23:55 / 26-04-2024
Hutsul Rusiya Federasiyasından Kişinyova gəldikdən sonra onu dindirmək istədiklərini, lakin fikirlərini dəyişdiklərini söylədi
23:36 / 26-04-2024
Gəmi Yəmən sahillərində raket hücumu nəticəsində zədələnib
23:27 / 26-04-2024
Çarlz III gələn həftə dövlət işlərinə qayıdacaq
21:56 / 26-04-2024
Ostin: "ABŞ Amerika şirkətlərindən Ukrayna üçün 6 milyard dollar dəyərində yeni silahlar sifariş edəcək"
21:52 / 26-04-2024
Müdafiə naziri Bleyer: "Kanada Ukraynada PUA istehsalı üçün Kiyevə 2 milyon dollardan çox vəsait ayıracaq"
21:45 / 26-04-2024
Şmıqal: "Ukraynanın enerji sektorundakı zərər hələ də aradan qaldırılmayıb"
21:39 / 26-04-2024
Bayden Trampla debatlarda iştirak etməyə hazır olduğunu açıqlayıb
21:17 / 26-04-2024
Belçika 2024-cü ilin sonuna qədər "F-16"-ları və hava hücumundan müdafiə sistemlərini Ukraynaya təhvil verəcək
21:12 / 26-04-2024
Beş Britaniya sakini Rusiya kəşfiyyatına kömək etməkdə ittiham olunur
21:04 / 26-04-2024
Olimpiya məşəli 2024-cü ildə Parisdə keçiriləcək Oyunların təşkilatçılarına təhvil verilib
21:01 / 26-04-2024
Tacikistan Xarici İşlər Nazirliyi həmvətənlərinin Rusiya Federasiyasına girişi ilə bağlı problemlərdən narahatdır
20:56 / 26-04-2024
Belçika Maliyyə Nazirliyi: Aİ Putinin aktivlərin mübadiləsi ilə bağlı fərmanının qüvvəsini tanımır
20:46 / 26-04-2024
Ağ Ev: ABŞ "Patriot" hava hücumundan müdafiə sistemini dünyadakı bazalarından Ukraynaya köçürə bilər
20:41 / 26-04-2024
İsrailin milli təhlükəsizlik naziri Təl-Əviv yaxınlığında qəzaya düşüb
20:32 / 26-04-2024
Zelenski Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin yeni briqadalarının yaradıldığını açıqlayıb
20:26 / 26-04-2024
Ərdoğan mayın 9-da ABŞ-a planlaşdırılan səfərini təxirə salıb
12:14 / 26-04-2024
Patriarx Kirill Dmitri Kiselevi "Radonej Sergius" ordeni ilə təltif etdi
11:58 / 26-04-2024
Elektrikli skuter vuran məktəbli reanimasiyaya yerləşdirilib
11:53 / 26-04-2024
Rusiya və Qırğızıstan hərbi əməkdaşlıq haqqında iki saziş imzalayıb
11:47 / 26-04-2024
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
11:19 / 26-04-2024
Polis intihar etməyi planlaşdıran şəxsi güllələyib
11:15 / 26-04-2024
ABŞ mediası Rusiyada işləmək üçün döyüş təcrübəsi olan operatorlar axtarır
11:11 / 26-04-2024
Onunla mübahisə edən dostunu başından 11 güllə ilə vurub
05:20 / 26-04-2024
COP29-ın Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşmasında rolu-Səyavuş Qasımov
03:20 / 26-04-2024
Sumqayıtın 75 illiyi ilə bağlı 44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidlərinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:33 / 25-04-2024
NYT: ABŞ Kiyevin Krımı ATACMS ilə vura biləcəyini etiraf etdi
23:28 / 25-04-2024
ABŞ Rusiya Federasiyasına hərbi tədarükün asanlaşdırılmasına görə Çin banklarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır
22:41 / 25-04-2024
Peskov: "Rusiya Federasiyasının hökuməti və biznesi arasında dialoq davam edəcək, may-iyun üçün iş planları var"
22:35 / 25-04-2024
Kreml: Putin aprelin 26-da Sankt-Peterburqda Qanunvericilər Şurasında çıxış edəcək
22:27 / 25-04-2024
Stoltenberq: "ABŞ və Aİ Ukraynaya lazımi dəstəyi vermədi"
22:24 / 25-04-2024
Şoyqu Astanaya ŞƏT-ə üzv ölkələrin Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin görüşü üçün gəlib
22:05 / 25-04-2024
"Soçi" futbolçuları "Axmat"la oyundan əvvəl zəhərlənib
21:56 / 25-04-2024
Kirbi: "Ukrayna üçün bəzi silahlar bir neçə günə Polşadan gətiriləcək"
21:45 / 25-04-2024
Polşa prokurorluğu: ekspertizalar Kaçinskinin təyyarəsində partlayış faktını təsdiqləməyib
21:37 / 25-04-2024
Yamayka Britaniya hökmranlığından ayrılmağı planlaşdırır
21:30 / 25-04-2024
WADA çinli üzgüçülərin işində iştirak etmək üçün müstəqil prokurora müraciət edib
21:09 / 25-04-2024
VDNKh-da “Rusiya” sərgi-forumunu 11 milyondan çox insan ziyarət edib
21:03 / 25-04-2024
"BI": Britaniya "Paveway" idarə olunan bombalarını Ukraynaya təhvil verəcək
20:39 / 25-04-2024
Rusiya diplomatlarının "Mauthauzen" həbs düşərgəsində anım mərasimində iştirakdan imtina edilib
VƏTƏNƏ MƏHƏBBƏTLƏ YAZILAN ŞEİRLƏR MÜƏLLİFİ- Ramiz QASIMOV
Tarix: 10-06-2020 01:36 | Bölmə: Ədəbiyyat
Onun adını da, imzasını da çoxdan tanıyıram. O zamanlar fəal elm aləminə mən yenicə gəlmişdim (mən artıq 3 il idi ki, fəal elmi mühitdə çalışırdım – R.Q.), onun da ilk bədii əsəri işıq üzü görmüşdü, 2007-ci ildə: “Yanır yer kürəsi ana naləsində”. Yaxşı Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi tanınmaqla bərabər gözəl xasiyyəti, xüsusilə asta, mehriban və nəzakətli danışığı ilə də şəxsinə böyük hörmət qazandırmışdı. Belə demək olarsa, onda nə desən vardı: gözəl xasiyyət, insaniyyət, və eyni zamanda istedad. Bu cəhətdən ilk kitabı ilə yaratdığımız tanışlıq sonralar fəal oxucu-şair münasibətlərinə çevrildi. Əlbəttə, söhbət Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri olan Vəli Qaraxandan gedir. Adı da, imzası da çox qəribə, bir az da dəqiq desək, çox mənalı bir təsir buraxır. “Qaraxan” “böyük xan” deməkdir. “Vəli” də “vəkil, məsul şəxs” mənalarını verir. “Böyük xanın vəkili” anlamına gələn imza şairlik təbinə malik bu istedadlı şairin imzasını – yaradıcılıq yolunu, taleyini də müəyyənləşdirir.
Bu yaxınlarda Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın yeni bir kitabı çapdan çıxıb. “Mən burdan baxıram bütün aləmə” adlı kitaba şairin son dövrlərdə qələmə aldığı yeni şeirləri toplanıb. Kitabın adı şairin böyük ustad sənətkar, Xalq şairi Məmməd Araz məktəbinə mənsubluğunu qətiyyətlə göstərir. Şair doğulub boya-başa çatdığı diyarı, bu kitabında tam mənası ilə əhatəli, bütün tərəflərilə əks etdirib: hər şeydən əvvəl bir Vətən torpağı, ana yurdu kimi, dövlətçiliyin keşiyində dayanan mübarizlər və liderlər yurdu kimi, yeniləşməyi və müasirliyi ilə dünyaya zəka qüdrətini nümayiş etdirən əsrarəngiz bir diyar kimi və s. Şeirlərdə Naxçıvan məhz bu kontekstdən vəsf və tərənnüm edilib. Naxçıvanda bir Günəş kimi doğulub dünyaya öz zəkası ilə işıq saçan ulu öndər Heydər Əliyevə və onun əzəmətinə şeirlər ön sıralarda yer alıb. Digər şeirlərində isə Naxçıvan bir gözəllik diyarı kimi vəsf olunmaqla bərabər müxtəlif məzmunda şair duyğuları yer alıb. Kitab Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində çap edilib.
