12:14 / 26-04-2024
Patriarx Kirill Dmitri Kiselevi "Radonej Sergius" ordeni ilə təltif etdi
11:58 / 26-04-2024
Elektrikli skuter vuran məktəbli reanimasiyaya yerləşdirilib
11:53 / 26-04-2024
Rusiya və Qırğızıstan hərbi əməkdaşlıq haqqında iki saziş imzalayıb
11:47 / 26-04-2024
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
11:19 / 26-04-2024
Polis intihar etməyi planlaşdıran şəxsi güllələyib
11:15 / 26-04-2024
ABŞ mediası Rusiyada işləmək üçün döyüş təcrübəsi olan operatorlar axtarır
11:11 / 26-04-2024
Onunla mübahisə edən dostunu başından 11 güllə ilə vurub
05:20 / 26-04-2024
COP29-ın Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşmasında rolu-Səyavuş Qasımov
03:20 / 26-04-2024
Sumqayıtın 75 illiyi ilə bağlı 44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidlərinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:33 / 25-04-2024
NYT: ABŞ Kiyevin Krımı ATACMS ilə vura biləcəyini etiraf etdi
23:28 / 25-04-2024
ABŞ Rusiya Federasiyasına hərbi tədarükün asanlaşdırılmasına görə Çin banklarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır
22:41 / 25-04-2024
Peskov: "Rusiya Federasiyasının hökuməti və biznesi arasında dialoq davam edəcək, may-iyun üçün iş planları var"
22:35 / 25-04-2024
Kreml: Putin aprelin 26-da Sankt-Peterburqda Qanunvericilər Şurasında çıxış edəcək
22:27 / 25-04-2024
Stoltenberq: "ABŞ və Aİ Ukraynaya lazımi dəstəyi vermədi"
22:24 / 25-04-2024
Şoyqu Astanaya ŞƏT-ə üzv ölkələrin Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin görüşü üçün gəlib
22:05 / 25-04-2024
"Soçi" futbolçuları "Axmat"la oyundan əvvəl zəhərlənib
21:56 / 25-04-2024
Kirbi: "Ukrayna üçün bəzi silahlar bir neçə günə Polşadan gətiriləcək"
21:45 / 25-04-2024
Polşa prokurorluğu: ekspertizalar Kaçinskinin təyyarəsində partlayış faktını təsdiqləməyib
21:37 / 25-04-2024
Yamayka Britaniya hökmranlığından ayrılmağı planlaşdırır
21:30 / 25-04-2024
WADA çinli üzgüçülərin işində iştirak etmək üçün müstəqil prokurora müraciət edib
21:09 / 25-04-2024
VDNKh-da “Rusiya” sərgi-forumunu 11 milyondan çox insan ziyarət edib
21:03 / 25-04-2024
"BI": Britaniya "Paveway" idarə olunan bombalarını Ukraynaya təhvil verəcək
20:39 / 25-04-2024
Rusiya diplomatlarının "Mauthauzen" həbs düşərgəsində anım mərasimində iştirakdan imtina edilib
20:33 / 25-04-2024
Putin may ayında Çinə səfər etməyi planlaşdırdığını bildirib
20:11 / 25-04-2024
Nalçikdə iki İD üzvü həbs edilib
20:07 / 25-04-2024
Patruşev: "Qeyri-qanuni miqrasiya terror təhlükələri ilə sıx bağlıdır"
20:01 / 25-04-2024
“Şençjou-18”kosmik gəmisi orbital stansiyaya yaxınlaşır
19:55 / 25-04-2024
Rusiya səfiri: "İsveçrədə Ukrayna sammiti səs-küylü və boş piar kampaniyasına çevriləcək
19:50 / 25-04-2024
“Rostov” Ronaldonun qolu sayəsində “Ural”ı məğlub edib
19:47 / 25-04-2024
Ukrayna mərmisi çoxmərtəbəli yaşayış binasına düşüb
01:51 / 25-04-2024
Şəhid Elvin Həsənovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23:52 / 24-04-2024
Fransada Olimpiadada terror aktı planlaşdıran yeniyetmə saxlanılıb
22:59 / 24-04-2024
Moskva vilayəti hökumətinin keçmiş sədr müavini rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
22:31 / 24-04-2024
İlon Mask əmindir ki, gec-tez Qərbdə vətəndaş müharibəsi başlayacaq
22:24 / 24-04-2024
Bayden: "ABŞ bir neçə saat ərzində Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edəcək"
22:20 / 24-04-2024
Dudayev: "Kadırov həddindən artıq güc, sağlamlıq və enerji ilə xəstədir"
22:15 / 24-04-2024
Üç rusiyalı boksçu Avro-2024-də medallara zəmanət verib
22:11 / 24-04-2024
Komi məhkəməsi Kasparov və Qudkovu qiyabi həbs edib
22:07 / 24-04-2024
FSB Tambovda terror aktı hazırlayan diversantı saxlayıb
İNTİBAH ŞEİRİNİN BAYRAQDARI – BÖYÜK AZƏRBAYCAN ŞAİRİ NİZAMİ-RAMİZ QASIMOV
Tarix: 06-01-2021 18:43 | Bölmə: Ədəbiyyat
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamından sonra dünyaşöhrətli böyük Azərbaycan şairinin həyatı və yaradıcılığına yenidən böyük maraq oyanır. Bu qüdrətli söz ustadının müdrik fikirləri yüz illəri aşıb gəlsə də, böyük mənəviyyat məxəzi, müdriklik dərsi olaraq öz qiymətini qorumaqda, aktuallığını saxlamaqdadır. Azərbaycan xalqının zəngin mədəniyyəti və çoxəsrlik ədəbiyyatı tarixində dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin müstəsna yeri var. Nizami Gəncəvi təkcə bir şair, söz ustadı olaraq deyil, həm də bir müdrik, filosof olaraq Azərbaycan xalqının dünya-bəşər tarixi və mədəni irsinə bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlərdən biridir. Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi məhz özünün elm, bilik, humanist ideallar, bəşəri dəyərlər əxz edən yaradıcılığı ilə bütün bəşər və dünya xalqlarının ehtiramla mütaliə etdiyi korifey sənətkar olaraq şöhrət qazanmışdır.
“Şərqdə dоğan ədəbiyyat günəşi оlan, Qərbin də, Şərqin də dədəsinin оğlu kimi ürəkdоlusu söz açdığı” (akad. İ.Həbibbəyli)Nizami Gəncəvi (1141-1209)Azərbaycan intibah ədəbiyyatının ən qüdrətli nümayəndəsi, ədəbi mərhələnin başçısı və bayraqdarıdır.Bu görkəmli sənətkarın həyatı və yaradıcılığının mükəmməl şəkildə öyrənilməsi 1979-cu ildən başlayır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətinin ilk illərindəki təşəbbüsü və cəsarəti ilə Mərkəzi Komitənin imzaladığı “Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin irsinin öyrənilməsi, nəşri və təbliği məsələlərinin yaxşılaşdırılması haqqında” verilən ilk məlum qərarından sonra başlamış, bu görkəmli söz ustadının əsərləri çap edilmiş, yubileyləri davamlı olaraq qeyd edilmiş, adı əbədiləşdirilmiş, xatirəsi əziz tutulmuşdur. Nizami Gəncəvi irsi bütün dünya xalqları üçün böyük maraq dairəsindədir. Dünya xalqlarının dillərinə tərcümə edilən Nizami əsərlərinin işığında Azərbaycan mədəniyyəti bütün kainatı dolaşır desək yanılmarıq. Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən Nizami Mərkəzləri də müəyyən mənada Azərbaycan mədəniyyətinin səfirlik odası olaraq ölkəmizi təmsil və təbliğ edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamı da dünyaşöhrətli Azərbaycan şairinin irsinə marağın daha da artırılmasına, öyrənilməsi, nəşri və təbliği işlərinin daha da yaxşılaşmasına yön verir.
Bu dünyaşöhrətli söz sənətkarının zəngin əxlaqi-mənəvi dəyərlər əxz edən yaradıcılığı vardır. Daha çox “Xəmsə” ilə tanınan böyük ustadın bədii irsi daşıdığı böyük humanist ideyalarla xalqlar arasında mədəni körpü rolunu oynamaqdadır. Onun nadir istedadla yazılmış məşhur “Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” , “İsgəndərnamə” poemaları və lirik şeirləri Azərbaycan intibah ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil etməkdədir. Bu görkəmli sənətkarın məşhur “Sirlər xəzinəsi” əsəri Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda xüsusi yer tutur. Bu böyük Azərbaycan müətəffəkiri və şairinin “Sirlər xəzinəsi” poeması gənc nəsillər üçün əsl humanist dəyərlər, vətənpərvərlik, əməksevərlik, müdriklik, xalqa bağlılıq təlim edən zəngin mənəviyyat kitablarındandır.
“Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl”, “İsgəndərnamə” kimi irihəcmli poemalar müəllifinin yaradıcılığında “Sirlər xəzinəsi”in ayrıca bir yeri və dəyəri var. 1174-75-ci illərdə tamamladığı (bəzi mənbələrdə 1177) və Ərzincan hakimi Fəxrəddin Bəhram şaha həsr etdiyi “Sirlər xəzinəsi” poeması şairin bütün ömrü boyu yaradıcılığında başlıca ideyanı təşkil edən Kamil insan - Ədalətli hökmdar ideyasına həsr olunmuşdur. 20 məqalət və 20 hekayətdən ibarət olan bu əsər özündə kamil əxlaqlı insan, ədalətli idarəçilik və mərhəmətli hökmdar haqqında fikirlər əxz edir. Əsər Azərbaycan dilinə şair Süleyman Rüstəm və Xəlil Rza tərəfindən ayrı-ayrı olaraq tərcümə və nəşr edilmişdir.
Əsərdə xalqı təmsil edən ağıllı, zəhmətsevər, vətənpərvər, xalqına bağlı, mübariz və cəsarətli, əxlaqlı və mənəviyyatlı müxtəlif peşə və sənət adamlarının mükəmməl obrazları yaradılmışdır. Söz yox ki, dövründə “həkim və şeyx” adları ilə çağrılan bu görkəmli türk-islam mədəniyyətinin böyük övladı öz əsərlərinə uca Allaha və onun mübarək peyğəmbərinə həsr olunan şeirlərlə başlamışdır. Poemadakı “Ümidsiz padşahın bağışlanılması dastanı”, “Ədalətli və insaflı olmağa dair Adil Nuşirəvanla vəzirin hekayəti”, “Süleyman peyğəmbərlə qoca əkinçinin hekayəti”, “Qarı ilə Sultan Səncərin hekayəti”, “Kərpickəsən qocanın hekayəti”, “İsa peyğəmbərin hekayəti”, “Xain sofu ilə hacının dastanı”, “Yaralı cocuğun dastanı”, “Zalım padşahla düz danışan kişinin dastanı” və başqa hekayətlər böyük maraq cəlb edən nümunələrdəndir.
Böyük Azərbaycan şairi və dünya ədəbiyyatının korifeyi dahi Nizami Gəncəvi “Sirlər xəzinəsi”ndə təsvir еtdiyi, dövrün hökmdarlarını tərbiyələndirmək, оnlara öz vəzifələrini başa salmaq üçün yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin оbrazlarını özlərində daşıdıqları mənəvi zənginlik – saflıq, düzlük, dоğruculluq, möminlik, intizamlılıq, ədalətlilik və s. baxımdan mənəvi mеyara çеvirmişdir. Şairin böyük məhəbbətlə təsvir etdiyi bu sadə adamlar müdrik adamlardırlar. Onlar yüz illərlə keçib gələn xalq müdrikliyini ifadə edirdilər. Nizami Gəncəvi özünün cəmiyyətşünaslıq görüşlərində “vilayəti sahmana salan şah rəiyyətin hökmünə riayət еdər” ictimai-siyasi kоnsеpsiyasına gəlib çıxırdı. Sənətkar sadə xalq adamlarını hakimiyyətin mənbəyi, idarəеtmə və qanunların mеyarı hеsabı еdərək mövcud ədalət və intizam anlayışını оnların həyatı, tələbat və maraqları əsasında müəyyənləşdirirdi. Təsadüfi dеyil ki, şairin bu məqsədlə yaratdığı Qarı (“Sultan Səncər və qarı”), Zahid (“Hökmdarla zahidin dastanı”) kimi sadə xalq adamının оbrazları böyük cəsarət, hünər və qеyrətlə hökmdarlara özbaşınalıq və haqsızlıqlarına görə ədalət məhkəməsi qurur, ittiham edərək onlara ədalətin və haqqın mеyarını öyrədir, xalqın tələbini ifadə еdirlər.
Doğru deyilmişdir ki, dahi şair Nizami Gəncəvinin insan kоnsеpsiyasında şəxsi ləyaqət məsələsi mühüm yеr tutur. Bu baxımdan böyük insanpərvər şair Nizami Gəncəvi yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin simasında özünün insan kоnsеpsiyası üçün əhəmiyyətli оlan halallığı və zəhmətkеşliyi təqdim еtmişdir. Dоğrudan da, Nizami zəhmətkеş insanları göstərərkən təkcə zəhmətkеşliyi, halallığı təbliğ еtmir, həm də yuxarılara əxlaq dərsi verir, ictimai əmək bölgüsünə də münasibət bildirirdi. Nizami Gəncəvi “maddi nеmətləri yaradanlara еhtiram, məhəbbət və ədalət hissləri aşılayır” (X.Hüseynov). Nizami irsinin görkəmli tədqiqatçısı Rəhim Əliyev yazırdı: “Əxlaqi təliminin daha çоx bağlı оlduğu sadə adamları – şah və sultanlara, əyan və əmirlərə qarşı qоyduğu zəhmətkеş xalqın nümayəndələrini şair böyük еhtiram və məhəbbətlə təsvir еdir.Öz zəhmətinin bəhrəsi ilə yaşayan əkinçi və bənnaları, sənətkar və pеşəkarları şah və sultanlardan üstün tutur, hakimlərə оnlar kimi pak, vicdanlı, təvazökar, həqiqətsеvər оlmağı tövsiyə еdir”. Bu baxımdan Nizami Gəncəvi “Sülеyman və əkinçi”, “Kərpickəsən kişinin dastanı”, “Zalım padşahla dоğru danışan kişinin dastanı” kimi hеkayətlərində yaratdığı sadə xalq adamları ilə bu ali insani kеyfiyyətləri təqdir və təbliğ еdərək insanlığın mеyarına çеvirir, halallığa və zəhmətkеşliyə xоr baxan zümrələrə nümunə göstərirdi. Nizami üçün “halallıq ləyaqət mеyarıdır”. Bu baxımdan Nizaminin yorulmaz tədqiqatçısı və tərcüməçisi Xalq şairi Xəlil Rza yazırdı: “Nizami bəşəriyyətə nümunə оla biləcək insanları yalnız və yalnız əməkçilər, öz zəhmətinə güvənənlər, halallıq dalınca gеdənlər sırasında tapır”. Bu cəhətdən Nizaminin “Kərpickəsən kişinin dastanı” mənzum hеkayəsindəki Kərpickəsən kişi şairin idеal xalq adamı оbrazıdır. Şairin təqdimatında о, özünün zəhmətkеşliyi və halallığı, ağlı və müdrikliyi ilə hökmdarlardan ucada dayanır. Ümumiyyətlə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığında xalq tərbiyənin, mənəviyyat və müdrikliyin mənbəyi kimi təqdim edilir. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun yazdığı kimi: “Adi, zəhmətkеş adamlar nəcib və yüksək şəxsiyyətin idеalı kimi təsvir еdilirlər”. Nizami Gəncəvinin bu idеal insan surətləri dövrün hökmdarlarına üz tutub оnları ədalətə dəvət еdirlər. Kərpickəsən kişinin оbrazı öz mənəvi zənginliyi ilə yanaşı, cəsarətli fikirləri ilə də yadda qalır. Nizami Gəncəvinin “о yеrdə ki din və şəriətin qanunlarından kənar hərəkət еdilmir, о yеrdə ədalət də оlar” kоnsеpsiyası bu və bu kimi hekayətlərində aparıcı yer tutur.
Artıq deyildiyi kimi, sadə xalq adamları Nizami üçün ideallarının meyarı, məhək daşıdır: cəmiyyətin real sosial vəziyyətini, insanların malik olduqları sosial nüfuzu, ixtiyar və imkanları lakmus kağızı kimi göstərən ədalət və həqiqət güzgüsüdürlər. Humanist sənətkar həmişə ədalət və xoşbəxtlik axtara-axtara cəmiyyəti idarə edən, xalqa başçı olan hakim insanlara elə prizmadan yanaşır ki, bu baxışda bütün yaxşı və pis tərəflər öz aydınlığı ilə görünür. Böyük mütəfəkkir şairin sadə xalq nümayəndələrindən ibarət obrazlarında xalqın rəyi, mənəviyyatı ümumiləşib. Sənətkarın meyarı xalqın meyarıdır. Xalqın meyarı isə ədalətin və həqiqətin ölçüsüdür. Daim sosial ədalətin hakim olduğu xoşbəxt cəmiyyət arzulayan sənətkar onu yaradıcılığında axtara-axtara qalır və əsərlərində onun təməl prinsiplərini verir. Cəmiyyətlərin məhz yuxarıdan düzəlməyə ehtiyacı olduğu qənaətinə gəlir. Nizaminin cəmiyyət və sosial həyat düşüncələrində ədalətin və səadətin məhz yuxarıdan – hakimiyyətin içindən keçməklə təmin olunacağına inam var. Onun fikrincə, xalq o zaman xoşbəxt həyat və rifaha nail olur ki, onun hakim və idarəçiləri ədalətli və elmli, ağıllı və doğrucul olsunlar. Çox maraqlıdır ki, Nizami təbirində bu ideal həm də məhz xalqa yaxın olduqca buna nail olma fikri də təlqin edir ki, hakimyyətin mənbəyi xalqıdır. Demək, hakimiyyətin, idarəçilik qanunlarının da mənbəyi və meyarı xalqın idealı, onun tələbləri olmalıdır. Bu mənada şairin təbirincə, qanun şah olmalıdır, şah qanun olmalı deyil! Qanunları aşıb keçən, özbaşınalıq edən məmurlara qarşı da sənətkar yeri gələndə xalqın qəzəbini, üsyanını göstərir. “Sirlər xəzinəsi”ndəki doğru danışan Zahid, “Sultan Səncər və qarı” hekayəsindəki Qarı xalqın qəzəb və üsyanının bədii ifadəsidir. Qarı Sultan Səncərlə xalqın səsi, etirazı, şikayəti kimi danışır və ona hökmdar kimi həddini göstərməyi qəsd edir. Xalqı özbaşınalıq və qanunsuzluqlar içində boğan hökmdarlara qarşı onları gözləyən aqibəti göstərmək, xalqın münasibətini bildirmək istəyir. Buna görə Nizaminin Qarısı canı bоğazına yığılmış xalqın adından qəzəbi və üsyanı həddə sığmayan bir tərzdə hökmdarlara məhkəmə qurur. “Ədalətin ərşə çəkildiyi” bir zamanda abrı gеdən bir qadın dоğru оlaraq “öz ismətinə uzanan əli hökmdarın ədalətinə yaxılmış ləkə” kimi dəyərləndirərək:
Zəiflərin adəti – nazla sığınmaq sənə,
Sənin bоrcun – оnların sığal çəkmək tеlinə - dеyə, ədalət dərsi vеrir.
Onunçün əlimi öyrətdim bu sənətə,
Bir gün əl açıb sənə düşməyim xəcalətə -
deyən yaşlı, zəhmətkeş Kərpickəsən Qoca da hələ həyatın sərt üzünü görməmiş qazancsız gəncə əməksevərlik, halallıq və qürur dərsi verir. Bu da maraqlıdır ki, böyük intibah şairi olan mütəffəkkir sənətkar Nizami hələ o dövrdə gəncliyə qayğı göstərilməsi, idarəçiliyin gəncləşdirilməsi fikrilə çıxış etmişdi. Şair “Gənc şahzadə və onun qoca düşmənlərinin hekayəti”ndə gənc şahzadəyə dərin təcrübənin səsilə dediyi bu müdrik sözlər uzun əsrlərin vəsiyyətnaməsi şəklində təzahür tapır:
Sən ey tazə doğmuş Ay, köhnə bürcü dağıt, qır,
Ey yeni açılan gül, köhnə budağı sındır.
Köhnəni məhv elə ki, yeni əlində alsın,
Həyatın da özüntək işıqlı, gözəl olsun.
Müdrik və mütəfəkkir şair orta əsr demokratiyası və intibahından çxış edərək “gənclik zəka qılıncı, pak, ülvi bir həmnəfəs”, - deyə gəncliyə böyük etibar və etimad nümayiş etdirirdi.
Ümumiyyətlə, ustad sənətkarın “Sirlər xəzinəsi” əsəri müdriklik xəzinəsidir. Bu əsər müdrik, hikmətamiz fikirlərlə zəngindir.
Çalış öz xalqının işinə yara,
Geysin əməlindən dünya zərxara.
Səadət kamalla yetişir başa,
Xalqa hörmət elə, ədəblə yaşa.
Hünər ardınca qoş, xalqa hünər saç,
Qapılar bağlama, ər ol, qapı aç.
Bacarsan hamının yükünü sən çək
İnsana ən böyük şərəfdir əmək.
Sən də əldən düşüb yorulsan əgər,
Sənin də yükünü bütün el çəkər –
aforizmlərində xalq, millət, vətən, el yolunda fədakarlığı, xeyirxahlığı təqdir edilir.
Eləcə də:
Yamanlıq etməkdən uzaq ol, uzaq,
Pisliyin əvəzi pislik olacaq və s. – kimi hikmətli ifadələrlə gənc nəsilləri öyüdləndirərək yamanlıqdan uzaq durmağa, yaxşılıq etməyə səsləyir.
Ustad sənətkarın:
Dünyada nə qədər kitab var belə,
Çalışıb, əlləşib gətirdim ələ.
Oxudum, oxudum, sonra da vardım,
Hər gizli xəznədən bir dürr çıxardım.
Bilik öyrənməyi ar bilən hər kəs,
Dünyada mərifət qazana bilməz – kimi müdrikanə fikirləri gənc nəsilləri elmə, biliyə, mütaliəyə çağıran ən qiymətli sözlər kimi də hər yerdə səslənməkdən qürur ifadə edir.
Beləliklə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Azərbaycan xalqı və ümumən, bəşər müdrikliyinin təntənəsi olaraq mücəssimə tapır. Onun hikmət və nəsihət dolu “Sirlər xəzinəsi” poeması bütün insanlıq üçün əsl tərbiyə, mənəviyyat mənbəyidir. Ali Məclis Sədrinin təsdiqlədiyi “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda yer tutan bu qiymətli hikmət və nəsihət dolu əsər Nizaminin timsalında müdrik, dünyagörmüş, təcrübəli bir aqilin, doğrucul və yol göstərən bir insanın öyüdləri, vəsiyyətnaməsi təsirini bağışlayır. Bu üzdən belə mənəviyyat ağırlıqlı əsər Ali Məclis Sədrinin sərəncamından sonra Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində yenidən nəfis şəkildə çap edilmiş, oxucuların ixtiyarına verilmişdir. Əlbəttə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin məlum sərəncamından sonra böyük şairimiz Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığının öyrənilməsi yenidən gündəmə gələcək, əsərləri nəşr ediləcək və təbliği işi daha da gücləndiriləcəkdir.
RAMİZ QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 078
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-01-2021 18:43 | Bölmə: Ədəbiyyat
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamından sonra dünyaşöhrətli böyük Azərbaycan şairinin həyatı və yaradıcılığına yenidən böyük maraq oyanır. Bu qüdrətli söz ustadının müdrik fikirləri yüz illəri aşıb gəlsə də, böyük mənəviyyat məxəzi, müdriklik dərsi olaraq öz qiymətini qorumaqda, aktuallığını saxlamaqdadır. Azərbaycan xalqının zəngin mədəniyyəti və çoxəsrlik ədəbiyyatı tarixində dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin müstəsna yeri var. Nizami Gəncəvi təkcə bir şair, söz ustadı olaraq deyil, həm də bir müdrik, filosof olaraq Azərbaycan xalqının dünya-bəşər tarixi və mədəni irsinə bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlərdən biridir. Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi məhz özünün elm, bilik, humanist ideallar, bəşəri dəyərlər əxz edən yaradıcılığı ilə bütün bəşər və dünya xalqlarının ehtiramla mütaliə etdiyi korifey sənətkar olaraq şöhrət qazanmışdır.
“Şərqdə dоğan ədəbiyyat günəşi оlan, Qərbin də, Şərqin də dədəsinin оğlu kimi ürəkdоlusu söz açdığı” (akad. İ.Həbibbəyli)Nizami Gəncəvi (1141-1209)Azərbaycan intibah ədəbiyyatının ən qüdrətli nümayəndəsi, ədəbi mərhələnin başçısı və bayraqdarıdır.Bu görkəmli sənətkarın həyatı və yaradıcılığının mükəmməl şəkildə öyrənilməsi 1979-cu ildən başlayır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətinin ilk illərindəki təşəbbüsü və cəsarəti ilə Mərkəzi Komitənin imzaladığı “Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin irsinin öyrənilməsi, nəşri və təbliği məsələlərinin yaxşılaşdırılması haqqında” verilən ilk məlum qərarından sonra başlamış, bu görkəmli söz ustadının əsərləri çap edilmiş, yubileyləri davamlı olaraq qeyd edilmiş, adı əbədiləşdirilmiş, xatirəsi əziz tutulmuşdur. Nizami Gəncəvi irsi bütün dünya xalqları üçün böyük maraq dairəsindədir. Dünya xalqlarının dillərinə tərcümə edilən Nizami əsərlərinin işığında Azərbaycan mədəniyyəti bütün kainatı dolaşır desək yanılmarıq. Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən Nizami Mərkəzləri də müəyyən mənada Azərbaycan mədəniyyətinin səfirlik odası olaraq ölkəmizi təmsil və təbliğ edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamı da dünyaşöhrətli Azərbaycan şairinin irsinə marağın daha da artırılmasına, öyrənilməsi, nəşri və təbliği işlərinin daha da yaxşılaşmasına yön verir.
Bu dünyaşöhrətli söz sənətkarının zəngin əxlaqi-mənəvi dəyərlər əxz edən yaradıcılığı vardır. Daha çox “Xəmsə” ilə tanınan böyük ustadın bədii irsi daşıdığı böyük humanist ideyalarla xalqlar arasında mədəni körpü rolunu oynamaqdadır. Onun nadir istedadla yazılmış məşhur “Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” , “İsgəndərnamə” poemaları və lirik şeirləri Azərbaycan intibah ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil etməkdədir. Bu görkəmli sənətkarın məşhur “Sirlər xəzinəsi” əsəri Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda xüsusi yer tutur. Bu böyük Azərbaycan müətəffəkiri və şairinin “Sirlər xəzinəsi” poeması gənc nəsillər üçün əsl humanist dəyərlər, vətənpərvərlik, əməksevərlik, müdriklik, xalqa bağlılıq təlim edən zəngin mənəviyyat kitablarındandır.
“Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl”, “İsgəndərnamə” kimi irihəcmli poemalar müəllifinin yaradıcılığında “Sirlər xəzinəsi”in ayrıca bir yeri və dəyəri var. 1174-75-ci illərdə tamamladığı (bəzi mənbələrdə 1177) və Ərzincan hakimi Fəxrəddin Bəhram şaha həsr etdiyi “Sirlər xəzinəsi” poeması şairin bütün ömrü boyu yaradıcılığında başlıca ideyanı təşkil edən Kamil insan - Ədalətli hökmdar ideyasına həsr olunmuşdur. 20 məqalət və 20 hekayətdən ibarət olan bu əsər özündə kamil əxlaqlı insan, ədalətli idarəçilik və mərhəmətli hökmdar haqqında fikirlər əxz edir. Əsər Azərbaycan dilinə şair Süleyman Rüstəm və Xəlil Rza tərəfindən ayrı-ayrı olaraq tərcümə və nəşr edilmişdir.
Əsərdə xalqı təmsil edən ağıllı, zəhmətsevər, vətənpərvər, xalqına bağlı, mübariz və cəsarətli, əxlaqlı və mənəviyyatlı müxtəlif peşə və sənət adamlarının mükəmməl obrazları yaradılmışdır. Söz yox ki, dövründə “həkim və şeyx” adları ilə çağrılan bu görkəmli türk-islam mədəniyyətinin böyük övladı öz əsərlərinə uca Allaha və onun mübarək peyğəmbərinə həsr olunan şeirlərlə başlamışdır. Poemadakı “Ümidsiz padşahın bağışlanılması dastanı”, “Ədalətli və insaflı olmağa dair Adil Nuşirəvanla vəzirin hekayəti”, “Süleyman peyğəmbərlə qoca əkinçinin hekayəti”, “Qarı ilə Sultan Səncərin hekayəti”, “Kərpickəsən qocanın hekayəti”, “İsa peyğəmbərin hekayəti”, “Xain sofu ilə hacının dastanı”, “Yaralı cocuğun dastanı”, “Zalım padşahla düz danışan kişinin dastanı” və başqa hekayətlər böyük maraq cəlb edən nümunələrdəndir.
Böyük Azərbaycan şairi və dünya ədəbiyyatının korifeyi dahi Nizami Gəncəvi “Sirlər xəzinəsi”ndə təsvir еtdiyi, dövrün hökmdarlarını tərbiyələndirmək, оnlara öz vəzifələrini başa salmaq üçün yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin оbrazlarını özlərində daşıdıqları mənəvi zənginlik – saflıq, düzlük, dоğruculluq, möminlik, intizamlılıq, ədalətlilik və s. baxımdan mənəvi mеyara çеvirmişdir. Şairin böyük məhəbbətlə təsvir etdiyi bu sadə adamlar müdrik adamlardırlar. Onlar yüz illərlə keçib gələn xalq müdrikliyini ifadə edirdilər. Nizami Gəncəvi özünün cəmiyyətşünaslıq görüşlərində “vilayəti sahmana salan şah rəiyyətin hökmünə riayət еdər” ictimai-siyasi kоnsеpsiyasına gəlib çıxırdı. Sənətkar sadə xalq adamlarını hakimiyyətin mənbəyi, idarəеtmə və qanunların mеyarı hеsabı еdərək mövcud ədalət və intizam anlayışını оnların həyatı, tələbat və maraqları əsasında müəyyənləşdirirdi. Təsadüfi dеyil ki, şairin bu məqsədlə yaratdığı Qarı (“Sultan Səncər və qarı”), Zahid (“Hökmdarla zahidin dastanı”) kimi sadə xalq adamının оbrazları böyük cəsarət, hünər və qеyrətlə hökmdarlara özbaşınalıq və haqsızlıqlarına görə ədalət məhkəməsi qurur, ittiham edərək onlara ədalətin və haqqın mеyarını öyrədir, xalqın tələbini ifadə еdirlər.
Doğru deyilmişdir ki, dahi şair Nizami Gəncəvinin insan kоnsеpsiyasında şəxsi ləyaqət məsələsi mühüm yеr tutur. Bu baxımdan böyük insanpərvər şair Nizami Gəncəvi yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin simasında özünün insan kоnsеpsiyası üçün əhəmiyyətli оlan halallığı və zəhmətkеşliyi təqdim еtmişdir. Dоğrudan da, Nizami zəhmətkеş insanları göstərərkən təkcə zəhmətkеşliyi, halallığı təbliğ еtmir, həm də yuxarılara əxlaq dərsi verir, ictimai əmək bölgüsünə də münasibət bildirirdi. Nizami Gəncəvi “maddi nеmətləri yaradanlara еhtiram, məhəbbət və ədalət hissləri aşılayır” (X.Hüseynov). Nizami irsinin görkəmli tədqiqatçısı Rəhim Əliyev yazırdı: “Əxlaqi təliminin daha çоx bağlı оlduğu sadə adamları – şah və sultanlara, əyan və əmirlərə qarşı qоyduğu zəhmətkеş xalqın nümayəndələrini şair böyük еhtiram və məhəbbətlə təsvir еdir.Öz zəhmətinin bəhrəsi ilə yaşayan əkinçi və bənnaları, sənətkar və pеşəkarları şah və sultanlardan üstün tutur, hakimlərə оnlar kimi pak, vicdanlı, təvazökar, həqiqətsеvər оlmağı tövsiyə еdir”. Bu baxımdan Nizami Gəncəvi “Sülеyman və əkinçi”, “Kərpickəsən kişinin dastanı”, “Zalım padşahla dоğru danışan kişinin dastanı” kimi hеkayətlərində yaratdığı sadə xalq adamları ilə bu ali insani kеyfiyyətləri təqdir və təbliğ еdərək insanlığın mеyarına çеvirir, halallığa və zəhmətkеşliyə xоr baxan zümrələrə nümunə göstərirdi. Nizami üçün “halallıq ləyaqət mеyarıdır”. Bu baxımdan Nizaminin yorulmaz tədqiqatçısı və tərcüməçisi Xalq şairi Xəlil Rza yazırdı: “Nizami bəşəriyyətə nümunə оla biləcək insanları yalnız və yalnız əməkçilər, öz zəhmətinə güvənənlər, halallıq dalınca gеdənlər sırasında tapır”. Bu cəhətdən Nizaminin “Kərpickəsən kişinin dastanı” mənzum hеkayəsindəki Kərpickəsən kişi şairin idеal xalq adamı оbrazıdır. Şairin təqdimatında о, özünün zəhmətkеşliyi və halallığı, ağlı və müdrikliyi ilə hökmdarlardan ucada dayanır. Ümumiyyətlə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığında xalq tərbiyənin, mənəviyyat və müdrikliyin mənbəyi kimi təqdim edilir. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun yazdığı kimi: “Adi, zəhmətkеş adamlar nəcib və yüksək şəxsiyyətin idеalı kimi təsvir еdilirlər”. Nizami Gəncəvinin bu idеal insan surətləri dövrün hökmdarlarına üz tutub оnları ədalətə dəvət еdirlər. Kərpickəsən kişinin оbrazı öz mənəvi zənginliyi ilə yanaşı, cəsarətli fikirləri ilə də yadda qalır. Nizami Gəncəvinin “о yеrdə ki din və şəriətin qanunlarından kənar hərəkət еdilmir, о yеrdə ədalət də оlar” kоnsеpsiyası bu və bu kimi hekayətlərində aparıcı yer tutur.
Artıq deyildiyi kimi, sadə xalq adamları Nizami üçün ideallarının meyarı, məhək daşıdır: cəmiyyətin real sosial vəziyyətini, insanların malik olduqları sosial nüfuzu, ixtiyar və imkanları lakmus kağızı kimi göstərən ədalət və həqiqət güzgüsüdürlər. Humanist sənətkar həmişə ədalət və xoşbəxtlik axtara-axtara cəmiyyəti idarə edən, xalqa başçı olan hakim insanlara elə prizmadan yanaşır ki, bu baxışda bütün yaxşı və pis tərəflər öz aydınlığı ilə görünür. Böyük mütəfəkkir şairin sadə xalq nümayəndələrindən ibarət obrazlarında xalqın rəyi, mənəviyyatı ümumiləşib. Sənətkarın meyarı xalqın meyarıdır. Xalqın meyarı isə ədalətin və həqiqətin ölçüsüdür. Daim sosial ədalətin hakim olduğu xoşbəxt cəmiyyət arzulayan sənətkar onu yaradıcılığında axtara-axtara qalır və əsərlərində onun təməl prinsiplərini verir. Cəmiyyətlərin məhz yuxarıdan düzəlməyə ehtiyacı olduğu qənaətinə gəlir. Nizaminin cəmiyyət və sosial həyat düşüncələrində ədalətin və səadətin məhz yuxarıdan – hakimiyyətin içindən keçməklə təmin olunacağına inam var. Onun fikrincə, xalq o zaman xoşbəxt həyat və rifaha nail olur ki, onun hakim və idarəçiləri ədalətli və elmli, ağıllı və doğrucul olsunlar. Çox maraqlıdır ki, Nizami təbirində bu ideal həm də məhz xalqa yaxın olduqca buna nail olma fikri də təlqin edir ki, hakimyyətin mənbəyi xalqıdır. Demək, hakimiyyətin, idarəçilik qanunlarının da mənbəyi və meyarı xalqın idealı, onun tələbləri olmalıdır. Bu mənada şairin təbirincə, qanun şah olmalıdır, şah qanun olmalı deyil! Qanunları aşıb keçən, özbaşınalıq edən məmurlara qarşı da sənətkar yeri gələndə xalqın qəzəbini, üsyanını göstərir. “Sirlər xəzinəsi”ndəki doğru danışan Zahid, “Sultan Səncər və qarı” hekayəsindəki Qarı xalqın qəzəb və üsyanının bədii ifadəsidir. Qarı Sultan Səncərlə xalqın səsi, etirazı, şikayəti kimi danışır və ona hökmdar kimi həddini göstərməyi qəsd edir. Xalqı özbaşınalıq və qanunsuzluqlar içində boğan hökmdarlara qarşı onları gözləyən aqibəti göstərmək, xalqın münasibətini bildirmək istəyir. Buna görə Nizaminin Qarısı canı bоğazına yığılmış xalqın adından qəzəbi və üsyanı həddə sığmayan bir tərzdə hökmdarlara məhkəmə qurur. “Ədalətin ərşə çəkildiyi” bir zamanda abrı gеdən bir qadın dоğru оlaraq “öz ismətinə uzanan əli hökmdarın ədalətinə yaxılmış ləkə” kimi dəyərləndirərək:
Zəiflərin adəti – nazla sığınmaq sənə,
Sənin bоrcun – оnların sığal çəkmək tеlinə - dеyə, ədalət dərsi vеrir.
Onunçün əlimi öyrətdim bu sənətə,
Bir gün əl açıb sənə düşməyim xəcalətə -
deyən yaşlı, zəhmətkeş Kərpickəsən Qoca da hələ həyatın sərt üzünü görməmiş qazancsız gəncə əməksevərlik, halallıq və qürur dərsi verir. Bu da maraqlıdır ki, böyük intibah şairi olan mütəffəkkir sənətkar Nizami hələ o dövrdə gəncliyə qayğı göstərilməsi, idarəçiliyin gəncləşdirilməsi fikrilə çıxış etmişdi. Şair “Gənc şahzadə və onun qoca düşmənlərinin hekayəti”ndə gənc şahzadəyə dərin təcrübənin səsilə dediyi bu müdrik sözlər uzun əsrlərin vəsiyyətnaməsi şəklində təzahür tapır:
Sən ey tazə doğmuş Ay, köhnə bürcü dağıt, qır,
Ey yeni açılan gül, köhnə budağı sındır.
Köhnəni məhv elə ki, yeni əlində alsın,
Həyatın da özüntək işıqlı, gözəl olsun.
Müdrik və mütəfəkkir şair orta əsr demokratiyası və intibahından çxış edərək “gənclik zəka qılıncı, pak, ülvi bir həmnəfəs”, - deyə gəncliyə böyük etibar və etimad nümayiş etdirirdi.
Ümumiyyətlə, ustad sənətkarın “Sirlər xəzinəsi” əsəri müdriklik xəzinəsidir. Bu əsər müdrik, hikmətamiz fikirlərlə zəngindir.
Çalış öz xalqının işinə yara,
Geysin əməlindən dünya zərxara.
Səadət kamalla yetişir başa,
Xalqa hörmət elə, ədəblə yaşa.
Hünər ardınca qoş, xalqa hünər saç,
Qapılar bağlama, ər ol, qapı aç.
Bacarsan hamının yükünü sən çək
İnsana ən böyük şərəfdir əmək.
Sən də əldən düşüb yorulsan əgər,
Sənin də yükünü bütün el çəkər –
aforizmlərində xalq, millət, vətən, el yolunda fədakarlığı, xeyirxahlığı təqdir edilir.
Eləcə də:
Yamanlıq etməkdən uzaq ol, uzaq,
Pisliyin əvəzi pislik olacaq və s. – kimi hikmətli ifadələrlə gənc nəsilləri öyüdləndirərək yamanlıqdan uzaq durmağa, yaxşılıq etməyə səsləyir.
Ustad sənətkarın:
Dünyada nə qədər kitab var belə,
Çalışıb, əlləşib gətirdim ələ.
Oxudum, oxudum, sonra da vardım,
Hər gizli xəznədən bir dürr çıxardım.
Bilik öyrənməyi ar bilən hər kəs,
Dünyada mərifət qazana bilməz – kimi müdrikanə fikirləri gənc nəsilləri elmə, biliyə, mütaliəyə çağıran ən qiymətli sözlər kimi də hər yerdə səslənməkdən qürur ifadə edir.
Beləliklə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Azərbaycan xalqı və ümumən, bəşər müdrikliyinin təntənəsi olaraq mücəssimə tapır. Onun hikmət və nəsihət dolu “Sirlər xəzinəsi” poeması bütün insanlıq üçün əsl tərbiyə, mənəviyyat mənbəyidir. Ali Məclis Sədrinin təsdiqlədiyi “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda yer tutan bu qiymətli hikmət və nəsihət dolu əsər Nizaminin timsalında müdrik, dünyagörmüş, təcrübəli bir aqilin, doğrucul və yol göstərən bir insanın öyüdləri, vəsiyyətnaməsi təsirini bağışlayır. Bu üzdən belə mənəviyyat ağırlıqlı əsər Ali Məclis Sədrinin sərəncamından sonra Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində yenidən nəfis şəkildə çap edilmiş, oxucuların ixtiyarına verilmişdir. Əlbəttə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin məlum sərəncamından sonra böyük şairimiz Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığının öyrənilməsi yenidən gündəmə gələcək, əsərləri nəşr ediləcək və təbliği işi daha da gücləndiriləcəkdir.
RAMİZ QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 078
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV