21:02 / 02-07-2025
Zaxarova: "Lavrov Rutteyəöz işi ilə Məsihi xatırlatdı"
20:55 / 02-07-2025
İki çayda balıq ölümü ilə bağlı prokurorluq araşdırmalara başlayıb
20:52 / 02-07-2025
Əlixanov: "Rusiya Belarusdan "Osvey" təyyarəsi layihəsinə münasibət bildirməsini gözləyir"
20:47 / 02-07-2025
"El País": Makronun Putinə zəngi Avropa liderlərinin blokadasını qırdı
20:42 / 02-07-2025
BMT Latviyadan dövlət mediasında rus dilinin qadağan olunmasını əsaslandırmağı xahiş edirb
20:38 / 02-07-2025
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi vətəndaşları Azərbaycana səfər edərkən diqqətli olmağa çağırırb
20:35 / 02-07-2025
İşçilərin su çəninin təmiri zamanı həlak olması ilə bağlı iş açılıb
20:08 / 02-07-2025
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi: Latviya və Litva biometrik olmayan rus pasportlarını qəbul etməyəcək
20:01 / 02-07-2025
Qutunun partlaması nəticəsində əllərini itirib
19:56 / 02-07-2025
Miqrantların Dövlət Dumasının deputatına hücumu ilə bağlı iş yekunlaşıb
19:52 / 02-07-2025
Münsiflər reperə ən ağır ittihamlarla bəraət qazandırıblar
19:46 / 02-07-2025
Qızlara işgəncə verməkdə şübhəli bilinən mütəşəkkil cinayətkar qrupun lideri həbs edilib
19:43 / 02-07-2025
Terrorçuluğa açıq çağırışlarda şübhəli bilinərək saxlanılıb
19:38 / 02-07-2025
Fransanın Rusiyadakı keçmiş səfiri Makron-Putin danışıqlarını vaxtında adlandırıb
19:32 / 02-07-2025
Tramp deyir ki, Vyetnam ABŞ-a öz bazarına tam giriş imkanı verəcək
19:26 / 02-07-2025
ÇSKA Kristijan Bistroviçin ayrıldığını açıqladı
16:36 / 02-07-2025
Japarov Bişkek və Moskva arasında tam qarşılıqlı anlaşma olduğunu bəyan edib
16:32 / 02-07-2025
Peskov: "Putin və Makron İranla bağlı razılaşdırılmış vasitəçilik məsələsini müzakirə etməyiblər"
16:25 / 02-07-2025
FT: Qərb Kiyevdən neft tankerlərini partlatmaqda şübhələnir
21:51 / 01-07-2025
"Baza": Yekaterinburqda Azərbaycan diasporunun rəhbəri saxlanılıb
21:47 / 01-07-2025
Dujarrik: "BMT Putin-Makron danışıqlarını alqışlayır"
21:41 / 01-07-2025
“Dənizkənarı Bulvar İdarəsi” PHŞ-nin vəzifəli şəxslərinin qanunsuz əməlləri ilə bağlı cinayət işi məhkəməyə göndərilib
21:01 / 01-07-2025
Azərbaycanda “Plastik Tullantıların İdarəedilməsi Forumu” keçirilib
20:52 / 01-07-2025
Mask deportasiya təhlükəsinə baxmayaraq, Trampla münaqişəni gərginləşdirmək istəmir
20:46 / 01-07-2025
Putin və Makron sülhün qorunmasında Rusiya və Fransanın xüsusi məsuliyyətini qeyd ediblər
20:40 / 01-07-2025
Tramp etiraf edib ki, o, Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Sumı bölgəsində irəliləyişini izləyir
20:38 / 01-07-2025
Bir nəfər uçurumdan yıxılaraq ölüb
14:24 / 01-07-2025
Daxili İşlər Nazirliyinin Miqrasiya Xidmətinin rəisi saxlanılıb
14:20 / 01-07-2025
Pikap sənətçisi Leslinin davamçısı xırda xuliqanlıqda günahlandırıldı
11:16 / 01-07-2025
“Mançester Siti” “Əl-Hilal”a məğlub olaraq klublararası dünya çempionatını tərk edib
11:13 / 01-07-2025
Məsciddə terror aktı hazırlayan yeniyetmə saxlanılıb
11:10 / 01-07-2025
Şəhər ətrafında gəzən ayı zərərsizləşdirilib
11:07 / 01-07-2025
Ağacın aşması nəticəsində xəsarət alıb
İNTİBAH ŞEİRİNİN BAYRAQDARI – BÖYÜK AZƏRBAYCAN ŞAİRİ NİZAMİ-RAMİZ QASIMOV
Tarix: 06-01-2021 18:43 | Bölmə: Ədəbiyyat

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamından sonra dünyaşöhrətli böyük Azərbaycan şairinin həyatı və yaradıcılığına yenidən böyük maraq oyanır. Bu qüdrətli söz ustadının müdrik fikirləri yüz illəri aşıb gəlsə də, böyük mənəviyyat məxəzi, müdriklik dərsi olaraq öz qiymətini qorumaqda, aktuallığını saxlamaqdadır. Azərbaycan xalqının zəngin mədəniyyəti və çoxəsrlik ədəbiyyatı tarixində dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin müstəsna yeri var. Nizami Gəncəvi təkcə bir şair, söz ustadı olaraq deyil, həm də bir müdrik, filosof olaraq Azərbaycan xalqının dünya-bəşər tarixi və mədəni irsinə bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlərdən biridir. Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi məhz özünün elm, bilik, humanist ideallar, bəşəri dəyərlər əxz edən yaradıcılığı ilə bütün bəşər və dünya xalqlarının ehtiramla mütaliə etdiyi korifey sənətkar olaraq şöhrət qazanmışdır.
“Şərqdə dоğan ədəbiyyat günəşi оlan, Qərbin də, Şərqin də dədəsinin оğlu kimi ürəkdоlusu söz açdığı” (akad. İ.Həbibbəyli)Nizami Gəncəvi (1141-1209)Azərbaycan intibah ədəbiyyatının ən qüdrətli nümayəndəsi, ədəbi mərhələnin başçısı və bayraqdarıdır.Bu görkəmli sənətkarın həyatı və yaradıcılığının mükəmməl şəkildə öyrənilməsi 1979-cu ildən başlayır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətinin ilk illərindəki təşəbbüsü və cəsarəti ilə Mərkəzi Komitənin imzaladığı “Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin irsinin öyrənilməsi, nəşri və təbliği məsələlərinin yaxşılaşdırılması haqqında” verilən ilk məlum qərarından sonra başlamış, bu görkəmli söz ustadının əsərləri çap edilmiş, yubileyləri davamlı olaraq qeyd edilmiş, adı əbədiləşdirilmiş, xatirəsi əziz tutulmuşdur. Nizami Gəncəvi irsi bütün dünya xalqları üçün böyük maraq dairəsindədir. Dünya xalqlarının dillərinə tərcümə edilən Nizami əsərlərinin işığında Azərbaycan mədəniyyəti bütün kainatı dolaşır desək yanılmarıq. Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən Nizami Mərkəzləri də müəyyən mənada Azərbaycan mədəniyyətinin səfirlik odası olaraq ölkəmizi təmsil və təbliğ edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamı da dünyaşöhrətli Azərbaycan şairinin irsinə marağın daha da artırılmasına, öyrənilməsi, nəşri və təbliği işlərinin daha da yaxşılaşmasına yön verir.
Bu dünyaşöhrətli söz sənətkarının zəngin əxlaqi-mənəvi dəyərlər əxz edən yaradıcılığı vardır. Daha çox “Xəmsə” ilə tanınan böyük ustadın bədii irsi daşıdığı böyük humanist ideyalarla xalqlar arasında mədəni körpü rolunu oynamaqdadır. Onun nadir istedadla yazılmış məşhur “Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” , “İsgəndərnamə” poemaları və lirik şeirləri Azərbaycan intibah ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil etməkdədir. Bu görkəmli sənətkarın məşhur “Sirlər xəzinəsi” əsəri Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda xüsusi yer tutur. Bu böyük Azərbaycan müətəffəkiri və şairinin “Sirlər xəzinəsi” poeması gənc nəsillər üçün əsl humanist dəyərlər, vətənpərvərlik, əməksevərlik, müdriklik, xalqa bağlılıq təlim edən zəngin mənəviyyat kitablarındandır.
“Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl”, “İsgəndərnamə” kimi irihəcmli poemalar müəllifinin yaradıcılığında “Sirlər xəzinəsi”in ayrıca bir yeri və dəyəri var. 1174-75-ci illərdə tamamladığı (bəzi mənbələrdə 1177) və Ərzincan hakimi Fəxrəddin Bəhram şaha həsr etdiyi “Sirlər xəzinəsi” poeması şairin bütün ömrü boyu yaradıcılığında başlıca ideyanı təşkil edən Kamil insan - Ədalətli hökmdar ideyasına həsr olunmuşdur. 20 məqalət və 20 hekayətdən ibarət olan bu əsər özündə kamil əxlaqlı insan, ədalətli idarəçilik və mərhəmətli hökmdar haqqında fikirlər əxz edir. Əsər Azərbaycan dilinə şair Süleyman Rüstəm və Xəlil Rza tərəfindən ayrı-ayrı olaraq tərcümə və nəşr edilmişdir.
Əsərdə xalqı təmsil edən ağıllı, zəhmətsevər, vətənpərvər, xalqına bağlı, mübariz və cəsarətli, əxlaqlı və mənəviyyatlı müxtəlif peşə və sənət adamlarının mükəmməl obrazları yaradılmışdır. Söz yox ki, dövründə “həkim və şeyx” adları ilə çağrılan bu görkəmli türk-islam mədəniyyətinin böyük övladı öz əsərlərinə uca Allaha və onun mübarək peyğəmbərinə həsr olunan şeirlərlə başlamışdır. Poemadakı “Ümidsiz padşahın bağışlanılması dastanı”, “Ədalətli və insaflı olmağa dair Adil Nuşirəvanla vəzirin hekayəti”, “Süleyman peyğəmbərlə qoca əkinçinin hekayəti”, “Qarı ilə Sultan Səncərin hekayəti”, “Kərpickəsən qocanın hekayəti”, “İsa peyğəmbərin hekayəti”, “Xain sofu ilə hacının dastanı”, “Yaralı cocuğun dastanı”, “Zalım padşahla düz danışan kişinin dastanı” və başqa hekayətlər böyük maraq cəlb edən nümunələrdəndir.
Böyük Azərbaycan şairi və dünya ədəbiyyatının korifeyi dahi Nizami Gəncəvi “Sirlər xəzinəsi”ndə təsvir еtdiyi, dövrün hökmdarlarını tərbiyələndirmək, оnlara öz vəzifələrini başa salmaq üçün yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin оbrazlarını özlərində daşıdıqları mənəvi zənginlik – saflıq, düzlük, dоğruculluq, möminlik, intizamlılıq, ədalətlilik və s. baxımdan mənəvi mеyara çеvirmişdir. Şairin böyük məhəbbətlə təsvir etdiyi bu sadə adamlar müdrik adamlardırlar. Onlar yüz illərlə keçib gələn xalq müdrikliyini ifadə edirdilər. Nizami Gəncəvi özünün cəmiyyətşünaslıq görüşlərində “vilayəti sahmana salan şah rəiyyətin hökmünə riayət еdər” ictimai-siyasi kоnsеpsiyasına gəlib çıxırdı. Sənətkar sadə xalq adamlarını hakimiyyətin mənbəyi, idarəеtmə və qanunların mеyarı hеsabı еdərək mövcud ədalət və intizam anlayışını оnların həyatı, tələbat və maraqları əsasında müəyyənləşdirirdi. Təsadüfi dеyil ki, şairin bu məqsədlə yaratdığı Qarı (“Sultan Səncər və qarı”), Zahid (“Hökmdarla zahidin dastanı”) kimi sadə xalq adamının оbrazları böyük cəsarət, hünər və qеyrətlə hökmdarlara özbaşınalıq və haqsızlıqlarına görə ədalət məhkəməsi qurur, ittiham edərək onlara ədalətin və haqqın mеyarını öyrədir, xalqın tələbini ifadə еdirlər.
Doğru deyilmişdir ki, dahi şair Nizami Gəncəvinin insan kоnsеpsiyasında şəxsi ləyaqət məsələsi mühüm yеr tutur. Bu baxımdan böyük insanpərvər şair Nizami Gəncəvi yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin simasında özünün insan kоnsеpsiyası üçün əhəmiyyətli оlan halallığı və zəhmətkеşliyi təqdim еtmişdir. Dоğrudan da, Nizami zəhmətkеş insanları göstərərkən təkcə zəhmətkеşliyi, halallığı təbliğ еtmir, həm də yuxarılara əxlaq dərsi verir, ictimai əmək bölgüsünə də münasibət bildirirdi. Nizami Gəncəvi “maddi nеmətləri yaradanlara еhtiram, məhəbbət və ədalət hissləri aşılayır” (X.Hüseynov). Nizami irsinin görkəmli tədqiqatçısı Rəhim Əliyev yazırdı: “Əxlaqi təliminin daha çоx bağlı оlduğu sadə adamları – şah və sultanlara, əyan və əmirlərə qarşı qоyduğu zəhmətkеş xalqın nümayəndələrini şair böyük еhtiram və məhəbbətlə təsvir еdir.Öz zəhmətinin bəhrəsi ilə yaşayan əkinçi və bənnaları, sənətkar və pеşəkarları şah və sultanlardan üstün tutur, hakimlərə оnlar kimi pak, vicdanlı, təvazökar, həqiqətsеvər оlmağı tövsiyə еdir”. Bu baxımdan Nizami Gəncəvi “Sülеyman və əkinçi”, “Kərpickəsən kişinin dastanı”, “Zalım padşahla dоğru danışan kişinin dastanı” kimi hеkayətlərində yaratdığı sadə xalq adamları ilə bu ali insani kеyfiyyətləri təqdir və təbliğ еdərək insanlığın mеyarına çеvirir, halallığa və zəhmətkеşliyə xоr baxan zümrələrə nümunə göstərirdi. Nizami üçün “halallıq ləyaqət mеyarıdır”. Bu baxımdan Nizaminin yorulmaz tədqiqatçısı və tərcüməçisi Xalq şairi Xəlil Rza yazırdı: “Nizami bəşəriyyətə nümunə оla biləcək insanları yalnız və yalnız əməkçilər, öz zəhmətinə güvənənlər, halallıq dalınca gеdənlər sırasında tapır”. Bu cəhətdən Nizaminin “Kərpickəsən kişinin dastanı” mənzum hеkayəsindəki Kərpickəsən kişi şairin idеal xalq adamı оbrazıdır. Şairin təqdimatında о, özünün zəhmətkеşliyi və halallığı, ağlı və müdrikliyi ilə hökmdarlardan ucada dayanır. Ümumiyyətlə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığında xalq tərbiyənin, mənəviyyat və müdrikliyin mənbəyi kimi təqdim edilir. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun yazdığı kimi: “Adi, zəhmətkеş adamlar nəcib və yüksək şəxsiyyətin idеalı kimi təsvir еdilirlər”. Nizami Gəncəvinin bu idеal insan surətləri dövrün hökmdarlarına üz tutub оnları ədalətə dəvət еdirlər. Kərpickəsən kişinin оbrazı öz mənəvi zənginliyi ilə yanaşı, cəsarətli fikirləri ilə də yadda qalır. Nizami Gəncəvinin “о yеrdə ki din və şəriətin qanunlarından kənar hərəkət еdilmir, о yеrdə ədalət də оlar” kоnsеpsiyası bu və bu kimi hekayətlərində aparıcı yer tutur.
Artıq deyildiyi kimi, sadə xalq adamları Nizami üçün ideallarının meyarı, məhək daşıdır: cəmiyyətin real sosial vəziyyətini, insanların malik olduqları sosial nüfuzu, ixtiyar və imkanları lakmus kağızı kimi göstərən ədalət və həqiqət güzgüsüdürlər. Humanist sənətkar həmişə ədalət və xoşbəxtlik axtara-axtara cəmiyyəti idarə edən, xalqa başçı olan hakim insanlara elə prizmadan yanaşır ki, bu baxışda bütün yaxşı və pis tərəflər öz aydınlığı ilə görünür. Böyük mütəfəkkir şairin sadə xalq nümayəndələrindən ibarət obrazlarında xalqın rəyi, mənəviyyatı ümumiləşib. Sənətkarın meyarı xalqın meyarıdır. Xalqın meyarı isə ədalətin və həqiqətin ölçüsüdür. Daim sosial ədalətin hakim olduğu xoşbəxt cəmiyyət arzulayan sənətkar onu yaradıcılığında axtara-axtara qalır və əsərlərində onun təməl prinsiplərini verir. Cəmiyyətlərin məhz yuxarıdan düzəlməyə ehtiyacı olduğu qənaətinə gəlir. Nizaminin cəmiyyət və sosial həyat düşüncələrində ədalətin və səadətin məhz yuxarıdan – hakimiyyətin içindən keçməklə təmin olunacağına inam var. Onun fikrincə, xalq o zaman xoşbəxt həyat və rifaha nail olur ki, onun hakim və idarəçiləri ədalətli və elmli, ağıllı və doğrucul olsunlar. Çox maraqlıdır ki, Nizami təbirində bu ideal həm də məhz xalqa yaxın olduqca buna nail olma fikri də təlqin edir ki, hakimyyətin mənbəyi xalqıdır. Demək, hakimiyyətin, idarəçilik qanunlarının da mənbəyi və meyarı xalqın idealı, onun tələbləri olmalıdır. Bu mənada şairin təbirincə, qanun şah olmalıdır, şah qanun olmalı deyil! Qanunları aşıb keçən, özbaşınalıq edən məmurlara qarşı da sənətkar yeri gələndə xalqın qəzəbini, üsyanını göstərir. “Sirlər xəzinəsi”ndəki doğru danışan Zahid, “Sultan Səncər və qarı” hekayəsindəki Qarı xalqın qəzəb və üsyanının bədii ifadəsidir. Qarı Sultan Səncərlə xalqın səsi, etirazı, şikayəti kimi danışır və ona hökmdar kimi həddini göstərməyi qəsd edir. Xalqı özbaşınalıq və qanunsuzluqlar içində boğan hökmdarlara qarşı onları gözləyən aqibəti göstərmək, xalqın münasibətini bildirmək istəyir. Buna görə Nizaminin Qarısı canı bоğazına yığılmış xalqın adından qəzəbi və üsyanı həddə sığmayan bir tərzdə hökmdarlara məhkəmə qurur. “Ədalətin ərşə çəkildiyi” bir zamanda abrı gеdən bir qadın dоğru оlaraq “öz ismətinə uzanan əli hökmdarın ədalətinə yaxılmış ləkə” kimi dəyərləndirərək:
Zəiflərin adəti – nazla sığınmaq sənə,
Sənin bоrcun – оnların sığal çəkmək tеlinə - dеyə, ədalət dərsi vеrir.
Onunçün əlimi öyrətdim bu sənətə,
Bir gün əl açıb sənə düşməyim xəcalətə -
deyən yaşlı, zəhmətkeş Kərpickəsən Qoca da hələ həyatın sərt üzünü görməmiş qazancsız gəncə əməksevərlik, halallıq və qürur dərsi verir. Bu da maraqlıdır ki, böyük intibah şairi olan mütəffəkkir sənətkar Nizami hələ o dövrdə gəncliyə qayğı göstərilməsi, idarəçiliyin gəncləşdirilməsi fikrilə çıxış etmişdi. Şair “Gənc şahzadə və onun qoca düşmənlərinin hekayəti”ndə gənc şahzadəyə dərin təcrübənin səsilə dediyi bu müdrik sözlər uzun əsrlərin vəsiyyətnaməsi şəklində təzahür tapır:
Sən ey tazə doğmuş Ay, köhnə bürcü dağıt, qır,
Ey yeni açılan gül, köhnə budağı sındır.
Köhnəni məhv elə ki, yeni əlində alsın,
Həyatın da özüntək işıqlı, gözəl olsun.
Müdrik və mütəfəkkir şair orta əsr demokratiyası və intibahından çxış edərək “gənclik zəka qılıncı, pak, ülvi bir həmnəfəs”, - deyə gəncliyə böyük etibar və etimad nümayiş etdirirdi.
Ümumiyyətlə, ustad sənətkarın “Sirlər xəzinəsi” əsəri müdriklik xəzinəsidir. Bu əsər müdrik, hikmətamiz fikirlərlə zəngindir.
Çalış öz xalqının işinə yara,
Geysin əməlindən dünya zərxara.
Səadət kamalla yetişir başa,
Xalqa hörmət elə, ədəblə yaşa.
Hünər ardınca qoş, xalqa hünər saç,
Qapılar bağlama, ər ol, qapı aç.
Bacarsan hamının yükünü sən çək
İnsana ən böyük şərəfdir əmək.
Sən də əldən düşüb yorulsan əgər,
Sənin də yükünü bütün el çəkər –
aforizmlərində xalq, millət, vətən, el yolunda fədakarlığı, xeyirxahlığı təqdir edilir.
Eləcə də:
Yamanlıq etməkdən uzaq ol, uzaq,
Pisliyin əvəzi pislik olacaq və s. – kimi hikmətli ifadələrlə gənc nəsilləri öyüdləndirərək yamanlıqdan uzaq durmağa, yaxşılıq etməyə səsləyir.
Ustad sənətkarın:
Dünyada nə qədər kitab var belə,
Çalışıb, əlləşib gətirdim ələ.
Oxudum, oxudum, sonra da vardım,
Hər gizli xəznədən bir dürr çıxardım.
Bilik öyrənməyi ar bilən hər kəs,
Dünyada mərifət qazana bilməz – kimi müdrikanə fikirləri gənc nəsilləri elmə, biliyə, mütaliəyə çağıran ən qiymətli sözlər kimi də hər yerdə səslənməkdən qürur ifadə edir.
Beləliklə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Azərbaycan xalqı və ümumən, bəşər müdrikliyinin təntənəsi olaraq mücəssimə tapır. Onun hikmət və nəsihət dolu “Sirlər xəzinəsi” poeması bütün insanlıq üçün əsl tərbiyə, mənəviyyat mənbəyidir. Ali Məclis Sədrinin təsdiqlədiyi “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda yer tutan bu qiymətli hikmət və nəsihət dolu əsər Nizaminin timsalında müdrik, dünyagörmüş, təcrübəli bir aqilin, doğrucul və yol göstərən bir insanın öyüdləri, vəsiyyətnaməsi təsirini bağışlayır. Bu üzdən belə mənəviyyat ağırlıqlı əsər Ali Məclis Sədrinin sərəncamından sonra Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində yenidən nəfis şəkildə çap edilmiş, oxucuların ixtiyarına verilmişdir. Əlbəttə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin məlum sərəncamından sonra böyük şairimiz Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığının öyrənilməsi yenidən gündəmə gələcək, əsərləri nəşr ediləcək və təbliği işi daha da gücləndiriləcəkdir.
RAMİZ QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Baxış sayı: 1 388
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-01-2021 18:43 | Bölmə: Ədəbiyyat

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamından sonra dünyaşöhrətli böyük Azərbaycan şairinin həyatı və yaradıcılığına yenidən böyük maraq oyanır. Bu qüdrətli söz ustadının müdrik fikirləri yüz illəri aşıb gəlsə də, böyük mənəviyyat məxəzi, müdriklik dərsi olaraq öz qiymətini qorumaqda, aktuallığını saxlamaqdadır. Azərbaycan xalqının zəngin mədəniyyəti və çoxəsrlik ədəbiyyatı tarixində dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin müstəsna yeri var. Nizami Gəncəvi təkcə bir şair, söz ustadı olaraq deyil, həm də bir müdrik, filosof olaraq Azərbaycan xalqının dünya-bəşər tarixi və mədəni irsinə bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlərdən biridir. Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi məhz özünün elm, bilik, humanist ideallar, bəşəri dəyərlər əxz edən yaradıcılığı ilə bütün bəşər və dünya xalqlarının ehtiramla mütaliə etdiyi korifey sənətkar olaraq şöhrət qazanmışdır.
“Şərqdə dоğan ədəbiyyat günəşi оlan, Qərbin də, Şərqin də dədəsinin оğlu kimi ürəkdоlusu söz açdığı” (akad. İ.Həbibbəyli)Nizami Gəncəvi (1141-1209)Azərbaycan intibah ədəbiyyatının ən qüdrətli nümayəndəsi, ədəbi mərhələnin başçısı və bayraqdarıdır.Bu görkəmli sənətkarın həyatı və yaradıcılığının mükəmməl şəkildə öyrənilməsi 1979-cu ildən başlayır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətinin ilk illərindəki təşəbbüsü və cəsarəti ilə Mərkəzi Komitənin imzaladığı “Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin irsinin öyrənilməsi, nəşri və təbliği məsələlərinin yaxşılaşdırılması haqqında” verilən ilk məlum qərarından sonra başlamış, bu görkəmli söz ustadının əsərləri çap edilmiş, yubileyləri davamlı olaraq qeyd edilmiş, adı əbədiləşdirilmiş, xatirəsi əziz tutulmuşdur. Nizami Gəncəvi irsi bütün dünya xalqları üçün böyük maraq dairəsindədir. Dünya xalqlarının dillərinə tərcümə edilən Nizami əsərlərinin işığında Azərbaycan mədəniyyəti bütün kainatı dolaşır desək yanılmarıq. Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən Nizami Mərkəzləri də müəyyən mənada Azərbaycan mədəniyyətinin səfirlik odası olaraq ölkəmizi təmsil və təbliğ edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi ili” elan edilməsi haqqında” məlum Sərəncamı da dünyaşöhrətli Azərbaycan şairinin irsinə marağın daha da artırılmasına, öyrənilməsi, nəşri və təbliği işlərinin daha da yaxşılaşmasına yön verir.
Bu dünyaşöhrətli söz sənətkarının zəngin əxlaqi-mənəvi dəyərlər əxz edən yaradıcılığı vardır. Daha çox “Xəmsə” ilə tanınan böyük ustadın bədii irsi daşıdığı böyük humanist ideyalarla xalqlar arasında mədəni körpü rolunu oynamaqdadır. Onun nadir istedadla yazılmış məşhur “Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” , “İsgəndərnamə” poemaları və lirik şeirləri Azərbaycan intibah ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil etməkdədir. Bu görkəmli sənətkarın məşhur “Sirlər xəzinəsi” əsəri Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda xüsusi yer tutur. Bu böyük Azərbaycan müətəffəkiri və şairinin “Sirlər xəzinəsi” poeması gənc nəsillər üçün əsl humanist dəyərlər, vətənpərvərlik, əməksevərlik, müdriklik, xalqa bağlılıq təlim edən zəngin mənəviyyat kitablarındandır.
“Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl”, “İsgəndərnamə” kimi irihəcmli poemalar müəllifinin yaradıcılığında “Sirlər xəzinəsi”in ayrıca bir yeri və dəyəri var. 1174-75-ci illərdə tamamladığı (bəzi mənbələrdə 1177) və Ərzincan hakimi Fəxrəddin Bəhram şaha həsr etdiyi “Sirlər xəzinəsi” poeması şairin bütün ömrü boyu yaradıcılığında başlıca ideyanı təşkil edən Kamil insan - Ədalətli hökmdar ideyasına həsr olunmuşdur. 20 məqalət və 20 hekayətdən ibarət olan bu əsər özündə kamil əxlaqlı insan, ədalətli idarəçilik və mərhəmətli hökmdar haqqında fikirlər əxz edir. Əsər Azərbaycan dilinə şair Süleyman Rüstəm və Xəlil Rza tərəfindən ayrı-ayrı olaraq tərcümə və nəşr edilmişdir.
Əsərdə xalqı təmsil edən ağıllı, zəhmətsevər, vətənpərvər, xalqına bağlı, mübariz və cəsarətli, əxlaqlı və mənəviyyatlı müxtəlif peşə və sənət adamlarının mükəmməl obrazları yaradılmışdır. Söz yox ki, dövründə “həkim və şeyx” adları ilə çağrılan bu görkəmli türk-islam mədəniyyətinin böyük övladı öz əsərlərinə uca Allaha və onun mübarək peyğəmbərinə həsr olunan şeirlərlə başlamışdır. Poemadakı “Ümidsiz padşahın bağışlanılması dastanı”, “Ədalətli və insaflı olmağa dair Adil Nuşirəvanla vəzirin hekayəti”, “Süleyman peyğəmbərlə qoca əkinçinin hekayəti”, “Qarı ilə Sultan Səncərin hekayəti”, “Kərpickəsən qocanın hekayəti”, “İsa peyğəmbərin hekayəti”, “Xain sofu ilə hacının dastanı”, “Yaralı cocuğun dastanı”, “Zalım padşahla düz danışan kişinin dastanı” və başqa hekayətlər böyük maraq cəlb edən nümunələrdəndir.
Böyük Azərbaycan şairi və dünya ədəbiyyatının korifeyi dahi Nizami Gəncəvi “Sirlər xəzinəsi”ndə təsvir еtdiyi, dövrün hökmdarlarını tərbiyələndirmək, оnlara öz vəzifələrini başa salmaq üçün yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin оbrazlarını özlərində daşıdıqları mənəvi zənginlik – saflıq, düzlük, dоğruculluq, möminlik, intizamlılıq, ədalətlilik və s. baxımdan mənəvi mеyara çеvirmişdir. Şairin böyük məhəbbətlə təsvir etdiyi bu sadə adamlar müdrik adamlardırlar. Onlar yüz illərlə keçib gələn xalq müdrikliyini ifadə edirdilər. Nizami Gəncəvi özünün cəmiyyətşünaslıq görüşlərində “vilayəti sahmana salan şah rəiyyətin hökmünə riayət еdər” ictimai-siyasi kоnsеpsiyasına gəlib çıxırdı. Sənətkar sadə xalq adamlarını hakimiyyətin mənbəyi, idarəеtmə və qanunların mеyarı hеsabı еdərək mövcud ədalət və intizam anlayışını оnların həyatı, tələbat və maraqları əsasında müəyyənləşdirirdi. Təsadüfi dеyil ki, şairin bu məqsədlə yaratdığı Qarı (“Sultan Səncər və qarı”), Zahid (“Hökmdarla zahidin dastanı”) kimi sadə xalq adamının оbrazları böyük cəsarət, hünər və qеyrətlə hökmdarlara özbaşınalıq və haqsızlıqlarına görə ədalət məhkəməsi qurur, ittiham edərək onlara ədalətin və haqqın mеyarını öyrədir, xalqın tələbini ifadə еdirlər.
Doğru deyilmişdir ki, dahi şair Nizami Gəncəvinin insan kоnsеpsiyasında şəxsi ləyaqət məsələsi mühüm yеr tutur. Bu baxımdan böyük insanpərvər şair Nizami Gəncəvi yaratdığı sadə xalq nümayəndələrinin simasında özünün insan kоnsеpsiyası üçün əhəmiyyətli оlan halallığı və zəhmətkеşliyi təqdim еtmişdir. Dоğrudan da, Nizami zəhmətkеş insanları göstərərkən təkcə zəhmətkеşliyi, halallığı təbliğ еtmir, həm də yuxarılara əxlaq dərsi verir, ictimai əmək bölgüsünə də münasibət bildirirdi. Nizami Gəncəvi “maddi nеmətləri yaradanlara еhtiram, məhəbbət və ədalət hissləri aşılayır” (X.Hüseynov). Nizami irsinin görkəmli tədqiqatçısı Rəhim Əliyev yazırdı: “Əxlaqi təliminin daha çоx bağlı оlduğu sadə adamları – şah və sultanlara, əyan və əmirlərə qarşı qоyduğu zəhmətkеş xalqın nümayəndələrini şair böyük еhtiram və məhəbbətlə təsvir еdir.Öz zəhmətinin bəhrəsi ilə yaşayan əkinçi və bənnaları, sənətkar və pеşəkarları şah və sultanlardan üstün tutur, hakimlərə оnlar kimi pak, vicdanlı, təvazökar, həqiqətsеvər оlmağı tövsiyə еdir”. Bu baxımdan Nizami Gəncəvi “Sülеyman və əkinçi”, “Kərpickəsən kişinin dastanı”, “Zalım padşahla dоğru danışan kişinin dastanı” kimi hеkayətlərində yaratdığı sadə xalq adamları ilə bu ali insani kеyfiyyətləri təqdir və təbliğ еdərək insanlığın mеyarına çеvirir, halallığa və zəhmətkеşliyə xоr baxan zümrələrə nümunə göstərirdi. Nizami üçün “halallıq ləyaqət mеyarıdır”. Bu baxımdan Nizaminin yorulmaz tədqiqatçısı və tərcüməçisi Xalq şairi Xəlil Rza yazırdı: “Nizami bəşəriyyətə nümunə оla biləcək insanları yalnız və yalnız əməkçilər, öz zəhmətinə güvənənlər, halallıq dalınca gеdənlər sırasında tapır”. Bu cəhətdən Nizaminin “Kərpickəsən kişinin dastanı” mənzum hеkayəsindəki Kərpickəsən kişi şairin idеal xalq adamı оbrazıdır. Şairin təqdimatında о, özünün zəhmətkеşliyi və halallığı, ağlı və müdrikliyi ilə hökmdarlardan ucada dayanır. Ümumiyyətlə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığında xalq tərbiyənin, mənəviyyat və müdrikliyin mənbəyi kimi təqdim edilir. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun yazdığı kimi: “Adi, zəhmətkеş adamlar nəcib və yüksək şəxsiyyətin idеalı kimi təsvir еdilirlər”. Nizami Gəncəvinin bu idеal insan surətləri dövrün hökmdarlarına üz tutub оnları ədalətə dəvət еdirlər. Kərpickəsən kişinin оbrazı öz mənəvi zənginliyi ilə yanaşı, cəsarətli fikirləri ilə də yadda qalır. Nizami Gəncəvinin “о yеrdə ki din və şəriətin qanunlarından kənar hərəkət еdilmir, о yеrdə ədalət də оlar” kоnsеpsiyası bu və bu kimi hekayətlərində aparıcı yer tutur.
Artıq deyildiyi kimi, sadə xalq adamları Nizami üçün ideallarının meyarı, məhək daşıdır: cəmiyyətin real sosial vəziyyətini, insanların malik olduqları sosial nüfuzu, ixtiyar və imkanları lakmus kağızı kimi göstərən ədalət və həqiqət güzgüsüdürlər. Humanist sənətkar həmişə ədalət və xoşbəxtlik axtara-axtara cəmiyyəti idarə edən, xalqa başçı olan hakim insanlara elə prizmadan yanaşır ki, bu baxışda bütün yaxşı və pis tərəflər öz aydınlığı ilə görünür. Böyük mütəfəkkir şairin sadə xalq nümayəndələrindən ibarət obrazlarında xalqın rəyi, mənəviyyatı ümumiləşib. Sənətkarın meyarı xalqın meyarıdır. Xalqın meyarı isə ədalətin və həqiqətin ölçüsüdür. Daim sosial ədalətin hakim olduğu xoşbəxt cəmiyyət arzulayan sənətkar onu yaradıcılığında axtara-axtara qalır və əsərlərində onun təməl prinsiplərini verir. Cəmiyyətlərin məhz yuxarıdan düzəlməyə ehtiyacı olduğu qənaətinə gəlir. Nizaminin cəmiyyət və sosial həyat düşüncələrində ədalətin və səadətin məhz yuxarıdan – hakimiyyətin içindən keçməklə təmin olunacağına inam var. Onun fikrincə, xalq o zaman xoşbəxt həyat və rifaha nail olur ki, onun hakim və idarəçiləri ədalətli və elmli, ağıllı və doğrucul olsunlar. Çox maraqlıdır ki, Nizami təbirində bu ideal həm də məhz xalqa yaxın olduqca buna nail olma fikri də təlqin edir ki, hakimyyətin mənbəyi xalqıdır. Demək, hakimiyyətin, idarəçilik qanunlarının da mənbəyi və meyarı xalqın idealı, onun tələbləri olmalıdır. Bu mənada şairin təbirincə, qanun şah olmalıdır, şah qanun olmalı deyil! Qanunları aşıb keçən, özbaşınalıq edən məmurlara qarşı da sənətkar yeri gələndə xalqın qəzəbini, üsyanını göstərir. “Sirlər xəzinəsi”ndəki doğru danışan Zahid, “Sultan Səncər və qarı” hekayəsindəki Qarı xalqın qəzəb və üsyanının bədii ifadəsidir. Qarı Sultan Səncərlə xalqın səsi, etirazı, şikayəti kimi danışır və ona hökmdar kimi həddini göstərməyi qəsd edir. Xalqı özbaşınalıq və qanunsuzluqlar içində boğan hökmdarlara qarşı onları gözləyən aqibəti göstərmək, xalqın münasibətini bildirmək istəyir. Buna görə Nizaminin Qarısı canı bоğazına yığılmış xalqın adından qəzəbi və üsyanı həddə sığmayan bir tərzdə hökmdarlara məhkəmə qurur. “Ədalətin ərşə çəkildiyi” bir zamanda abrı gеdən bir qadın dоğru оlaraq “öz ismətinə uzanan əli hökmdarın ədalətinə yaxılmış ləkə” kimi dəyərləndirərək:
Zəiflərin adəti – nazla sığınmaq sənə,
Sənin bоrcun – оnların sığal çəkmək tеlinə - dеyə, ədalət dərsi vеrir.
Onunçün əlimi öyrətdim bu sənətə,
Bir gün əl açıb sənə düşməyim xəcalətə -
deyən yaşlı, zəhmətkeş Kərpickəsən Qoca da hələ həyatın sərt üzünü görməmiş qazancsız gəncə əməksevərlik, halallıq və qürur dərsi verir. Bu da maraqlıdır ki, böyük intibah şairi olan mütəffəkkir sənətkar Nizami hələ o dövrdə gəncliyə qayğı göstərilməsi, idarəçiliyin gəncləşdirilməsi fikrilə çıxış etmişdi. Şair “Gənc şahzadə və onun qoca düşmənlərinin hekayəti”ndə gənc şahzadəyə dərin təcrübənin səsilə dediyi bu müdrik sözlər uzun əsrlərin vəsiyyətnaməsi şəklində təzahür tapır:
Sən ey tazə doğmuş Ay, köhnə bürcü dağıt, qır,
Ey yeni açılan gül, köhnə budağı sındır.
Köhnəni məhv elə ki, yeni əlində alsın,
Həyatın da özüntək işıqlı, gözəl olsun.
Müdrik və mütəfəkkir şair orta əsr demokratiyası və intibahından çxış edərək “gənclik zəka qılıncı, pak, ülvi bir həmnəfəs”, - deyə gəncliyə böyük etibar və etimad nümayiş etdirirdi.
Ümumiyyətlə, ustad sənətkarın “Sirlər xəzinəsi” əsəri müdriklik xəzinəsidir. Bu əsər müdrik, hikmətamiz fikirlərlə zəngindir.
Çalış öz xalqının işinə yara,
Geysin əməlindən dünya zərxara.
Səadət kamalla yetişir başa,
Xalqa hörmət elə, ədəblə yaşa.
Hünər ardınca qoş, xalqa hünər saç,
Qapılar bağlama, ər ol, qapı aç.
Bacarsan hamının yükünü sən çək
İnsana ən böyük şərəfdir əmək.
Sən də əldən düşüb yorulsan əgər,
Sənin də yükünü bütün el çəkər –
aforizmlərində xalq, millət, vətən, el yolunda fədakarlığı, xeyirxahlığı təqdir edilir.
Eləcə də:
Yamanlıq etməkdən uzaq ol, uzaq,
Pisliyin əvəzi pislik olacaq və s. – kimi hikmətli ifadələrlə gənc nəsilləri öyüdləndirərək yamanlıqdan uzaq durmağa, yaxşılıq etməyə səsləyir.
Ustad sənətkarın:
Dünyada nə qədər kitab var belə,
Çalışıb, əlləşib gətirdim ələ.
Oxudum, oxudum, sonra da vardım,
Hər gizli xəznədən bir dürr çıxardım.
Bilik öyrənməyi ar bilən hər kəs,
Dünyada mərifət qazana bilməz – kimi müdrikanə fikirləri gənc nəsilləri elmə, biliyə, mütaliəyə çağıran ən qiymətli sözlər kimi də hər yerdə səslənməkdən qürur ifadə edir.
Beləliklə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Azərbaycan xalqı və ümumən, bəşər müdrikliyinin təntənəsi olaraq mücəssimə tapır. Onun hikmət və nəsihət dolu “Sirlər xəzinəsi” poeması bütün insanlıq üçün əsl tərbiyə, mənəviyyat mənbəyidir. Ali Məclis Sədrinin təsdiqlədiyi “Oxunması zəruri olan kitablar siyahısı”nda yer tutan bu qiymətli hikmət və nəsihət dolu əsər Nizaminin timsalında müdrik, dünyagörmüş, təcrübəli bir aqilin, doğrucul və yol göstərən bir insanın öyüdləri, vəsiyyətnaməsi təsirini bağışlayır. Bu üzdən belə mənəviyyat ağırlıqlı əsər Ali Məclis Sədrinin sərəncamından sonra Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində yenidən nəfis şəkildə çap edilmiş, oxucuların ixtiyarına verilmişdir. Əlbəttə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin məlum sərəncamından sonra böyük şairimiz Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığının öyrənilməsi yenidən gündəmə gələcək, əsərləri nəşr ediləcək və təbliği işi daha da gücləndiriləcəkdir.
RAMİZ QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Baxış sayı: 1 388
Bölməyə aid digər xəbərlər
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