Qısaca məlumat verim ki, haqqında bəhs etdiyimiz Vəli Qaraxan 2 iyun 1955-ci ildə Naxçıvan rayonunun (o zaman belə olub, biz də o zamana uyğun belə yazdıq – R.Q.) Qaraxanbəyli kəndində dünyaya göz açıb. Adətən, bəzi imza sahibləri oxucu gözündə fərqli görünmək, yuxarı qalxmaq, yadda qalmaq üçün bəzi “sehirli” sözlərdən istifadə edib, “məşəqqətli həyat sürüb, acılardan keçib, tufanlar boğub, ailənin yükünü boynuna çəkib” və b. kimi əlavələrdən, ədəbi tərcümeyi-hal xüsusiləşmələrindən istifadə edirlər. Amma Vəli Qaraxan haqqında deyə bilərik ki, adi insanlardan biri kimi özünə xas həyat tərzi sürüb, sadə bir müəllim ömrü yaşayıb, təbi də gələndə də səs-küysüz, gurultusuz yazmağa çalışıb. 1990-cı il hadisələri Vəli Qaraxanın şeir təbinə qüvvət verib, onu bədii yaradıcılığa, poeziyaya sövq edib. 90-cı illərin fəal azadlıq mübarizəsi getdiyi, xain, mənfur (adamın dili də gəlmir onların adını çəkməyə - R.Q.) ermənilər Naxçıvanı təkləyib işğalın hədəfinə çevirdiyi, igid-igid oğlanlarımızın şəhid düşdüyü, əhalinin el birliyi ilə vətən uğrunda mücadiləyə qalxdığı o illərdə sinəsindən qopan sözləri Vəli Qaraxan da kağıza tökməyə sövqi-təbiilik hiss edib. O vaxt “Şəhidlər xiyabanı” adlı şeiri müsabiqədə yer tutub və beləcə, gənc şair Vəli Vəliyev poeziya sahəsində vüsətlə görünməyə başlayıb. İlk çap olunan kitabı “Yanır yer kürəsi ana naləsində” (2007) kitabı olub. Sonradn “İlahi, hifz eylə sən bu milləti” (2008), “Ədaləti axtarıram” (2017) adlı kitabları da nəşr olunaraq şairi geniş oxucu kütləsi içərisində tanıdıb. Həm də gözəl musiqi duyumu olan şair özünün və başqa müəlliflərin şeirlərinə musiqi də bəstələyib. “Sənsən xilaskarımız”, “Əbədiyyət yolçusu” (sözləri Vəli Qaraxanındır), “Hücum deyib atıl düşmən üstünə” (sözləri Səhlab Məmmədovundur) və b. məhz belə mahnılardandır. Vəli müəllim Azərbaycan və Naxçıvan Muxtar Respublika Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Vəli müəllim ilk kitabında ana nalələrini insan üçün, bəşər övladı üçün yurd, yuva olan yer kürəsinin səsi olaraq ümumiləşdirib. Çünki bir faciə varsa, bir kədər varsa, dərd, qəm, qüssə, itki, fəlakət varsa, analar fəryad edir, ana qəlbi parçalanır, ana gözləri yaş axıdır. Şair də dərddən qəlbi od tutub yanan yer kürəsinin səsini ana naləsilə ümumiləşdirib. Bu kitaba da ilk ön sözünü istedadlı alim, filologiya üzrə elmlər doktoru Hüseyn Həşimli yazıb: “Şeriyyətin ülviyyəti”. Hörmət duyduğumuz istedadlı alim yazır: “...Vəli Qaraxan ədəbiyyata təsadüfən gəlməyib, yaradıcılıq, poeziya onun üçün ötəri həvəs deyil. Könüldə pərvəriş tapan, misra-misra cücərən söz onun qəlb həmdəmidir, sirdaşıdır, duyğularının təcəssümüdür. Ən önəmlisi də odur ki, bu duyğular, hisslər əksər hallarda ürəkdən qopub gəldiyinə görə əbədidir, diqqətçəkəndir” (Bax: H.Həşimli. Şeriyyətin ülviyyəti. s. 3 // V.Qaraxan. Yanır yer kürəsi ana naləsində. Bakı: Məktəb nəçriyyatı, 2007, 72 s.).
Onun həmin kitabda təqdim olunan şeirlərindəki təsirlilik Vəli Qaraxan imzasının təbindən, şairlik istedadından xəbər verirdi. Şeirlərindən birində qəlbimizdə bir məhəbbət ünvanı qazanmış Naxçıvanımız haqqında vəsfedici sözlərlə yazırdı:
Sevinc azadlığın, barı, bəhəri,
Güllər alqışlayır gələn səhəri.
Hüsnün gözəlliyin şanlı əsəri,
Vəsfinə acizdir dilim, Naxçıvan.
Demək olar, hər misra özündə ayrı bir məna yükünə malik olmaqla Naxçıvanın vəsfinə düzülüb. Hər misra bir məna yükü, ədəbi xidmət daşıyır. Bəndin son misrası mübaliğə nümunəsi olaraq Naxçıvanın hüsnü-gözəlliyinə bayraq qaldırır, onu tərənnüm edir. Belə məharət göstəricilərinə biz şairin sonrakı kitablarında toplanan şeirlərində də rast gəlirik.
Ümumiyyətlə, başqa naxçıvanlı şairlər kimi, Vəli Qaraxanın da əsərlərində başlıca mövzuları ana vətənin taleyi, quruculuq, inkişaf sayəsində qazandığı müasirlik, gözəllik, rifahlı günləri təşkil edir. Müdrik lider Heydər Əliyevin misilsiz liderlik fəaliyyəti, onun təkrarolunmaz, əzəmətli şəxsiyyəti, xalqın ona olan məhəbbəti onun yaradıcılığında da əhəmiyyətli yer tutur. Sonrakı sıralarda müxtəlif mövzular onun yaradıcılığını zənginləşdirir, oxucu könüllərinə yol tapır. Bu baxımdan Vəli Qaraxan yaradıcılığı üçün vəsf və tərənnüm əsasdır. Demək olar, onun yaradıcılığında əsas təsvir və təqdim üsulu vəsf və tərənnümdən ibarətdir. Bütün bu sözləri onun yeni kitabı haqqında da demək olar. Burda da müxtəlif mövzulu əsərlər toplanıb: ictimai mövzulu əsərlər var, yeri gəldikdə ictimai nöqsanları tənqid və ifaşa edir, lənətləyir, təbiət mövzulu şeirləri var, təbiətin səxavətini insanlara nümunə çəkib, sayğı tələb edir, fərdi insani duyğular, eşq, məhəbbət duyğulu şeirləri var, məhəbbətini, sevdasını tanıdır, duyğularını ortaya qoyur və s.
Şairin könül verib sevdiyi ilk ünvan Vətəndir – vətənin tarix, mədəniyyət və gözəllik yurdu olan Naxçıvan şəhəri, Naxçıvan ərazisi. Naxçıvan kiçik bir ərazi olsa da, onun insanının qəlbi çox böyükdür, bu qəlbə Böyük Vətən anlayışı sığıb. Şeirlərindən birində Naxçıvanı tərənnüm və vəsf edən şair öyünərək yazır:
Dəyişib hüsnü-camalı, bir cənnətdir Naxçıvanım,
Hürriyyət, həm xoşbəxtlik, məhəbbətdir Naxçıvanım.
Çinarlar gənc qızlartək gülümsəyir xoşbəxt-xoşbəxt,
Eşq oduna bir pərvanə, bir ülfətdir Naxçıvanım.
Rəhbərin büstünə bax, zirvəsi qar el dağıdır,
Gəlcək nəslə mayak, sədaqətdir Naxçıvanım.
...Qaraxan, səmasında zəvvarların izdihamı,
Məkkədir, Mədinədir, Ərəfatdır Naxçıvanım.
Qəzəl janrında yazılan şeirdə Naxçıvan haqqında duyğuların mükəmməl bir ifadəsini tapıb. Ən əsası, Naxçıvanı öz könlü, sevgisi, eləcə də vətəndaşları üçün Kəbə görən şair vətənə məhəbbəti iman, din səviyyəsində ümumiləşdirə, təqdim edə bilir. Vətəni sevmək imandandır deyiblər ha, şair də bu cəhətdən könüllərin sultanı olan Naxçıvanı vətənə məhəbbət dininin Kəbəsi olaraq qərar verir. Şairin “Bu şəhərin küçələri” adlı şeiri də haqqında bəhs olunan bu şeiri tamamlayaraq mükəmməl Naxçıvan obrazı yaratmış olur. O Naxçıvan ki:
Bu şəhərin küçələri
Hərəsi bir igid, qəhrəman adında.
Bu şəhərin küçələri
Qərq olub çiçəklərin gürşadında.
Bu şəhərin küçələri
Yüksəlişin, intibahın şaqraq gülüşü, sevinci.
Bu şəhərin küçələri
İstiqlalın şəfəqində parıldayan ağ inci.
Bu şəhərin küçələri
Azadlığın, hürriyyətin arzu-kamı,
Bu şəhərin küçələri
Zəfərlərin ehtişamı!
“Bu yer qədim oğuz eli”, “Naxçıvan”, “Mən burdan baxıram bütün aləmə” şeirləri bir-birlərini tamamlayaraq gözəlliyi və inkişafı ilə dillərə dastan olan Naxçıvanı vəsf edir, onun şəninə həsr olunan şeirlər kimi yadda qalır.
Kitabdakı “Qaçqın çadırları”, “Keçmə namərd körpüsündən”, “Göndər”, “Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə”, “Evində ermənilər tərəfindən qətlə yetirilən Zəhraya”, “Ələrim dilənçitək dil tökür” və b. şeirlər Azərbaycanın faciəvi taleyi, qan-qadalı günləri, taleyüklü ictimai məsələlərinə həsr olunub. Burada Xocalı soyqırımı, 20 Yanvar faciəsi, 90-cı illərin mürəkkəb olayları, erməni xəyanəti və vandalizmi, 2 yaşlı körpə Zəhra balanın qəddarlıqla qətli və b. kimi ürək göynədən hadisələr ayrı-ayrı şeirlərlə yaddaşlaşdırılıb.
Şairin bu kitabında həm də “Ana dilim” və “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributlarımıza həsr olunan şeirlərin yer alması məmnuniyyət doğurur, kitaba zənginlik, əlvanlıq və dəyər, qiymət qatır. Şair “Ana dilim” şeirində yazır:
Çıxdın tarixlərin çox sınağından,
Ümmanlar dolaşan qəhrəman dilim.
Oğuz yarpağından, Hun budağından
Aləmə bərq vurub sayrışan dilim.
Və yaxud “Azərbaycan bayrağı” şeirində:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Təsirli, ifadəli “Ana” şeirində anaya məhəbbət duyğuları ümumiləşdirilib. Şairin:
Neynirəm dərmanı, loğman, həkimi,
Kaş bircə əlinə dəyəydi əlim.
Yaman darıxmışam mən körpə kimi,
Ağlayım, sızlayım, qoynuna gəlim –
misraları öz ülvi duyğuları, zərif hisslərilə ana məhəbbətini ümumiləşdirərək təqdim edib.
Bu deyilənlərin əhatəsində ümid edirik ki, Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın növbəti kitabı geniş oxucu kütləsi tərəfindən razılıqla qarşılanacaq.Çap olunan bu kitabda da oxucular üçün oxunaqlı olan əsərlər çoxdur. Ən əsası bu kitabda artıq ömrünün ahıl, müdrik çağlarını yaşayan bir insanın səmimi duğularını əks etdirən çoxsaylı əsərlər toplanıb.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 812
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 10-06-2020 01:36 | Bölmə: Ədəbiyyat
Onun adını da, imzasını da çoxdan tanıyıram. O zamanlar fəal elm aləminə mən yenicə gəlmişdim (mən artıq 3 il idi ki, fəal elmi mühitdə çalışırdım – R.Q.), onun da ilk bədii əsəri işıq üzü görmüşdü, 2007-ci ildə: “Yanır yer kürəsi ana naləsində”. Yaxşı Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi tanınmaqla bərabər gözəl xasiyyəti, xüsusilə asta, mehriban və nəzakətli danışığı ilə də şəxsinə böyük hörmət qazandırmışdı. Belə demək olarsa, onda nə desən vardı: gözəl xasiyyət, insaniyyət, və eyni zamanda istedad. Bu cəhətdən ilk kitabı ilə yaratdığımız tanışlıq sonralar fəal oxucu-şair münasibətlərinə çevrildi. Əlbəttə, söhbət Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən biri olan Vəli Qaraxandan gedir. Adı da, imzası da çox qəribə, bir az da dəqiq desək, çox mənalı bir təsir buraxır. “Qaraxan” “böyük xan” deməkdir. “Vəli” də “vəkil, məsul şəxs” mənalarını verir. “Böyük xanın vəkili” anlamına gələn imza şairlik təbinə malik bu istedadlı şairin imzasını – yaradıcılıq yolunu, taleyini də müəyyənləşdirir. Bu yaxınlarda Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın yeni bir kitabı çapdan çıxıb. “Mən burdan baxıram bütün aləmə” adlı kitaba şairin son dövrlərdə qələmə aldığı yeni şeirləri toplanıb. Kitabın adı şairin böyük ustad sənətkar, Xalq şairi Məmməd Araz məktəbinə mənsubluğunu qətiyyətlə göstərir. Şair doğulub boya-başa çatdığı diyarı, bu kitabında tam mənası ilə əhatəli, bütün tərəflərilə əks etdirib: hər şeydən əvvəl bir Vətən torpağı, ana yurdu kimi, dövlətçiliyin keşiyində dayanan mübarizlər və liderlər yurdu kimi, yeniləşməyi və müasirliyi ilə dünyaya zəka qüdrətini nümayiş etdirən əsrarəngiz bir diyar kimi və s. Şeirlərdə Naxçıvan məhz bu kontekstdən vəsf və tərənnüm edilib. Naxçıvanda bir Günəş kimi doğulub dünyaya öz zəkası ilə işıq saçan ulu öndər Heydər Əliyevə və onun əzəmətinə şeirlər ön sıralarda yer alıb. Digər şeirlərində isə Naxçıvan bir gözəllik diyarı kimi vəsf olunmaqla bərabər müxtəlif məzmunda şair duyğuları yer alıb. Kitab Naxçıvanın “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində çap edilib. Qısaca məlumat verim ki, haqqında bəhs etdiyimiz Vəli Qaraxan 2 iyun 1955-ci ildə Naxçıvan rayonunun (o zaman belə olub, biz də o zamana uyğun belə yazdıq – R.Q.) Qaraxanbəyli kəndində dünyaya göz açıb. Adətən, bəzi imza sahibləri oxucu gözündə fərqli görünmək, yuxarı qalxmaq, yadda qalmaq üçün bəzi “sehirli” sözlərdən istifadə edib, “məşəqqətli həyat sürüb, acılardan keçib, tufanlar boğub, ailənin yükünü boynuna çəkib” və b. kimi əlavələrdən, ədəbi tərcümeyi-hal xüsusiləşmələrindən istifadə edirlər. Amma Vəli Qaraxan haqqında deyə bilərik ki, adi insanlardan biri kimi özünə xas həyat tərzi sürüb, sadə bir müəllim ömrü yaşayıb, təbi də gələndə də səs-küysüz, gurultusuz yazmağa çalışıb. 1990-cı il hadisələri Vəli Qaraxanın şeir təbinə qüvvət verib, onu bədii yaradıcılığa, poeziyaya sövq edib. 90-cı illərin fəal azadlıq mübarizəsi getdiyi, xain, mənfur (adamın dili də gəlmir onların adını çəkməyə - R.Q.) ermənilər Naxçıvanı təkləyib işğalın hədəfinə çevirdiyi, igid-igid oğlanlarımızın şəhid düşdüyü, əhalinin el birliyi ilə vətən uğrunda mücadiləyə qalxdığı o illərdə sinəsindən qopan sözləri Vəli Qaraxan da kağıza tökməyə sövqi-təbiilik hiss edib. O vaxt “Şəhidlər xiyabanı” adlı şeiri müsabiqədə yer tutub və beləcə, gənc şair Vəli Vəliyev poeziya sahəsində vüsətlə görünməyə başlayıb. İlk çap olunan kitabı “Yanır yer kürəsi ana naləsində” (2007) kitabı olub. Sonradn “İlahi, hifz eylə sən bu milləti” (2008), “Ədaləti axtarıram” (2017) adlı kitabları da nəşr olunaraq şairi geniş oxucu kütləsi içərisində tanıdıb. Həm də gözəl musiqi duyumu olan şair özünün və başqa müəlliflərin şeirlərinə musiqi də bəstələyib. “Sənsən xilaskarımız”, “Əbədiyyət yolçusu” (sözləri Vəli Qaraxanındır), “Hücum deyib atıl düşmən üstünə” (sözləri Səhlab Məmmədovundur) və b. məhz belə mahnılardandır. Vəli müəllim Azərbaycan və Naxçıvan Muxtar Respublika Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Vəli müəllim ilk kitabında ana nalələrini insan üçün, bəşər övladı üçün yurd, yuva olan yer kürəsinin səsi olaraq ümumiləşdirib. Çünki bir faciə varsa, bir kədər varsa, dərd, qəm, qüssə, itki, fəlakət varsa, analar fəryad edir, ana qəlbi parçalanır, ana gözləri yaş axıdır. Şair də dərddən qəlbi od tutub yanan yer kürəsinin səsini ana naləsilə ümumiləşdirib. Bu kitaba da ilk ön sözünü istedadlı alim, filologiya üzrə elmlər doktoru Hüseyn Həşimli yazıb: “Şeriyyətin ülviyyəti”. Hörmət duyduğumuz istedadlı alim yazır: “...Vəli Qaraxan ədəbiyyata təsadüfən gəlməyib, yaradıcılıq, poeziya onun üçün ötəri həvəs deyil. Könüldə pərvəriş tapan, misra-misra cücərən söz onun qəlb həmdəmidir, sirdaşıdır, duyğularının təcəssümüdür. Ən önəmlisi də odur ki, bu duyğular, hisslər əksər hallarda ürəkdən qopub gəldiyinə görə əbədidir, diqqətçəkəndir” (Bax: H.Həşimli. Şeriyyətin ülviyyəti. s. 3 // V.Qaraxan. Yanır yer kürəsi ana naləsində. Bakı: Məktəb nəçriyyatı, 2007, 72 s.).
Onun həmin kitabda təqdim olunan şeirlərindəki təsirlilik Vəli Qaraxan imzasının təbindən, şairlik istedadından xəbər verirdi. Şeirlərindən birində qəlbimizdə bir məhəbbət ünvanı qazanmış Naxçıvanımız haqqında vəsfedici sözlərlə yazırdı:
Sevinc azadlığın, barı, bəhəri,
Güllər alqışlayır gələn səhəri.
Hüsnün gözəlliyin şanlı əsəri,
Vəsfinə acizdir dilim, Naxçıvan.
Demək olar, hər misra özündə ayrı bir məna yükünə malik olmaqla Naxçıvanın vəsfinə düzülüb. Hər misra bir məna yükü, ədəbi xidmət daşıyır. Bəndin son misrası mübaliğə nümunəsi olaraq Naxçıvanın hüsnü-gözəlliyinə bayraq qaldırır, onu tərənnüm edir. Belə məharət göstəricilərinə biz şairin sonrakı kitablarında toplanan şeirlərində də rast gəlirik.
Ümumiyyətlə, başqa naxçıvanlı şairlər kimi, Vəli Qaraxanın da əsərlərində başlıca mövzuları ana vətənin taleyi, quruculuq, inkişaf sayəsində qazandığı müasirlik, gözəllik, rifahlı günləri təşkil edir. Müdrik lider Heydər Əliyevin misilsiz liderlik fəaliyyəti, onun təkrarolunmaz, əzəmətli şəxsiyyəti, xalqın ona olan məhəbbəti onun yaradıcılığında da əhəmiyyətli yer tutur. Sonrakı sıralarda müxtəlif mövzular onun yaradıcılığını zənginləşdirir, oxucu könüllərinə yol tapır. Bu baxımdan Vəli Qaraxan yaradıcılığı üçün vəsf və tərənnüm əsasdır. Demək olar, onun yaradıcılığında əsas təsvir və təqdim üsulu vəsf və tərənnümdən ibarətdir. Bütün bu sözləri onun yeni kitabı haqqında da demək olar. Burda da müxtəlif mövzulu əsərlər toplanıb: ictimai mövzulu əsərlər var, yeri gəldikdə ictimai nöqsanları tənqid və ifaşa edir, lənətləyir, təbiət mövzulu şeirləri var, təbiətin səxavətini insanlara nümunə çəkib, sayğı tələb edir, fərdi insani duyğular, eşq, məhəbbət duyğulu şeirləri var, məhəbbətini, sevdasını tanıdır, duyğularını ortaya qoyur və s.
Şairin könül verib sevdiyi ilk ünvan Vətəndir – vətənin tarix, mədəniyyət və gözəllik yurdu olan Naxçıvan şəhəri, Naxçıvan ərazisi. Naxçıvan kiçik bir ərazi olsa da, onun insanının qəlbi çox böyükdür, bu qəlbə Böyük Vətən anlayışı sığıb. Şeirlərindən birində Naxçıvanı tərənnüm və vəsf edən şair öyünərək yazır:
Dəyişib hüsnü-camalı, bir cənnətdir Naxçıvanım,
Hürriyyət, həm xoşbəxtlik, məhəbbətdir Naxçıvanım.
Çinarlar gənc qızlartək gülümsəyir xoşbəxt-xoşbəxt,
Eşq oduna bir pərvanə, bir ülfətdir Naxçıvanım.
Rəhbərin büstünə bax, zirvəsi qar el dağıdır,
Gəlcək nəslə mayak, sədaqətdir Naxçıvanım.
...Qaraxan, səmasında zəvvarların izdihamı,
Məkkədir, Mədinədir, Ərəfatdır Naxçıvanım.
Qəzəl janrında yazılan şeirdə Naxçıvan haqqında duyğuların mükəmməl bir ifadəsini tapıb. Ən əsası, Naxçıvanı öz könlü, sevgisi, eləcə də vətəndaşları üçün Kəbə görən şair vətənə məhəbbəti iman, din səviyyəsində ümumiləşdirə, təqdim edə bilir. Vətəni sevmək imandandır deyiblər ha, şair də bu cəhətdən könüllərin sultanı olan Naxçıvanı vətənə məhəbbət dininin Kəbəsi olaraq qərar verir. Şairin “Bu şəhərin küçələri” adlı şeiri də haqqında bəhs olunan bu şeiri tamamlayaraq mükəmməl Naxçıvan obrazı yaratmış olur. O Naxçıvan ki:
Bu şəhərin küçələri
Hərəsi bir igid, qəhrəman adında.
Bu şəhərin küçələri
Qərq olub çiçəklərin gürşadında.
Bu şəhərin küçələri
Yüksəlişin, intibahın şaqraq gülüşü, sevinci.
Bu şəhərin küçələri
İstiqlalın şəfəqində parıldayan ağ inci.
Bu şəhərin küçələri
Azadlığın, hürriyyətin arzu-kamı,
Bu şəhərin küçələri
Zəfərlərin ehtişamı!
“Bu yer qədim oğuz eli”, “Naxçıvan”, “Mən burdan baxıram bütün aləmə” şeirləri bir-birlərini tamamlayaraq gözəlliyi və inkişafı ilə dillərə dastan olan Naxçıvanı vəsf edir, onun şəninə həsr olunan şeirlər kimi yadda qalır.
Kitabdakı “Qaçqın çadırları”, “Keçmə namərd körpüsündən”, “Göndər”, “Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə”, “Evində ermənilər tərəfindən qətlə yetirilən Zəhraya”, “Ələrim dilənçitək dil tökür” və b. şeirlər Azərbaycanın faciəvi taleyi, qan-qadalı günləri, taleyüklü ictimai məsələlərinə həsr olunub. Burada Xocalı soyqırımı, 20 Yanvar faciəsi, 90-cı illərin mürəkkəb olayları, erməni xəyanəti və vandalizmi, 2 yaşlı körpə Zəhra balanın qəddarlıqla qətli və b. kimi ürək göynədən hadisələr ayrı-ayrı şeirlərlə yaddaşlaşdırılıb.
Şairin bu kitabında həm də “Ana dilim” və “Azərbaycan bayrağı” kimi milli dövlətçilik atributlarımıza həsr olunan şeirlərin yer alması məmnuniyyət doğurur, kitaba zənginlik, əlvanlıq və dəyər, qiymət qatır. Şair “Ana dilim” şeirində yazır:
Çıxdın tarixlərin çox sınağından,
Ümmanlar dolaşan qəhrəman dilim.
Oğuz yarpağından, Hun budağından
Aləmə bərq vurub sayrışan dilim.
Və yaxud “Azərbaycan bayrağı” şeirində:
Babaların öyüdüdür, nənələrin laylası,
Yurdu sevən məcnunların o sevdayi-Leylası.
Üzərində şəhidlərin daşa dönmüş həsrəti,
Qədim, şanlı tariximdir, əcdadımın qeyrəti
Azərbaycan bayrağı!
Təsirli, ifadəli “Ana” şeirində anaya məhəbbət duyğuları ümumiləşdirilib. Şairin:
Neynirəm dərmanı, loğman, həkimi,
Kaş bircə əlinə dəyəydi əlim.
Yaman darıxmışam mən körpə kimi,
Ağlayım, sızlayım, qoynuna gəlim –
misraları öz ülvi duyğuları, zərif hisslərilə ana məhəbbətini ümumiləşdirərək təqdim edib.
Bu deyilənlərin əhatəsində ümid edirik ki, Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı nümayəndələrindən olan Vəli Qaraxanın növbəti kitabı geniş oxucu kütləsi tərəfindən razılıqla qarşılanacaq.Çap olunan bu kitabda da oxucular üçün oxunaqlı olan əsərlər çoxdur. Ən əsası bu kitabda artıq ömrünün ahıl, müdrik çağlarını yaşayan bir insanın səmimi duğularını əks etdirən çoxsaylı əsərlər toplanıb.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 812
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV