22:58 / 18-04-2024
Dövlət Departamenti: ABŞ Fələstinin BMT-yə daimi üzv kimi daxil olmasını dəstəkləməyəcək
22:52 / 18-04-2024
Makron: "Ukrayna üçün İsraillə eyni hava hücumundan müdafiə sistemi qurmaq mümkün deyil"
22:41 / 18-04-2024
CNN: Çad ABŞ-ı hərbi razılaşmanı pozmaqla hədələyir
22:32 / 18-04-2024
Zaxarova: "Kosovonun Avropa Şurasına daxil olmaq hüququ yoxdur"
22:27 / 18-04-2024
Mirançuk "Liverpul"la oyunda "Atalanta"nın start heyətində yer alıb
22:18 / 18-04-2024
Krımda “Ağ kostyum” neonasist qruplaşmasının 12 üzvü saxlanılıb
16:46 / 18-04-2024
Baş prokuror Çin Xalq Respublikasında işgüzar səfərdədir
16:34 / 18-04-2024
ABŞ Konqresinin üzvü Ukraynaya yardıma səs verənləri Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə qoşulmağa dəvət edib
16:04 / 18-04-2024
"Bild": Rusiya səfiri casusluqda şübhəli bilinənlərin həbsindən sonra Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
15:59 / 18-04-2024
“Rubin”in baş məşqçisi Rəhimov Premyer Liqada bir oyunluq cəzalanıb
15:59 / 18-04-2024
“Rubin”in baş məşqçisi Rəhimov Premyer Liqada bir oyunluq cəzalanıb
15:54 / 18-04-2024
SEPAH: İran İsrailin bütün nüvə obyektlərinin yerini müəyyənləşdirib və zərbə vurmağa hazırdır
15:42 / 18-04-2024
40-dan çox it aclıqdan və soyuqdan ölüb
15:36 / 18-04-2024
Bavariyada iki nəfər Rusiyaya casusluq etməkdə şübhəli bilinərək saxlanılıb
15:29 / 18-04-2024
Peskov: "Oçeretnının Fransadakı villasının həbsi qanunsuzdur"
15:24 / 18-04-2024
Ukrayna Silahlı Qüvvələri Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasının idman zalına pilotsuz təyyarə ilə yenidən hücum edib
15:19 / 18-04-2024
Peskov: "ABŞ Kiyevə kömək etməklə özü üçün fayda axtarır"
15:14 / 18-04-2024
Zaxarova: "Almaniya Rusiyanı konsentrasiya düşərgəsi məhbuslarının xatirəsini yad etməyə dəvət etməyib"
15:10 / 18-04-2024
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi: MAQATE rəhbəri Qrossi tezliklə Rusiyaya səfər edə bilər
15:00 / 18-04-2024
İspaniyada 17 yaşlı idmançı meningitdən dünyasını dəyişib
14:57 / 18-04-2024
Müstəntiqlər iradına görə moskvalını öldürən miqrantın şəxsiyyətini müəyyən ediblər
14:51 / 18-04-2024
"Monako"nun futbolçusu Qolovin zədə səbəbindən mövsümün qalan hissəsini yaşıl meydanlardan kənarda qoyub
14:47 / 18-04-2024
Peskov: "Kiyevə yeni yardım paketi cəbhədəki vəziyyəti dəyişməyəcək"
14:42 / 18-04-2024
Bayden əmisinin cəsədinin yoxa çıxmasını adamyeyənlərlə əlaqələndirib
14:37 / 18-04-2024
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin hücumu nəticəsində 8 nəfər yaralanıb
23:29 / 17-04-2024
Hikmət Hacıyev: Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib
23:09 / 17-04-2024
Amsterdam kütləvi turizmlə mübarizə məqsədilə yeni otellərin tikintisini qadağan edib
22:47 / 17-04-2024
Məktəblini vuran müəllimə qarşı cinayət işi açılıb
21:58 / 17-04-2024
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
21:42 / 17-04-2024
Hindistan 1,44 milyard nəfərlə əhalinin sayına görə dünyada 1-ci yerdədir
21:38 / 17-04-2024
"Teleqraf": Konqo DR-də pandemiya potensialı olan meymun çiçəyi ştammı aşkar edilmişdir
21:32 / 17-04-2024
Yeni yardım layihəsi ABŞ prezidentini Kiyevlə təzminatla bağlı danışıqlar aparmağa məcbur edir
21:26 / 17-04-2024
Belçika və Çexiya Rusiyaya qarşı yeni sanksiyaların tətbiqini təklif edir
19:25 / 17-04-2024
GÖMRÜK AKADEMİYASINDA DÖVLƏT GÖMRÜK KOMİTƏSİ YANINDA İCTİMAİ ŞURANIN ÜZVLƏRİ İLƏ GÖRÜŞ KEÇİRİLİB
16:30 / 17-04-2024
G7-nin yaratdığı qrupa İsveçrə daxil edilməyəcək
16:20 / 17-04-2024
Təyyarəni sahəyə endirən pilot Ural Hava Yollarından istefa verib
16:16 / 17-04-2024
Vıqovski: "Almaniyada Rusiya Federasiyasına aparıldığı hesab edilən 161 ukraynalı uşaq tapılıb
Uşaq ədəbiyyatının ciddiyyətinə xələl gətirənlər: məsuliyyət kimin üzərinə düşür - Elnarə AKİMOVA yazır
Tarix: 18-08-2020 16:10 | Bölmə: Ədəbiyyat
Uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı bir məqam məndə həmişə sual doğurub. Uşaq psixologiyasının incəliklərinə bələd olmayan bir adam niyə bu sahədə qələm işlətməyə borclu bilir özünü? Axı bu sahədə qəbul olunmağın tələbləri çox ağırdır. Uşaqdır deyib keçməklə deyil ki. Təcrübə və reallıqlar sübut edib ki, uşaq ədəbiyyatı meydana qoymağın çox qəliz şərtləri var. Bu dənizdə qol qanad atmaq hər adamın hünəri deyil, hələ keyfiyyətə təsir edən bu kəmiyyət sıxlığı getdikcə nüfuzlu bir sahənin adını batırmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoyur bizi. Təsəvvür edin, dili və ifadə tərzi ilə uşaqların yaş səviyyələrinə uyğun olmayan nə qədər kitablar var. Mücərrəd nəsihət, quru mühakimə baş alıb gedir. Bədii zövqləri yenicə formalaşan uşaqlar üçün o qədər pis nümunələr meydana qoyulur ki, adam heyrət etməyə bilmir. Baxırsan ki, axı bu nümunələri yazan müəlliflərin özlərinin təfəkkürü, düşüncə səviyyəsi yerində deyil.
Baxış sayı: 665
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-08-2020 16:10 | Bölmə: Ədəbiyyat
Uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı bir məqam məndə həmişə sual doğurub. Uşaq psixologiyasının incəliklərinə bələd olmayan bir adam niyə bu sahədə qələm işlətməyə borclu bilir özünü? Axı bu sahədə qəbul olunmağın tələbləri çox ağırdır. Uşaqdır deyib keçməklə deyil ki. Təcrübə və reallıqlar sübut edib ki, uşaq ədəbiyyatı meydana qoymağın çox qəliz şərtləri var. Bu dənizdə qol qanad atmaq hər adamın hünəri deyil, hələ keyfiyyətə təsir edən bu kəmiyyət sıxlığı getdikcə nüfuzlu bir sahənin adını batırmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoyur bizi. Təsəvvür edin, dili və ifadə tərzi ilə uşaqların yaş səviyyələrinə uyğun olmayan nə qədər kitablar var. Mücərrəd nəsihət, quru mühakimə baş alıb gedir. Bədii zövqləri yenicə formalaşan uşaqlar üçün o qədər pis nümunələr meydana qoyulur ki, adam heyrət etməyə bilmir. Baxırsan ki, axı bu nümunələri yazan müəlliflərin özlərinin təfəkkürü, düşüncə səviyyəsi yerində deyil.
Düzü, bu mövzuda çoxdan yazmaq istəyirdim. Uşaq psixologiyasının xüsusiyyətlərinə tam diqqət və həssaslıq lazım olduğu məqamda əks qütbü nişan verən çoxsaylı mətnlərin bolluğu mövzudan yan keçməməyi labüd edirdi. Bu günlərdə sosial şəbəkələrdə Aygün Bal adlı müəllifin "Qaz və Göyərçinin əhvalatı" adlı kitabından bəzi nümunələrin yayımlanıb haqlı olaraq qınaq predmetinə çevrilməsi göstərdi ki, bəlkə də gecikirik. Uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı SOS siqnalını dayanmadan çalmaq lazımdır. Mərhum dilçi alimimiz Aydın Məmmədov demiş, "səsimiz eşidilənədək"...
Biz dönə-dönə uşaqlara tərbiyəvi cəhətdən əhəmiyyətli, bədii cəhətdən kamil ədəbi nümunələrin yazılmasının vacibliyi məsələsini qabardarkən zamanla gizlənməyə fürsət tapmış bu kimi nümunələr üzə çıxıb, əslində, nə qədər ciddi bir problemin içində olduğumuzu bəlli edir:
...Söylədi eşqini Qaz Göyərçinə,
Dedi: "Vurulmuşam nə vaxtdır sənə..."
Evli olduğunu bilsə də Qazın,
Artırdı bir az Göyərçin nazın.
Boyu çatmasa da Qazın boyuna,
İnadla girirdi Qazın qoluna.
Göyərçin bilirdi tay deyil ona,
Göyərçin vurulmuşdu qazın puluna.
...Hər gün yeyib-içmək, hər gün restoran...
Xərclik də olurdu puldan-paradan.
Arvad anlamasın, bilməsin deyə,
Qaz evə alırdı çoxlu hədiyyə.
Bir gün xəbər tutdu Qazın arvadı.
Qaqqıltı səsilə tutdu fəryadı.
Axtarıb tez tapdı o Göyərçini,
Dedi: "Kəsəcəyəm sənin səsini"...
Göründüyü kimi, müəllif əsl mətləbə dərin maraq oyatmaq üçün rəngarəng ədəbi priyomlar işlədir. Biz uşaqlarımızın əxlaqi dünyagörüşünün formalaşmasına bu cür lövhə və ştrixlər yaratmaqlamı xidmət edirik? Ümumiyyətlə, uşaqlarımıza münasibətdə hansı əxlaq kodeksi meydana qoyuruq? Axı dil və ifadə səlisliyi öz yerində, uşaqlar üçün yazılan mətn ilk növbədə, uşaqların təfəkkür tərzinə uyğun olmalıdı. İdeya saflığı, məna aydınlığı gözlənilməlidir. Müəllifin sonrakı açıqlamasına istinad etsək, tutaq ki, bu mətni uşaqlar üçün yazmayıb. Hərçənd gülməli və uğursuz bəraətdir. O zaman kitabın içindəki o bər-bəzəkli şəkillər nəyə gərək idi? Böyüklərə vizual olaraq nəyisə anlatmaq üçünmü? Yaxud kitabın sonunda müəllifin yazdığı "Ümidvaram ki, ailə-məişət fonunda qələmə aldığım "Qaz və Göyərçinin əhvalatı" adlı şeirimdən ibarət ilk kitabım balalarımızın ürəyindən olacaq, onların əxlaqi və estetik tərbiyəsində müəyyən rol oynayacaqdır", - fikrini hara yozaq? Məncə, müəllif belə təmənnalarda olmaqdansa, uşaqları yüksək dəyərlər ruhunda tərbiyə etmək vəzifəsini öhdəsinə götürsəydi, daha yaxşı olardı. Ataların sözü olmasın, qaçan da Allahı çağırır, qovan da. Bu "əxlaqi və estetik" ifadəsini isə kitab və məqalələrin içində görməkdən gözlərimiz yağır olub. Heç olmasa, üzünüzü uşaqlara tutanda əxlaq sözünü yazmayın, sadəcə əxlaq aşılayın yetər.
Günlərdir bu məsələdən bəhs edildiyindən həmin nöqtəyə çox fokuslanmaq istəməzdim. Həm də ona görə istəməzdim ki, bu cür nümunələr yüzlərlədir və bu qınaqdan çoxuna pay düşməlidir. Məsələn, götürək Gülzar İbrahimovanın redaktorluğu ilə nəşr olunan "Sehrli dünya" jurnalını. Bu jurnalda nağıl, yaddaş oyunu, müdrik hekayətlər, dahilərin həyatından bəhs edən məqalələr yer alsa da, onlar bəzən ideya baxımından zərərli, bəzən də sadəcə dil və üslub cəhətdən qüsurlu formada təqdim olunurlar. Verilən nümunələrdə sözçülük, cümlə dolaşıqlığı baş alıb gedir.
Etiraf edirik, jurnalda "Müdrik hekayətlər" rubrikasında maraqlı hekayələr yer alır, rus və ingilis dilində şeirlərin verilməsi maraqlı formatdır, "Mənim etiket qaydalarım" başlığı altında uşaqlara görüşərkən riayət etməli olduqları davranış qaydaları haqqında amillərin yer alması müsbət haldır, eləcə də dünyaca məşhur alimlərin həyatı və onların elmə verdiyi töhfələrdən bəhs edilməsi uşaqların dünyagörüşlərinin inkişafına xidmət edən keyfiyyətlərdir. Buna baxmayaq, jurnalın özünün uşaqlarla davranışda etiket qaydasına riayət etməsinə ehtiyac var. Məsələn, jurnalda uşaqları əyləndirmək məqsədi ilə sual-cavabı xarakterli yazıların "Prikollar" başlığı altında təqdim olunması nə dərəcə doğrudur? Bu başlığı daha məqsədəuyğun bir ifadə ilə əvəzləmək doğru olmazmı? "Ciddi ol" sərlövhəsinin altında isə uşaqların yaşına, psixologiyasına yad olan elə lətifələr yer alır ki, yazıq uşaq istəsə belə gülə bilməz:
"İki deyingən ər və arvad mübahisə edir. Qadın:
- Məni itirmək asandır, tapmaq çətindir.
- Eynən mənim corablarım kimi!"
("Sehrli dünya", №61, s.48)
Yaxud:
"Müasir dövrdə pis adam olmağın asan yolu:
1. Pul istəyənə borc verirsən
2. Gözləyirsən
3. Neçə aydan sonra soruşursan: "Borcu nə vaxt qaytaracaqsan?"
4. Hazırsan! Bitdi. Sən, ən pis adam oldun"!
Başqa nümunəyə diqqət yetirək:
"- Oğlum, niyə nişanlın neçə gündü görünmür?
- Ona dedim sən sehrlisən, küsdü məndən.
- Ona görə küsməz, düzünü de!
- Dedim Küpəgirənsən!"
("Sehrli dünya", № 60, s.42)
Bu lətifələrin uşaqlara nə qədər dəxli var? Ana ilə oğulun arasında gedən bu söhbət görəsən hansı yaş senzinə malik uşaqlar üçün nəzərdə tutulub? Yəqin "ananın gözündə övladı hər zaman uşaq qalır" kimi bir deyim bu lətifələri düzüb qoşan müəlliflər üçün daha çox keçərlidir, nəinki onların təlim tərbiyəsi üçün daşıdıqları cavabdehlik hissi.
Onu da qeyd edim ki, uşaqları yaşından böyük danışdırmaq, onların fikir səviyyələrinin nəzərə alınmaması son vaxtlar çap olunan nümunələrdə çox gözə çarpır. Bəzən buna maraqlı uşaq şeirləri yazan müəlliflər də yer verir və öz poetik imkanından aşağı səviyyədə olan mövqe sərgiləyirlər. Məsələn, Budaq Təhməzin "Budaq babanın nağılları" adlı uşaq şeirlərindən ibarət kitabında "Anamın arzusu" şeiri var:
Saleh deyir: - Uşaqlar,
Anamın arzusu var.
Böyüyüb yaşa dolam
Geyib əsgər paltarın,
Oxuyub zabit olam.
Qoy hamı rahat yatsın
Evində, eşiyində.
Mən də bir zabit kimi
Dayanım sərhəd boyu
Vətənin keşiyində
Anam sevinər onda
Arzusunu bitirər.
Mənə də toy eləyib
Ağ örpəkdə, ağ donda
Evə gəlin gətirər.
Şeirin estetik tərəfləri bir tərəfə, bizi maraqlandıran ideya sağlamlığı məsələsidir. Doğrudanmı, balaca uşaqların gələcəklə bağlı arzularının təməlində "evə gəlin gətirmək" kimi bir istək də dayanır? Axı belə bir şey uşaq dünyasına, uşaq düşüncəsinə yaddır. Niyə bunu zorla uşaqlarımızın düşüncəsinə yeridirsiz? Onsuz da zamanı gələndə bütün gözəl hallar yaşanır. Bunu uşağın dilindən vermək nə dərəcədə doğrudur?
Yeni çap olunan kitablara nəzarətin olmamasından şikayətlənirik. Bəs o zaman müəyyən tarixi təcrübəyə malik jurnallarımızda yer almış naqisliklərin hesabını kimdən soraq? Məsələn, "Günəş" jurnalına baxaq. 1927-ci ildən çap olunan bu jurnalda elə nümunələrlə rastlaşırıq ki, həmin tarixi təcrübənin öz sözünü demədiyinə sadəcə, təəssüflənmək qalır. Əvvəla, jurnalda çap olunan əksər şeirlər mənasız söz yığını təsiri bağışlayır, sırf qafiyəpərdazlıq nümunəsi olan, uşaq təhkiyəsinin şirinliyindən uzaq bu şeirlərdə cılız vətənpərvərlik, bəsit yumor hissi dominantlıq təşkil edir. Bu şeirlərin ümumiyyətlə, uşaq jurnalına yol açmasına heyrət etməli oluruq. Məsələn, "Günəş" jurnalının 2014, N-1 sayında Sərxan Əhmədli adlı müəllifin "Dörd yolun ayrıcında" adlı belə bir şeiri verilib:
Bəzən olub, azmışam
Kasıblar arasında.
Qələmimin ucunda
Bir oçerk də yazmışam
"Dörd yolun ayrıcında".
Bu oçerki bir naşı
Cibimdən oğurlayıb.
Aparıb bir qəzetdə
Özün "müəllif" sayıb.
Bəyəm redaktor qağam
Dəsti-xəttimi bilmir?
Niyə onu götürüb,
Dəqiq öyrənmək üçün
Mənim yanıma gəlmir?!
Nə qədər çalışsam da, şeirdə uşaqlara aid kiçicik bir işarə tapa bilmirəm. Şeir müəllifi sanki çoxdan yanıqlı olduğu mətləbi nəzmə çəkərək onun haradasa çapına nail olmağa çalışıb və tarixi təcrübəyə malik "Günəş" jurnalı da öz səhifələrinə ona məmnuniyyətlə yer ayırıb. Bu şeirə də, həmin müəllifin epataj səciyyə daşıyan, uşaq dünyasına aid olmayan "Ehtiras növbəsində" şeirinə də:
Düz bir ildi Eşşəyin
Əli Atdan üzülüb.
Ehtiras "növbəsinə"
Tülkü-çaqqal düzülüb.
Etiraf edək ki, bu şeir heç də yuxarıda sözü gedən Aygün Balın "Qaz və Göyərçinin əhvalatı" şeirindən az "effektiv" deyil. Uşaq ədəbiyyatı nümunələrində müəlliflərin öz xəstə düşüncələrini heyvanların üzərinə köçürüb onların dili ilə təqdim etdiyi, bu cür natamamlıq komleksinin göstəricisi olan mətnlər getdikcə adət halını almaqdadır. Təsəvvür edirsiz, uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı təqdim olunan bir qism kitablarda açıq-aşkar zoofiliya ilə əlaqəli motivlər yer alır, "seks", "qız tapmaq", "arvad calamaq", "baştutanlıq etmək" kimi ifadələr, kobud sözlər, söyüşlər eninə boluna işlənir. Özü də bəzən bunu o müəlliflər edir ki, uşaq ədəbiyyatının tanınmış simalarıdır. Məni düşündürən bu şeirlərin hansı ovqatın təsiri ilə yazılmasıdır. Uşaq zehniyyətini bu cür neqativlərlə zəhərləməyə hansı səbəblə özlərini haqlı bilirlər?!...
Yaxud digər bir məqam. Böyüklər arasında mövcud hansısa konfliktin uşaq mətnlərinə gətirilməsinə nə ehtiyac var? Bu yaxınlarda uşaq şeirlərindən ibarət topluda Həsənəli Eyvazlının "Dayısına hürməyən küçük" adlanan təmsilinə rast gəldim.
Ana hər gün, hər zaman.
Nəsihət eyləyirdi.
Dayısın tərifləyib,
Əmisini söyürdü.
Deyirdi - nəslimizin,
Onlar qatı düşməni.
Heç inanma onlara,
Sevməyəcəklər səni.
Böyüyəndə bilərsən
Nələr çəkirik, bala.
Odur, qulaqsız qalıb,
Doğma dayın "boz tula".
Yaltaqlığı, bicliyi,
Hər donu bilməlisən.
Lazım gəlsə onların,
Ayağın öpməlisən.
Ana bir xalta asdı
Balasının boynuna.
Küçük girib sığındı,
Anasının qoynuna.
- Dedi: - bax, bu xaltada,
Asılını görərsən.
Kimin boynunda bundan
Yoxsa, ona hürərsən.
O gündən küçük hər gün,
Boyunlara baxırdı.
Hər gün xaltanı açır,
Silib, bir də taxırdı...
Bir gün əmisin görüb,
Hürdü onun üzünə.
Arsız-arsız hələ bir,
Dik də baxdı gözünə.
Əmi xeyli dinmədi,
Heç kəsmədi sözünü.
Asta-asta söylədi,
Ona sözün düzünü:
- Başqasından qurtarıb,
İndi bizə hürürsən.
Hür, bala, nə deyirik.
Göründüyü kimi, müəllif bəsit kompozisiya daxilində süni dramatizmə qapılmışdır. Amma burda bizi narahat edən ideya saflığının olmamasıdır. Uşaqlar üçün nifrət aşılamaq təlimi keçən əsərlərə gərək yoxdur. Mətn onlarda nəcib hisslər formalaşdırmağa hesablanmayıbsa bəri başdan özünü yanıltmış sayılır.
Qeyd etdiklərimiz hər gün rast gəldiyimiz yarıtmazlıqların bir qismidir. Təəssüf ki, bu cür nümunələrin sayı günbəgün artmaqdadır. Uşaq ədəbiyyatı adı ilə olduqca bəsit, tərtibatı zəngin, lakin mündəricəsi zəif, yaxud əksinə, məzmunca maraqlı olsa belə illüstrasiyası sönük, uşaqlara heç bir estetik və mənəvi qida verməyən kitablar satılır. Bunun qarşısını necə almalı? Yalnız hərəmiz bir yol deməkləmi ki, "uşaqlar gələcəyimizdir", "zəif, yararsız əsərlərın çapına yol vermək olmaz"?!. Bununla problem həll olunurmu? Əlbəttə ki yox. Bu məsələyə dövlət səviyyəsində nəzarət lazımdır. Mədəniyyət Nazirliyinin, Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, F.Köçərli adına uşaq kitabxanasının, AMEA Ədəbiyyat İnstitutu Uşaq ədəbiyyatı şöbəsinin, bu yöndə daim təəssübkeş mövqe nümayiş etdirən ziyalıların ciddi nəzarətinə götürülməlidir bu sahə. Bu barədə bir neçə yazımda yazmışam, AzTv-nin "Çıxışa doğru" verilişində dəfələrlə səsləndirmişəm. Ki, uşaq ədəbiyyatına xüsusi nəzarət olmalıdı, bu sahədə ürəyi istəyən hər kəs, əlinə qələm alan hər istedadsız kəsim meydan sulaya bilməz, sulamamalıdır. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin "Qaz və Göyərçinin əhvalatı" kitabı ilə bağlı açıqlamasında oxuyuruq: "Ailə institutunu nüfuzdan salan informasiyalar uşaqlar arasında dövriyyəsi qadağan olunan informasiyalar sırasına aid edilib. "Uşaqların zərərli informasiyadan qorunması haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 4-cü maddəsinə əsasən həmin informasiya məhsullarının uşaqlar arasında yayılması qadağandır. Həmçinin, bu qanunun tələblərinə zidd olaraq sözügedən "kitab" ekspert rəyi olmadan çap edilib".
Hansı ekspert rəyi? Axı belə bir ekspert qrupu formalaşdırılmayıb ölkədə. Sovet dövründə "Nəzarət palatası" deyilən bir qurum vardı. Bu sahəyə aid bütün məsuliyyəti üzərinə götürür, uşaq nəşrlərinə birbaşa məsuliyyət daşıyırdı. Bəs bu gün bu məsuliyyəti hansı qurum daşıyır? Bizdə adı olub özü yox kimi görünən çox qurumun adını çəkmək olar, amma görünən, əldə olan nəticələr böyük bir boşluğun içində olduğumuzu bəlli edir.
Bu günlərdə Mədəniyyət Nazirinin birinci müavini təyin olunmuş Anar Kərimovun təşəbbüsü ilə nazirlik kompleks və sistemli islahatların həyata keçirilməsi məqsədilə ictimaiyyətə üç sual ünvanlamışdı. Suallardan biri belə idi: "Mədəniyyət sahəsində siyasət və idarəetmədə gözləntiləriniz nədir?". Bir təklifi burdan irəli sürürəm, buyursun, uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı Nazirlikdə Ekspert şurası yaradılsın. "Axar.az" saytında verilən bir məlumatda təhsil eksperti Kamran Əsədov belə bir fikir səsləndirib: "Azyaşlı uşaqlar üçün istənilən vəsait çap olunmamışdan əvvəl senzuradan keçib qrif almalıdır. Məsuliyyət daşıyan yoxdur deyə, hərə bir kitab çıxarır. Mövcud qanunvericiliyə görə, bu cür nəşrlərə nəzarəti Təhsil Nazirliyi həyata keçirmir. Müstəqil Dərslik Mərkəzinin yaradılmasını təklif etmişəm. Hətta dərsliklər belə müstəqil qurum tərəfindən yoxlanılsın. Ona görə hər kəs məsuliyyət daşısın. Mövcud prosedur və yoxlamalardan sonra çap edilsin. Ondan sonra bir də belə bir şey olmayacaq".
Bəli, məhz məsuliyyətin yoxluğundan törəyir bu cür hallar. Yazıçı yazdığı sözün, redaktor redaktə etdiyi mətnin, nəşriyyat çap etdiyi kitabın üzərində məsuliyyət daşımır. Bazara hesablanmış, rəngarəng dizaynlarla göz oxşayan, bəhsəbəhsə, say artırmaq üçün kitab meydana qoymaq uşaq ədəbiyyatına xidmət göstərmək deyil. Xidmət etmək o zaman baş tutur ki, mahiyyətində məfkurəvi istiqamət olsun. Düşünəndə ki, ötən əsrin bu zamanlarında uşaq ədəbiyyatını yaradanlar əsərlərini hansı ciddiyyətlə yazırdılar, uşaqlarımızda hansı məfkurəvi hisslər tərbiyələndirməyə çalışırdılar, bu ənənələr yaşanmalı və yeni istiqamətdə inkişaf etdirilməli halda sanki planlı şəkildə məhvə sürüklənməkdədir. Yoxsa texnogen sivilizasiyasının pik həddində olan çağdaş dünyada "tərəqqi" etməyin, uşaqlar üçün orijinal mətn yazmağın yolunu etik, əxlaqi mahiyyətin sıradan çıxmasında görürük? Onları uşaqlıq kimi təbii imtiyazlarından məhrum etməyə çalışırıq. Çox sevdiyim məşhur bir fikir var: Əl Xarəzmi ondan insanın qiyməti haqqında soruşanlara belə cavab verir: "Əgər insanın əxlaqı varsa, bu, bir rəqəmi deməkdir; əgər insan həm də gözəldirsə, bu 1-in yanına sıfır da artır =10; əgər insanın həm də pulu varsa, bura daha bir sıfır artır =100; əgər insan həm də əsil-nəcabətlidirsə, daha bir sıfır artır =1000. Amma alınan rəqəmdən 1 - yəni, əxlaq getsə, insanın qiyməti yerdə qalan sıfırlara bərabər olacaq".
Belə... İndi biz də əgər mətnlərimizdə uşaqlara gözəllikdən, əsil nəcabətdən, təbiətdən, dostluqdan, bir sözlə, guya hansısa mənəvi dəyərlərdən dəm vurub, əvəzində ruhunu və mənəviyyatını aşındıran nümunələrlə əxlaqını kor edəcəyiksə, o zaman edilən bütün çabalar Cavid demiş, "soldakı sıfır qədər mənasız" qalacaqdır.
Edebiyyatqazeti.az
Baxış sayı: 665
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
1-05-2023, 21:21
KAMAL CAMALOV TƏDQİQATÇILIQ VƏ NATİQLİK MƏHARƏTİİLƏ SEÇİLƏN TƏDQİQATÇI ALİMDİR-Əbülfət Pələngov
28-04-2023, 22:44
Vüqar Əhmədi- İbrahim Yusifoğlu