12:14 / 26-04-2024
Patriarx Kirill Dmitri Kiselevi "Radonej Sergius" ordeni ilə təltif etdi
11:58 / 26-04-2024
Elektrikli skuter vuran məktəbli reanimasiyaya yerləşdirilib
11:53 / 26-04-2024
Rusiya və Qırğızıstan hərbi əməkdaşlıq haqqında iki saziş imzalayıb
11:47 / 26-04-2024
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
11:19 / 26-04-2024
Polis intihar etməyi planlaşdıran şəxsi güllələyib
11:15 / 26-04-2024
ABŞ mediası Rusiyada işləmək üçün döyüş təcrübəsi olan operatorlar axtarır
11:11 / 26-04-2024
Onunla mübahisə edən dostunu başından 11 güllə ilə vurub
05:20 / 26-04-2024
COP29-ın Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşmasında rolu-Səyavuş Qasımov
03:20 / 26-04-2024
Sumqayıtın 75 illiyi ilə bağlı 44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidlərinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:33 / 25-04-2024
NYT: ABŞ Kiyevin Krımı ATACMS ilə vura biləcəyini etiraf etdi
23:28 / 25-04-2024
ABŞ Rusiya Federasiyasına hərbi tədarükün asanlaşdırılmasına görə Çin banklarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır
22:41 / 25-04-2024
Peskov: "Rusiya Federasiyasının hökuməti və biznesi arasında dialoq davam edəcək, may-iyun üçün iş planları var"
22:35 / 25-04-2024
Kreml: Putin aprelin 26-da Sankt-Peterburqda Qanunvericilər Şurasında çıxış edəcək
22:27 / 25-04-2024
Stoltenberq: "ABŞ və Aİ Ukraynaya lazımi dəstəyi vermədi"
22:24 / 25-04-2024
Şoyqu Astanaya ŞƏT-ə üzv ölkələrin Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin görüşü üçün gəlib
22:05 / 25-04-2024
"Soçi" futbolçuları "Axmat"la oyundan əvvəl zəhərlənib
21:56 / 25-04-2024
Kirbi: "Ukrayna üçün bəzi silahlar bir neçə günə Polşadan gətiriləcək"
21:45 / 25-04-2024
Polşa prokurorluğu: ekspertizalar Kaçinskinin təyyarəsində partlayış faktını təsdiqləməyib
21:37 / 25-04-2024
Yamayka Britaniya hökmranlığından ayrılmağı planlaşdırır
21:30 / 25-04-2024
WADA çinli üzgüçülərin işində iştirak etmək üçün müstəqil prokurora müraciət edib
21:09 / 25-04-2024
VDNKh-da “Rusiya” sərgi-forumunu 11 milyondan çox insan ziyarət edib
21:03 / 25-04-2024
"BI": Britaniya "Paveway" idarə olunan bombalarını Ukraynaya təhvil verəcək
20:39 / 25-04-2024
Rusiya diplomatlarının "Mauthauzen" həbs düşərgəsində anım mərasimində iştirakdan imtina edilib
20:33 / 25-04-2024
Putin may ayında Çinə səfər etməyi planlaşdırdığını bildirib
20:11 / 25-04-2024
Nalçikdə iki İD üzvü həbs edilib
20:07 / 25-04-2024
Patruşev: "Qeyri-qanuni miqrasiya terror təhlükələri ilə sıx bağlıdır"
20:01 / 25-04-2024
“Şençjou-18”kosmik gəmisi orbital stansiyaya yaxınlaşır
19:55 / 25-04-2024
Rusiya səfiri: "İsveçrədə Ukrayna sammiti səs-küylü və boş piar kampaniyasına çevriləcək
19:50 / 25-04-2024
“Rostov” Ronaldonun qolu sayəsində “Ural”ı məğlub edib
19:47 / 25-04-2024
Ukrayna mərmisi çoxmərtəbəli yaşayış binasına düşüb
01:51 / 25-04-2024
Şəhid Elvin Həsənovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23:52 / 24-04-2024
Fransada Olimpiadada terror aktı planlaşdıran yeniyetmə saxlanılıb
22:59 / 24-04-2024
Moskva vilayəti hökumətinin keçmiş sədr müavini rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
22:31 / 24-04-2024
İlon Mask əmindir ki, gec-tez Qərbdə vətəndaş müharibəsi başlayacaq
22:24 / 24-04-2024
Bayden: "ABŞ bir neçə saat ərzində Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edəcək"
22:20 / 24-04-2024
Dudayev: "Kadırov həddindən artıq güc, sağlamlıq və enerji ilə xəstədir"
22:15 / 24-04-2024
Üç rusiyalı boksçu Avro-2024-də medallara zəmanət verib
22:11 / 24-04-2024
Komi məhkəməsi Kasparov və Qudkovu qiyabi həbs edib
22:07 / 24-04-2024
FSB Tambovda terror aktı hazırlayan diversantı saxlayıb
Sənubər Kərimova – Kəngərlilər nəslinin layiqli davamçısı-Sevda Əlibəyli
Tarix: 22-07-2020 05:20 | Bölmə: Ədəbiyyat
1980-ci ildə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültəsinə qəbul olunanda qrupumuzdakı 25 tələbənin 19-u qız, 6-sı oğlan idi. Professor Qulu Xəlilov auditoriyaya girib qızlarımızı hər görənda deyərdi:“Bu qızlarla kommunizmə gedirik?!” Sonra da təkzib verərdi: “Eşq olsun bu qızlara!”
Qulu müəllim azad fikirli bir şəxs idi. “Kommunizm” sözünü zarafat xətrinə işlədirdi.
Qrupumuzda Mərkəzi Komitədə işləyənin də, rayonlarda I katib işləyənlərin də ailə üzvləri vardı. Hamımız qrup nümayəndəmiz Zakirə Allahverdiyevanın “bayrağı” altında birləşdıyimizdən bir-birimizə fərq qoymurduq. 19 qızımızdan biri olan Təranə Vəkilova sadə, səmimi, gülərüz və digər xoş xasiyyətlərilə heç birimizdən fərqlənmirdi. Bilirdik ki, anası Sənubər Kərimova Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi, Nazirlər Soveti və Ali Sovetinin orqanı olan “Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktorudur. SSRİ-nin baş qəzeti “Pravda”nın formatında nəşr olunan qəzet redaktorunun səlahiyyətləri o zamanlarda rayon partiya komitəsinin Ivə II katiblərinin səviyyəsində idi. Sənubər xanım o dövrdə barmaqla sayılan qadın redaktorlardan idi. Onu da deyim ki, Sənubər Kərimova sovet dönəmində Azərbaycanda ilk qadın qəzet redaktoru olub.I kurs tələbələri – bizim hamımız üçün redaktorluq vəzifələrin ən üstünü, ən alisi idi. Redaktorun qızı zahirən heç birimizdən fərqlənmir, yüksək əxlaq nümayiş etdirməklə, yaxşı oxumaqla fərqlənməyə çalışırdı. Deyərdim ki, Təranə əxlaq, ləyaqət, sadəlik mücəssəməsi idi.Lap bu yaxınlarda bilmişik ki, Təranənin atası Tofiq Vəkilov (1929-1967) qısa ömrünün çoxunu birinci katib işləmişdir.Xalq Təsərrifatı İnstitutunu bitirdikdən sonra Naxçıvan Plan Komissiyasının sədri kimi fəaliyyətə başlamış, tezliklə irəli çəkilərək Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsində təlimatçı, şöbə müdirinin müavini, Ordubad rayon Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan şəhər Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin katibi vəzifələrində çalışmışdir.
İdeal saydığım, illərlə üzünü görmək arzusunda olduğum qadın jurnalistlə üz-üzəyəm. 1980-ci ildən qiyabi tanıdığım Sənubər Kərimovayla Ümrə bacımız Təranəgildə görüşəndə 2019-cu ilin dekabırın 13-ü idi. Sənubər xanım da, böyük qızı Gülnarə də Həcc ziyarətində olublar. Ailənin sonbeşiyi Leyla isə ötən il Təranəylə Ümrə ziyarətində olub. Söhbətimizin sonunda Gülnarəylə Leyla da gəldilər. Resbuplikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Sənubər Kərimova ilə söhbətimiz rəvan alınır. Tez-tez qeyd edir ki, heç kəslə bu qədər danışmıram. Sən ürəyimə elə yatdın, günlərlə danışsam, yorulmaram. Amma... amması odur ki, haqqında yazılmasını istəmir. Nə qeydlər götürməyə icazə verir, nə də səsini diktafona yazmağa. Yaşımın da elə dövrüdür, yaddaşıma etibarım yoxdur...
Nə etməli?.. Yaddaşımı çözələyim, görən nə qalıb yadımda...
Qayıtmışıq illərin uzaqlığına... Böyük Vətən müharibəsinin odlu-alovlu günləridir. İbtidai siniflərdə təhsil alan balaca Sənubəri nənəsi duz üçün qonşuya göndərir. Oğlundan qara kağız alan qonşu qadının ahu-naləsi qızcığazı sarşıdır. O da anaya qoşulub ağlayır, nə üçün gəldiyini ona bildirmir. Bir qədər sonra həmin günün acı mənzərəsi Sənubərin qələmində bu misralara çevrilir və dillər əzbəri olur:
Qəlbindəki təlatüm bilinirdi üzündən,Ana açdı sandığı, sellər axdı gözundən.O, bir nişan üzüyü, bir ağ örpək çixardı,Vaxtilə bu şeylərin gənc bir sahibi vardı.Vətənin dar günündə o, sarıldı silaha,Odlu vuruşmalardan qayıtmadı bir daha.Ananın bu halına mən ürəkdən yanıram,Bir anlığa özümü mən də ana sanıram.Qəlbimdən bir səs gəlir: Müharibə olmasın!Qoy nişan üzükləri sandıqlarda qalmasın.
Bu şeiri yazanda heç 10 yaşı da yox imiş qızcığazın. Ananın göz yaşlarından necə təsirlənibsə, bu kövrək,həm də hər zaman müasir misralar yaranıb. Sənubər xanım o zamandan çox şeirlər yazıb, çox mətbu orqanlarda dərc olunub. Amma ilk şeirin sevincini bu gün də yaşayır və arzulayır ki, müharibə olmasın!
Universitet illərini, jurnalistika fakültəsində təhsil dövrünü, unudulmaz müəllimlərini xoş xatirələrlə anır. Ona “balaca qiz” deyən professor Abbas Zamanovun ruhuna rəhmət oxuyur. Eləcə də professor Mir Cəlal Paşayevin.Söyləyir ki, Mir Cəlal müəllim imtahan üçün xeyli kitab tapşırmışdı. Hamısını tapıb oxudum. Birini tapa bilmədim. İmtahanda da oxumadığım kitab düşdü. Oxumadığımı etiraf elədim. Mir Cəlal müəllim soruşdu ki, oxumayana nə verərlər? Utana-utana qiymət kitabçamı verib otaqdan çıxdım. İmtahan qurtaranda uşaqlar imtahan kitabçamı gətirdilər. Açıb nə görsəm yaxşıdır?! – “Əla”! “İki” gözləyirdim, Mir Cəlal müəllim “əla” yazmışdı. İlboyu dərsə hazırlıqlı gəldiyimdən və bütün fənlərdən “əla” aldığımdan Mir Cəlal müəllim də qiymətimi kəsmədi. Müəllimlərimizin hamısı belə idi – sadə, səmimi, xeyirxah, təmənnasız.
Nəsil şəcərəsindən də qürurla söz açir. Kərim Sultan Kəngərlinin nəticəsi olmaqla fəxr edir. Kəngərlillər barədə çox oxumuşam. Bu yazıda tarix elmləri dortoru Sabir Gəncəlinin “Nəsillər, ailələr, talelər” kitabından istifadə etdim.
Naxçivanda, eləcə də Azərbaycanda Kəngərlilər məşhur bir tayfanın, nəslin övladlarıdır. Azərbaycan xalqının etnogenezinində mühüm rol oynamış bu tayfa haqqında qədim müəlliflərin fikirlərinə əsaslanaraq tarix elmləri dortoru İ.Hacıyev və tarix elmləri namizədi Ş.Məmmədov “Naxçıvan və naxçivanlılar” kitabinda yazırlar ki, Kəngərlilər haqqında hələ eramızdan əvvəl, I əsrdə yunan alimləri Strabon və Plini, eramızın ilk əsrlərində Çin, Bizans, Alban, Ərəb tarixçiləri maraqlı məlumatlar vermişlər. “Kitabi-Dədə Qorqud“ dastanında Kəngərlilər “Kanqli” adı ilə xatırlanır. XIII-XIV əsrlərin Azərbaycan tarixçısi Fəzlullah Rəşidəddin də öz “Oğuznamə”sində Kəngərliləri “Kanqlı” adı ilə təqdim edir. Kanqli – arabası olanlara deyilirmiş. Döyüşkən, cəngavər olduqlari üçün onlar “Kanq-ər” adlanmışlar. Kəngərlilər IV-VII əsrlərdə Naxçıvan və qonşu ərazilərdə yaşamış, sonralar Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi dövlətlərinin hərbi-siyası həyatında fəal iştirak etmişlər. Kəngərli xanlarının nəsillərindən yüksək rütbəli zabitlər,6 general çıxmışdır.Kəngərlilər arasından bir sıra görkəmli ictimai-siyasi və hərbi xadimlər, elm və mədəniyyət xadimləri də yetişmişdir. Kəngərli süvari alayının yüksək rütbəli zabiti Kərim Sultan Kəngərli, şairə Heyran xanım, Ehsan xan Kəngərlinin qızı şairə Qönçəbəyim, Şirəlibəy Kəngərlinin oğlu milli teatr rəssamlığının banilərindən biri Bəhruz Kəngərli də belələrindəndir. Azərbaycanın hərb və mədəniyyət tarixində silinməz izlər qoymuş Kəngərli və Vəkilovlar əsilzadə nəsillərinin davamçıları olan Tofiq Vəkilov və Sənubər Kərimova Kərim Sultan Kəngərlinin nəticələridir. Öz soy-köklərinə məxsus alicənablığı, ziyalılığı qanlarında, genlərində yaşadan bu iki nurlu şəxsiyyət gözəl, nümunəvi azərbaycanlı ailəsi yaratmışdır.
Təəssüf ki, ailənın başçısı Tofiq Vəkilov bu dünyada cəmi 38 il yaşamışdır. İlk övladları Gülnarə ADU-nun (BDU) filologiya, Təranə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültələrini bitirmişlər. Hər ikisi musiqi təhsili də almışdır. Gülnarə Bakının Xətai rayonunda 254 saylı tam orta məktəbində işləyib. İndi təqaüddədir. Təranə Əlyazmalar İnstitutunda elmi işçidir. Gülnarənin həyat yoldaşı İsa Vəkilov iqtisadçıdır. Gülnarə iki övlad anası olsa da, övladları erkən yaşlarında Allahın dərgahına qovuşmuşdur. Təranə ixtisasca jurnalist və hüquqşünas olan Fəxrəddin Ağamirzəyevlə ailə həyatı qurmuşdur. Bu izdivacdan 3oğlan, 4 nəvə sahibidirlər. Ovladları Fərid, Orxan və Məhəmməd cəmiyyətdə layıqli vətəndaş kimi seçilirlər. Sonbeşik Leyla isə uşaq həkimidir. Həyat yoldaşı Əli Novruzov ADU-nun (BDU) tətbiqi-riyaziyyat fakültəsini bitirib. Azad sahibkarlıqla məşğuldur Yunis və Həlimə adlı ovladları ali təhsilli mütəxəssisdirlər.Sənubər xanım illərin uzaqlığında qalan görüşləri, xatirələri dilə gətirəndə gözləri nəmlənir, dodaqları səyriyir. O günləri elə anır, sanki o zamanın içindədir və ya danışdığı hadisə dünən baş verib: “1962-ci il idi. Bakıdan xeyli ədəbiyyat və incəsənət adamı gəlmişdi Naxçıvana. Bizi Çulfaya, Araz sahilinə apardılar. Qonaqların çoxu çıxış elədi. İndi əksəriyyəti yadımdan çıxıb. Bəzilərisə yaddaşıma əbədi hopub. O zaman cavan şair olan Nəriman Həsənzadənin şeiri də, səsinin ahəngi də yadımdadır.
Araz qırağında, küləkli gündə Mən bir söyüd gördüm çayın üstündə.Dağılmış saçını gah yel yolurdu, Gah da ki, tikanlı məftil yolurdu.Əyilib o tayı öpürdü söyüd, əyilib bu tayı öpürdü söyüd.Saçını o taya səpirdi söyüd,Saçını bu taya səpirdi söyüd.
Uzun bir şeir idi. Çox həyəcan və ləzzətlə dinləyirdik. Açığı, o illərdə belə şeir yazmaq, özü də açıq meydanda oxumaq cəsarət tələb edirdi. Nəriman Həsənzadə öz emosional ifası ilə şeiri elə oxudu, hamımız məyus olduq. O misralarda hər birimizin ürəyindən keçənlər öz əksini tapmışdı. Şeiri dinləyəndə şəxsən mən düşünürdüm ki, Nəriman Həsənzadəni elə buradan aparacaqlar. Amma yaxşı qurtardı.Sənubər xanım Kərimova – Azərbaycanda qəzet redaktoru olan ilk qadın (1959-1985). Yüksək vəzifələrlə yanaşı ictimai işlərdə də fəallıq nümünəsi olub. İki dəfə Naxçıvan MR Ali Sovetinin deputatı və s. Bütün vəzifələr, ictimai işlər onun ailə həyatı ilə həmahəng olub. Ailə həyatı demişkən, bir şəxsin adını çəkməsəm, günah olar - Kişvər bibi. Həyatda çox sevgilər var - oğlan-qiz, bacı-qardaş, ana-bala, nənə-nəvə və s. Tofiq və Kişvər Vəkilovlar - ata-atanaların bir oğlu, bir qızı. İxtisasca həkim olan Kişvər xanım həyat yoldaşı doktor Mütəllimi vaxtsız itirib. Heç bir oğul-uşaq nişanəsi də qalmayıb. Qardaşını da erkən itirdiyindən bütün mehr-məhəbbətini qardaşının üç qızına salıb. Qızlar bu gün də “bibi” deyəndə ağızlarından sanki dürr tökülür. Kişvər xanım qardaşıyla onun qızları arasında bir körpü idi. Bibi dünyasını dəyişəndə bu körpü sanki uçuldu, atalarını yenidən itirdilər. Sənubər xanımla omrü boyu bacı münasilətində olublar. Bir-birini hər zaman ilk baxışdan anlayıblar.
1975-ci ildə “Şərq qapısı”nın adı dəyişib “Sovet Naxçıvanı” olur. Qəzet həm də rus dilində nəşr gündəlik olunmağa başlayır. Sənubər xanımın məsuliyyəti daha da artır. Uşaqlar demək olar ki, analarının üzünü görmürlər. Təranə xanım söhbətimizə qoşulur: “Anamın istirahət günü, yadıma gəlmir. Tədbirlərdə istirakiyla əlaqədar qəzet materiallarını işdə oxumağa vaxtı olmazdı. Gətirib evdə oxuyardı. Biz yatardıq. Səhər oyanıb dərsə, işə gedəndə anamızı iş üstündə görərdik. Gözlərindən yuxu, yorğunluq tökülərdi. Onun bu halına adət etmişdik...” Sənubər xanım “Şərq qapı”sında 26 il çalışır. Ona müxtəlif vəzifələr təklif olunsa da, qəzetdən ayrılmaq istəmir. Amma kadr ehtiyacı olduğundan Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əmək və Əhalının Sosial Təminat nazirinin birinci müavini, bir qədər sonra Sosial Təminat naziri təyin olunur. Bu vəzifələrdə 1985-ci ildən 2000-ci ilədək çalışır. O illərlə də bağlı yaddaşında unudulmaz xatirələr çoxdur: “Bu nazirlik cəmiyyətin ən ağrılı yerı idi. Kasıb-kusub, əlsiz-ayaqsız bizə müracıət edirdi. Adamları razı salmaq üçün bacardığımı edirdim. O zaman əmək stajı olmayana pensiya düşmürdü. Nazir olsam da, hərdən ayın axırında borc alırdım. İmkansız, şəhid ailələri var idi ki, maaşımdan hər ay onlara da verirdim”.
***
Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı yaddaşında unudulmaz xatırələr çoxdur. Ulu Öndər respublikaya rəhbərlik etdiyi illərdə Azərbaycanın ziyalı xanımlarından olan Sənubər Kərimovanı yaxşı tanıyırdı. Naxçıvanda yaşadığı illərdə daha yaxından tanıyıb. Məlumdur ki, Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası SSRİ-nin tərkibindən ayrılan ilk respublika idi. Üçrəngli bayraq ilk dəfə Naxçıvanda dalğalandı. Sənubər xanım Heydər Əliyev Naxçıvanda müstəqillik aktını tərtib edəndə akta ilk imza atanlar sırasında olması ilə bu gün də fəxarət duyur.Sənubər xanım 2000-ci ildə Naxçıvanla xudahafizləşıb Bakıya köçür. AMEA-nın Dədə Qorqud adına Folklor İnstitutunda böyük elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayır. “Sarı gəlin” xalq mahnısının etimologiyası haqqındakı versiyalar onu da düşündürür. Elmi araşdırmalara istinadən bildirir ki, “sarı” sözü rəmzi məna daşıyır. “Sarı” sözü çox qədimdən, islamdan əvvəl gəlir, təkcə rəng anlamında işlənmir. Mənəvi sarsıntıların emosional ifadəsi olaraq insanın daxilindəki “sarı sim”ə eyham vurur. Bu və digər mövzularda elmi, publistik məqalələri müxtəlif mətbu orqanlarda dərc olunur. “Nəsillərə əmanət” adlı kitabını nəşr etdirir. Yeni kitab üzərində işləyir. Ömrünün ahıl çağında işlədiyi kollektivdə müdrikliyi ilə həyatın gözəl harmoniyasını yarada bilir.
Sevda Əlibəyli,
“Söz” jurnalının baş redaktoru
Baxış sayı: 1 101
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-07-2020 05:20 | Bölmə: Ədəbiyyat
1980-ci ildə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültəsinə qəbul olunanda qrupumuzdakı 25 tələbənin 19-u qız, 6-sı oğlan idi. Professor Qulu Xəlilov auditoriyaya girib qızlarımızı hər görənda deyərdi:“Bu qızlarla kommunizmə gedirik?!” Sonra da təkzib verərdi: “Eşq olsun bu qızlara!” Qulu müəllim azad fikirli bir şəxs idi. “Kommunizm” sözünü zarafat xətrinə işlədirdi.
Qrupumuzda Mərkəzi Komitədə işləyənin də, rayonlarda I katib işləyənlərin də ailə üzvləri vardı. Hamımız qrup nümayəndəmiz Zakirə Allahverdiyevanın “bayrağı” altında birləşdıyimizdən bir-birimizə fərq qoymurduq. 19 qızımızdan biri olan Təranə Vəkilova sadə, səmimi, gülərüz və digər xoş xasiyyətlərilə heç birimizdən fərqlənmirdi. Bilirdik ki, anası Sənubər Kərimova Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi, Nazirlər Soveti və Ali Sovetinin orqanı olan “Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktorudur. SSRİ-nin baş qəzeti “Pravda”nın formatında nəşr olunan qəzet redaktorunun səlahiyyətləri o zamanlarda rayon partiya komitəsinin Ivə II katiblərinin səviyyəsində idi. Sənubər xanım o dövrdə barmaqla sayılan qadın redaktorlardan idi. Onu da deyim ki, Sənubər Kərimova sovet dönəmində Azərbaycanda ilk qadın qəzet redaktoru olub.I kurs tələbələri – bizim hamımız üçün redaktorluq vəzifələrin ən üstünü, ən alisi idi. Redaktorun qızı zahirən heç birimizdən fərqlənmir, yüksək əxlaq nümayiş etdirməklə, yaxşı oxumaqla fərqlənməyə çalışırdı. Deyərdim ki, Təranə əxlaq, ləyaqət, sadəlik mücəssəməsi idi.Lap bu yaxınlarda bilmişik ki, Təranənin atası Tofiq Vəkilov (1929-1967) qısa ömrünün çoxunu birinci katib işləmişdir.Xalq Təsərrifatı İnstitutunu bitirdikdən sonra Naxçıvan Plan Komissiyasının sədri kimi fəaliyyətə başlamış, tezliklə irəli çəkilərək Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsində təlimatçı, şöbə müdirinin müavini, Ordubad rayon Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan şəhər Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin katibi vəzifələrində çalışmışdir.
İdeal saydığım, illərlə üzünü görmək arzusunda olduğum qadın jurnalistlə üz-üzəyəm. 1980-ci ildən qiyabi tanıdığım Sənubər Kərimovayla Ümrə bacımız Təranəgildə görüşəndə 2019-cu ilin dekabırın 13-ü idi. Sənubər xanım da, böyük qızı Gülnarə də Həcc ziyarətində olublar. Ailənin sonbeşiyi Leyla isə ötən il Təranəylə Ümrə ziyarətində olub. Söhbətimizin sonunda Gülnarəylə Leyla da gəldilər. Resbuplikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Sənubər Kərimova ilə söhbətimiz rəvan alınır. Tez-tez qeyd edir ki, heç kəslə bu qədər danışmıram. Sən ürəyimə elə yatdın, günlərlə danışsam, yorulmaram. Amma... amması odur ki, haqqında yazılmasını istəmir. Nə qeydlər götürməyə icazə verir, nə də səsini diktafona yazmağa. Yaşımın da elə dövrüdür, yaddaşıma etibarım yoxdur...
Nə etməli?.. Yaddaşımı çözələyim, görən nə qalıb yadımda...
Qayıtmışıq illərin uzaqlığına... Böyük Vətən müharibəsinin odlu-alovlu günləridir. İbtidai siniflərdə təhsil alan balaca Sənubəri nənəsi duz üçün qonşuya göndərir. Oğlundan qara kağız alan qonşu qadının ahu-naləsi qızcığazı sarşıdır. O da anaya qoşulub ağlayır, nə üçün gəldiyini ona bildirmir. Bir qədər sonra həmin günün acı mənzərəsi Sənubərin qələmində bu misralara çevrilir və dillər əzbəri olur:
Qəlbindəki təlatüm bilinirdi üzündən,Ana açdı sandığı, sellər axdı gözundən.O, bir nişan üzüyü, bir ağ örpək çixardı,Vaxtilə bu şeylərin gənc bir sahibi vardı.Vətənin dar günündə o, sarıldı silaha,Odlu vuruşmalardan qayıtmadı bir daha.Ananın bu halına mən ürəkdən yanıram,Bir anlığa özümü mən də ana sanıram.Qəlbimdən bir səs gəlir: Müharibə olmasın!Qoy nişan üzükləri sandıqlarda qalmasın.
Bu şeiri yazanda heç 10 yaşı da yox imiş qızcığazın. Ananın göz yaşlarından necə təsirlənibsə, bu kövrək,həm də hər zaman müasir misralar yaranıb. Sənubər xanım o zamandan çox şeirlər yazıb, çox mətbu orqanlarda dərc olunub. Amma ilk şeirin sevincini bu gün də yaşayır və arzulayır ki, müharibə olmasın!
Universitet illərini, jurnalistika fakültəsində təhsil dövrünü, unudulmaz müəllimlərini xoş xatirələrlə anır. Ona “balaca qiz” deyən professor Abbas Zamanovun ruhuna rəhmət oxuyur. Eləcə də professor Mir Cəlal Paşayevin.Söyləyir ki, Mir Cəlal müəllim imtahan üçün xeyli kitab tapşırmışdı. Hamısını tapıb oxudum. Birini tapa bilmədim. İmtahanda da oxumadığım kitab düşdü. Oxumadığımı etiraf elədim. Mir Cəlal müəllim soruşdu ki, oxumayana nə verərlər? Utana-utana qiymət kitabçamı verib otaqdan çıxdım. İmtahan qurtaranda uşaqlar imtahan kitabçamı gətirdilər. Açıb nə görsəm yaxşıdır?! – “Əla”! “İki” gözləyirdim, Mir Cəlal müəllim “əla” yazmışdı. İlboyu dərsə hazırlıqlı gəldiyimdən və bütün fənlərdən “əla” aldığımdan Mir Cəlal müəllim də qiymətimi kəsmədi. Müəllimlərimizin hamısı belə idi – sadə, səmimi, xeyirxah, təmənnasız.
Nəsil şəcərəsindən də qürurla söz açir. Kərim Sultan Kəngərlinin nəticəsi olmaqla fəxr edir. Kəngərlillər barədə çox oxumuşam. Bu yazıda tarix elmləri dortoru Sabir Gəncəlinin “Nəsillər, ailələr, talelər” kitabından istifadə etdim.
Naxçivanda, eləcə də Azərbaycanda Kəngərlilər məşhur bir tayfanın, nəslin övladlarıdır. Azərbaycan xalqının etnogenezinində mühüm rol oynamış bu tayfa haqqında qədim müəlliflərin fikirlərinə əsaslanaraq tarix elmləri dortoru İ.Hacıyev və tarix elmləri namizədi Ş.Məmmədov “Naxçıvan və naxçivanlılar” kitabinda yazırlar ki, Kəngərlilər haqqında hələ eramızdan əvvəl, I əsrdə yunan alimləri Strabon və Plini, eramızın ilk əsrlərində Çin, Bizans, Alban, Ərəb tarixçiləri maraqlı məlumatlar vermişlər. “Kitabi-Dədə Qorqud“ dastanında Kəngərlilər “Kanqli” adı ilə xatırlanır. XIII-XIV əsrlərin Azərbaycan tarixçısi Fəzlullah Rəşidəddin də öz “Oğuznamə”sində Kəngərliləri “Kanqlı” adı ilə təqdim edir. Kanqli – arabası olanlara deyilirmiş. Döyüşkən, cəngavər olduqlari üçün onlar “Kanq-ər” adlanmışlar. Kəngərlilər IV-VII əsrlərdə Naxçıvan və qonşu ərazilərdə yaşamış, sonralar Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi dövlətlərinin hərbi-siyası həyatında fəal iştirak etmişlər. Kəngərli xanlarının nəsillərindən yüksək rütbəli zabitlər,6 general çıxmışdır.Kəngərlilər arasından bir sıra görkəmli ictimai-siyasi və hərbi xadimlər, elm və mədəniyyət xadimləri də yetişmişdir. Kəngərli süvari alayının yüksək rütbəli zabiti Kərim Sultan Kəngərli, şairə Heyran xanım, Ehsan xan Kəngərlinin qızı şairə Qönçəbəyim, Şirəlibəy Kəngərlinin oğlu milli teatr rəssamlığının banilərindən biri Bəhruz Kəngərli də belələrindəndir. Azərbaycanın hərb və mədəniyyət tarixində silinməz izlər qoymuş Kəngərli və Vəkilovlar əsilzadə nəsillərinin davamçıları olan Tofiq Vəkilov və Sənubər Kərimova Kərim Sultan Kəngərlinin nəticələridir. Öz soy-köklərinə məxsus alicənablığı, ziyalılığı qanlarında, genlərində yaşadan bu iki nurlu şəxsiyyət gözəl, nümunəvi azərbaycanlı ailəsi yaratmışdır.
Təəssüf ki, ailənın başçısı Tofiq Vəkilov bu dünyada cəmi 38 il yaşamışdır. İlk övladları Gülnarə ADU-nun (BDU) filologiya, Təranə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültələrini bitirmişlər. Hər ikisi musiqi təhsili də almışdır. Gülnarə Bakının Xətai rayonunda 254 saylı tam orta məktəbində işləyib. İndi təqaüddədir. Təranə Əlyazmalar İnstitutunda elmi işçidir. Gülnarənin həyat yoldaşı İsa Vəkilov iqtisadçıdır. Gülnarə iki övlad anası olsa da, övladları erkən yaşlarında Allahın dərgahına qovuşmuşdur. Təranə ixtisasca jurnalist və hüquqşünas olan Fəxrəddin Ağamirzəyevlə ailə həyatı qurmuşdur. Bu izdivacdan 3oğlan, 4 nəvə sahibidirlər. Ovladları Fərid, Orxan və Məhəmməd cəmiyyətdə layıqli vətəndaş kimi seçilirlər. Sonbeşik Leyla isə uşaq həkimidir. Həyat yoldaşı Əli Novruzov ADU-nun (BDU) tətbiqi-riyaziyyat fakültəsini bitirib. Azad sahibkarlıqla məşğuldur Yunis və Həlimə adlı ovladları ali təhsilli mütəxəssisdirlər.Sənubər xanım illərin uzaqlığında qalan görüşləri, xatirələri dilə gətirəndə gözləri nəmlənir, dodaqları səyriyir. O günləri elə anır, sanki o zamanın içindədir və ya danışdığı hadisə dünən baş verib: “1962-ci il idi. Bakıdan xeyli ədəbiyyat və incəsənət adamı gəlmişdi Naxçıvana. Bizi Çulfaya, Araz sahilinə apardılar. Qonaqların çoxu çıxış elədi. İndi əksəriyyəti yadımdan çıxıb. Bəzilərisə yaddaşıma əbədi hopub. O zaman cavan şair olan Nəriman Həsənzadənin şeiri də, səsinin ahəngi də yadımdadır.
Araz qırağında, küləkli gündə Mən bir söyüd gördüm çayın üstündə.Dağılmış saçını gah yel yolurdu, Gah da ki, tikanlı məftil yolurdu.Əyilib o tayı öpürdü söyüd, əyilib bu tayı öpürdü söyüd.Saçını o taya səpirdi söyüd,Saçını bu taya səpirdi söyüd.
Uzun bir şeir idi. Çox həyəcan və ləzzətlə dinləyirdik. Açığı, o illərdə belə şeir yazmaq, özü də açıq meydanda oxumaq cəsarət tələb edirdi. Nəriman Həsənzadə öz emosional ifası ilə şeiri elə oxudu, hamımız məyus olduq. O misralarda hər birimizin ürəyindən keçənlər öz əksini tapmışdı. Şeiri dinləyəndə şəxsən mən düşünürdüm ki, Nəriman Həsənzadəni elə buradan aparacaqlar. Amma yaxşı qurtardı.Sənubər xanım Kərimova – Azərbaycanda qəzet redaktoru olan ilk qadın (1959-1985). Yüksək vəzifələrlə yanaşı ictimai işlərdə də fəallıq nümünəsi olub. İki dəfə Naxçıvan MR Ali Sovetinin deputatı və s. Bütün vəzifələr, ictimai işlər onun ailə həyatı ilə həmahəng olub. Ailə həyatı demişkən, bir şəxsin adını çəkməsəm, günah olar - Kişvər bibi. Həyatda çox sevgilər var - oğlan-qiz, bacı-qardaş, ana-bala, nənə-nəvə və s. Tofiq və Kişvər Vəkilovlar - ata-atanaların bir oğlu, bir qızı. İxtisasca həkim olan Kişvər xanım həyat yoldaşı doktor Mütəllimi vaxtsız itirib. Heç bir oğul-uşaq nişanəsi də qalmayıb. Qardaşını da erkən itirdiyindən bütün mehr-məhəbbətini qardaşının üç qızına salıb. Qızlar bu gün də “bibi” deyəndə ağızlarından sanki dürr tökülür. Kişvər xanım qardaşıyla onun qızları arasında bir körpü idi. Bibi dünyasını dəyişəndə bu körpü sanki uçuldu, atalarını yenidən itirdilər. Sənubər xanımla omrü boyu bacı münasilətində olublar. Bir-birini hər zaman ilk baxışdan anlayıblar.
1975-ci ildə “Şərq qapısı”nın adı dəyişib “Sovet Naxçıvanı” olur. Qəzet həm də rus dilində nəşr gündəlik olunmağa başlayır. Sənubər xanımın məsuliyyəti daha da artır. Uşaqlar demək olar ki, analarının üzünü görmürlər. Təranə xanım söhbətimizə qoşulur: “Anamın istirahət günü, yadıma gəlmir. Tədbirlərdə istirakiyla əlaqədar qəzet materiallarını işdə oxumağa vaxtı olmazdı. Gətirib evdə oxuyardı. Biz yatardıq. Səhər oyanıb dərsə, işə gedəndə anamızı iş üstündə görərdik. Gözlərindən yuxu, yorğunluq tökülərdi. Onun bu halına adət etmişdik...” Sənubər xanım “Şərq qapı”sında 26 il çalışır. Ona müxtəlif vəzifələr təklif olunsa da, qəzetdən ayrılmaq istəmir. Amma kadr ehtiyacı olduğundan Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əmək və Əhalının Sosial Təminat nazirinin birinci müavini, bir qədər sonra Sosial Təminat naziri təyin olunur. Bu vəzifələrdə 1985-ci ildən 2000-ci ilədək çalışır. O illərlə də bağlı yaddaşında unudulmaz xatirələr çoxdur: “Bu nazirlik cəmiyyətin ən ağrılı yerı idi. Kasıb-kusub, əlsiz-ayaqsız bizə müracıət edirdi. Adamları razı salmaq üçün bacardığımı edirdim. O zaman əmək stajı olmayana pensiya düşmürdü. Nazir olsam da, hərdən ayın axırında borc alırdım. İmkansız, şəhid ailələri var idi ki, maaşımdan hər ay onlara da verirdim”.
***
Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı yaddaşında unudulmaz xatırələr çoxdur. Ulu Öndər respublikaya rəhbərlik etdiyi illərdə Azərbaycanın ziyalı xanımlarından olan Sənubər Kərimovanı yaxşı tanıyırdı. Naxçıvanda yaşadığı illərdə daha yaxından tanıyıb. Məlumdur ki, Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası SSRİ-nin tərkibindən ayrılan ilk respublika idi. Üçrəngli bayraq ilk dəfə Naxçıvanda dalğalandı. Sənubər xanım Heydər Əliyev Naxçıvanda müstəqillik aktını tərtib edəndə akta ilk imza atanlar sırasında olması ilə bu gün də fəxarət duyur.Sənubər xanım 2000-ci ildə Naxçıvanla xudahafizləşıb Bakıya köçür. AMEA-nın Dədə Qorqud adına Folklor İnstitutunda böyük elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayır. “Sarı gəlin” xalq mahnısının etimologiyası haqqındakı versiyalar onu da düşündürür. Elmi araşdırmalara istinadən bildirir ki, “sarı” sözü rəmzi məna daşıyır. “Sarı” sözü çox qədimdən, islamdan əvvəl gəlir, təkcə rəng anlamında işlənmir. Mənəvi sarsıntıların emosional ifadəsi olaraq insanın daxilindəki “sarı sim”ə eyham vurur. Bu və digər mövzularda elmi, publistik məqalələri müxtəlif mətbu orqanlarda dərc olunur. “Nəsillərə əmanət” adlı kitabını nəşr etdirir. Yeni kitab üzərində işləyir. Ömrünün ahıl çağında işlədiyi kollektivdə müdrikliyi ilə həyatın gözəl harmoniyasını yarada bilir.
Sevda Əlibəyli,
“Söz” jurnalının baş redaktoru
Baxış sayı: 1 101
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV