23:00 / 20-07-2025
Sobyanin: "Moskvaya uçan daha 2 pilotsuz təyyarə məhv edilib"
21:40 / 20-07-2025
ABŞ 2016-cı il seçkilərinə müdaxilə ilə bağlı uydurma məlumatların sübutunu təqdim edəcək
21:36 / 20-07-2025
Qadınlara hücum edən yeniyetmə saxlanılıb
21:29 / 20-07-2025
5,1 bal gücündə zəlzələ baş verib
21:27 / 20-07-2025
Tarixçi Sidorov: "Tramp 50 günlük ultimatumu daha 50 gün uzada bilər"
21:23 / 20-07-2025
Tramp hindliləri idman komandalarının adlarına qaytarmağa çağırıb
21:18 / 20-07-2025
Sinqapurda keçirilən dünya çempionatında Çinin sinxron üzgüçülük komandası qızıl medal qazanıb
15:37 / 20-07-2025
"Spectator": Trampın Ukrayna ilə bağlı ultimatumu Putinə hədiyyə idi
15:25 / 20-07-2025
General Alaudinov LPR-də çeçen döyüşçünün iştirak etdiyi döyüşü pisləyib
15:22 / 20-07-2025
3 turistin axtarışı davam edir
15:21 / 20-07-2025
İDF HƏMAS-ın silahların hazırlanması üzrə rəhbərinin işdən çıxarılmasını elan edib
15:13 / 20-07-2025
Vüqar Rəhimzadə: "III Şuşa Qlobal Media Forumu yeni dövrün çağırışlarını Xankəndidən dünyaya çatdırır"
12:27 / 20-07-2025
"Teleqraf": Rusiyanın Trampın 50 günlük ultimatumuna cavabı qarşıdurma xarakteri daşıyırdı
12:24 / 20-07-2025
"Rar": Putin və Tramp Çində görüşərsə, ABŞ ultimatumlardan imtina edəcək
12:20 / 20-07-2025
Federasiya Şurası abituriyentlərdən pul qoparan saxta universitet saytları barədə xəbərdarlıq edib
12:16 / 20-07-2025
Almaniyanın xarici işlər naziri hesab edir ki, Kiyev Rusiya ilə münaqişədə uduzmur
08:57 / 20-07-2025
Bundesver general-mayoru Freydinq Rusiya aerodromlarına hücum etməyə çağırıb
08:54 / 20-07-2025
Rusiyalı Kopılov UFC 318-də braziliyalı Kostaya uduzub
08:51 / 20-07-2025
Ruslar uzun sürən maqnit qasırğasını hiss edəcəklər
08:49 / 20-07-2025
FHN: Altayda gölə düşən vertolyotun pilotu və sərnişini özləri çıxıb
08:45 / 20-07-2025
WSJ: ABŞ Ukraynanın müttəfiqlərinə "Patriot" Hava Hücumundan Müdafiə Sistemlərinə üstünlük vermək qərarına gəlib
08:42 / 20-07-2025
Tim Tszyu WBC titulu uğrunda döyüşdə Fundoraya texniki nokautla məğlub olub
08:40 / 20-07-2025
"Politico": Tramp hakimiyyətdə olduğu altı ay ərzində nəhayət dünya nizamını dəyişdi
22:56 / 19-07-2025
Sərxoş xəstə təcili yardım işçilərini döyüb
22:50 / 19-07-2025
TASS-dakı mənbə Rusiya-Ukrayna danışıqlarının tarixinin hələlik olmadığını bildirib
22:48 / 19-07-2025
"Evrensel": Trampın taktikası - Kiyev və Moskvaya təzyiqdir
22:19 / 19-07-2025
Müğənni Klava Koka "İntervision" musiqi yarışmasının ikinci səfiri oldu
22:15 / 19-07-2025
Rostov vilayətində baş vermiş insident səbəbindən 75 sərnişin qatarı gecikib
22:13 / 19-07-2025
Vyetnamda turist gəmisinin qəzaya uğraması nəticəsində 34 nəfər ölüb
22:05 / 19-07-2025
Çin Tibetdə dünyanın ən böyük su elektrik stansiyasının tikintisinə başlayıb
22:01 / 19-07-2025
Reper Ptaxa Mariya Zaxarova ilə trek yazıb
21:58 / 19-07-2025
Əliyev: "Bakı və İrəvan sülh müqaviləsi imzalamağa çox yaxındırlar"
21:55 / 19-07-2025
40 hektarlıq landşaft yanğını söndürülüb
21:50 / 19-07-2025
Zelenski: "Umerov Rusiyaya gələn həftə görüş keçirməyi təklif etdi"
21:29 / 19-07-2025
Amerikalı jurnalist Trampa əllərindəki qançırlar barədə məsləhət verib
18:23 / 19-07-2025
Tramp təkid edir ki, İranın üç nüvə obyekti ABŞ-ın zərbələri nəticəsində məhv edilib
18:18 / 19-07-2025
Məktəblilərin olduğu avtobus aşıb, ölən var
18:15 / 19-07-2025
Güləş üzrə Olimpiya çempionu Hitomi Obara 44 yaşında vəfat edib
18:11 / 19-07-2025
Moskva vilayətindəki Azərbaycan diasporunun rəhbəri təşkilatın ləğv olunduğunu elan edib
18:06 / 19-07-2025
ABŞ-da MRT aparatına vurulan adam ölüb
VƏTƏNƏ MƏHƏBBƏTLƏ YAZILAN ŞEİRLƏR MÜƏLLİFİ- Ramiz QASIMOV
Tarix: 10-06-2020 01:36 | Bölmə: Ədəbiyyat
Onun adını da, imzasını da çoxdan tanıyıram. O zamanlar fəal elm aləminə mən yenicə gəlmişdim (mən artıq 3 il idi ki, fəal elmi mühitdə çalışırdım – R.Q.), onun da ilk bədii əsəri işıq üzü görmüşdü, 2007-ci ildə: “Yanır yer kürəsi ana naləsində”. Yaxşı Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi tanınmaqla bərabər gözəl xasiyyəti, xüsusilə asta, mehriban və nəzakətli danışığı ilə də şəxsinə böyük hörmət qazandırmışdı. Belə demək olarsa, onda nə desən vardı: gözəl xasiyyət, insaniyyət, və eyni zamanda istedad. Bu cəhətdən ilk kitabı ilə yaratdığımız tanışlıq sonralar fəal oxucu-şair münasibətlərinə çevrildi. Əlbəttə, söhbət Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri olan Vəli Qaraxandan gedir. Adı da, imzası da çox qəribə, bir az da dəqiq desək, çox mənalı bir təsir buraxır. “Qaraxan” “böyük xan” deməkdir. “Vəli” də “vəkil, məsul şəxs” mənalarını verir. “Böyük xanın vəkili” anlamına gələn imza şairlik təbinə malik bu istedadlı şairin imzasını – yaradıcılıq yolunu, taleyini də müəyyənləşdirir.
Bu yaxınlarda Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın yeni bir kitabı çapdan çıxıb. “Mən burdan baxıram bütün aləmə” adlı kitaba şairin son dövrlərdə qələmə aldığı yeni şeirləri toplanıb. Kitabın adı şairin böyük ustad sənətkar, Xalq şairi Məmməd Araz məktəbinə mənsubluğunu qətiyyətlə göstərir. Şair doğulub boya-başa çatdığı diyarı, bu kitabında tam mənası ilə əhatəli, bütün tərəflərilə əks etdirib: hər şeydən əvvəl bir Vətən torpağı, ana yurdu kimi, dövlətçiliyin keşiyində dayanan mübarizlər və liderlər yurdu kimi, yeniləşməyi və müasirliyi ilə dünyaya zəka qüdrətini nümayiş etdirən əsrarəngiz bir diyar kimi və s. Şeirlərdə Naxçıvan məhz bu kontekstdən vəsf və tərənnüm edilib. Naxçıvanda bir Günəş kimi doğulub dünyaya öz zəkası ilə işıq saçan ulu öndər Heydər Əliyevə və onun əzəmətinə şeirlər ön sıralarda yer alıb. Digər şeirlərində isə Naxçıvan bir gözəllik diyarı kimi vəsf olunmaqla bərabər müxtəlif məzmunda şair duyğuları yer alıb. Kitab Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində çap edilib.
Qısaca məlumat verim ki, haqqında bəhs etdiyimiz Vəli Qaraxan 2 iyun 1955-ci ildə Naxçıvan rayonunun (o zaman belə olub, biz də o zamana uyğun belə yazdıq – R.Q.) Qaraxanbəyli kəndində dünyaya göz açıb. Adətən, bəzi imza sahibləri oxucu gözündə fərqli görünmək, yuxarı qalxmaq, yadda qalmaq üçün bəzi “sehirli” sözlərdən istifadə edib, “məşəqqətli həyat sürüb, acılardan keçib, tufanlar boğub, ailənin yükünü boynuna çəkib” və b. kimi əlavələrdən, ədəbi tərcümeyi-hal xüsusiləşmələrindən istifadə edirlər. Amma Vəli Qaraxan haqqında deyə bilərik ki, adi insanlardan biri kimi özünə xas həyat tərzi sürüb, sadə bir müəllim ömrü yaşayıb, təbi də gələndə də səs-küysüz, gurultusuz yazmağa çalışıb. 1990-cı il hadisələri Vəli Qaraxanın şeir təbinə qüvvət verib, onu bədii yaradıcılığa, poeziyaya sövq edib. 90-cı illərin fəal azadlıq mübarizəsi getdiyi, xain, mənfur (adamın dili də gəlmir onların adını çəkməyə - R.Q.) ermənilər Naxçıvanı təkləyib işğalın hədəfinə çevirdiyi, igid-igid oğlanlarımızın şəhid düşdüyü, əhalinin el birliyi ilə vətən uğrunda mücadiləyə qalxdığı o illərdə sinəsindən qopan sözləri Vəli Qaraxan da kağıza tökməyə sövqi-təbiilik hiss edib. O vaxt “Şəhidlər xiyabanı” adlı şeiri müsabiqədə yer tutub və beləcə, gənc şair Vəli Vəliyev poeziya sahəsində vüsətlə görünməyə başlayıb. İlk çap olunan kitabı “Yanır yer kürəsi ana naləsində” (2007) kitabı olub. Sonradn “İlahi, hifz eylə sən bu milləti” (2008), “Ədaləti axtarıram” (2017) adlı kitabları da nəşr olunaraq şairi geniş oxucu kütləsi içərisində tanıdıb. Həm də gözəl musiqi duyumu olan şair özünün və başqa müəlliflərin şeirlərinə musiqi də bəstələyib. “Sənsən xilaskarımız”, “Əbədiyyət yolçusu” (sözləri Vəli Qaraxanındır), “Hücum deyib atıl düşmən üstünə” (sözləri Səhlab Məmmədovundur) və b. məhz belə mahnılardandır. Vəli müəllim Azərbaycan və Naxçıvan Muxtar Respublika Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Vəli müəllim ilk kitabında ana nalələrini insan üçün, bəşər övladı üçün yurd, yuva olan yer kürəsinin səsi olaraq ümumiləşdirib. Çünki bir faciə varsa, bir kədər varsa, dərd, qəm, qüssə, itki, fəlakət varsa, analar fəryad edir, ana qəlbi parçalanır, ana gözləri yaş axıdır. Şair də dərddən qəlbi od tutub yanan yer kürəsinin səsini ana naləsilə ümumiləşdirib. Bu kitaba da ilk ön sözünü istedadlı alim, filologiya üzrə elmlər doktoru Hüseyn Həşimli yazıb: “Şeriyyətin ülviyyəti”. Hörmət duyduğumuz istedadlı alim yazır: “...Vəli Qaraxan ədəbiyyata təsadüfən gəlməyib, yaradıcılıq, poeziya onun üçün ötəri həvəs deyil. Könüldə pərvəriş tapan, misra-misra cücərən söz onun qəlb həmdəmidir, sirdaşıdır, duyğularının təcəssümüdür. Ən önəmlisi də odur ki, bu duyğular, hisslər əksər hallarda ürəkdən qopub gəldiyinə görə əbədidir, diqqətçəkəndir” (Bax: H.Həşimli. Şeriyyətin ülviyyəti. s. 3 // V.Qaraxan. Yanır yer kürəsi ana naləsində. Bakı: Məktəb nəçriyyatı, 2007, 72 s.).
Onun həmin kitabda təqdim olunan şeirlərindəki təsirlilik Vəli Qaraxan imzasının təbindən, şairlik istedadından xəbər verirdi. Şeirlərindən birində qəlbimizdə bir məhəbbət ünvanı qazanmış Naxçıvanımız haqqında vəsfedici sözlərlə yazırdı:
Sevinc azadlığın, barı, bəhəri,
Güllər alqışlayır gələn səhəri.
Hüsnün gözəlliyin şanlı əsəri,
Vəsfinə acizdir dilim, Naxçıvan.
Demək olar, hər misra özündə ayrı bir məna yükünə malik olmaqla Naxçıvanın vəsfinə düzülüb. Hər misra bir məna yükü, ədəbi xidmət daşıyır. Bəndin son misrası mübaliğə nümunəsi olaraq Naxçıvanın hüsnü-gözəlliyinə bayraq qaldırır, onu tərənnüm edir. Belə məharət göstəricilərinə biz şairin sonrakı kitablarında toplanan şeirlərində də rast gəlirik.
Ümumiyyətlə, başqa naxçıvanlı şairlər kimi, Vəli Qaraxanın da əsərlərində başlıca mövzuları ana vətənin taleyi, quruculuq, inkişaf sayəsində qazandığı müasirlik, gözəllik, rifahlı günləri təşkil edir. Müdrik lider Heydər Əliyevin misilsiz liderlik fəaliyyəti, onun təkrarolunmaz, əzəmətli şəxsiyyəti, xalqın ona olan məhəbbəti onun yaradıcılığında da əhəmiyyətli yer tutur. Sonrakı sıralarda müxtəlif mövzular onun yaradıcılığını zənginləşdirir, oxucu könüllərinə yol tapır. Bu baxımdan Vəli Qaraxan yaradıcılığı üçün vəsf və tərənnüm əsasdır. Demək olar, onun yaradıcılığında əsas təsvir və təqdim üsulu vəsf və tərənnümdən ibarətdir. Bütün bu sözləri onun yeni kitabı haqqında da demək olar. Burda da müxtəlif mövzulu əsərlər toplanıb: ictimai mövzulu əsərlər var, yeri gəldikdə ictimai nöqsanları tənqid və ifaşa edir, lənətləyir, təbiət mövzulu şeirləri var, təbiətin səxavətini insanlara nümunə çəkib, sayğı tələb edir, fərdi insani duyğular, eşq, məhəbbət duyğulu şeirləri var, məhəbbətini, sevdasını tanıdır, duyğularını ortaya qoyur və s.
Şairin könül verib sevdiyi ilk ünvan Vətəndir – vətənin tarix, mədəniyyət və gözəllik yurdu olan Naxçıvan şəhəri, Naxçıvan ərazisi. Naxçıvan kiçik bir ərazi olsa da, onun insanının qəlbi çox böyükdür, bu qəlbə Böyük Vətən anlayışı sığıb. Şeirlərindən birində Naxçıvanı tərənnüm və vəsf edən şair öyünərək yazır:
Dəyişib hüsnü-camalı, bir cənnətdir Naxçıvanım,
Hürriyyət, həm xoşbəxtlik, məhəbbətdir Naxçıvanım.
Çinarlar gənc qızlartək gülümsəyir xoşbəxt-xoşbəxt,
Eşq oduna bir pərvanə, bir ülfətdir Naxçıvanım.
Rəhbərin büstünə bax, zirvəsi qar el dağıdır,
Gəlcək nəslə mayak, sədaqətdir Naxçıvanım.
...Qaraxan, səmasında zəvvarların izdihamı,
Məkkədir, Mədinədir, Ərəfatdır Naxçıvanım.
Qəzəl janrında yazılan şeirdə Naxçıvan haqqında duyğuların mükəmməl bir ifadəsini tapıb. Ən əsası, Naxçıvanı öz könlü, sevgisi, eləcə də vətəndaşları üçün Kəbə görən şair vətənə məhəbbəti iman, din səviyyəsində ümumiləşdirə, təqdim edə bilir. Vətəni sevmək imandandır deyiblər ha, şair də bu cəhətdən könüllərin sultanı olan Naxçıvanı vətənə məhəbbət dininin Kəbəsi olaraq qərar verir. Şairin “Bu şəhərin küçələri” adlı şeiri də haqqında bəhs olunan bu şeiri tamamlayaraq mükəmməl Naxçıvan obrazı yaratmış olur. O Naxçıvan ki:
Bu şəhərin küçələri
Hərəsi bir igid, qəhrəman adında.
Bu şəhərin küçələri
Qərq olub çiçəklərin gürşadında.
Bu şəhərin küçələri
Yüksəlişin, intibahın şaqraq gülüşü, sevinci.
Bu şəhərin küçələri
İstiqlalın şəfəqində parıldayan ağ inci.
Bu şəhərin küçələri
Azadlığın, hürriyyətin arzu-kamı,
Bu şəhərin küçələri
Zəfərlərin ehtişamı!
“Bu yer qədim oğuz eli”, “Naxçıvan”, “Mən burdan baxıram bütün aləmə” şeirləri bir-birlərini tamamlayaraq gözəlliyi və inkişafı ilə dillərə dastan olan Naxçıvanı vəsf edir, onun şəninə həsr olunan şeirlər kimi yadda qalır.
Kitabdakı “Qaçqın çadırları”, “Keçmə namərd körpüsündən”, “Göndər”, “Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə”, “Evində ermənilər tərəfindən qətlə yetirilən Zəhraya”, “Ələrim dilənçitək dil tökür” və b. şeirlər Azərbaycanın faciəvi taleyi, qan-qadalı günləri, taleyüklü ictimai məsələlərinə həsr olunub. Burada Xocalı soyqırımı, 20 Yanvar faciəsi, 90-cı illərin mürəkkəb olayları, erməni xəyanəti və vandalizmi, 2 yaşlı körpə Zəhra balanın qəddarlıqla qətli və b. kimi ürək göynədən hadisələr ayrı-ayrı şeirlərlə yaddaşlaşdırılıb.
Şairin bu kitabında həm də “Ana dilim” və “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributlarımıza həsr olunan şeirlərin yer alması məmnuniyyət doğurur, kitaba zənginlik, əlvanlıq və dəyər, qiymət qatır. Şair “Ana dilim” şeirində yazır:
Çıxdın tarixlərin çox sınağından,
Ümmanlar dolaşan qəhrəman dilim.
Oğuz yarpağından, Hun budağından
Aləmə bərq vurub sayrışan dilim.
Və yaxud “Azərbaycan bayrağı” şeirində:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Təsirli, ifadəli “Ana” şeirində anaya məhəbbət duyğuları ümumiləşdirilib. Şairin:
Neynirəm dərmanı, loğman, həkimi,
Kaş bircə əlinə dəyəydi əlim.
Yaman darıxmışam mən körpə kimi,
Ağlayım, sızlayım, qoynuna gəlim –
misraları öz ülvi duyğuları, zərif hisslərilə ana məhəbbətini ümumiləşdirərək təqdim edib.
Bu deyilənlərin əhatəsində ümid edirik ki, Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın növbəti kitabı geniş oxucu kütləsi tərəfindən razılıqla qarşılanacaq.Çap olunan bu kitabda da oxucular üçün oxunaqlı olan əsərlər çoxdur. Ən əsası bu kitabda artıq ömrünün ahıl, müdrik çağlarını yaşayan bir insanın səmimi duğularını əks etdirən çoxsaylı əsərlər toplanıb.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 179
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 10-06-2020 01:36 | Bölmə: Ədəbiyyat
Onun adını da, imzasını da çoxdan tanıyıram. O zamanlar fəal elm aləminə mən yenicə gəlmişdim (mən artıq 3 il idi ki, fəal elmi mühitdə çalışırdım – R.Q.), onun da ilk bədii əsəri işıq üzü görmüşdü, 2007-ci ildə: “Yanır yer kürəsi ana naləsində”. Yaxşı Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi tanınmaqla bərabər gözəl xasiyyəti, xüsusilə asta, mehriban və nəzakətli danışığı ilə də şəxsinə böyük hörmət qazandırmışdı. Belə demək olarsa, onda nə desən vardı: gözəl xasiyyət, insaniyyət, və eyni zamanda istedad. Bu cəhətdən ilk kitabı ilə yaratdığımız tanışlıq sonralar fəal oxucu-şair münasibətlərinə çevrildi. Əlbəttə, söhbət Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri olan Vəli Qaraxandan gedir. Adı da, imzası da çox qəribə, bir az da dəqiq desək, çox mənalı bir təsir buraxır. “Qaraxan” “böyük xan” deməkdir. “Vəli” də “vəkil, məsul şəxs” mənalarını verir. “Böyük xanın vəkili” anlamına gələn imza şairlik təbinə malik bu istedadlı şairin imzasını – yaradıcılıq yolunu, taleyini də müəyyənləşdirir. Bu yaxınlarda Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın yeni bir kitabı çapdan çıxıb. “Mən burdan baxıram bütün aləmə” adlı kitaba şairin son dövrlərdə qələmə aldığı yeni şeirləri toplanıb. Kitabın adı şairin böyük ustad sənətkar, Xalq şairi Məmməd Araz məktəbinə mənsubluğunu qətiyyətlə göstərir. Şair doğulub boya-başa çatdığı diyarı, bu kitabında tam mənası ilə əhatəli, bütün tərəflərilə əks etdirib: hər şeydən əvvəl bir Vətən torpağı, ana yurdu kimi, dövlətçiliyin keşiyində dayanan mübarizlər və liderlər yurdu kimi, yeniləşməyi və müasirliyi ilə dünyaya zəka qüdrətini nümayiş etdirən əsrarəngiz bir diyar kimi və s. Şeirlərdə Naxçıvan məhz bu kontekstdən vəsf və tərənnüm edilib. Naxçıvanda bir Günəş kimi doğulub dünyaya öz zəkası ilə işıq saçan ulu öndər Heydər Əliyevə və onun əzəmətinə şeirlər ön sıralarda yer alıb. Digər şeirlərində isə Naxçıvan bir gözəllik diyarı kimi vəsf olunmaqla bərabər müxtəlif məzmunda şair duyğuları yer alıb. Kitab Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində çap edilib. Qısaca məlumat verim ki, haqqında bəhs etdiyimiz Vəli Qaraxan 2 iyun 1955-ci ildə Naxçıvan rayonunun (o zaman belə olub, biz də o zamana uyğun belə yazdıq – R.Q.) Qaraxanbəyli kəndində dünyaya göz açıb. Adətən, bəzi imza sahibləri oxucu gözündə fərqli görünmək, yuxarı qalxmaq, yadda qalmaq üçün bəzi “sehirli” sözlərdən istifadə edib, “məşəqqətli həyat sürüb, acılardan keçib, tufanlar boğub, ailənin yükünü boynuna çəkib” və b. kimi əlavələrdən, ədəbi tərcümeyi-hal xüsusiləşmələrindən istifadə edirlər. Amma Vəli Qaraxan haqqında deyə bilərik ki, adi insanlardan biri kimi özünə xas həyat tərzi sürüb, sadə bir müəllim ömrü yaşayıb, təbi də gələndə də səs-küysüz, gurultusuz yazmağa çalışıb. 1990-cı il hadisələri Vəli Qaraxanın şeir təbinə qüvvət verib, onu bədii yaradıcılığa, poeziyaya sövq edib. 90-cı illərin fəal azadlıq mübarizəsi getdiyi, xain, mənfur (adamın dili də gəlmir onların adını çəkməyə - R.Q.) ermənilər Naxçıvanı təkləyib işğalın hədəfinə çevirdiyi, igid-igid oğlanlarımızın şəhid düşdüyü, əhalinin el birliyi ilə vətən uğrunda mücadiləyə qalxdığı o illərdə sinəsindən qopan sözləri Vəli Qaraxan da kağıza tökməyə sövqi-təbiilik hiss edib. O vaxt “Şəhidlər xiyabanı” adlı şeiri müsabiqədə yer tutub və beləcə, gənc şair Vəli Vəliyev poeziya sahəsində vüsətlə görünməyə başlayıb. İlk çap olunan kitabı “Yanır yer kürəsi ana naləsində” (2007) kitabı olub. Sonradn “İlahi, hifz eylə sən bu milləti” (2008), “Ədaləti axtarıram” (2017) adlı kitabları da nəşr olunaraq şairi geniş oxucu kütləsi içərisində tanıdıb. Həm də gözəl musiqi duyumu olan şair özünün və başqa müəlliflərin şeirlərinə musiqi də bəstələyib. “Sənsən xilaskarımız”, “Əbədiyyət yolçusu” (sözləri Vəli Qaraxanındır), “Hücum deyib atıl düşmən üstünə” (sözləri Səhlab Məmmədovundur) və b. məhz belə mahnılardandır. Vəli müəllim Azərbaycan və Naxçıvan Muxtar Respublika Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Vəli müəllim ilk kitabında ana nalələrini insan üçün, bəşər övladı üçün yurd, yuva olan yer kürəsinin səsi olaraq ümumiləşdirib. Çünki bir faciə varsa, bir kədər varsa, dərd, qəm, qüssə, itki, fəlakət varsa, analar fəryad edir, ana qəlbi parçalanır, ana gözləri yaş axıdır. Şair də dərddən qəlbi od tutub yanan yer kürəsinin səsini ana naləsilə ümumiləşdirib. Bu kitaba da ilk ön sözünü istedadlı alim, filologiya üzrə elmlər doktoru Hüseyn Həşimli yazıb: “Şeriyyətin ülviyyəti”. Hörmət duyduğumuz istedadlı alim yazır: “...Vəli Qaraxan ədəbiyyata təsadüfən gəlməyib, yaradıcılıq, poeziya onun üçün ötəri həvəs deyil. Könüldə pərvəriş tapan, misra-misra cücərən söz onun qəlb həmdəmidir, sirdaşıdır, duyğularının təcəssümüdür. Ən önəmlisi də odur ki, bu duyğular, hisslər əksər hallarda ürəkdən qopub gəldiyinə görə əbədidir, diqqətçəkəndir” (Bax: H.Həşimli. Şeriyyətin ülviyyəti. s. 3 // V.Qaraxan. Yanır yer kürəsi ana naləsində. Bakı: Məktəb nəçriyyatı, 2007, 72 s.).
Onun həmin kitabda təqdim olunan şeirlərindəki təsirlilik Vəli Qaraxan imzasının təbindən, şairlik istedadından xəbər verirdi. Şeirlərindən birində qəlbimizdə bir məhəbbət ünvanı qazanmış Naxçıvanımız haqqında vəsfedici sözlərlə yazırdı:
Sevinc azadlığın, barı, bəhəri,
Güllər alqışlayır gələn səhəri.
Hüsnün gözəlliyin şanlı əsəri,
Vəsfinə acizdir dilim, Naxçıvan.
Demək olar, hər misra özündə ayrı bir məna yükünə malik olmaqla Naxçıvanın vəsfinə düzülüb. Hər misra bir məna yükü, ədəbi xidmət daşıyır. Bəndin son misrası mübaliğə nümunəsi olaraq Naxçıvanın hüsnü-gözəlliyinə bayraq qaldırır, onu tərənnüm edir. Belə məharət göstəricilərinə biz şairin sonrakı kitablarında toplanan şeirlərində də rast gəlirik.
Ümumiyyətlə, başqa naxçıvanlı şairlər kimi, Vəli Qaraxanın da əsərlərində başlıca mövzuları ana vətənin taleyi, quruculuq, inkişaf sayəsində qazandığı müasirlik, gözəllik, rifahlı günləri təşkil edir. Müdrik lider Heydər Əliyevin misilsiz liderlik fəaliyyəti, onun təkrarolunmaz, əzəmətli şəxsiyyəti, xalqın ona olan məhəbbəti onun yaradıcılığında da əhəmiyyətli yer tutur. Sonrakı sıralarda müxtəlif mövzular onun yaradıcılığını zənginləşdirir, oxucu könüllərinə yol tapır. Bu baxımdan Vəli Qaraxan yaradıcılığı üçün vəsf və tərənnüm əsasdır. Demək olar, onun yaradıcılığında əsas təsvir və təqdim üsulu vəsf və tərənnümdən ibarətdir. Bütün bu sözləri onun yeni kitabı haqqında da demək olar. Burda da müxtəlif mövzulu əsərlər toplanıb: ictimai mövzulu əsərlər var, yeri gəldikdə ictimai nöqsanları tənqid və ifaşa edir, lənətləyir, təbiət mövzulu şeirləri var, təbiətin səxavətini insanlara nümunə çəkib, sayğı tələb edir, fərdi insani duyğular, eşq, məhəbbət duyğulu şeirləri var, məhəbbətini, sevdasını tanıdır, duyğularını ortaya qoyur və s.
Şairin könül verib sevdiyi ilk ünvan Vətəndir – vətənin tarix, mədəniyyət və gözəllik yurdu olan Naxçıvan şəhəri, Naxçıvan ərazisi. Naxçıvan kiçik bir ərazi olsa da, onun insanının qəlbi çox böyükdür, bu qəlbə Böyük Vətən anlayışı sığıb. Şeirlərindən birində Naxçıvanı tərənnüm və vəsf edən şair öyünərək yazır:
Dəyişib hüsnü-camalı, bir cənnətdir Naxçıvanım,
Hürriyyət, həm xoşbəxtlik, məhəbbətdir Naxçıvanım.
Çinarlar gənc qızlartək gülümsəyir xoşbəxt-xoşbəxt,
Eşq oduna bir pərvanə, bir ülfətdir Naxçıvanım.
Rəhbərin büstünə bax, zirvəsi qar el dağıdır,
Gəlcək nəslə mayak, sədaqətdir Naxçıvanım.
...Qaraxan, səmasında zəvvarların izdihamı,
Məkkədir, Mədinədir, Ərəfatdır Naxçıvanım.
Qəzəl janrında yazılan şeirdə Naxçıvan haqqında duyğuların mükəmməl bir ifadəsini tapıb. Ən əsası, Naxçıvanı öz könlü, sevgisi, eləcə də vətəndaşları üçün Kəbə görən şair vətənə məhəbbəti iman, din səviyyəsində ümumiləşdirə, təqdim edə bilir. Vətəni sevmək imandandır deyiblər ha, şair də bu cəhətdən könüllərin sultanı olan Naxçıvanı vətənə məhəbbət dininin Kəbəsi olaraq qərar verir. Şairin “Bu şəhərin küçələri” adlı şeiri də haqqında bəhs olunan bu şeiri tamamlayaraq mükəmməl Naxçıvan obrazı yaratmış olur. O Naxçıvan ki:
Bu şəhərin küçələri
Hərəsi bir igid, qəhrəman adında.
Bu şəhərin küçələri
Qərq olub çiçəklərin gürşadında.
Bu şəhərin küçələri
Yüksəlişin, intibahın şaqraq gülüşü, sevinci.
Bu şəhərin küçələri
İstiqlalın şəfəqində parıldayan ağ inci.
Bu şəhərin küçələri
Azadlığın, hürriyyətin arzu-kamı,
Bu şəhərin küçələri
Zəfərlərin ehtişamı!
“Bu yer qədim oğuz eli”, “Naxçıvan”, “Mən burdan baxıram bütün aləmə” şeirləri bir-birlərini tamamlayaraq gözəlliyi və inkişafı ilə dillərə dastan olan Naxçıvanı vəsf edir, onun şəninə həsr olunan şeirlər kimi yadda qalır.
Kitabdakı “Qaçqın çadırları”, “Keçmə namərd körpüsündən”, “Göndər”, “Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə”, “Evində ermənilər tərəfindən qətlə yetirilən Zəhraya”, “Ələrim dilənçitək dil tökür” və b. şeirlər Azərbaycanın faciəvi taleyi, qan-qadalı günləri, taleyüklü ictimai məsələlərinə həsr olunub. Burada Xocalı soyqırımı, 20 Yanvar faciəsi, 90-cı illərin mürəkkəb olayları, erməni xəyanəti və vandalizmi, 2 yaşlı körpə Zəhra balanın qəddarlıqla qətli və b. kimi ürək göynədən hadisələr ayrı-ayrı şeirlərlə yaddaşlaşdırılıb.
Şairin bu kitabında həm də “Ana dilim” və “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributlarımıza həsr olunan şeirlərin yer alması məmnuniyyət doğurur, kitaba zənginlik, əlvanlıq və dəyər, qiymət qatır. Şair “Ana dilim” şeirində yazır:
Çıxdın tarixlərin çox sınağından,
Ümmanlar dolaşan qəhrəman dilim.
Oğuz yarpağından, Hun budağından
Aləmə bərq vurub sayrışan dilim.
Və yaxud “Azərbaycan bayrağı” şeirində:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Təsirli, ifadəli “Ana” şeirində anaya məhəbbət duyğuları ümumiləşdirilib. Şairin:
Neynirəm dərmanı, loğman, həkimi,
Kaş bircə əlinə dəyəydi əlim.
Yaman darıxmışam mən körpə kimi,
Ağlayım, sızlayım, qoynuna gəlim –
misraları öz ülvi duyğuları, zərif hisslərilə ana məhəbbətini ümumiləşdirərək təqdim edib.
Bu deyilənlərin əhatəsində ümid edirik ki, Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın növbəti kitabı geniş oxucu kütləsi tərəfindən razılıqla qarşılanacaq.Çap olunan bu kitabda da oxucular üçün oxunaqlı olan əsərlər çoxdur. Ən əsası bu kitabda artıq ömrünün ahıl, müdrik çağlarını yaşayan bir insanın səmimi duğularını əks etdirən çoxsaylı əsərlər toplanıb.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 1 179
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-07-2025, 08:33
Lev Tolstoyun şəxsi əşyaları ilk dəfə Saxalində təqdim olunacaq
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb