10:49 / 23-04-2024
Buryatiyada yanğın zamanı şkafda gizlənən 3 uşaq ölüb
10:42 / 23-04-2024
İnzaqi: "İnter" Skudettonu xatırlayacaq, çünki biz onu derbidə qazandıq"
10:37 / 23-04-2024
Valentina Matvienko: "Rusiya aktivlərinin müsadirəsi dünya iqtisadiyyatını məhv edəcək"
00:34 / 23-04-2024
Sumqayıtda şəhid Vüsal Allahyarovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23:55 / 22-04-2024
Bayden Zelenski ilə yeni müdafiə yardım paketləri haqqında danışıb
23:50 / 22-04-2024
Moldova siyasətçilərinin Moskvada keçirilən qurultayının iştirakçıları Kişinyovda saxlanılıb
22:32 / 22-04-2024
Çeçenistan Fövqəladə Hallar Nazirliyinin rəhbəri saxlanılma hadisəsindən sonra ilk dəfə ictimaiyyət qarşısına çıxıb
22:25 / 22-04-2024
Böyük Britaniya Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin keçmiş baş komandanı Zalujnıya müqavilə imzalayıb
16:54 / 22-04-2024
Meta mətbuat katibi qiyabi olaraq 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
16:48 / 22-04-2024
Qəzzada həkimlər anasının ölümündən sonra dünyaya gələn qızın həyatı üçün mübarizə aparırlar
16:44 / 22-04-2024
De Yonq "Real Madrid"lə oyunda zədələnib və Avro-2024-ü buraxa bilər
16:39 / 22-04-2024
Günahını boynuna almayan moskvalı baykerin qatili həbs edilib
16:30 / 22-04-2024
Mişustin: "Rusiya və Belarus vahid effektiv hava xidməti qurdular"
16:24 / 22-04-2024
Ukrayna sərhədçisi sərhəddə keşik çəkərkən Moldovaya qaçıb
14:52 / 22-04-2024
Nazirlər Kabineti Aİİ ölkələri ilə İran arasında azad ticarət zonası haqqında sazişi təsdiqləyib
14:46 / 22-04-2024
"Mundo Deportivo": Xavi 2025-ci ilə qədər "Barselona"da qalacaq
14:00 / 22-04-2024
Mahaçev: "Puaryeni yerə yıxıb boğacağam"
13:55 / 22-04-2024
Rusiyanın gənclər komandasının voleybolçusu Mixailina 21 yaşında vəfat edib
13:49 / 22-04-2024
İsrail ordusunun baş kəşfiyyatçısı istefa verib
09:46 / 22-04-2024
15 yaşlı yeniyetmə bir neçə bıçaq zərbəsi alıb
08:56 / 22-04-2024
Birinci Qarabağ Müharibəsinin şəhidlərinin anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
08:28 / 22-04-2024
"Real Madrid" "El Klasiko"da "Barselona"dan qələbə qazanıb
08:23 / 22-04-2024
ABŞ-ın Suriyadakı bazasına raket zərbələri endirilib
08:19 / 22-04-2024
Hizbullah Livan səmasında İsrailə məxsus "Hermes 450" təyyarəsini vurub
08:15 / 22-04-2024
Namizədlər Turniri: Hindistanlı Qukeş qalib gəldi
08:09 / 22-04-2024
Ussuriysk məhkəməsi uşaq meydançasına atəş açan şəxsi həbs edib
01:06 / 22-04-2024
Bakıda küçə musiqiçilərinə dəstək üçün konsert keçirildi
23:45 / 21-04-2024
Həmkəndlilər arasında mübahisə qətllə nəticələnib
23:41 / 21-04-2024
Şor və Hutsul Moldova prezidentliyinə namizəd olmayacaqlar
23:36 / 21-04-2024
14 yaşlı iki qız hamamda dəm qazından zəhərlənərək ölüb
23:31 / 21-04-2024
Panda Katyuşa artıq 22 kiloqramdır
23:27 / 21-04-2024
ABŞ gələn həftə kimi ATACMS-i Ukraynaya köçürə bilər
23:21 / 21-04-2024
Həştərxandakı bazarda yanğının yayılmasının qarşısını almaq mümkün olub
23:18 / 21-04-2024
"Feyenoord" futbolçuları Hollandiya kubokunun qalibi olub
23:12 / 21-04-2024
Şimal Hərbi Dairəsi zonasında 1300-dən çox hərbi kapellana ehtiyac var
23:06 / 21-04-2024
Ukrayna prezidentinin ofisi hesab edir ki, İlon Maskda məntiq yoxdur
23:01 / 21-04-2024
Sankt-Peterburqda qızın sinif yoldaşları tərəfindən döyülməsindən sonra araşdırma aparılır
22:55 / 21-04-2024
Moskva vilayətində Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin pilotsuz təyyarələrini hədəfə alan hərbi radiostansiya tapılıb
22:40 / 21-04-2024
Litvada NATO müttəfiqlərinin iştirakı ilə hərbi təlimlər başlayıb
MİLLƏTİMİN VÜQARI – AZƏRBAYCAN BAYRAĞI!-Ramiz QASIMOV-Üçüncü yazı
Tarix: 08-11-2020 01:55 | Bölmə: Ədəbiyyat
Üçüncü yazı
Naxçıvan ədəbi mühitində heraldik poeziya – bayraq mövzulu şeirlər ənənəsini şairlər davam etdirərək ədəbiyyatımızı zənginləşdirmişlər. Bu mövzuya bir çox gənc şairlər də müraciət edərək ənənəni uğurla davam etdirmişlər. Bu əsərlərdə vəsf, tərənnümlə birgə dövlət bayrağının rəmzi anlamı, rənglər simvolikasının məzmunu və sair məsələlər poetik şəkildə əks edilərək oxuculara təqdim və təbliğ edilmişdir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndələrindən olan Zeyqəm Vüqarın “Azərbaycan bayrağı” şeiri də bu mövzuda yazılmış məzmunlu əsərlərdən biridir. Epiqrafında “Bayraq meydanında olarkən düşündüklərim” fikrini ifadə etdiyi “Azərbaycan bayrağı” əsəri dövlət bayrağı haqqında vətəndaşlıq duyğularının ifadəsi olan maraqlı nümunələrdən biridir:
Ən uca bayraqlardan ucalarda durmusan,
Könlümdə öz yerin var, ucalmadın sən asan.
Ən çətin suallara bir tutarlı cavabsan,
Tanıtdın bu dünyaya bu yurdu, bu torpağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair Azərbaycan bayrağının bütün bayraqlardan uca olmağını təkcə vətəndaşlıq duyğularının poetik ifadəsi miqyasında bildirmək üçün demir, eyni zamanda Azərbaycandakı bayraq dirəyinin dünyada ən uca, hündür bayraq dirəyi olması və bununla da Ginnesin rekordlar kitabına düşməsi faktını bədii şəkildə xatırlatmaq istəyir. Azərbaycanın dövlət bayrağının istər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, istərsə də dövlət müstəqilliyinin yenidən bərpa olunduğu 90-cı illərdə mübarizə, mücadilə və ictimai təlatümlərdən keçərək ucaldığını oxucuları üçün xatırladır, qısa tarixi bir ekskursiya həyata keçirir, o təlatümlü hadisələri, mübarizəli zamanı gözlər önündə canlandırır. Şair dövlət bayrağının həm də xalqın, millətin, onun dövlətçiliyinin, milli varoluşunun, siyasi mövcudiyyətinin simvolu olduğuna da poetik işarə edir. Şeirdə həmçinin məşhur bir ifadə, siyasi aforizm şəklini olan “Bir kərə qalxan bayraq bir daha enməz!” fikrinə də hörmətlə yanaşılaraq istifadə edilmiş, həmçinin bu məharətli istifadə ilə varislik məsələsinə də poetik münasibət göstərilmişdir. Şeirdə həmçinin üçrəngli, ay-ulduzlu dövlət bayrağımızın rənglər ansamblının mahiyyəti də işıqlandırılmış, bədii təsvir edilməklə bərabər poetik izah da qazandırılmışdır:
Müasirlik içində ay, ulduz sinəndədir,
İslamçılıq, türkçülük ayrıca rəngindədir.
Bayrağımın qüdrəti şəhidlik gücündədir!
Həyat burulğanında görüb neçə sınağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair rənglərin mənasını yığcam da olsa ifadə edərkən poetik məharətlə qırmızı rəngin adını çəkmədən onu “şəhidlik gücü” ifadəsilə işarələyərək dilə gətirmiş, şəhidliyi həm azadlıq rəmzi, həm də qüdrət simvolu olaraq təqdim etmişdir.
İstedadlı şairlərdən olan Vəli Qaraxan da “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributumuza həsr olunan şeirində dövlət bayrağını milli heysiyyət ünvanı olaraq gösətərərək onu “babaların mirası”, “nənələrin yadigarı”, “vətən sevdalı insanların Leylası”, “şəhidlərin həsrəti” kimi mənalandıraraq yazır:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Əbülfəz Ülvinin bayraq mövzusuna həsr olunan iki şeiri var: “Azərbaycan bayrağı” və “Bayraq”. “Azərbaycan bayrağı” adlanan şeirində bayrğa məhəbbətin min bir rəngi öz poetik əksini tapıb. Şeirdə bayraqdakı simvolik işarələrə - aya-ulduza, rənglər ansamblına öygü və təriflər deyilir. Hətta uğurlu mübaliğəyə də yol verən şair göylərdəki ulduzların, Ayın, Günəşin Azərbaycan bayrağındakı aya, ulduza həsəd aparması ilə bayrağımıza təsirli poetik mədh deyir:
Mübahisə eyləyir göydə ulduzlar hərdən,
Deyirlər o bayraqda yanan ulduz mənəm, mən.
Ay da coşub söyləyir ürək sözünü şən, şən:
Özündə əks etdirir bu bayraq mən mayağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şeirdə bayrağın rənglər simvolikasına yanaşma və onları mənalandırma da uğurlu poetik biçim və yozumla ifadəsini tapıb:
Qırmızı güşəsində şəhidlərin qanı var,
Yaşılın da, göyün də yaşıl, göy ad-sanı var,
Mərd, mətin duruşunda Heydər baba canı var,
Ədalətdən savayı yoxdur özgə marağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şairin “Bayraq” şeiri isə onunla əlamətdar və səciyyəvidir ki, bu şeirdə bayrağımızın işarələr və rənglər simvolikasının mənası, mahiyyəti uşaqlara izah olunmaqla onlara dövlət bayrağına olan məhəbbət və məsuliyyət hissi aşılanır.
Bayraqdakı qırmızı,
Rəng bozarmışdı bir az.
Bunu görəndə Həzi,
Dedi:- Belə iş olmaz.
Eşitmişəm bu al rəng,
Babaların qanıdı.
Bu qan hopan nə varsa,
Millətimin canıdı.
Babam şəhid olubdur,
Çox görmüşəm dərd, ələm.
Bəs kimdən qan götürüb
Bayrağı rəngləyəcəm?
Şeirdə Azərbaycan bayrağının üzərindəki qırmızı rəngin simvolik mənası üzərində dayanıldığı aydın görünməkdədir. Şair bir baba məhəbbətilə uşaqlara bayraqdakı qırmızı rəngin həm mənasını, həm də bayraq qarşısında vətəndaşlıq məsuliyyəti və vəzifələrini izah etməyə, başa salmağa çalışır. Şair bayraqdakı qırmızı rəngin ata-babaların, vətənin igid, cəsur övladlarının azadlıq və uşaqların xoşbəxtliyi naminə axıtdığı qızıl qanları işarə etdiyinə diqqət çəkir, uşaqlarda bayrağa hörmət və məsuliyyət hislərini formalaşdırır. Şairin təbirincə, bayrağımızdakı o al rəng babaların qanıdır, zəhməti, əziyyətidir, verdikləri əməkdir, çəkdikləri əziyyətdir, apardıqları mübarizədir, ölüm-qalım savaşıdır, balalara xoşbəxtlik istəyidir və s.
“Poetik-praktik Azərbaycan dili” müəllifi olan, istedadlı ədəbiyyat adamlarından biri olan Elbəyi Maqsudovun “Azərbaycan bayrağı” şeirində bayrağı vəsf, tərənnüm şeirin bütün canında, təsir qüvvəsindədir. Lakin müəllif “Həmişə and yerimsən!” dediyi bu müqəddəs dövlət atributuna qarşı məhəbbətindən başqa onun rəmzi mənasına da diqqət ayırır, oxucu üçün bayrağın fəth olunan zirvələrini göstərir. Şair bayrağı bütün məna genişliyi ilə oxucusuna təqdim edib, şəninə sözlər qoşub, öyür. Bayraq “yurdun iftixarı”, “millətin vüqarı”, “azadlığın barı” kimi təqdim edilərək öyülür:
Azadlığın ilk barı,
Yurdumun iftixarı,
Millətimin vüqarı,
Azərbaycan bayrağı!
Əsarətə göz dağı,
Eşqimin göy qurşağı,
İstiqlalın növrağı,
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvanlı yazıçıların ağsaqqal nümayəndələrindən olan, istedadlı nasir və şair Fərəc Fərəcov “Ucalan bayrağımız” adlı şeirində dövlət müstəqilliyinin simvolu, nişanəsi kimi bayrağımızı öyərək onun qaldırılmasına bütün əməyi, zəkası, zəhmətilə vəsilə olan dahi, müdrik şəxsiyyətə də minnətdarlıq duyğularını ifadə edir. Müəllif:
Vətən qürurlandı, Vətən sevindi,
Qərbdə bayrağımız qalxdı havaya.
Mələklər də o an təbrikə endi,
Sədası yetişdi göyə, səmaya –
Deyə, dövlət müstəqilliyinin əldə olunmasından yaranan sevinc və qürur hislərini “mələklərin də yerə enməsi” ifadəsilə çox uğurla ifadə etmişdir.
Kəmalə Nəsrinin “Bayrağım” şeirində özünəməxsus yüksək poetik hiss, duyğu, bayrağa məhəbbətin və ona olan öygünün qeyri-adi rəngləri var. Yüksək hiss və duyğularla yazılmış əsərdə bayraq bütün müqəddəslik mahiyyəti və məzmunu ilə əksini tapır. Bayrağın bu qədər müqəddəs və imana məhrəm olmasının sirləri açılıb-tökülür. Öz rənglər silsiləsi, ay-ulduz kimi işarələr özünəməxsusluğu ilə Haqqın nişanəsi kimi çıxış edir bayrağımız. Rənglər Ədaləti, Xoşbəxtliyi, Səadəti, Qüdrəti, Azadlığı özündə cəmləşdirən Haqqın nuru, onun ziyası, işığı, rəngidir. Şairin təbirincə, bayraq namusdur qadın anamızın örpəyi kimi, gələcəyə ümiddir ər balamızın ümid yei kimi, gözümüzün dikəcəyi, arxa-dayağımız, qürur, vüqar yerimiz, andımız-iman yerimizdir:
Mavin, yaşılın, qırmızın,
Haqqın nurudu ayın, ulduzun.
Yaraşıqsan göylərə,
Şərəfsən as ərlərə,
Göz dağısan düşmənlərə.
Qadın anamın örpəyi,
Ər balamın ümid yeri.
Gözümün dikənəcəyi
Arxam, dayağım!
Ulu Bayrağım!
Bədii yaradıcılıqda dövlət bayrağına olan vətəndaşlıq məhəbbəti və onun poetik vəsfi mövzusunu bir ədəbi estafet olaraq davam etdirən ədəbi gənclik nümayəndəsi Elxan Yurdoğlu da “Bayrağım dalğalanır” şeirilə diqqət mərkəzinə gəlir. Onun “Bayrağım dalğalanır” adlı şeirində də Azərbaycan bayrağının üzərində ansambl şəklində yer alan rənglərin simvolikası ön plana çıxarılır və poetik tərənnüm bu simvolikanın izahı və vəsfi üzərində köklənir:
Qürurum üçrənglidir, üstündə ay-ulduzu,
Bayrağım dalğalanır.
Mənim yer ulduzumu qısqanır göy ulduzu,
Bayrağım dalğalanır!
...O azadlıq rəmzidir - çırpınır ürək kimi,
Şəst ilə dayanıbdır ən uca dirək kimi!
Bayrağım dalğalanır!
Bayrağım ucalan yer vətənlə təndir mənə,
Vətənlə təndir nədir, elə vətəndir mənə!
...Göylüyü göy üzünün sonsuz asimanıdır,
Qırmızısı torpağa axan şəhid qanıdır!
Yaşılı inancımdır – islamın nişanıdır,
Bayrağım dalğalanır!
Söz yox, şeirdə görkəmli söz ustadları Əhməd Cavaddan və Cəfər Cabbarlının məşhur əsərindən faydalanma, ilhamlanma vardır. Xüsusilə Cəfər Cabbarlının məşhur “Azərbaycan bayrağına” şeirinə bənzəyiş daha qabarıq nəzərə çarpır. O vaxt üçün gənc olan və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasınmdan şövqə gələn istedadlı şair, dramaturq Cəfər Cabbarlının bu şeiri necə onun böyük ilhamından doğan bir nümunə idisə, “Bayrağım dalğalanır” şeiri də müəllif Elxan Yurdoğlu üçün o gənclik ilhamı ilə yazılan və məzmun-formaca da bir-birinə bənzəyişi olan belə bir əsərdir. Böyük ədəbiyyat adamı kimi Cəfər Cabbarlının adıkeçən məşhur əsərində Azərbaycan bayrağının rənglər qurultayı poetik şəkildə mənalandırmasını tapır. Gənc şair Azərbaycan bayrağının rənglər ansamblını “göylüyü göy üzünün asimanı”, “qırmızısı şəhid qanı”, “yaşılı islamın nişanı” kimi izah edərək dəyərləndirir. Şeirdə Azərbaycan bayrağındakı mavi rəngin “göy” deyə adlandırılmasını ictimi fikirdə “göy və mavi”nin bir-birilə ekvivalent işlənməsilə bağlıdır. Dövlət Bayrağı haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununda rənglərlə bağlı konkret dəqiqləşdirmə aparıldıqdan sonra mavi olaraq dürüstləşdirilmişdir.
Naxçıvanın gənc şairlərindən olan Qafar Qəribin də “Şanlı bayrağım” şeirində dövlət bayrağımızın tərənnümü, vəsfi, öygüsü əsas yeri tutur.
Tökülən qanların şirin barıdır,
Xalqımın dövləti, böyük varıdır.
Ulu babaların yadigarıdır,
Bu şanlı dövlətin şanlı bayrağı! –
deyən gənc şair bayrağı dövlət müstəqilliyinin, azadlıq və hürriyyətin simvolu kimi uzun mübarizələrin, qanlı savaşların və tökülən qanların barı, bəhəri kimi poetik olaraq ifadə edir.
Beləliklə, Azərbaycanda istiqlal düşüncəsinin oyanışı, 90-cı illərdə Naxçıvanda Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət müstəqilliyinin bərpası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət bayrağı, himni və gerbinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət atributları kimi qəbul edilməsi, Ali Məclisin sessiyasında üçrəngli bayrağın iclas salonuna gətirilərək ehtiramla qaldırılmasından sonra Naxçıvanda yaşayan şair və yazıçılar bu hadisələrdən ilhamlanaraq müstəqillik və milli varoluşu rəmzi olan bayrağa şeirlər yazmış, eyni zamanda mahnılar bəstələnmişdir. Naxçıvanlı söz adamlarının yaradıcılığında dövlət müstəqilliyinin yaranması və onu təmsil edən üçrəngli Azərbaycan bayrağının qaldırılması hadisəsi əsaslı yer tutmuş, bu hadisələrin doğurduğu iftixar, milli qürur, öyüncənlik hisləri şeirlərdə təsvir və tərənnüm olunmuşdur. Əlbəttə, dövlət müstəqilliyimizin rəmzi olan bayrağımızın dalğalanması milli qürur, məğrurluq hisləri aşılayır. Söz yox, bu gün işğal altındakı torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şanlı ordumuzun apardığı mücadilənin ön sırasında üçrəngli dövlət bayrağımız gedərək xalqımızı birliyə, həmrəyliyə və vahid fikir, əməl naminə mübarizəyə səsləyir. Torpaqlarımız işğaldan azad edildikcə Azərbaycan bayrağı da o yerlərdə qürurla dikəlir, məğrur-məğrur dalğalanır. Yeni bir tarix və zəfər epoxası yazan Ali Baş Komandan İlham Əliyevin komandanlığı altında rəşadətli ordumuzun üçrəngli bayrağımızı Xankəndinə, Şuşaya və Dağlıq Qarabağa dikəcəyi günü xalqımız qəti bir inamla və səbirsizliklə gözləyir. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Kim Azərbaycanı sevirsə, kim Azərbaycanın müstəqil dövlət olmağını istəyirsə, kim Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqlarının azad olmasını istəyirsə, kim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü istəyirsə, o, bu bayraq altında birləşməlidir”. Ədəbiyyatımızın qürur mənbəyi və məğrurluq sütununa çevrilən dövlət bayrağımız ədəbiyyatımızda başlıca mövzuya çevrilməklə bizləri də milli birliyə, vətənə bağlılığa, mübarizə əzminə və qələbə ümidlərinə səsləyir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 303
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-11-2020 01:55 | Bölmə: Ədəbiyyat
Üçüncü yazı
Naxçıvan ədəbi mühitində heraldik poeziya – bayraq mövzulu şeirlər ənənəsini şairlər davam etdirərək ədəbiyyatımızı zənginləşdirmişlər. Bu mövzuya bir çox gənc şairlər də müraciət edərək ənənəni uğurla davam etdirmişlər. Bu əsərlərdə vəsf, tərənnümlə birgə dövlət bayrağının rəmzi anlamı, rənglər simvolikasının məzmunu və sair məsələlər poetik şəkildə əks edilərək oxuculara təqdim və təbliğ edilmişdir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndələrindən olan Zeyqəm Vüqarın “Azərbaycan bayrağı” şeiri də bu mövzuda yazılmış məzmunlu əsərlərdən biridir. Epiqrafında “Bayraq meydanında olarkən düşündüklərim” fikrini ifadə etdiyi “Azərbaycan bayrağı” əsəri dövlət bayrağı haqqında vətəndaşlıq duyğularının ifadəsi olan maraqlı nümunələrdən biridir:
Ən uca bayraqlardan ucalarda durmusan,
Könlümdə öz yerin var, ucalmadın sən asan.
Ən çətin suallara bir tutarlı cavabsan,
Tanıtdın bu dünyaya bu yurdu, bu torpağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair Azərbaycan bayrağının bütün bayraqlardan uca olmağını təkcə vətəndaşlıq duyğularının poetik ifadəsi miqyasında bildirmək üçün demir, eyni zamanda Azərbaycandakı bayraq dirəyinin dünyada ən uca, hündür bayraq dirəyi olması və bununla da Ginnesin rekordlar kitabına düşməsi faktını bədii şəkildə xatırlatmaq istəyir. Azərbaycanın dövlət bayrağının istər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, istərsə də dövlət müstəqilliyinin yenidən bərpa olunduğu 90-cı illərdə mübarizə, mücadilə və ictimai təlatümlərdən keçərək ucaldığını oxucuları üçün xatırladır, qısa tarixi bir ekskursiya həyata keçirir, o təlatümlü hadisələri, mübarizəli zamanı gözlər önündə canlandırır. Şair dövlət bayrağının həm də xalqın, millətin, onun dövlətçiliyinin, milli varoluşunun, siyasi mövcudiyyətinin simvolu olduğuna da poetik işarə edir. Şeirdə həmçinin məşhur bir ifadə, siyasi aforizm şəklini olan “Bir kərə qalxan bayraq bir daha enməz!” fikrinə də hörmətlə yanaşılaraq istifadə edilmiş, həmçinin bu məharətli istifadə ilə varislik məsələsinə də poetik münasibət göstərilmişdir. Şeirdə həmçinin üçrəngli, ay-ulduzlu dövlət bayrağımızın rənglər ansamblının mahiyyəti də işıqlandırılmış, bədii təsvir edilməklə bərabər poetik izah da qazandırılmışdır:
Müasirlik içində ay, ulduz sinəndədir,
İslamçılıq, türkçülük ayrıca rəngindədir.
Bayrağımın qüdrəti şəhidlik gücündədir!
Həyat burulğanında görüb neçə sınağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair rənglərin mənasını yığcam da olsa ifadə edərkən poetik məharətlə qırmızı rəngin adını çəkmədən onu “şəhidlik gücü” ifadəsilə işarələyərək dilə gətirmiş, şəhidliyi həm azadlıq rəmzi, həm də qüdrət simvolu olaraq təqdim etmişdir.
İstedadlı şairlərdən olan Vəli Qaraxan da “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributumuza həsr olunan şeirində dövlət bayrağını milli heysiyyət ünvanı olaraq gösətərərək onu “babaların mirası”, “nənələrin yadigarı”, “vətən sevdalı insanların Leylası”, “şəhidlərin həsrəti” kimi mənalandıraraq yazır:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Əbülfəz Ülvinin bayraq mövzusuna həsr olunan iki şeiri var: “Azərbaycan bayrağı” və “Bayraq”. “Azərbaycan bayrağı” adlanan şeirində bayrğa məhəbbətin min bir rəngi öz poetik əksini tapıb. Şeirdə bayraqdakı simvolik işarələrə - aya-ulduza, rənglər ansamblına öygü və təriflər deyilir. Hətta uğurlu mübaliğəyə də yol verən şair göylərdəki ulduzların, Ayın, Günəşin Azərbaycan bayrağındakı aya, ulduza həsəd aparması ilə bayrağımıza təsirli poetik mədh deyir:
Mübahisə eyləyir göydə ulduzlar hərdən,
Deyirlər o bayraqda yanan ulduz mənəm, mən.
Ay da coşub söyləyir ürək sözünü şən, şən:
Özündə əks etdirir bu bayraq mən mayağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şeirdə bayrağın rənglər simvolikasına yanaşma və onları mənalandırma da uğurlu poetik biçim və yozumla ifadəsini tapıb:
Qırmızı güşəsində şəhidlərin qanı var,
Yaşılın da, göyün də yaşıl, göy ad-sanı var,
Mərd, mətin duruşunda Heydər baba canı var,
Ədalətdən savayı yoxdur özgə marağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şairin “Bayraq” şeiri isə onunla əlamətdar və səciyyəvidir ki, bu şeirdə bayrağımızın işarələr və rənglər simvolikasının mənası, mahiyyəti uşaqlara izah olunmaqla onlara dövlət bayrağına olan məhəbbət və məsuliyyət hissi aşılanır.
Bayraqdakı qırmızı,
Rəng bozarmışdı bir az.
Bunu görəndə Həzi,
Dedi:- Belə iş olmaz.
Eşitmişəm bu al rəng,
Babaların qanıdı.
Bu qan hopan nə varsa,
Millətimin canıdı.
Babam şəhid olubdur,
Çox görmüşəm dərd, ələm.
Bəs kimdən qan götürüb
Bayrağı rəngləyəcəm?
Şeirdə Azərbaycan bayrağının üzərindəki qırmızı rəngin simvolik mənası üzərində dayanıldığı aydın görünməkdədir. Şair bir baba məhəbbətilə uşaqlara bayraqdakı qırmızı rəngin həm mənasını, həm də bayraq qarşısında vətəndaşlıq məsuliyyəti və vəzifələrini izah etməyə, başa salmağa çalışır. Şair bayraqdakı qırmızı rəngin ata-babaların, vətənin igid, cəsur övladlarının azadlıq və uşaqların xoşbəxtliyi naminə axıtdığı qızıl qanları işarə etdiyinə diqqət çəkir, uşaqlarda bayrağa hörmət və məsuliyyət hislərini formalaşdırır. Şairin təbirincə, bayrağımızdakı o al rəng babaların qanıdır, zəhməti, əziyyətidir, verdikləri əməkdir, çəkdikləri əziyyətdir, apardıqları mübarizədir, ölüm-qalım savaşıdır, balalara xoşbəxtlik istəyidir və s.
“Poetik-praktik Azərbaycan dili” müəllifi olan, istedadlı ədəbiyyat adamlarından biri olan Elbəyi Maqsudovun “Azərbaycan bayrağı” şeirində bayrağı vəsf, tərənnüm şeirin bütün canında, təsir qüvvəsindədir. Lakin müəllif “Həmişə and yerimsən!” dediyi bu müqəddəs dövlət atributuna qarşı məhəbbətindən başqa onun rəmzi mənasına da diqqət ayırır, oxucu üçün bayrağın fəth olunan zirvələrini göstərir. Şair bayrağı bütün məna genişliyi ilə oxucusuna təqdim edib, şəninə sözlər qoşub, öyür. Bayraq “yurdun iftixarı”, “millətin vüqarı”, “azadlığın barı” kimi təqdim edilərək öyülür:
Azadlığın ilk barı,
Yurdumun iftixarı,
Millətimin vüqarı,
Azərbaycan bayrağı!
Əsarətə göz dağı,
Eşqimin göy qurşağı,
İstiqlalın növrağı,
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvanlı yazıçıların ağsaqqal nümayəndələrindən olan, istedadlı nasir və şair Fərəc Fərəcov “Ucalan bayrağımız” adlı şeirində dövlət müstəqilliyinin simvolu, nişanəsi kimi bayrağımızı öyərək onun qaldırılmasına bütün əməyi, zəkası, zəhmətilə vəsilə olan dahi, müdrik şəxsiyyətə də minnətdarlıq duyğularını ifadə edir. Müəllif:
Vətən qürurlandı, Vətən sevindi,
Qərbdə bayrağımız qalxdı havaya.
Mələklər də o an təbrikə endi,
Sədası yetişdi göyə, səmaya –
Deyə, dövlət müstəqilliyinin əldə olunmasından yaranan sevinc və qürur hislərini “mələklərin də yerə enməsi” ifadəsilə çox uğurla ifadə etmişdir.
Kəmalə Nəsrinin “Bayrağım” şeirində özünəməxsus yüksək poetik hiss, duyğu, bayrağa məhəbbətin və ona olan öygünün qeyri-adi rəngləri var. Yüksək hiss və duyğularla yazılmış əsərdə bayraq bütün müqəddəslik mahiyyəti və məzmunu ilə əksini tapır. Bayrağın bu qədər müqəddəs və imana məhrəm olmasının sirləri açılıb-tökülür. Öz rənglər silsiləsi, ay-ulduz kimi işarələr özünəməxsusluğu ilə Haqqın nişanəsi kimi çıxış edir bayrağımız. Rənglər Ədaləti, Xoşbəxtliyi, Səadəti, Qüdrəti, Azadlığı özündə cəmləşdirən Haqqın nuru, onun ziyası, işığı, rəngidir. Şairin təbirincə, bayraq namusdur qadın anamızın örpəyi kimi, gələcəyə ümiddir ər balamızın ümid yei kimi, gözümüzün dikəcəyi, arxa-dayağımız, qürur, vüqar yerimiz, andımız-iman yerimizdir:
Mavin, yaşılın, qırmızın,
Haqqın nurudu ayın, ulduzun.
Yaraşıqsan göylərə,
Şərəfsən as ərlərə,
Göz dağısan düşmənlərə.
Qadın anamın örpəyi,
Ər balamın ümid yeri.
Gözümün dikənəcəyi
Arxam, dayağım!
Ulu Bayrağım!
Bədii yaradıcılıqda dövlət bayrağına olan vətəndaşlıq məhəbbəti və onun poetik vəsfi mövzusunu bir ədəbi estafet olaraq davam etdirən ədəbi gənclik nümayəndəsi Elxan Yurdoğlu da “Bayrağım dalğalanır” şeirilə diqqət mərkəzinə gəlir. Onun “Bayrağım dalğalanır” adlı şeirində də Azərbaycan bayrağının üzərində ansambl şəklində yer alan rənglərin simvolikası ön plana çıxarılır və poetik tərənnüm bu simvolikanın izahı və vəsfi üzərində köklənir:
Qürurum üçrənglidir, üstündə ay-ulduzu,
Bayrağım dalğalanır.
Mənim yer ulduzumu qısqanır göy ulduzu,
Bayrağım dalğalanır!
...O azadlıq rəmzidir - çırpınır ürək kimi,
Şəst ilə dayanıbdır ən uca dirək kimi!
Bayrağım dalğalanır!
Bayrağım ucalan yer vətənlə təndir mənə,
Vətənlə təndir nədir, elə vətəndir mənə!
...Göylüyü göy üzünün sonsuz asimanıdır,
Qırmızısı torpağa axan şəhid qanıdır!
Yaşılı inancımdır – islamın nişanıdır,
Bayrağım dalğalanır!
Söz yox, şeirdə görkəmli söz ustadları Əhməd Cavaddan və Cəfər Cabbarlının məşhur əsərindən faydalanma, ilhamlanma vardır. Xüsusilə Cəfər Cabbarlının məşhur “Azərbaycan bayrağına” şeirinə bənzəyiş daha qabarıq nəzərə çarpır. O vaxt üçün gənc olan və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasınmdan şövqə gələn istedadlı şair, dramaturq Cəfər Cabbarlının bu şeiri necə onun böyük ilhamından doğan bir nümunə idisə, “Bayrağım dalğalanır” şeiri də müəllif Elxan Yurdoğlu üçün o gənclik ilhamı ilə yazılan və məzmun-formaca da bir-birinə bənzəyişi olan belə bir əsərdir. Böyük ədəbiyyat adamı kimi Cəfər Cabbarlının adıkeçən məşhur əsərində Azərbaycan bayrağının rənglər qurultayı poetik şəkildə mənalandırmasını tapır. Gənc şair Azərbaycan bayrağının rənglər ansamblını “göylüyü göy üzünün asimanı”, “qırmızısı şəhid qanı”, “yaşılı islamın nişanı” kimi izah edərək dəyərləndirir. Şeirdə Azərbaycan bayrağındakı mavi rəngin “göy” deyə adlandırılmasını ictimi fikirdə “göy və mavi”nin bir-birilə ekvivalent işlənməsilə bağlıdır. Dövlət Bayrağı haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununda rənglərlə bağlı konkret dəqiqləşdirmə aparıldıqdan sonra mavi olaraq dürüstləşdirilmişdir.
Naxçıvanın gənc şairlərindən olan Qafar Qəribin də “Şanlı bayrağım” şeirində dövlət bayrağımızın tərənnümü, vəsfi, öygüsü əsas yeri tutur.
Tökülən qanların şirin barıdır,
Xalqımın dövləti, böyük varıdır.
Ulu babaların yadigarıdır,
Bu şanlı dövlətin şanlı bayrağı! –
deyən gənc şair bayrağı dövlət müstəqilliyinin, azadlıq və hürriyyətin simvolu kimi uzun mübarizələrin, qanlı savaşların və tökülən qanların barı, bəhəri kimi poetik olaraq ifadə edir.
Beləliklə, Azərbaycanda istiqlal düşüncəsinin oyanışı, 90-cı illərdə Naxçıvanda Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət müstəqilliyinin bərpası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət bayrağı, himni və gerbinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət atributları kimi qəbul edilməsi, Ali Məclisin sessiyasında üçrəngli bayrağın iclas salonuna gətirilərək ehtiramla qaldırılmasından sonra Naxçıvanda yaşayan şair və yazıçılar bu hadisələrdən ilhamlanaraq müstəqillik və milli varoluşu rəmzi olan bayrağa şeirlər yazmış, eyni zamanda mahnılar bəstələnmişdir. Naxçıvanlı söz adamlarının yaradıcılığında dövlət müstəqilliyinin yaranması və onu təmsil edən üçrəngli Azərbaycan bayrağının qaldırılması hadisəsi əsaslı yer tutmuş, bu hadisələrin doğurduğu iftixar, milli qürur, öyüncənlik hisləri şeirlərdə təsvir və tərənnüm olunmuşdur. Əlbəttə, dövlət müstəqilliyimizin rəmzi olan bayrağımızın dalğalanması milli qürur, məğrurluq hisləri aşılayır. Söz yox, bu gün işğal altındakı torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şanlı ordumuzun apardığı mücadilənin ön sırasında üçrəngli dövlət bayrağımız gedərək xalqımızı birliyə, həmrəyliyə və vahid fikir, əməl naminə mübarizəyə səsləyir. Torpaqlarımız işğaldan azad edildikcə Azərbaycan bayrağı da o yerlərdə qürurla dikəlir, məğrur-məğrur dalğalanır. Yeni bir tarix və zəfər epoxası yazan Ali Baş Komandan İlham Əliyevin komandanlığı altında rəşadətli ordumuzun üçrəngli bayrağımızı Xankəndinə, Şuşaya və Dağlıq Qarabağa dikəcəyi günü xalqımız qəti bir inamla və səbirsizliklə gözləyir. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Kim Azərbaycanı sevirsə, kim Azərbaycanın müstəqil dövlət olmağını istəyirsə, kim Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqlarının azad olmasını istəyirsə, kim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü istəyirsə, o, bu bayraq altında birləşməlidir”. Ədəbiyyatımızın qürur mənbəyi və məğrurluq sütununa çevrilən dövlət bayrağımız ədəbiyyatımızda başlıca mövzuya çevrilməklə bizləri də milli birliyə, vətənə bağlılığa, mübarizə əzminə və qələbə ümidlərinə səsləyir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 303
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
1-05-2023, 21:21
KAMAL CAMALOV TƏDQİQATÇILIQ VƏ NATİQLİK MƏHARƏTİİLƏ SEÇİLƏN TƏDQİQATÇI ALİMDİR-Əbülfət Pələngov