23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
09:37 / 19-04-2025
Pakistan sakini: "Günəş panelləri quraşdırdıqdan sonra onun hesabı 3 dəfə azalıb"
09:33 / 19-04-2025
10-cu mərtəbədən yıxılan tikinti torunun sayəsində sağ qalıb
09:29 / 19-04-2025
Dövlət Departamenti: Avropa başa düşməlidir ki, ABŞ Ukraynada sülh axtarışını dayandıra bilər
09:22 / 19-04-2025
Vəkil Gürol: "Türkiyə fövqəladə vəziyyətdən sonra "Azimut"dan xərclər üçün təzminat tələb edə bilər
09:08 / 19-04-2025
Yeniyetmə qayadan yıxılaraq ölüb
23:31 / 18-04-2025
Naməlum silahlı şəxslər 11 xoruz döyüşçünü güllələyiblər
23:23 / 18-04-2025
Arxiyepiskop Markellin Moldovanı tərk edərək Müqəddəs Atəş üçün Yerusəlimə getməsinə icazə verilməyib
21:06 / 18-04-2025
Belçika Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmisi Rusiya tədqiqat gəmisini izləyir
20:53 / 18-04-2025
42 yaşlı qadın ikili orqan transplantasiyasından sonra uşaq dünyaya gətirib
20:50 / 18-04-2025
Professor Fenenko hesab edir ki, amerikalılar Ukraynanı silahlandırmaqdan əl çəkməyəcəklər
20:44 / 18-04-2025
İstintaq Komitəsi: Moskvada 100 milyon rubl dəyərində keyfiyyətsiz dərmanlar müsadirə edilib
20:35 / 18-04-2025
Lisey şagirdi müəllimənin əlindən dişləyib, ona tibbi yardım lazım olub
20:32 / 18-04-2025
Narışkin: "Qərb Əfqanıstanda qeyri-sabitliyi qorumağa çalışır"
10:56 / 18-04-2025
Cənubi Qafqazın sabitliyinin təmin olunmasında Azərbaycan-Gürcüstan əlaqələrinin rolu-Səyavuş Qasımov
10:27 / 18-04-2025
Kolumbiyanın şimalında naməlum şəxslər neft boru kəmərini partladıb, sızma meydana gəlib
10:11 / 18-04-2025
Bazarda baş verən yanğında 6 nəfər xəsarət alıb
10:08 / 18-04-2025
Üç öldürülmüş uşağın atası dördüncü uşağa işgəncə verdiyinə görə həbs edilib
10:01 / 18-04-2025
Baş verən yanğında 3 nəfər xəsarət alıb
MİLLƏTİMİN VÜQARI – AZƏRBAYCAN BAYRAĞI!-Ramiz QASIMOV-Üçüncü yazı
Tarix: 08-11-2020 01:55 | Bölmə: Ədəbiyyat
Üçüncü yazı
Naxçıvan ədəbi mühitində heraldik poeziya – bayraq mövzulu şeirlər ənənəsini şairlər davam etdirərək ədəbiyyatımızı zənginləşdirmişlər. Bu mövzuya bir çox gənc şairlər də müraciət edərək ənənəni uğurla davam etdirmişlər. Bu əsərlərdə vəsf, tərənnümlə birgə dövlət bayrağının rəmzi anlamı, rənglər simvolikasının məzmunu və sair məsələlər poetik şəkildə əks edilərək oxuculara təqdim və təbliğ edilmişdir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndələrindən olan Zeyqəm Vüqarın “Azərbaycan bayrağı” şeiri də bu mövzuda yazılmış məzmunlu əsərlərdən biridir. Epiqrafında “Bayraq meydanında olarkən düşündüklərim” fikrini ifadə etdiyi “Azərbaycan bayrağı” əsəri dövlət bayrağı haqqında vətəndaşlıq duyğularının ifadəsi olan maraqlı nümunələrdən biridir:
Ən uca bayraqlardan ucalarda durmusan,
Könlümdə öz yerin var, ucalmadın sən asan.
Ən çətin suallara bir tutarlı cavabsan,
Tanıtdın bu dünyaya bu yurdu, bu torpağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair Azərbaycan bayrağının bütün bayraqlardan uca olmağını təkcə vətəndaşlıq duyğularının poetik ifadəsi miqyasında bildirmək üçün demir, eyni zamanda Azərbaycandakı bayraq dirəyinin dünyada ən uca, hündür bayraq dirəyi olması və bununla da Ginnesin rekordlar kitabına düşməsi faktını bədii şəkildə xatırlatmaq istəyir. Azərbaycanın dövlət bayrağının istər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, istərsə də dövlət müstəqilliyinin yenidən bərpa olunduğu 90-cı illərdə mübarizə, mücadilə və ictimai təlatümlərdən keçərək ucaldığını oxucuları üçün xatırladır, qısa tarixi bir ekskursiya həyata keçirir, o təlatümlü hadisələri, mübarizəli zamanı gözlər önündə canlandırır. Şair dövlət bayrağının həm də xalqın, millətin, onun dövlətçiliyinin, milli varoluşunun, siyasi mövcudiyyətinin simvolu olduğuna da poetik işarə edir. Şeirdə həmçinin məşhur bir ifadə, siyasi aforizm şəklini olan “Bir kərə qalxan bayraq bir daha enməz!” fikrinə də hörmətlə yanaşılaraq istifadə edilmiş, həmçinin bu məharətli istifadə ilə varislik məsələsinə də poetik münasibət göstərilmişdir. Şeirdə həmçinin üçrəngli, ay-ulduzlu dövlət bayrağımızın rənglər ansamblının mahiyyəti də işıqlandırılmış, bədii təsvir edilməklə bərabər poetik izah da qazandırılmışdır:
Müasirlik içində ay, ulduz sinəndədir,
İslamçılıq, türkçülük ayrıca rəngindədir.
Bayrağımın qüdrəti şəhidlik gücündədir!
Həyat burulğanında görüb neçə sınağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair rənglərin mənasını yığcam da olsa ifadə edərkən poetik məharətlə qırmızı rəngin adını çəkmədən onu “şəhidlik gücü” ifadəsilə işarələyərək dilə gətirmiş, şəhidliyi həm azadlıq rəmzi, həm də qüdrət simvolu olaraq təqdim etmişdir.
İstedadlı şairlərdən olan Vəli Qaraxan da “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributumuza həsr olunan şeirində dövlət bayrağını milli heysiyyət ünvanı olaraq gösətərərək onu “babaların mirası”, “nənələrin yadigarı”, “vətən sevdalı insanların Leylası”, “şəhidlərin həsrəti” kimi mənalandıraraq yazır:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Əbülfəz Ülvinin bayraq mövzusuna həsr olunan iki şeiri var: “Azərbaycan bayrağı” və “Bayraq”. “Azərbaycan bayrağı” adlanan şeirində bayrğa məhəbbətin min bir rəngi öz poetik əksini tapıb. Şeirdə bayraqdakı simvolik işarələrə - aya-ulduza, rənglər ansamblına öygü və təriflər deyilir. Hətta uğurlu mübaliğəyə də yol verən şair göylərdəki ulduzların, Ayın, Günəşin Azərbaycan bayrağındakı aya, ulduza həsəd aparması ilə bayrağımıza təsirli poetik mədh deyir:
Mübahisə eyləyir göydə ulduzlar hərdən,
Deyirlər o bayraqda yanan ulduz mənəm, mən.
Ay da coşub söyləyir ürək sözünü şən, şən:
Özündə əks etdirir bu bayraq mən mayağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şeirdə bayrağın rənglər simvolikasına yanaşma və onları mənalandırma da uğurlu poetik biçim və yozumla ifadəsini tapıb:
Qırmızı güşəsində şəhidlərin qanı var,
Yaşılın da, göyün də yaşıl, göy ad-sanı var,
Mərd, mətin duruşunda Heydər baba canı var,
Ədalətdən savayı yoxdur özgə marağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şairin “Bayraq” şeiri isə onunla əlamətdar və səciyyəvidir ki, bu şeirdə bayrağımızın işarələr və rənglər simvolikasının mənası, mahiyyəti uşaqlara izah olunmaqla onlara dövlət bayrağına olan məhəbbət və məsuliyyət hissi aşılanır.
Bayraqdakı qırmızı,
Rəng bozarmışdı bir az.
Bunu görəndə Həzi,
Dedi:- Belə iş olmaz.
Eşitmişəm bu al rəng,
Babaların qanıdı.
Bu qan hopan nə varsa,
Millətimin canıdı.
Babam şəhid olubdur,
Çox görmüşəm dərd, ələm.
Bəs kimdən qan götürüb
Bayrağı rəngləyəcəm?
Şeirdə Azərbaycan bayrağının üzərindəki qırmızı rəngin simvolik mənası üzərində dayanıldığı aydın görünməkdədir. Şair bir baba məhəbbətilə uşaqlara bayraqdakı qırmızı rəngin həm mənasını, həm də bayraq qarşısında vətəndaşlıq məsuliyyəti və vəzifələrini izah etməyə, başa salmağa çalışır. Şair bayraqdakı qırmızı rəngin ata-babaların, vətənin igid, cəsur övladlarının azadlıq və uşaqların xoşbəxtliyi naminə axıtdığı qızıl qanları işarə etdiyinə diqqət çəkir, uşaqlarda bayrağa hörmət və məsuliyyət hislərini formalaşdırır. Şairin təbirincə, bayrağımızdakı o al rəng babaların qanıdır, zəhməti, əziyyətidir, verdikləri əməkdir, çəkdikləri əziyyətdir, apardıqları mübarizədir, ölüm-qalım savaşıdır, balalara xoşbəxtlik istəyidir və s.
“Poetik-praktik Azərbaycan dili” müəllifi olan, istedadlı ədəbiyyat adamlarından biri olan Elbəyi Maqsudovun “Azərbaycan bayrağı” şeirində bayrağı vəsf, tərənnüm şeirin bütün canında, təsir qüvvəsindədir. Lakin müəllif “Həmişə and yerimsən!” dediyi bu müqəddəs dövlət atributuna qarşı məhəbbətindən başqa onun rəmzi mənasına da diqqət ayırır, oxucu üçün bayrağın fəth olunan zirvələrini göstərir. Şair bayrağı bütün məna genişliyi ilə oxucusuna təqdim edib, şəninə sözlər qoşub, öyür. Bayraq “yurdun iftixarı”, “millətin vüqarı”, “azadlığın barı” kimi təqdim edilərək öyülür:
Azadlığın ilk barı,
Yurdumun iftixarı,
Millətimin vüqarı,
Azərbaycan bayrağı!
Əsarətə göz dağı,
Eşqimin göy qurşağı,
İstiqlalın növrağı,
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvanlı yazıçıların ağsaqqal nümayəndələrindən olan, istedadlı nasir və şair Fərəc Fərəcov “Ucalan bayrağımız” adlı şeirində dövlət müstəqilliyinin simvolu, nişanəsi kimi bayrağımızı öyərək onun qaldırılmasına bütün əməyi, zəkası, zəhmətilə vəsilə olan dahi, müdrik şəxsiyyətə də minnətdarlıq duyğularını ifadə edir. Müəllif:
Vətən qürurlandı, Vətən sevindi,
Qərbdə bayrağımız qalxdı havaya.
Mələklər də o an təbrikə endi,
Sədası yetişdi göyə, səmaya –
Deyə, dövlət müstəqilliyinin əldə olunmasından yaranan sevinc və qürur hislərini “mələklərin də yerə enməsi” ifadəsilə çox uğurla ifadə etmişdir.
Kəmalə Nəsrinin “Bayrağım” şeirində özünəməxsus yüksək poetik hiss, duyğu, bayrağa məhəbbətin və ona olan öygünün qeyri-adi rəngləri var. Yüksək hiss və duyğularla yazılmış əsərdə bayraq bütün müqəddəslik mahiyyəti və məzmunu ilə əksini tapır. Bayrağın bu qədər müqəddəs və imana məhrəm olmasının sirləri açılıb-tökülür. Öz rənglər silsiləsi, ay-ulduz kimi işarələr özünəməxsusluğu ilə Haqqın nişanəsi kimi çıxış edir bayrağımız. Rənglər Ədaləti, Xoşbəxtliyi, Səadəti, Qüdrəti, Azadlığı özündə cəmləşdirən Haqqın nuru, onun ziyası, işığı, rəngidir. Şairin təbirincə, bayraq namusdur qadın anamızın örpəyi kimi, gələcəyə ümiddir ər balamızın ümid yei kimi, gözümüzün dikəcəyi, arxa-dayağımız, qürur, vüqar yerimiz, andımız-iman yerimizdir:
Mavin, yaşılın, qırmızın,
Haqqın nurudu ayın, ulduzun.
Yaraşıqsan göylərə,
Şərəfsən as ərlərə,
Göz dağısan düşmənlərə.
Qadın anamın örpəyi,
Ər balamın ümid yeri.
Gözümün dikənəcəyi
Arxam, dayağım!
Ulu Bayrağım!
Bədii yaradıcılıqda dövlət bayrağına olan vətəndaşlıq məhəbbəti və onun poetik vəsfi mövzusunu bir ədəbi estafet olaraq davam etdirən ədəbi gənclik nümayəndəsi Elxan Yurdoğlu da “Bayrağım dalğalanır” şeirilə diqqət mərkəzinə gəlir. Onun “Bayrağım dalğalanır” adlı şeirində də Azərbaycan bayrağının üzərində ansambl şəklində yer alan rənglərin simvolikası ön plana çıxarılır və poetik tərənnüm bu simvolikanın izahı və vəsfi üzərində köklənir:
Qürurum üçrənglidir, üstündə ay-ulduzu,
Bayrağım dalğalanır.
Mənim yer ulduzumu qısqanır göy ulduzu,
Bayrağım dalğalanır!
...O azadlıq rəmzidir - çırpınır ürək kimi,
Şəst ilə dayanıbdır ən uca dirək kimi!
Bayrağım dalğalanır!
Bayrağım ucalan yer vətənlə təndir mənə,
Vətənlə təndir nədir, elə vətəndir mənə!
...Göylüyü göy üzünün sonsuz asimanıdır,
Qırmızısı torpağa axan şəhid qanıdır!
Yaşılı inancımdır – islamın nişanıdır,
Bayrağım dalğalanır!
Söz yox, şeirdə görkəmli söz ustadları Əhməd Cavaddan və Cəfər Cabbarlının məşhur əsərindən faydalanma, ilhamlanma vardır. Xüsusilə Cəfər Cabbarlının məşhur “Azərbaycan bayrağına” şeirinə bənzəyiş daha qabarıq nəzərə çarpır. O vaxt üçün gənc olan və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasınmdan şövqə gələn istedadlı şair, dramaturq Cəfər Cabbarlının bu şeiri necə onun böyük ilhamından doğan bir nümunə idisə, “Bayrağım dalğalanır” şeiri də müəllif Elxan Yurdoğlu üçün o gənclik ilhamı ilə yazılan və məzmun-formaca da bir-birinə bənzəyişi olan belə bir əsərdir. Böyük ədəbiyyat adamı kimi Cəfər Cabbarlının adıkeçən məşhur əsərində Azərbaycan bayrağının rənglər qurultayı poetik şəkildə mənalandırmasını tapır. Gənc şair Azərbaycan bayrağının rənglər ansamblını “göylüyü göy üzünün asimanı”, “qırmızısı şəhid qanı”, “yaşılı islamın nişanı” kimi izah edərək dəyərləndirir. Şeirdə Azərbaycan bayrağındakı mavi rəngin “göy” deyə adlandırılmasını ictimi fikirdə “göy və mavi”nin bir-birilə ekvivalent işlənməsilə bağlıdır. Dövlət Bayrağı haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununda rənglərlə bağlı konkret dəqiqləşdirmə aparıldıqdan sonra mavi olaraq dürüstləşdirilmişdir.
Naxçıvanın gənc şairlərindən olan Qafar Qəribin də “Şanlı bayrağım” şeirində dövlət bayrağımızın tərənnümü, vəsfi, öygüsü əsas yeri tutur.
Tökülən qanların şirin barıdır,
Xalqımın dövləti, böyük varıdır.
Ulu babaların yadigarıdır,
Bu şanlı dövlətin şanlı bayrağı! –
deyən gənc şair bayrağı dövlət müstəqilliyinin, azadlıq və hürriyyətin simvolu kimi uzun mübarizələrin, qanlı savaşların və tökülən qanların barı, bəhəri kimi poetik olaraq ifadə edir.
Beləliklə, Azərbaycanda istiqlal düşüncəsinin oyanışı, 90-cı illərdə Naxçıvanda Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət müstəqilliyinin bərpası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət bayrağı, himni və gerbinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət atributları kimi qəbul edilməsi, Ali Məclisin sessiyasında üçrəngli bayrağın iclas salonuna gətirilərək ehtiramla qaldırılmasından sonra Naxçıvanda yaşayan şair və yazıçılar bu hadisələrdən ilhamlanaraq müstəqillik və milli varoluşu rəmzi olan bayrağa şeirlər yazmış, eyni zamanda mahnılar bəstələnmişdir. Naxçıvanlı söz adamlarının yaradıcılığında dövlət müstəqilliyinin yaranması və onu təmsil edən üçrəngli Azərbaycan bayrağının qaldırılması hadisəsi əsaslı yer tutmuş, bu hadisələrin doğurduğu iftixar, milli qürur, öyüncənlik hisləri şeirlərdə təsvir və tərənnüm olunmuşdur. Əlbəttə, dövlət müstəqilliyimizin rəmzi olan bayrağımızın dalğalanması milli qürur, məğrurluq hisləri aşılayır. Söz yox, bu gün işğal altındakı torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şanlı ordumuzun apardığı mücadilənin ön sırasında üçrəngli dövlət bayrağımız gedərək xalqımızı birliyə, həmrəyliyə və vahid fikir, əməl naminə mübarizəyə səsləyir. Torpaqlarımız işğaldan azad edildikcə Azərbaycan bayrağı da o yerlərdə qürurla dikəlir, məğrur-məğrur dalğalanır. Yeni bir tarix və zəfər epoxası yazan Ali Baş Komandan İlham Əliyevin komandanlığı altında rəşadətli ordumuzun üçrəngli bayrağımızı Xankəndinə, Şuşaya və Dağlıq Qarabağa dikəcəyi günü xalqımız qəti bir inamla və səbirsizliklə gözləyir. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Kim Azərbaycanı sevirsə, kim Azərbaycanın müstəqil dövlət olmağını istəyirsə, kim Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqlarının azad olmasını istəyirsə, kim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü istəyirsə, o, bu bayraq altında birləşməlidir”. Ədəbiyyatımızın qürur mənbəyi və məğrurluq sütununa çevrilən dövlət bayrağımız ədəbiyyatımızda başlıca mövzuya çevrilməklə bizləri də milli birliyə, vətənə bağlılığa, mübarizə əzminə və qələbə ümidlərinə səsləyir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 603
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-11-2020 01:55 | Bölmə: Ədəbiyyat
Üçüncü yazı
Naxçıvan ədəbi mühitində heraldik poeziya – bayraq mövzulu şeirlər ənənəsini şairlər davam etdirərək ədəbiyyatımızı zənginləşdirmişlər. Bu mövzuya bir çox gənc şairlər də müraciət edərək ənənəni uğurla davam etdirmişlər. Bu əsərlərdə vəsf, tərənnümlə birgə dövlət bayrağının rəmzi anlamı, rənglər simvolikasının məzmunu və sair məsələlər poetik şəkildə əks edilərək oxuculara təqdim və təbliğ edilmişdir.
Naxçıvan ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndələrindən olan Zeyqəm Vüqarın “Azərbaycan bayrağı” şeiri də bu mövzuda yazılmış məzmunlu əsərlərdən biridir. Epiqrafında “Bayraq meydanında olarkən düşündüklərim” fikrini ifadə etdiyi “Azərbaycan bayrağı” əsəri dövlət bayrağı haqqında vətəndaşlıq duyğularının ifadəsi olan maraqlı nümunələrdən biridir:
Ən uca bayraqlardan ucalarda durmusan,
Könlümdə öz yerin var, ucalmadın sən asan.
Ən çətin suallara bir tutarlı cavabsan,
Tanıtdın bu dünyaya bu yurdu, bu torpağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair Azərbaycan bayrağının bütün bayraqlardan uca olmağını təkcə vətəndaşlıq duyğularının poetik ifadəsi miqyasında bildirmək üçün demir, eyni zamanda Azərbaycandakı bayraq dirəyinin dünyada ən uca, hündür bayraq dirəyi olması və bununla da Ginnesin rekordlar kitabına düşməsi faktını bədii şəkildə xatırlatmaq istəyir. Azərbaycanın dövlət bayrağının istər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, istərsə də dövlət müstəqilliyinin yenidən bərpa olunduğu 90-cı illərdə mübarizə, mücadilə və ictimai təlatümlərdən keçərək ucaldığını oxucuları üçün xatırladır, qısa tarixi bir ekskursiya həyata keçirir, o təlatümlü hadisələri, mübarizəli zamanı gözlər önündə canlandırır. Şair dövlət bayrağının həm də xalqın, millətin, onun dövlətçiliyinin, milli varoluşunun, siyasi mövcudiyyətinin simvolu olduğuna da poetik işarə edir. Şeirdə həmçinin məşhur bir ifadə, siyasi aforizm şəklini olan “Bir kərə qalxan bayraq bir daha enməz!” fikrinə də hörmətlə yanaşılaraq istifadə edilmiş, həmçinin bu məharətli istifadə ilə varislik məsələsinə də poetik münasibət göstərilmişdir. Şeirdə həmçinin üçrəngli, ay-ulduzlu dövlət bayrağımızın rənglər ansamblının mahiyyəti də işıqlandırılmış, bədii təsvir edilməklə bərabər poetik izah da qazandırılmışdır:
Müasirlik içində ay, ulduz sinəndədir,
İslamçılıq, türkçülük ayrıca rəngindədir.
Bayrağımın qüdrəti şəhidlik gücündədir!
Həyat burulğanında görüb neçə sınağı,
Azərbaycan bayrağı!
Şair rənglərin mənasını yığcam da olsa ifadə edərkən poetik məharətlə qırmızı rəngin adını çəkmədən onu “şəhidlik gücü” ifadəsilə işarələyərək dilə gətirmiş, şəhidliyi həm azadlıq rəmzi, həm də qüdrət simvolu olaraq təqdim etmişdir.
İstedadlı şairlərdən olan Vəli Qaraxan da “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributumuza həsr olunan şeirində dövlət bayrağını milli heysiyyət ünvanı olaraq gösətərərək onu “babaların mirası”, “nənələrin yadigarı”, “vətən sevdalı insanların Leylası”, “şəhidlərin həsrəti” kimi mənalandıraraq yazır:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Əbülfəz Ülvinin bayraq mövzusuna həsr olunan iki şeiri var: “Azərbaycan bayrağı” və “Bayraq”. “Azərbaycan bayrağı” adlanan şeirində bayrğa məhəbbətin min bir rəngi öz poetik əksini tapıb. Şeirdə bayraqdakı simvolik işarələrə - aya-ulduza, rənglər ansamblına öygü və təriflər deyilir. Hətta uğurlu mübaliğəyə də yol verən şair göylərdəki ulduzların, Ayın, Günəşin Azərbaycan bayrağındakı aya, ulduza həsəd aparması ilə bayrağımıza təsirli poetik mədh deyir:
Mübahisə eyləyir göydə ulduzlar hərdən,
Deyirlər o bayraqda yanan ulduz mənəm, mən.
Ay da coşub söyləyir ürək sözünü şən, şən:
Özündə əks etdirir bu bayraq mən mayağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şeirdə bayrağın rənglər simvolikasına yanaşma və onları mənalandırma da uğurlu poetik biçim və yozumla ifadəsini tapıb:
Qırmızı güşəsində şəhidlərin qanı var,
Yaşılın da, göyün də yaşıl, göy ad-sanı var,
Mərd, mətin duruşunda Heydər baba canı var,
Ədalətdən savayı yoxdur özgə marağı,
Yaşasın Azərbaycan, Azərbaycan bayrağı!
Şairin “Bayraq” şeiri isə onunla əlamətdar və səciyyəvidir ki, bu şeirdə bayrağımızın işarələr və rənglər simvolikasının mənası, mahiyyəti uşaqlara izah olunmaqla onlara dövlət bayrağına olan məhəbbət və məsuliyyət hissi aşılanır.
Bayraqdakı qırmızı,
Rəng bozarmışdı bir az.
Bunu görəndə Həzi,
Dedi:- Belə iş olmaz.
Eşitmişəm bu al rəng,
Babaların qanıdı.
Bu qan hopan nə varsa,
Millətimin canıdı.
Babam şəhid olubdur,
Çox görmüşəm dərd, ələm.
Bəs kimdən qan götürüb
Bayrağı rəngləyəcəm?
Şeirdə Azərbaycan bayrağının üzərindəki qırmızı rəngin simvolik mənası üzərində dayanıldığı aydın görünməkdədir. Şair bir baba məhəbbətilə uşaqlara bayraqdakı qırmızı rəngin həm mənasını, həm də bayraq qarşısında vətəndaşlıq məsuliyyəti və vəzifələrini izah etməyə, başa salmağa çalışır. Şair bayraqdakı qırmızı rəngin ata-babaların, vətənin igid, cəsur övladlarının azadlıq və uşaqların xoşbəxtliyi naminə axıtdığı qızıl qanları işarə etdiyinə diqqət çəkir, uşaqlarda bayrağa hörmət və məsuliyyət hislərini formalaşdırır. Şairin təbirincə, bayrağımızdakı o al rəng babaların qanıdır, zəhməti, əziyyətidir, verdikləri əməkdir, çəkdikləri əziyyətdir, apardıqları mübarizədir, ölüm-qalım savaşıdır, balalara xoşbəxtlik istəyidir və s.
“Poetik-praktik Azərbaycan dili” müəllifi olan, istedadlı ədəbiyyat adamlarından biri olan Elbəyi Maqsudovun “Azərbaycan bayrağı” şeirində bayrağı vəsf, tərənnüm şeirin bütün canında, təsir qüvvəsindədir. Lakin müəllif “Həmişə and yerimsən!” dediyi bu müqəddəs dövlət atributuna qarşı məhəbbətindən başqa onun rəmzi mənasına da diqqət ayırır, oxucu üçün bayrağın fəth olunan zirvələrini göstərir. Şair bayrağı bütün məna genişliyi ilə oxucusuna təqdim edib, şəninə sözlər qoşub, öyür. Bayraq “yurdun iftixarı”, “millətin vüqarı”, “azadlığın barı” kimi təqdim edilərək öyülür:
Azadlığın ilk barı,
Yurdumun iftixarı,
Millətimin vüqarı,
Azərbaycan bayrağı!
Əsarətə göz dağı,
Eşqimin göy qurşağı,
İstiqlalın növrağı,
Azərbaycan bayrağı!
Naxçıvanlı yazıçıların ağsaqqal nümayəndələrindən olan, istedadlı nasir və şair Fərəc Fərəcov “Ucalan bayrağımız” adlı şeirində dövlət müstəqilliyinin simvolu, nişanəsi kimi bayrağımızı öyərək onun qaldırılmasına bütün əməyi, zəkası, zəhmətilə vəsilə olan dahi, müdrik şəxsiyyətə də minnətdarlıq duyğularını ifadə edir. Müəllif:
Vətən qürurlandı, Vətən sevindi,
Qərbdə bayrağımız qalxdı havaya.
Mələklər də o an təbrikə endi,
Sədası yetişdi göyə, səmaya –
Deyə, dövlət müstəqilliyinin əldə olunmasından yaranan sevinc və qürur hislərini “mələklərin də yerə enməsi” ifadəsilə çox uğurla ifadə etmişdir.
Kəmalə Nəsrinin “Bayrağım” şeirində özünəməxsus yüksək poetik hiss, duyğu, bayrağa məhəbbətin və ona olan öygünün qeyri-adi rəngləri var. Yüksək hiss və duyğularla yazılmış əsərdə bayraq bütün müqəddəslik mahiyyəti və məzmunu ilə əksini tapır. Bayrağın bu qədər müqəddəs və imana məhrəm olmasının sirləri açılıb-tökülür. Öz rənglər silsiləsi, ay-ulduz kimi işarələr özünəməxsusluğu ilə Haqqın nişanəsi kimi çıxış edir bayrağımız. Rənglər Ədaləti, Xoşbəxtliyi, Səadəti, Qüdrəti, Azadlığı özündə cəmləşdirən Haqqın nuru, onun ziyası, işığı, rəngidir. Şairin təbirincə, bayraq namusdur qadın anamızın örpəyi kimi, gələcəyə ümiddir ər balamızın ümid yei kimi, gözümüzün dikəcəyi, arxa-dayağımız, qürur, vüqar yerimiz, andımız-iman yerimizdir:
Mavin, yaşılın, qırmızın,
Haqqın nurudu ayın, ulduzun.
Yaraşıqsan göylərə,
Şərəfsən as ərlərə,
Göz dağısan düşmənlərə.
Qadın anamın örpəyi,
Ər balamın ümid yeri.
Gözümün dikənəcəyi
Arxam, dayağım!
Ulu Bayrağım!
Bədii yaradıcılıqda dövlət bayrağına olan vətəndaşlıq məhəbbəti və onun poetik vəsfi mövzusunu bir ədəbi estafet olaraq davam etdirən ədəbi gənclik nümayəndəsi Elxan Yurdoğlu da “Bayrağım dalğalanır” şeirilə diqqət mərkəzinə gəlir. Onun “Bayrağım dalğalanır” adlı şeirində də Azərbaycan bayrağının üzərində ansambl şəklində yer alan rənglərin simvolikası ön plana çıxarılır və poetik tərənnüm bu simvolikanın izahı və vəsfi üzərində köklənir:
Qürurum üçrənglidir, üstündə ay-ulduzu,
Bayrağım dalğalanır.
Mənim yer ulduzumu qısqanır göy ulduzu,
Bayrağım dalğalanır!
...O azadlıq rəmzidir - çırpınır ürək kimi,
Şəst ilə dayanıbdır ən uca dirək kimi!
Bayrağım dalğalanır!
Bayrağım ucalan yer vətənlə təndir mənə,
Vətənlə təndir nədir, elə vətəndir mənə!
...Göylüyü göy üzünün sonsuz asimanıdır,
Qırmızısı torpağa axan şəhid qanıdır!
Yaşılı inancımdır – islamın nişanıdır,
Bayrağım dalğalanır!
Söz yox, şeirdə görkəmli söz ustadları Əhməd Cavaddan və Cəfər Cabbarlının məşhur əsərindən faydalanma, ilhamlanma vardır. Xüsusilə Cəfər Cabbarlının məşhur “Azərbaycan bayrağına” şeirinə bənzəyiş daha qabarıq nəzərə çarpır. O vaxt üçün gənc olan və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasınmdan şövqə gələn istedadlı şair, dramaturq Cəfər Cabbarlının bu şeiri necə onun böyük ilhamından doğan bir nümunə idisə, “Bayrağım dalğalanır” şeiri də müəllif Elxan Yurdoğlu üçün o gənclik ilhamı ilə yazılan və məzmun-formaca da bir-birinə bənzəyişi olan belə bir əsərdir. Böyük ədəbiyyat adamı kimi Cəfər Cabbarlının adıkeçən məşhur əsərində Azərbaycan bayrağının rənglər qurultayı poetik şəkildə mənalandırmasını tapır. Gənc şair Azərbaycan bayrağının rənglər ansamblını “göylüyü göy üzünün asimanı”, “qırmızısı şəhid qanı”, “yaşılı islamın nişanı” kimi izah edərək dəyərləndirir. Şeirdə Azərbaycan bayrağındakı mavi rəngin “göy” deyə adlandırılmasını ictimi fikirdə “göy və mavi”nin bir-birilə ekvivalent işlənməsilə bağlıdır. Dövlət Bayrağı haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununda rənglərlə bağlı konkret dəqiqləşdirmə aparıldıqdan sonra mavi olaraq dürüstləşdirilmişdir.
Naxçıvanın gənc şairlərindən olan Qafar Qəribin də “Şanlı bayrağım” şeirində dövlət bayrağımızın tərənnümü, vəsfi, öygüsü əsas yeri tutur.
Tökülən qanların şirin barıdır,
Xalqımın dövləti, böyük varıdır.
Ulu babaların yadigarıdır,
Bu şanlı dövlətin şanlı bayrağı! –
deyən gənc şair bayrağı dövlət müstəqilliyinin, azadlıq və hürriyyətin simvolu kimi uzun mübarizələrin, qanlı savaşların və tökülən qanların barı, bəhəri kimi poetik olaraq ifadə edir.
Beləliklə, Azərbaycanda istiqlal düşüncəsinin oyanışı, 90-cı illərdə Naxçıvanda Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət müstəqilliyinin bərpası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət bayrağı, himni və gerbinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət atributları kimi qəbul edilməsi, Ali Məclisin sessiyasında üçrəngli bayrağın iclas salonuna gətirilərək ehtiramla qaldırılmasından sonra Naxçıvanda yaşayan şair və yazıçılar bu hadisələrdən ilhamlanaraq müstəqillik və milli varoluşu rəmzi olan bayrağa şeirlər yazmış, eyni zamanda mahnılar bəstələnmişdir. Naxçıvanlı söz adamlarının yaradıcılığında dövlət müstəqilliyinin yaranması və onu təmsil edən üçrəngli Azərbaycan bayrağının qaldırılması hadisəsi əsaslı yer tutmuş, bu hadisələrin doğurduğu iftixar, milli qürur, öyüncənlik hisləri şeirlərdə təsvir və tərənnüm olunmuşdur. Əlbəttə, dövlət müstəqilliyimizin rəmzi olan bayrağımızın dalğalanması milli qürur, məğrurluq hisləri aşılayır. Söz yox, bu gün işğal altındakı torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şanlı ordumuzun apardığı mücadilənin ön sırasında üçrəngli dövlət bayrağımız gedərək xalqımızı birliyə, həmrəyliyə və vahid fikir, əməl naminə mübarizəyə səsləyir. Torpaqlarımız işğaldan azad edildikcə Azərbaycan bayrağı da o yerlərdə qürurla dikəlir, məğrur-məğrur dalğalanır. Yeni bir tarix və zəfər epoxası yazan Ali Baş Komandan İlham Əliyevin komandanlığı altında rəşadətli ordumuzun üçrəngli bayrağımızı Xankəndinə, Şuşaya və Dağlıq Qarabağa dikəcəyi günü xalqımız qəti bir inamla və səbirsizliklə gözləyir. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Kim Azərbaycanı sevirsə, kim Azərbaycanın müstəqil dövlət olmağını istəyirsə, kim Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqlarının azad olmasını istəyirsə, kim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü istəyirsə, o, bu bayraq altında birləşməlidir”. Ədəbiyyatımızın qürur mənbəyi və məğrurluq sütununa çevrilən dövlət bayrağımız ədəbiyyatımızda başlıca mövzuya çevrilməklə bizləri də milli birliyə, vətənə bağlılığa, mübarizə əzminə və qələbə ümidlərinə səsləyir.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 603
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD