23:00 / 20-07-2025
Sobyanin: "Moskvaya uçan daha 2 pilotsuz təyyarə məhv edilib"
21:40 / 20-07-2025
ABŞ 2016-cı il seçkilərinə müdaxilə ilə bağlı uydurma məlumatların sübutunu təqdim edəcək
21:36 / 20-07-2025
Qadınlara hücum edən yeniyetmə saxlanılıb
21:29 / 20-07-2025
5,1 bal gücündə zəlzələ baş verib
21:27 / 20-07-2025
Tarixçi Sidorov: "Tramp 50 günlük ultimatumu daha 50 gün uzada bilər"
21:23 / 20-07-2025
Tramp hindliləri idman komandalarının adlarına qaytarmağa çağırıb
21:18 / 20-07-2025
Sinqapurda keçirilən dünya çempionatında Çinin sinxron üzgüçülük komandası qızıl medal qazanıb
15:37 / 20-07-2025
"Spectator": Trampın Ukrayna ilə bağlı ultimatumu Putinə hədiyyə idi
15:25 / 20-07-2025
General Alaudinov LPR-də çeçen döyüşçünün iştirak etdiyi döyüşü pisləyib
15:22 / 20-07-2025
3 turistin axtarışı davam edir
15:21 / 20-07-2025
İDF HƏMAS-ın silahların hazırlanması üzrə rəhbərinin işdən çıxarılmasını elan edib
15:13 / 20-07-2025
Vüqar Rəhimzadə: "III Şuşa Qlobal Media Forumu yeni dövrün çağırışlarını Xankəndidən dünyaya çatdırır"
12:27 / 20-07-2025
"Teleqraf": Rusiyanın Trampın 50 günlük ultimatumuna cavabı qarşıdurma xarakteri daşıyırdı
12:24 / 20-07-2025
"Rar": Putin və Tramp Çində görüşərsə, ABŞ ultimatumlardan imtina edəcək
12:20 / 20-07-2025
Federasiya Şurası abituriyentlərdən pul qoparan saxta universitet saytları barədə xəbərdarlıq edib
12:16 / 20-07-2025
Almaniyanın xarici işlər naziri hesab edir ki, Kiyev Rusiya ilə münaqişədə uduzmur
08:57 / 20-07-2025
Bundesver general-mayoru Freydinq Rusiya aerodromlarına hücum etməyə çağırıb
08:54 / 20-07-2025
Rusiyalı Kopılov UFC 318-də braziliyalı Kostaya uduzub
08:51 / 20-07-2025
Ruslar uzun sürən maqnit qasırğasını hiss edəcəklər
08:49 / 20-07-2025
FHN: Altayda gölə düşən vertolyotun pilotu və sərnişini özləri çıxıb
08:45 / 20-07-2025
WSJ: ABŞ Ukraynanın müttəfiqlərinə "Patriot" Hava Hücumundan Müdafiə Sistemlərinə üstünlük vermək qərarına gəlib
08:42 / 20-07-2025
Tim Tszyu WBC titulu uğrunda döyüşdə Fundoraya texniki nokautla məğlub olub
08:40 / 20-07-2025
"Politico": Tramp hakimiyyətdə olduğu altı ay ərzində nəhayət dünya nizamını dəyişdi
22:56 / 19-07-2025
Sərxoş xəstə təcili yardım işçilərini döyüb
22:50 / 19-07-2025
TASS-dakı mənbə Rusiya-Ukrayna danışıqlarının tarixinin hələlik olmadığını bildirib
22:48 / 19-07-2025
"Evrensel": Trampın taktikası - Kiyev və Moskvaya təzyiqdir
22:19 / 19-07-2025
Müğənni Klava Koka "İntervision" musiqi yarışmasının ikinci səfiri oldu
22:15 / 19-07-2025
Rostov vilayətində baş vermiş insident səbəbindən 75 sərnişin qatarı gecikib
22:13 / 19-07-2025
Vyetnamda turist gəmisinin qəzaya uğraması nəticəsində 34 nəfər ölüb
22:05 / 19-07-2025
Çin Tibetdə dünyanın ən böyük su elektrik stansiyasının tikintisinə başlayıb
22:01 / 19-07-2025
Reper Ptaxa Mariya Zaxarova ilə trek yazıb
21:58 / 19-07-2025
Əliyev: "Bakı və İrəvan sülh müqaviləsi imzalamağa çox yaxındırlar"
21:55 / 19-07-2025
40 hektarlıq landşaft yanğını söndürülüb
21:50 / 19-07-2025
Zelenski: "Umerov Rusiyaya gələn həftə görüş keçirməyi təklif etdi"
21:29 / 19-07-2025
Amerikalı jurnalist Trampa əllərindəki qançırlar barədə məsləhət verib
18:23 / 19-07-2025
Tramp təkid edir ki, İranın üç nüvə obyekti ABŞ-ın zərbələri nəticəsində məhv edilib
18:18 / 19-07-2025
Məktəblilərin olduğu avtobus aşıb, ölən var
18:15 / 19-07-2025
Güləş üzrə Olimpiya çempionu Hitomi Obara 44 yaşında vəfat edib
18:11 / 19-07-2025
Moskva vilayətindəki Azərbaycan diasporunun rəhbəri təşkilatın ləğv olunduğunu elan edib
18:06 / 19-07-2025
ABŞ-da MRT aparatına vurulan adam ölüb
Sənubər Kərimova – Kəngərlilər nəslinin layiqli davamçısı-Sevda Əlibəyli
Tarix: 22-07-2020 05:20 | Bölmə: Ədəbiyyat
1980-ci ildə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültəsinə qəbul olunanda qrupumuzdakı 25 tələbənin 19-u qız, 6-sı oğlan idi. Professor Qulu Xəlilov auditoriyaya girib qızlarımızı hər görənda deyərdi:“Bu qızlarla kommunizmə gedirik?!” Sonra da təkzib verərdi: “Eşq olsun bu qızlara!”
Qulu müəllim azad fikirli bir şəxs idi. “Kommunizm” sözünü zarafat xətrinə işlədirdi.
Qrupumuzda Mərkəzi Komitədə işləyənin də, rayonlarda I katib işləyənlərin də ailə üzvləri vardı. Hamımız qrup nümayəndəmiz Zakirə Allahverdiyevanın “bayrağı” altında birləşdıyimizdən bir-birimizə fərq qoymurduq. 19 qızımızdan biri olan Təranə Vəkilova sadə, səmimi, gülərüz və digər xoş xasiyyətlərilə heç birimizdən fərqlənmirdi. Bilirdik ki, anası Sənubər Kərimova Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi, Nazirlər Soveti və Ali Sovetinin orqanı olan “Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktorudur. SSRİ-nin baş qəzeti “Pravda”nın formatında nəşr olunan qəzet redaktorunun səlahiyyətləri o zamanlarda rayon partiya komitəsinin Ivə II katiblərinin səviyyəsində idi. Sənubər xanım o dövrdə barmaqla sayılan qadın redaktorlardan idi. Onu da deyim ki, Sənubər Kərimova sovet dönəmində Azərbaycanda ilk qadın qəzet redaktoru olub.I kurs tələbələri – bizim hamımız üçün redaktorluq vəzifələrin ən üstünü, ən alisi idi. Redaktorun qızı zahirən heç birimizdən fərqlənmir, yüksək əxlaq nümayiş etdirməklə, yaxşı oxumaqla fərqlənməyə çalışırdı. Deyərdim ki, Təranə əxlaq, ləyaqət, sadəlik mücəssəməsi idi.Lap bu yaxınlarda bilmişik ki, Təranənin atası Tofiq Vəkilov (1929-1967) qısa ömrünün çoxunu birinci katib işləmişdir.Xalq Təsərrifatı İnstitutunu bitirdikdən sonra Naxçıvan Plan Komissiyasının sədri kimi fəaliyyətə başlamış, tezliklə irəli çəkilərək Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsində təlimatçı, şöbə müdirinin müavini, Ordubad rayon Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan şəhər Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin katibi vəzifələrində çalışmışdir.
İdeal saydığım, illərlə üzünü görmək arzusunda olduğum qadın jurnalistlə üz-üzəyəm. 1980-ci ildən qiyabi tanıdığım Sənubər Kərimovayla Ümrə bacımız Təranəgildə görüşəndə 2019-cu ilin dekabırın 13-ü idi. Sənubər xanım da, böyük qızı Gülnarə də Həcc ziyarətində olublar. Ailənin sonbeşiyi Leyla isə ötən il Təranəylə Ümrə ziyarətində olub. Söhbətimizin sonunda Gülnarəylə Leyla da gəldilər. Resbuplikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Sənubər Kərimova ilə söhbətimiz rəvan alınır. Tez-tez qeyd edir ki, heç kəslə bu qədər danışmıram. Sən ürəyimə elə yatdın, günlərlə danışsam, yorulmaram. Amma... amması odur ki, haqqında yazılmasını istəmir. Nə qeydlər götürməyə icazə verir, nə də səsini diktafona yazmağa. Yaşımın da elə dövrüdür, yaddaşıma etibarım yoxdur...
Nə etməli?.. Yaddaşımı çözələyim, görən nə qalıb yadımda...
Qayıtmışıq illərin uzaqlığına... Böyük Vətən müharibəsinin odlu-alovlu günləridir. İbtidai siniflərdə təhsil alan balaca Sənubəri nənəsi duz üçün qonşuya göndərir. Oğlundan qara kağız alan qonşu qadının ahu-naləsi qızcığazı sarşıdır. O da anaya qoşulub ağlayır, nə üçün gəldiyini ona bildirmir. Bir qədər sonra həmin günün acı mənzərəsi Sənubərin qələmində bu misralara çevrilir və dillər əzbəri olur:
Qəlbindəki təlatüm bilinirdi üzündən,Ana açdı sandığı, sellər axdı gözundən.O, bir nişan üzüyü, bir ağ örpək çixardı,Vaxtilə bu şeylərin gənc bir sahibi vardı.Vətənin dar günündə o, sarıldı silaha,Odlu vuruşmalardan qayıtmadı bir daha.Ananın bu halına mən ürəkdən yanıram,Bir anlığa özümü mən də ana sanıram.Qəlbimdən bir səs gəlir: Müharibə olmasın!Qoy nişan üzükləri sandıqlarda qalmasın.
Bu şeiri yazanda heç 10 yaşı da yox imiş qızcığazın. Ananın göz yaşlarından necə təsirlənibsə, bu kövrək,həm də hər zaman müasir misralar yaranıb. Sənubər xanım o zamandan çox şeirlər yazıb, çox mətbu orqanlarda dərc olunub. Amma ilk şeirin sevincini bu gün də yaşayır və arzulayır ki, müharibə olmasın!
Universitet illərini, jurnalistika fakültəsində təhsil dövrünü, unudulmaz müəllimlərini xoş xatirələrlə anır. Ona “balaca qiz” deyən professor Abbas Zamanovun ruhuna rəhmət oxuyur. Eləcə də professor Mir Cəlal Paşayevin.Söyləyir ki, Mir Cəlal müəllim imtahan üçün xeyli kitab tapşırmışdı. Hamısını tapıb oxudum. Birini tapa bilmədim. İmtahanda da oxumadığım kitab düşdü. Oxumadığımı etiraf elədim. Mir Cəlal müəllim soruşdu ki, oxumayana nə verərlər? Utana-utana qiymət kitabçamı verib otaqdan çıxdım. İmtahan qurtaranda uşaqlar imtahan kitabçamı gətirdilər. Açıb nə görsəm yaxşıdır?! – “Əla”! “İki” gözləyirdim, Mir Cəlal müəllim “əla” yazmışdı. İlboyu dərsə hazırlıqlı gəldiyimdən və bütün fənlərdən “əla” aldığımdan Mir Cəlal müəllim də qiymətimi kəsmədi. Müəllimlərimizin hamısı belə idi – sadə, səmimi, xeyirxah, təmənnasız.
Nəsil şəcərəsindən də qürurla söz açir. Kərim Sultan Kəngərlinin nəticəsi olmaqla fəxr edir. Kəngərlillər barədə çox oxumuşam. Bu yazıda tarix elmləri dortoru Sabir Gəncəlinin “Nəsillər, ailələr, talelər” kitabından istifadə etdim.
Naxçivanda, eləcə də Azərbaycanda Kəngərlilər məşhur bir tayfanın, nəslin övladlarıdır. Azərbaycan xalqının etnogenezinində mühüm rol oynamış bu tayfa haqqında qədim müəlliflərin fikirlərinə əsaslanaraq tarix elmləri dortoru İ.Hacıyev və tarix elmləri namizədi Ş.Məmmədov “Naxçıvan və naxçivanlılar” kitabinda yazırlar ki, Kəngərlilər haqqında hələ eramızdan əvvəl, I əsrdə yunan alimləri Strabon və Plini, eramızın ilk əsrlərində Çin, Bizans, Alban, Ərəb tarixçiləri maraqlı məlumatlar vermişlər. “Kitabi-Dədə Qorqud“ dastanında Kəngərlilər “Kanqli” adı ilə xatırlanır. XIII-XIV əsrlərin Azərbaycan tarixçısi Fəzlullah Rəşidəddin də öz “Oğuznamə”sində Kəngərliləri “Kanqlı” adı ilə təqdim edir. Kanqli – arabası olanlara deyilirmiş. Döyüşkən, cəngavər olduqlari üçün onlar “Kanq-ər” adlanmışlar. Kəngərlilər IV-VII əsrlərdə Naxçıvan və qonşu ərazilərdə yaşamış, sonralar Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi dövlətlərinin hərbi-siyası həyatında fəal iştirak etmişlər. Kəngərli xanlarının nəsillərindən yüksək rütbəli zabitlər,6 general çıxmışdır.Kəngərlilər arasından bir sıra görkəmli ictimai-siyasi və hərbi xadimlər, elm və mədəniyyət xadimləri də yetişmişdir. Kəngərli süvari alayının yüksək rütbəli zabiti Kərim Sultan Kəngərli, şairə Heyran xanım, Ehsan xan Kəngərlinin qızı şairə Qönçəbəyim, Şirəlibəy Kəngərlinin oğlu milli teatr rəssamlığının banilərindən biri Bəhruz Kəngərli də belələrindəndir. Azərbaycanın hərb və mədəniyyət tarixində silinməz izlər qoymuş Kəngərli və Vəkilovlar əsilzadə nəsillərinin davamçıları olan Tofiq Vəkilov və Sənubər Kərimova Kərim Sultan Kəngərlinin nəticələridir. Öz soy-köklərinə məxsus alicənablığı, ziyalılığı qanlarında, genlərində yaşadan bu iki nurlu şəxsiyyət gözəl, nümunəvi azərbaycanlı ailəsi yaratmışdır.
Təəssüf ki, ailənın başçısı Tofiq Vəkilov bu dünyada cəmi 38 il yaşamışdır. İlk övladları Gülnarə ADU-nun (BDU) filologiya, Təranə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültələrini bitirmişlər. Hər ikisi musiqi təhsili də almışdır. Gülnarə Bakının Xətai rayonunda 254 saylı tam orta məktəbində işləyib. İndi təqaüddədir. Təranə Əlyazmalar İnstitutunda elmi işçidir. Gülnarənin həyat yoldaşı İsa Vəkilov iqtisadçıdır. Gülnarə iki övlad anası olsa da, övladları erkən yaşlarında Allahın dərgahına qovuşmuşdur. Təranə ixtisasca jurnalist və hüquqşünas olan Fəxrəddin Ağamirzəyevlə ailə həyatı qurmuşdur. Bu izdivacdan 3oğlan, 4 nəvə sahibidirlər. Ovladları Fərid, Orxan və Məhəmməd cəmiyyətdə layıqli vətəndaş kimi seçilirlər. Sonbeşik Leyla isə uşaq həkimidir. Həyat yoldaşı Əli Novruzov ADU-nun (BDU) tətbiqi-riyaziyyat fakültəsini bitirib. Azad sahibkarlıqla məşğuldur Yunis və Həlimə adlı ovladları ali təhsilli mütəxəssisdirlər.Sənubər xanım illərin uzaqlığında qalan görüşləri, xatirələri dilə gətirəndə gözləri nəmlənir, dodaqları səyriyir. O günləri elə anır, sanki o zamanın içindədir və ya danışdığı hadisə dünən baş verib: “1962-ci il idi. Bakıdan xeyli ədəbiyyat və incəsənət adamı gəlmişdi Naxçıvana. Bizi Çulfaya, Araz sahilinə apardılar. Qonaqların çoxu çıxış elədi. İndi əksəriyyəti yadımdan çıxıb. Bəzilərisə yaddaşıma əbədi hopub. O zaman cavan şair olan Nəriman Həsənzadənin şeiri də, səsinin ahəngi də yadımdadır.
Araz qırağında, küləkli gündə Mən bir söyüd gördüm çayın üstündə.Dağılmış saçını gah yel yolurdu, Gah da ki, tikanlı məftil yolurdu.Əyilib o tayı öpürdü söyüd, əyilib bu tayı öpürdü söyüd.Saçını o taya səpirdi söyüd,Saçını bu taya səpirdi söyüd.
Uzun bir şeir idi. Çox həyəcan və ləzzətlə dinləyirdik. Açığı, o illərdə belə şeir yazmaq, özü də açıq meydanda oxumaq cəsarət tələb edirdi. Nəriman Həsənzadə öz emosional ifası ilə şeiri elə oxudu, hamımız məyus olduq. O misralarda hər birimizin ürəyindən keçənlər öz əksini tapmışdı. Şeiri dinləyəndə şəxsən mən düşünürdüm ki, Nəriman Həsənzadəni elə buradan aparacaqlar. Amma yaxşı qurtardı.Sənubər xanım Kərimova – Azərbaycanda qəzet redaktoru olan ilk qadın (1959-1985). Yüksək vəzifələrlə yanaşı ictimai işlərdə də fəallıq nümünəsi olub. İki dəfə Naxçıvan MR Ali Sovetinin deputatı və s. Bütün vəzifələr, ictimai işlər onun ailə həyatı ilə həmahəng olub. Ailə həyatı demişkən, bir şəxsin adını çəkməsəm, günah olar - Kişvər bibi. Həyatda çox sevgilər var - oğlan-qiz, bacı-qardaş, ana-bala, nənə-nəvə və s. Tofiq və Kişvər Vəkilovlar - ata-atanaların bir oğlu, bir qızı. İxtisasca həkim olan Kişvər xanım həyat yoldaşı doktor Mütəllimi vaxtsız itirib. Heç bir oğul-uşaq nişanəsi də qalmayıb. Qardaşını da erkən itirdiyindən bütün mehr-məhəbbətini qardaşının üç qızına salıb. Qızlar bu gün də “bibi” deyəndə ağızlarından sanki dürr tökülür. Kişvər xanım qardaşıyla onun qızları arasında bir körpü idi. Bibi dünyasını dəyişəndə bu körpü sanki uçuldu, atalarını yenidən itirdilər. Sənubər xanımla omrü boyu bacı münasilətində olublar. Bir-birini hər zaman ilk baxışdan anlayıblar.
1975-ci ildə “Şərq qapısı”nın adı dəyişib “Sovet Naxçıvanı” olur. Qəzet həm də rus dilində nəşr gündəlik olunmağa başlayır. Sənubər xanımın məsuliyyəti daha da artır. Uşaqlar demək olar ki, analarının üzünü görmürlər. Təranə xanım söhbətimizə qoşulur: “Anamın istirahət günü, yadıma gəlmir. Tədbirlərdə istirakiyla əlaqədar qəzet materiallarını işdə oxumağa vaxtı olmazdı. Gətirib evdə oxuyardı. Biz yatardıq. Səhər oyanıb dərsə, işə gedəndə anamızı iş üstündə görərdik. Gözlərindən yuxu, yorğunluq tökülərdi. Onun bu halına adət etmişdik...” Sənubər xanım “Şərq qapı”sında 26 il çalışır. Ona müxtəlif vəzifələr təklif olunsa da, qəzetdən ayrılmaq istəmir. Amma kadr ehtiyacı olduğundan Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əmək və Əhalının Sosial Təminat nazirinin birinci müavini, bir qədər sonra Sosial Təminat naziri təyin olunur. Bu vəzifələrdə 1985-ci ildən 2000-ci ilədək çalışır. O illərlə də bağlı yaddaşında unudulmaz xatirələr çoxdur: “Bu nazirlik cəmiyyətin ən ağrılı yerı idi. Kasıb-kusub, əlsiz-ayaqsız bizə müracıət edirdi. Adamları razı salmaq üçün bacardığımı edirdim. O zaman əmək stajı olmayana pensiya düşmürdü. Nazir olsam da, hərdən ayın axırında borc alırdım. İmkansız, şəhid ailələri var idi ki, maaşımdan hər ay onlara da verirdim”.
***
Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı yaddaşında unudulmaz xatırələr çoxdur. Ulu Öndər respublikaya rəhbərlik etdiyi illərdə Azərbaycanın ziyalı xanımlarından olan Sənubər Kərimovanı yaxşı tanıyırdı. Naxçıvanda yaşadığı illərdə daha yaxından tanıyıb. Məlumdur ki, Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası SSRİ-nin tərkibindən ayrılan ilk respublika idi. Üçrəngli bayraq ilk dəfə Naxçıvanda dalğalandı. Sənubər xanım Heydər Əliyev Naxçıvanda müstəqillik aktını tərtib edəndə akta ilk imza atanlar sırasında olması ilə bu gün də fəxarət duyur.Sənubər xanım 2000-ci ildə Naxçıvanla xudahafizləşıb Bakıya köçür. AMEA-nın Dədə Qorqud adına Folklor İnstitutunda böyük elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayır. “Sarı gəlin” xalq mahnısının etimologiyası haqqındakı versiyalar onu da düşündürür. Elmi araşdırmalara istinadən bildirir ki, “sarı” sözü rəmzi məna daşıyır. “Sarı” sözü çox qədimdən, islamdan əvvəl gəlir, təkcə rəng anlamında işlənmir. Mənəvi sarsıntıların emosional ifadəsi olaraq insanın daxilindəki “sarı sim”ə eyham vurur. Bu və digər mövzularda elmi, publistik məqalələri müxtəlif mətbu orqanlarda dərc olunur. “Nəsillərə əmanət” adlı kitabını nəşr etdirir. Yeni kitab üzərində işləyir. Ömrünün ahıl çağında işlədiyi kollektivdə müdrikliyi ilə həyatın gözəl harmoniyasını yarada bilir.
Sevda Əlibəyli,
“Söz” jurnalının baş redaktoru
Baxış sayı: 1 425
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 22-07-2020 05:20 | Bölmə: Ədəbiyyat
1980-ci ildə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültəsinə qəbul olunanda qrupumuzdakı 25 tələbənin 19-u qız, 6-sı oğlan idi. Professor Qulu Xəlilov auditoriyaya girib qızlarımızı hər görənda deyərdi:“Bu qızlarla kommunizmə gedirik?!” Sonra da təkzib verərdi: “Eşq olsun bu qızlara!” Qulu müəllim azad fikirli bir şəxs idi. “Kommunizm” sözünü zarafat xətrinə işlədirdi.
Qrupumuzda Mərkəzi Komitədə işləyənin də, rayonlarda I katib işləyənlərin də ailə üzvləri vardı. Hamımız qrup nümayəndəmiz Zakirə Allahverdiyevanın “bayrağı” altında birləşdıyimizdən bir-birimizə fərq qoymurduq. 19 qızımızdan biri olan Təranə Vəkilova sadə, səmimi, gülərüz və digər xoş xasiyyətlərilə heç birimizdən fərqlənmirdi. Bilirdik ki, anası Sənubər Kərimova Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi, Nazirlər Soveti və Ali Sovetinin orqanı olan “Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktorudur. SSRİ-nin baş qəzeti “Pravda”nın formatında nəşr olunan qəzet redaktorunun səlahiyyətləri o zamanlarda rayon partiya komitəsinin Ivə II katiblərinin səviyyəsində idi. Sənubər xanım o dövrdə barmaqla sayılan qadın redaktorlardan idi. Onu da deyim ki, Sənubər Kərimova sovet dönəmində Azərbaycanda ilk qadın qəzet redaktoru olub.I kurs tələbələri – bizim hamımız üçün redaktorluq vəzifələrin ən üstünü, ən alisi idi. Redaktorun qızı zahirən heç birimizdən fərqlənmir, yüksək əxlaq nümayiş etdirməklə, yaxşı oxumaqla fərqlənməyə çalışırdı. Deyərdim ki, Təranə əxlaq, ləyaqət, sadəlik mücəssəməsi idi.Lap bu yaxınlarda bilmişik ki, Təranənin atası Tofiq Vəkilov (1929-1967) qısa ömrünün çoxunu birinci katib işləmişdir.Xalq Təsərrifatı İnstitutunu bitirdikdən sonra Naxçıvan Plan Komissiyasının sədri kimi fəaliyyətə başlamış, tezliklə irəli çəkilərək Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsində təlimatçı, şöbə müdirinin müavini, Ordubad rayon Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan şəhər Partiya Komitəsinin I katibi, Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin katibi vəzifələrində çalışmışdir.
İdeal saydığım, illərlə üzünü görmək arzusunda olduğum qadın jurnalistlə üz-üzəyəm. 1980-ci ildən qiyabi tanıdığım Sənubər Kərimovayla Ümrə bacımız Təranəgildə görüşəndə 2019-cu ilin dekabırın 13-ü idi. Sənubər xanım da, böyük qızı Gülnarə də Həcc ziyarətində olublar. Ailənin sonbeşiyi Leyla isə ötən il Təranəylə Ümrə ziyarətində olub. Söhbətimizin sonunda Gülnarəylə Leyla da gəldilər. Resbuplikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Sənubər Kərimova ilə söhbətimiz rəvan alınır. Tez-tez qeyd edir ki, heç kəslə bu qədər danışmıram. Sən ürəyimə elə yatdın, günlərlə danışsam, yorulmaram. Amma... amması odur ki, haqqında yazılmasını istəmir. Nə qeydlər götürməyə icazə verir, nə də səsini diktafona yazmağa. Yaşımın da elə dövrüdür, yaddaşıma etibarım yoxdur...
Nə etməli?.. Yaddaşımı çözələyim, görən nə qalıb yadımda...
Qayıtmışıq illərin uzaqlığına... Böyük Vətən müharibəsinin odlu-alovlu günləridir. İbtidai siniflərdə təhsil alan balaca Sənubəri nənəsi duz üçün qonşuya göndərir. Oğlundan qara kağız alan qonşu qadının ahu-naləsi qızcığazı sarşıdır. O da anaya qoşulub ağlayır, nə üçün gəldiyini ona bildirmir. Bir qədər sonra həmin günün acı mənzərəsi Sənubərin qələmində bu misralara çevrilir və dillər əzbəri olur:
Qəlbindəki təlatüm bilinirdi üzündən,Ana açdı sandığı, sellər axdı gözundən.O, bir nişan üzüyü, bir ağ örpək çixardı,Vaxtilə bu şeylərin gənc bir sahibi vardı.Vətənin dar günündə o, sarıldı silaha,Odlu vuruşmalardan qayıtmadı bir daha.Ananın bu halına mən ürəkdən yanıram,Bir anlığa özümü mən də ana sanıram.Qəlbimdən bir səs gəlir: Müharibə olmasın!Qoy nişan üzükləri sandıqlarda qalmasın.
Bu şeiri yazanda heç 10 yaşı da yox imiş qızcığazın. Ananın göz yaşlarından necə təsirlənibsə, bu kövrək,həm də hər zaman müasir misralar yaranıb. Sənubər xanım o zamandan çox şeirlər yazıb, çox mətbu orqanlarda dərc olunub. Amma ilk şeirin sevincini bu gün də yaşayır və arzulayır ki, müharibə olmasın!
Universitet illərini, jurnalistika fakültəsində təhsil dövrünü, unudulmaz müəllimlərini xoş xatirələrlə anır. Ona “balaca qiz” deyən professor Abbas Zamanovun ruhuna rəhmət oxuyur. Eləcə də professor Mir Cəlal Paşayevin.Söyləyir ki, Mir Cəlal müəllim imtahan üçün xeyli kitab tapşırmışdı. Hamısını tapıb oxudum. Birini tapa bilmədim. İmtahanda da oxumadığım kitab düşdü. Oxumadığımı etiraf elədim. Mir Cəlal müəllim soruşdu ki, oxumayana nə verərlər? Utana-utana qiymət kitabçamı verib otaqdan çıxdım. İmtahan qurtaranda uşaqlar imtahan kitabçamı gətirdilər. Açıb nə görsəm yaxşıdır?! – “Əla”! “İki” gözləyirdim, Mir Cəlal müəllim “əla” yazmışdı. İlboyu dərsə hazırlıqlı gəldiyimdən və bütün fənlərdən “əla” aldığımdan Mir Cəlal müəllim də qiymətimi kəsmədi. Müəllimlərimizin hamısı belə idi – sadə, səmimi, xeyirxah, təmənnasız.
Nəsil şəcərəsindən də qürurla söz açir. Kərim Sultan Kəngərlinin nəticəsi olmaqla fəxr edir. Kəngərlillər barədə çox oxumuşam. Bu yazıda tarix elmləri dortoru Sabir Gəncəlinin “Nəsillər, ailələr, talelər” kitabından istifadə etdim.
Naxçivanda, eləcə də Azərbaycanda Kəngərlilər məşhur bir tayfanın, nəslin övladlarıdır. Azərbaycan xalqının etnogenezinində mühüm rol oynamış bu tayfa haqqında qədim müəlliflərin fikirlərinə əsaslanaraq tarix elmləri dortoru İ.Hacıyev və tarix elmləri namizədi Ş.Məmmədov “Naxçıvan və naxçivanlılar” kitabinda yazırlar ki, Kəngərlilər haqqında hələ eramızdan əvvəl, I əsrdə yunan alimləri Strabon və Plini, eramızın ilk əsrlərində Çin, Bizans, Alban, Ərəb tarixçiləri maraqlı məlumatlar vermişlər. “Kitabi-Dədə Qorqud“ dastanında Kəngərlilər “Kanqli” adı ilə xatırlanır. XIII-XIV əsrlərin Azərbaycan tarixçısi Fəzlullah Rəşidəddin də öz “Oğuznamə”sində Kəngərliləri “Kanqlı” adı ilə təqdim edir. Kanqli – arabası olanlara deyilirmiş. Döyüşkən, cəngavər olduqlari üçün onlar “Kanq-ər” adlanmışlar. Kəngərlilər IV-VII əsrlərdə Naxçıvan və qonşu ərazilərdə yaşamış, sonralar Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi dövlətlərinin hərbi-siyası həyatında fəal iştirak etmişlər. Kəngərli xanlarının nəsillərindən yüksək rütbəli zabitlər,6 general çıxmışdır.Kəngərlilər arasından bir sıra görkəmli ictimai-siyasi və hərbi xadimlər, elm və mədəniyyət xadimləri də yetişmişdir. Kəngərli süvari alayının yüksək rütbəli zabiti Kərim Sultan Kəngərli, şairə Heyran xanım, Ehsan xan Kəngərlinin qızı şairə Qönçəbəyim, Şirəlibəy Kəngərlinin oğlu milli teatr rəssamlığının banilərindən biri Bəhruz Kəngərli də belələrindəndir. Azərbaycanın hərb və mədəniyyət tarixində silinməz izlər qoymuş Kəngərli və Vəkilovlar əsilzadə nəsillərinin davamçıları olan Tofiq Vəkilov və Sənubər Kərimova Kərim Sultan Kəngərlinin nəticələridir. Öz soy-köklərinə məxsus alicənablığı, ziyalılığı qanlarında, genlərində yaşadan bu iki nurlu şəxsiyyət gözəl, nümunəvi azərbaycanlı ailəsi yaratmışdır.
Təəssüf ki, ailənın başçısı Tofiq Vəkilov bu dünyada cəmi 38 il yaşamışdır. İlk övladları Gülnarə ADU-nun (BDU) filologiya, Təranə ADU-nun (BDU) jurnalistika fakültələrini bitirmişlər. Hər ikisi musiqi təhsili də almışdır. Gülnarə Bakının Xətai rayonunda 254 saylı tam orta məktəbində işləyib. İndi təqaüddədir. Təranə Əlyazmalar İnstitutunda elmi işçidir. Gülnarənin həyat yoldaşı İsa Vəkilov iqtisadçıdır. Gülnarə iki övlad anası olsa da, övladları erkən yaşlarında Allahın dərgahına qovuşmuşdur. Təranə ixtisasca jurnalist və hüquqşünas olan Fəxrəddin Ağamirzəyevlə ailə həyatı qurmuşdur. Bu izdivacdan 3oğlan, 4 nəvə sahibidirlər. Ovladları Fərid, Orxan və Məhəmməd cəmiyyətdə layıqli vətəndaş kimi seçilirlər. Sonbeşik Leyla isə uşaq həkimidir. Həyat yoldaşı Əli Novruzov ADU-nun (BDU) tətbiqi-riyaziyyat fakültəsini bitirib. Azad sahibkarlıqla məşğuldur Yunis və Həlimə adlı ovladları ali təhsilli mütəxəssisdirlər.Sənubər xanım illərin uzaqlığında qalan görüşləri, xatirələri dilə gətirəndə gözləri nəmlənir, dodaqları səyriyir. O günləri elə anır, sanki o zamanın içindədir və ya danışdığı hadisə dünən baş verib: “1962-ci il idi. Bakıdan xeyli ədəbiyyat və incəsənət adamı gəlmişdi Naxçıvana. Bizi Çulfaya, Araz sahilinə apardılar. Qonaqların çoxu çıxış elədi. İndi əksəriyyəti yadımdan çıxıb. Bəzilərisə yaddaşıma əbədi hopub. O zaman cavan şair olan Nəriman Həsənzadənin şeiri də, səsinin ahəngi də yadımdadır.
Araz qırağında, küləkli gündə Mən bir söyüd gördüm çayın üstündə.Dağılmış saçını gah yel yolurdu, Gah da ki, tikanlı məftil yolurdu.Əyilib o tayı öpürdü söyüd, əyilib bu tayı öpürdü söyüd.Saçını o taya səpirdi söyüd,Saçını bu taya səpirdi söyüd.
Uzun bir şeir idi. Çox həyəcan və ləzzətlə dinləyirdik. Açığı, o illərdə belə şeir yazmaq, özü də açıq meydanda oxumaq cəsarət tələb edirdi. Nəriman Həsənzadə öz emosional ifası ilə şeiri elə oxudu, hamımız məyus olduq. O misralarda hər birimizin ürəyindən keçənlər öz əksini tapmışdı. Şeiri dinləyəndə şəxsən mən düşünürdüm ki, Nəriman Həsənzadəni elə buradan aparacaqlar. Amma yaxşı qurtardı.Sənubər xanım Kərimova – Azərbaycanda qəzet redaktoru olan ilk qadın (1959-1985). Yüksək vəzifələrlə yanaşı ictimai işlərdə də fəallıq nümünəsi olub. İki dəfə Naxçıvan MR Ali Sovetinin deputatı və s. Bütün vəzifələr, ictimai işlər onun ailə həyatı ilə həmahəng olub. Ailə həyatı demişkən, bir şəxsin adını çəkməsəm, günah olar - Kişvər bibi. Həyatda çox sevgilər var - oğlan-qiz, bacı-qardaş, ana-bala, nənə-nəvə və s. Tofiq və Kişvər Vəkilovlar - ata-atanaların bir oğlu, bir qızı. İxtisasca həkim olan Kişvər xanım həyat yoldaşı doktor Mütəllimi vaxtsız itirib. Heç bir oğul-uşaq nişanəsi də qalmayıb. Qardaşını da erkən itirdiyindən bütün mehr-məhəbbətini qardaşının üç qızına salıb. Qızlar bu gün də “bibi” deyəndə ağızlarından sanki dürr tökülür. Kişvər xanım qardaşıyla onun qızları arasında bir körpü idi. Bibi dünyasını dəyişəndə bu körpü sanki uçuldu, atalarını yenidən itirdilər. Sənubər xanımla omrü boyu bacı münasilətində olublar. Bir-birini hər zaman ilk baxışdan anlayıblar.
1975-ci ildə “Şərq qapısı”nın adı dəyişib “Sovet Naxçıvanı” olur. Qəzet həm də rus dilində nəşr gündəlik olunmağa başlayır. Sənubər xanımın məsuliyyəti daha da artır. Uşaqlar demək olar ki, analarının üzünü görmürlər. Təranə xanım söhbətimizə qoşulur: “Anamın istirahət günü, yadıma gəlmir. Tədbirlərdə istirakiyla əlaqədar qəzet materiallarını işdə oxumağa vaxtı olmazdı. Gətirib evdə oxuyardı. Biz yatardıq. Səhər oyanıb dərsə, işə gedəndə anamızı iş üstündə görərdik. Gözlərindən yuxu, yorğunluq tökülərdi. Onun bu halına adət etmişdik...” Sənubər xanım “Şərq qapı”sında 26 il çalışır. Ona müxtəlif vəzifələr təklif olunsa da, qəzetdən ayrılmaq istəmir. Amma kadr ehtiyacı olduğundan Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əmək və Əhalının Sosial Təminat nazirinin birinci müavini, bir qədər sonra Sosial Təminat naziri təyin olunur. Bu vəzifələrdə 1985-ci ildən 2000-ci ilədək çalışır. O illərlə də bağlı yaddaşında unudulmaz xatirələr çoxdur: “Bu nazirlik cəmiyyətin ən ağrılı yerı idi. Kasıb-kusub, əlsiz-ayaqsız bizə müracıət edirdi. Adamları razı salmaq üçün bacardığımı edirdim. O zaman əmək stajı olmayana pensiya düşmürdü. Nazir olsam da, hərdən ayın axırında borc alırdım. İmkansız, şəhid ailələri var idi ki, maaşımdan hər ay onlara da verirdim”.
***
Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı yaddaşında unudulmaz xatırələr çoxdur. Ulu Öndər respublikaya rəhbərlik etdiyi illərdə Azərbaycanın ziyalı xanımlarından olan Sənubər Kərimovanı yaxşı tanıyırdı. Naxçıvanda yaşadığı illərdə daha yaxından tanıyıb. Məlumdur ki, Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası SSRİ-nin tərkibindən ayrılan ilk respublika idi. Üçrəngli bayraq ilk dəfə Naxçıvanda dalğalandı. Sənubər xanım Heydər Əliyev Naxçıvanda müstəqillik aktını tərtib edəndə akta ilk imza atanlar sırasında olması ilə bu gün də fəxarət duyur.Sənubər xanım 2000-ci ildə Naxçıvanla xudahafizləşıb Bakıya köçür. AMEA-nın Dədə Qorqud adına Folklor İnstitutunda böyük elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayır. “Sarı gəlin” xalq mahnısının etimologiyası haqqındakı versiyalar onu da düşündürür. Elmi araşdırmalara istinadən bildirir ki, “sarı” sözü rəmzi məna daşıyır. “Sarı” sözü çox qədimdən, islamdan əvvəl gəlir, təkcə rəng anlamında işlənmir. Mənəvi sarsıntıların emosional ifadəsi olaraq insanın daxilindəki “sarı sim”ə eyham vurur. Bu və digər mövzularda elmi, publistik məqalələri müxtəlif mətbu orqanlarda dərc olunur. “Nəsillərə əmanət” adlı kitabını nəşr etdirir. Yeni kitab üzərində işləyir. Ömrünün ahıl çağında işlədiyi kollektivdə müdrikliyi ilə həyatın gözəl harmoniyasını yarada bilir.
Sevda Əlibəyli,
“Söz” jurnalının baş redaktoru
Baxış sayı: 1 425
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-07-2025, 08:33
Lev Tolstoyun şəxsi əşyaları ilk dəfə Saxalində təqdim olunacaq
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb