, “Kimin günahıdır, zəifliyidir”, “Şərur şəhərində, xəstəxanada” kimi bölmələrdə Naxçıvan hadisələri əks etdirilir. Erməni vandalizminə qarşı əhalinin birliyi, mübarizə əzmi, vətənpərvərlik və şücaətlə dolu fəaliyyətlri və s. geniş bəhs mövzusuna çevrilir. Silahsız adamların döyüş qeyrətli ürəyi ilə müharibəyə getməsi bütün zamanlar üçün vətənə məhəbbətin və qəhrəmanlığın nümunəsi olaraq əks olunur. Bütün adamları – cinsindən, yaşından asılı olmayaraq bütün insanların Naxçıvanın ərazi bütövlüyü uğrunda müdafiə hərəkatına qoşularaq qorxmadan döyüşlərəatılması misilsiz qəhrəmanlıq örnəkləri, əsl vətəndaş davranışları olaraq tarixləşdirilir, gələcəyə xədəbi yaddaş formaında olsa da, miras olaraq saxlanılır. “Elimin matəm günüdə”, “Bura paytaxt Bakıdır” bölmələri bilavasitə Qanlı Yanvar hadisələrindən bəhs açır, onun dəhşətlərini əks etdirir. Bir az sonra müəllif bu dəhşətli günlərin acı və kədərli nəticələrini saxlayan, ifadə edən “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm”, “Sağalmaz bala dağı”, “Şəhid bacıları”, “Sizi dərəmmədim, lalə, nərgizim”, “Ölümü tanrıdan gələn qardaşım” kimi hissələrdə yanıqlı ifadələr və kədərli notlarla bəhs açır. “Kapitan Seyidov küçəsindəyəm” hissəsində şair Sədərək döyüşlərinin böyük qəhrəmanlarından olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kapitan Məhərrəm Seyidov haqqındakı təəssürat və xatirələri vərəqləyir, onun igidlik və qəhrəmanlığına işıq tutr. Poemanın adıgedən hissələrindən biri öz kədəri ilə daha çox seçilən bir hadisəyə - mənfir erməni quldurlarının atdığı raket və top zərbələrinin canına qıydığı iki körpə balanın – Elvin və Malik qardaşlarının şəhid düşdüyü qanlı hadisə ələ alınan bölmə oxucu marağı cəlb etməsi ilə seçilir.“Sağalmaz bala dağı” adlanan bu hissədə şair o dərin kədəri, acını və yanğını əks etdirmək, oxucu qəlbinə sirayət etdirmək üçün 11-lik şeir formasından 7-lik şeir formasına, bayatı janrı tələblərinə keçir. Məsələn:
Tutubdu qala dağı,
Kəməndə sala dağı.
Nə yara var sağalar,
Sağalmaz bala dağı!
Xalq bayatısının ardından 7-lik şeir şəklini davam etdirən müəllif bu şeir şəklinin imkanları daxilində öz hisslərini bölüşür, bir kədər səhifəsi yazır:
Eşidin, bu qəmli səs,
Bir ananın səsidir.
Bu qəm-kədər, bu nalə,
Dünyamısın bəsidir.
Deyir, topdan, raketdən,
Düşmənlər od ələdi.
Elvinlə Malikimi
Al qanına bələdi!
Bu misraları oxuyan oxucu erməni zülmünün təkcə bu iki körpə uşağın qanlı faciəsilə bitən qəmli dastanından deyil, əksinə, başlayan dastanından xatırlatma etməli olur: Elvin və Malik qardaşları ilə başlayan körpə balalarımızın qanlı faciəsi 20 Yanvar faciəsilə davam edir, Xocalı hadisələrilə daha da qatılaşır, amansızlaşır, Zəhra və digər körpə balaların ölümü faciə rəngini daha da tündləşdirməli olur. Oxucu bu misraları oxuduqca xatırladığı bu qanlı hadisələrin təsiri altında əxlaqı, heysiyyəti olmayan erməni terrorizminin simasızlığını yaxından müşahidə etmiş olur və əlbəttə, əsl, vətənpərvər oxucunun, qəlbi mərhəmətlə dolu istənilənin oxucunun hislərində ədalət uğruna mübarizə hislərini oyadır. Bu hissənin ardından müəllif “Şəhid bacıları” bölməsilə vətən uğruna can fəda edən şəhid övladlarının bacı kədərlərini təsvir və əks etdirir, Azərbaycan ailəsinin qadın-bacı keyfiyyətlərinə uyğun tələblərlə qardaşları ölən bacıların kədəri və üzüntülərini təqdim edir. Poemnın son hissəsi olan “Ölümü Tanrıdan gələn qardaşım” bölməsi, ümumiyyətlə, yanvar hadisələri zamanı Vətənin ərazi bütövlüyü və istiqlalı uğruna həyatından keçmiş şəhid övladların xatirəsi ümumiləşdirirlir və onların şərəfinə ağı təsirini bağışlayır.
Bəli, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilən ağır bir dağın nişanəsidir. Həm də bu dağda azadlıq mücahidlərinin uca heykəlləri yer alıb. Yazılan əsərlərdə də bu qanlı faciədən doğan kədərlə bərabər böyük qəhrəmanlıq nümunəsi kimi də bəhs edilir. Çünki bu qanlı hadisənin əks olunduğu əsərlərin hər biri azadlıq bülbüllərinin oxuduğu müstəqillik nəğməsi, Vətən marşıdır!
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 692
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD