23:00 / 20-07-2025
Sobyanin: "Moskvaya uçan daha 2 pilotsuz təyyarə məhv edilib"
21:40 / 20-07-2025
ABŞ 2016-cı il seçkilərinə müdaxilə ilə bağlı uydurma məlumatların sübutunu təqdim edəcək
21:36 / 20-07-2025
Qadınlara hücum edən yeniyetmə saxlanılıb
21:29 / 20-07-2025
5,1 bal gücündə zəlzələ baş verib
21:27 / 20-07-2025
Tarixçi Sidorov: "Tramp 50 günlük ultimatumu daha 50 gün uzada bilər"
21:23 / 20-07-2025
Tramp hindliləri idman komandalarının adlarına qaytarmağa çağırıb
21:18 / 20-07-2025
Sinqapurda keçirilən dünya çempionatında Çinin sinxron üzgüçülük komandası qızıl medal qazanıb
15:37 / 20-07-2025
"Spectator": Trampın Ukrayna ilə bağlı ultimatumu Putinə hədiyyə idi
15:25 / 20-07-2025
General Alaudinov LPR-də çeçen döyüşçünün iştirak etdiyi döyüşü pisləyib
15:22 / 20-07-2025
3 turistin axtarışı davam edir
15:21 / 20-07-2025
İDF HƏMAS-ın silahların hazırlanması üzrə rəhbərinin işdən çıxarılmasını elan edib
15:13 / 20-07-2025
Vüqar Rəhimzadə: "III Şuşa Qlobal Media Forumu yeni dövrün çağırışlarını Xankəndidən dünyaya çatdırır"
12:27 / 20-07-2025
"Teleqraf": Rusiyanın Trampın 50 günlük ultimatumuna cavabı qarşıdurma xarakteri daşıyırdı
12:24 / 20-07-2025
"Rar": Putin və Tramp Çində görüşərsə, ABŞ ultimatumlardan imtina edəcək
12:20 / 20-07-2025
Federasiya Şurası abituriyentlərdən pul qoparan saxta universitet saytları barədə xəbərdarlıq edib
12:16 / 20-07-2025
Almaniyanın xarici işlər naziri hesab edir ki, Kiyev Rusiya ilə münaqişədə uduzmur
08:57 / 20-07-2025
Bundesver general-mayoru Freydinq Rusiya aerodromlarına hücum etməyə çağırıb
08:54 / 20-07-2025
Rusiyalı Kopılov UFC 318-də braziliyalı Kostaya uduzub
08:51 / 20-07-2025
Ruslar uzun sürən maqnit qasırğasını hiss edəcəklər
08:49 / 20-07-2025
FHN: Altayda gölə düşən vertolyotun pilotu və sərnişini özləri çıxıb
08:45 / 20-07-2025
WSJ: ABŞ Ukraynanın müttəfiqlərinə "Patriot" Hava Hücumundan Müdafiə Sistemlərinə üstünlük vermək qərarına gəlib
08:42 / 20-07-2025
Tim Tszyu WBC titulu uğrunda döyüşdə Fundoraya texniki nokautla məğlub olub
08:40 / 20-07-2025
"Politico": Tramp hakimiyyətdə olduğu altı ay ərzində nəhayət dünya nizamını dəyişdi
22:56 / 19-07-2025
Sərxoş xəstə təcili yardım işçilərini döyüb
22:50 / 19-07-2025
TASS-dakı mənbə Rusiya-Ukrayna danışıqlarının tarixinin hələlik olmadığını bildirib
22:48 / 19-07-2025
"Evrensel": Trampın taktikası - Kiyev və Moskvaya təzyiqdir
22:19 / 19-07-2025
Müğənni Klava Koka "İntervision" musiqi yarışmasının ikinci səfiri oldu
22:15 / 19-07-2025
Rostov vilayətində baş vermiş insident səbəbindən 75 sərnişin qatarı gecikib
22:13 / 19-07-2025
Vyetnamda turist gəmisinin qəzaya uğraması nəticəsində 34 nəfər ölüb
22:05 / 19-07-2025
Çin Tibetdə dünyanın ən böyük su elektrik stansiyasının tikintisinə başlayıb
22:01 / 19-07-2025
Reper Ptaxa Mariya Zaxarova ilə trek yazıb
21:58 / 19-07-2025
Əliyev: "Bakı və İrəvan sülh müqaviləsi imzalamağa çox yaxındırlar"
21:55 / 19-07-2025
40 hektarlıq landşaft yanğını söndürülüb
21:50 / 19-07-2025
Zelenski: "Umerov Rusiyaya gələn həftə görüş keçirməyi təklif etdi"
21:29 / 19-07-2025
Amerikalı jurnalist Trampa əllərindəki qançırlar barədə məsləhət verib
18:23 / 19-07-2025
Tramp təkid edir ki, İranın üç nüvə obyekti ABŞ-ın zərbələri nəticəsində məhv edilib
18:18 / 19-07-2025
Məktəblilərin olduğu avtobus aşıb, ölən var
18:15 / 19-07-2025
Güləş üzrə Olimpiya çempionu Hitomi Obara 44 yaşında vəfat edib
18:11 / 19-07-2025
Moskva vilayətindəki Azərbaycan diasporunun rəhbəri təşkilatın ləğv olunduğunu elan edib
18:06 / 19-07-2025
ABŞ-da MRT aparatına vurulan adam ölüb
Saçlarında Üzeyir bəyin əllərinin sığalını yaşadan Südabə xanımla illər öncəsinin ağrılı söhbəti
Tarix: 07-05-2020 23:46 | Bölmə: Ədəbiyyat
Bu yazını çoxdan yazmalıydım. Axı, otuz ilə yaxındır tanıyırıq bir-birimizi. Sonbeşik qızı İradəylə ADU-nun (BDU-nun) jurnalistika fakültəsində bir yerdə oxumuşuq, I kursdan bacı kimi yaxın olmuşuq. Tələbə yoldaşlığından əlavə, qarabağlı olmağımız birləşdirmişdi bizi. Südabə xanım mənə qızı kimi, yoldaşıma kürəkəni kimi baxıb.Gözəl Südabə xanımı həyat dəfələrlə mat qoyub. 14 yaşı olmamış Şuşadan gəlin köçüb Bakıya. 15 yaşında ana olub. Nübarı Faiqə dünyaya göz açanda 1941-ci il idi. İkinci Dünya müharibəsi gedirdi. Ərini orduya çağırırlar. Gedir və bir daha geri qayıtmır. Qaynata-qaynanası yaxşı adamlar imişlər. Gəlinə şərait yaradırlar ki, yarımçıq qalmış orta təhsilini başa vursun. Sonra universitet təhsili alır. Bəxtiyar Vahabzadəylə, Səməd Vurğunun həyat yoldaşı Xavər xanımla, Süleyman Rüstəmin həyat yoldaşı Sayad xanımla bir qrupda oxuyur. Universitetdə çoxları Südabə xanımı qız uşağı bilib eşq elan edir, arxasıyca düşürlər. Uşaqla ailə qurmağı ağlına gətirməyən Südabəni Böyükkişi adlı gəncin də gözü tutur. Həmin Böyükkişi Əliyev ki, sonralar ticarət üzrə müxtəlif vəzifələrdə - Mərkəzi Komitədə, Nazirlər Sovetində şöbə müdiri, Bakı şəhər ticarət idarəsinin rəisi və s. çalışıb.
- Ailəli olmuşam, bir qızım da var, - Südabə xanım özündən uzaqlaşdırmaq istəyib cavan oğlanı.
- Hər şeyi bilirəm. Sənin qızın elə mənim qızımdır, - Böyükkişi cavab verir.
İkinci dəfə ailə həyatı qurur. Kəmalə və Bəsirə adlı iki qızları olur. Xoşbəxt ömür sürürlər. Doğrudan da, öz qızlarından ayırmır Faiqəni. Oxudur, gəlin köçürür (amma Faiqə yarımır. Əri Talıbxan müəllim çox erkən köçür həyatdan. Faiqə üç körpəsini özü böyütməli olur). Bəsirənin 10 yaşı olanda daha bir qızları gəlir dünyaya. İradə adlandırdıqları bu qız evin sonbeşiyi olur. Ömrün xoşbəxt günləri uzun çəkmir. İradənin 10 yaşı olanda atalarının qəfil ölümü sarsıdır hamını.
Südabə xanım universiteti bitirdikdən sonra Mədəni Maarif Komitəsinin mühazirə bürosunda işləyir. Sonra universitetdə işə girir. Jurnalistika fakültəsində qiyabi şöbədə məsləhət məntəqə müdiri olur. 40 ilə yaxın çalışır bu fakültədə. Bu illərdə əlindən gələni umandan əsirgəməyən xeyirxah bir insan kimi yaşayır ürəklərdə. Amma bu uzun illərdə onun “şinel”indən çıxan jurnalistlərin də heç birinin yadına düşməyib Südabə xanım. Təkcə hazırda fakültənin dosenti olan Mahmud Mahmudovdan başqa. Mahmud müəllimin “Azərbaycan qadını”nda dərc etdirdiyi “Ömrün illəri” yazısını ən əziz yadigar kimi, ən qiymətli bəxşiş kimi qoruyub saxlayır.
Ömrünün 80 iliylə ötən il vidalaşan Südabə xanım indi pensiyadadır. Xeyli vaxtdır nə görüşür, nə zəngləşirdik. Novruz bayramında zəng vurdum. Etibarsızlıqda qınadı məni. Haqlıydı. “Qızım” deyirdi axı mənə. Apreldə görüşdüm. Südabə xanım üçün ən dəhşətlisi ömrün qürubunda Şuşa həsrəti, Şuşasızlığıdır.
- Atışma başlayanda Şüşükənddən atılan ilk bomba bizim evə düşdü... İldə neçə dəfə getdiyimi deyə bilmərəm, amma yay tətili başlayandan sentyabradək Şuşada olardım. İndi düz 15 ildir... Şuşa həsrəti bizim nəsli vaxtsız qocaltdı, vaxtsız apardı.
Bu məqamlarda göz yaşları yanaqlarına yox, ürəyinə axırdı. İniltili ahlarla ürəyində fəryad edirdi. İfadəli baxışlarından, qüssəli gözlərindən aydın oxunur bu dərd. Qarabağlı xüsusiyyətlərindən əbədiləşmiş bir əlaməti də var - şirindillik. Şuşalı təbiətini səciyyələndirən bir xüsusiyyət - doğma şəhərin hər daşına, hər çiçəyinə dərin məhəbbət. Əlçatmayan keçmiş, geri qayıtmayan günlər, Qarabağın ürəyi, şah damarı Şuşa ürəyinin ən dərin guşəsində, göz yaddaşındadır.
Üzeyir bəylə bir dam altda yaşadıqları unudulmaz günlərdən əvvəllər də danışardı tez-tez. Amma illər sonra həmin söhbətlər başqa ovqatlar gətirdi mənə.
Budur, bütün zamanların dahisi olan Üzeyir bəylə yaxın olan bir xanımla həmsöhbətəm. Elə danışır, sanıram mən də o zamanın içindəyəm. Və Üzeyir bəyi öz gözlərimlə görürəm.
- 37-nin yayıydı. Avqust ayı idi. Yox, yox iyul ayı idi. Şuşada Zərgər Yemiş vardı (gülür). Bilirsən də Şuşada hərənin ləqəbi var axı. Gəlib atama dedi ki, Əsəd, evi heç kimə vermə, Üzeyir bəy bir azdan Şuşaya gələcək.
(Südabə xanım bu söhbəti mənə söyləyəndə 2007-ci ilin apreliydi. Bu yay həmin yayın tamamından 70 il keçəcək. Amma hər şeyi dəqiqliklə, aydınlığıyla xatırlamağa çalışırdı. 70 ildən sonra da Üzeyir bəyin Şuşaya avqustda yox, iyulda gəlməsi əhəmiyyətliydi onun üçün.)
Şuşada gözəl mülklər çox idi. Amma bizim mülkümüz çox baxarlı idi. Evimizin bir tərəfindən Cıdır düzü, bir tərəfindən isə Çaxmaq meşəsi aydın görünürdü. Zərgər Yemişin sözünə atam dedi: “Baş üstə!”
Həmin günün söhbətini xəfif təbəssümlə elə anır, sanki dünən eşitdiklərini söyləyir.
- Anam Üzeyir bəyə ayrılan otağa xalı-xalça döşədi, çarpayı qoydu. Bir neçə gün sonra Üzeyir bəy gəldi. O vaxta kimi adını eşitmişdik, üzünü görməmişdik. Uşaq idim də. Heç 11 yaşım da yox idi. Dəyirmi masasından çayı əskik olmurdu. Anam da doğasını, tənək dolmasını əskik etməzdi. Günün çoxunu işlərdi. Düşüb harasa gedəndə saçlarımızı sığallardı, əlində tutduğu qızılgül ləçəklərini burnumuza sıxardı. Üzeyir bəyi görmək bizə çox maraqlıydı. Amma bizə tapşırmışdılar ki, uzaqda oynayın, Üzeyir bəyə səs olmaz. Bir dəfə Üzeyir bəy düşüb harasa gedəndə biz hamımız evin qabağında oynayırdıq. Atam da yaxınlığımızda idi. Üzeyir bəy bizə baxıb atama dedi:
- Əsəd, uşaqlardan ver aparım Bakıya, oxusunlar.
Atam dedi:
- Üzeyir bəy, bunlardan oxuyan olmaz.
Bu günə kimi şirin Qarabağ ləhcəsini saxlaması bir yana, dediklərini Üzeyir bəyin səsiylə, ləhcəsiylə çatdırmağa çalışır.
- Atanız niyə belə dedi? Səsiniz yox idi, yoxsa oxutdurmaq istəmirdi?
- Nə bilim? Yəqin incəsənət adamı olmağımızı istəmirdi. Şuşalı olasan, səsin olmaya (xəfifcə gülümsəyir)?! Düz 19 gün qaldı bizdə. Şuşa yay aylarında ziyalı mərkəzinə dönərdi. Həmin günlərdə Üzeyir bəyə görə kimlər gəlmirdi bizə - Səməd Vurğun, Mehdixan Vəkilov, İsmayıl Eloğlu, Mirzə Xosrov Şuşalı... Bülbül pillələri quş kimi çıxırdı. Sonralar Bülbülü Opera teatrında at belində gördüm. Koroğlu ona çox yaraşırdı. Əsl Koroğluydu, boy-buxunuyla, səsinin əzəmətiylə... Həmin yay Zəhra bacım körpəydi. Yaman da ağlağandı. Bir dəfə dayanmadan ağlamağına Üzeyir bəy də gəldi.
- Ay Sona, bu uşaq niyə ağlayır, bəlkə acdır?
Uşaq, doğrudan da, ac imiş. Anam mannı bişirdi. Uşaq yeyib yatdı.
Üzeyir bəy Bakıya qayıdanda atama tapşırdı ki, Əsəd, evi heç kimə vermə. Baldızlarım gələcək. Onlar hədsiz arıqdırlar, görəndə qorxmayasınız.
(Bu məqamda Südabə xanım fikrini olduğu kimi çatdırmaq üçün yenə də Üzeyir bəyin səsiylə, Üzeyir bəyin avazıyla danışır).
Biz yeni qonaqlarımızı intizarla gözləyirdik. Nəhayət, gəldilər. Baldızları Fatma, Məryəm, baldızı uşaqları Nigar, Lalə, Reyhan, Pərviz ... Boylu-buxunlu, ətli-canlı baldızlarını görəndə bildik ki, Üzeyir bəy zarafat edirmiş.
Və Üzeyir bəy baldızlarından anama ağlağan bacım üçün xeyli mannı da alıb göndərmişdi.
***
Dünyanı dərk edəndən may sevinclər ayı olub mənə. Biri May səbrsizliklə gözlədiyimiz ən sevimli bayram. Beşi Mətbuat günü qeyd olunardı. Yeddisi Radio günü və rəfiqəm Nazilənin doğum günü. Doqquzu Qələbə günüylə bərabər mənim doğum günüm.
İllər sonra may təzadlar ayına döndü mənimçün. İlk öncə mayın on dördü bu ayı ağrıya döndərdi mənə. Atam dünyadan köçdü. Daha sonra bir ağrılı tarix də yarandı mayda. Mayın səkkizində Şuşa satqınlığın süqutuna məruz qaldı. Biz Şuşasız qaldıq.
Yenə illər sonra mayın on üçündə mənə əziz olan “Söz” doğuldu.
Nə etməli, onsuz da “Dünyanın üzü toy, astarı yasdır” (N.Həsənzadə).
İndi may ayını belə yaşayıram:
Mayın 8-də gah için-için, gah hönkürtüylə ağlayıb ürəyimi boşaldıram.
Mayın 9-da üzüm gülür. Ömrümün bir ilinin də başa çatdığını düşünürəm.
Mayın 13-də Şəkər Aslanın mənəvi yadıgarı, min bir əziyyətlə işıq üzü görən “Söz”ün doğum gününü qeyd edib sevinirəm.
Mayın 14-də mənimçün əbədiyaşar olan atamın vida gününü yaşayıram.
Hərdən rəfiqələrim deyirlər: “Əvvəllər şuşalı olduğunu bu qədər deməzdin. İndi tez-tez deyirsən”.
Cavab verirəm: “İndi hamımız qarabağlı olmalıyıq!”
Bu yazını məhz bu gün - mayın 8-də yazmalıymışam. Televiziya kanallarının ürəkparçalayan verilişləri haldan-hala salır adamı. Kadrlarda əbədiləşmiş Şuşa mənzərələri. Xoşbəxt günlər yaşayan şuşalılar, xarıbülbül. Digər kadrlarda xan qızı Natəvanın, Üzeyir bəyin, Bülbülün güllələnmiş heykəllərinin səssiz fəryadı. Bülbülün “Sənsiz”i gileydir, şikayətdir, haraydır sanki. Bu məqamda Üzeyir bəyin “Koroğlu”su Şuşanın dağlarında, düzənlərində “at oynatdı”. Az qala milyon dəfə dinlədiyim üvertura daha əzəmətli, daha möhtəşəm səsləndi. Həmişə məğrur səslənən Üzeyir musiqisi qəlbimə sərinlik gətirdi.
Bu məqamlarda ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin amiranə səsi:
“Bir qarış torpağımızı da düşmənə verən deyilik”.
Ulu öndərimizin layiqli davamçısı İlham Əliyevin qaçqınlarla Ramanadakı görüşündən kadr:
“Hazırlaşın, evlərinizə gedəcəksiniz!”
Allah eşitsin! Amin!
Biz də Şuşada görüşənədək, Südabə xanım. İnşallah!
***
P.S. Təəssüf ki, Şuşa həsrətinin vaxtsız qocaldıb vaxtsız apardıqlarından biri də Südabə xanım oldu. Yəqin ki, 82 yaşlı qadın üçün bu qədər vaysınmağın çoxlarına qəribə gələcək. Bəlkə də, haqlıdırlar. Axı, çoxlarına nəsib olmayan uzun ömür yaşadı. Şübhəsiz, şirini də oldu, acısı da. Amma ömrün sonlarında elə bir acı yaşadı … və o ağrıyla getdi. Son görüşümüzdə «Şuşada görüşənədək» desə də, vədinə xilaf çıxdı.
Onun dünyadan köçməsi bir insanın vəfatı deyil mənim üçün. Gedişi ilə kimləri aparmadı yaddaşında?! Kimləri yaşatmırdı yaddaşında?! Ən başlıcası, saçlarında əllərinin sığalını yaşatdığı Üzeyir bəyi…
Ümidsiz deyilik. Şuşanın qayıdacağı günün şahidi olacağıq.
O zaman bütün nigaran ruhlar kimi Südabə xanımın da ruhu sakitlik tapacaq.
Sevda Əlibəyli
Baxış sayı: 1 025
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-05-2020 23:46 | Bölmə: Ədəbiyyat
Bu yazını çoxdan yazmalıydım. Axı, otuz ilə yaxındır tanıyırıq bir-birimizi. Sonbeşik qızı İradəylə ADU-nun (BDU-nun) jurnalistika fakültəsində bir yerdə oxumuşuq, I kursdan bacı kimi yaxın olmuşuq. Tələbə yoldaşlığından əlavə, qarabağlı olmağımız birləşdirmişdi bizi. Südabə xanım mənə qızı kimi, yoldaşıma kürəkəni kimi baxıb.Gözəl Südabə xanımı həyat dəfələrlə mat qoyub. 14 yaşı olmamış Şuşadan gəlin köçüb Bakıya. 15 yaşında ana olub. Nübarı Faiqə dünyaya göz açanda 1941-ci il idi. İkinci Dünya müharibəsi gedirdi. Ərini orduya çağırırlar. Gedir və bir daha geri qayıtmır. Qaynata-qaynanası yaxşı adamlar imişlər. Gəlinə şərait yaradırlar ki, yarımçıq qalmış orta təhsilini başa vursun. Sonra universitet təhsili alır. Bəxtiyar Vahabzadəylə, Səməd Vurğunun həyat yoldaşı Xavər xanımla, Süleyman Rüstəmin həyat yoldaşı Sayad xanımla bir qrupda oxuyur. Universitetdə çoxları Südabə xanımı qız uşağı bilib eşq elan edir, arxasıyca düşürlər. Uşaqla ailə qurmağı ağlına gətirməyən Südabəni Böyükkişi adlı gəncin də gözü tutur. Həmin Böyükkişi Əliyev ki, sonralar ticarət üzrə müxtəlif vəzifələrdə - Mərkəzi Komitədə, Nazirlər Sovetində şöbə müdiri, Bakı şəhər ticarət idarəsinin rəisi və s. çalışıb.
- Ailəli olmuşam, bir qızım da var, - Südabə xanım özündən uzaqlaşdırmaq istəyib cavan oğlanı.
- Hər şeyi bilirəm. Sənin qızın elə mənim qızımdır, - Böyükkişi cavab verir.
İkinci dəfə ailə həyatı qurur. Kəmalə və Bəsirə adlı iki qızları olur. Xoşbəxt ömür sürürlər. Doğrudan da, öz qızlarından ayırmır Faiqəni. Oxudur, gəlin köçürür (amma Faiqə yarımır. Əri Talıbxan müəllim çox erkən köçür həyatdan. Faiqə üç körpəsini özü böyütməli olur). Bəsirənin 10 yaşı olanda daha bir qızları gəlir dünyaya. İradə adlandırdıqları bu qız evin sonbeşiyi olur. Ömrün xoşbəxt günləri uzun çəkmir. İradənin 10 yaşı olanda atalarının qəfil ölümü sarsıdır hamını.
Südabə xanım universiteti bitirdikdən sonra Mədəni Maarif Komitəsinin mühazirə bürosunda işləyir. Sonra universitetdə işə girir. Jurnalistika fakültəsində qiyabi şöbədə məsləhət məntəqə müdiri olur. 40 ilə yaxın çalışır bu fakültədə. Bu illərdə əlindən gələni umandan əsirgəməyən xeyirxah bir insan kimi yaşayır ürəklərdə. Amma bu uzun illərdə onun “şinel”indən çıxan jurnalistlərin də heç birinin yadına düşməyib Südabə xanım. Təkcə hazırda fakültənin dosenti olan Mahmud Mahmudovdan başqa. Mahmud müəllimin “Azərbaycan qadını”nda dərc etdirdiyi “Ömrün illəri” yazısını ən əziz yadigar kimi, ən qiymətli bəxşiş kimi qoruyub saxlayır.
Ömrünün 80 iliylə ötən il vidalaşan Südabə xanım indi pensiyadadır. Xeyli vaxtdır nə görüşür, nə zəngləşirdik. Novruz bayramında zəng vurdum. Etibarsızlıqda qınadı məni. Haqlıydı. “Qızım” deyirdi axı mənə. Apreldə görüşdüm. Südabə xanım üçün ən dəhşətlisi ömrün qürubunda Şuşa həsrəti, Şuşasızlığıdır.
- Atışma başlayanda Şüşükənddən atılan ilk bomba bizim evə düşdü... İldə neçə dəfə getdiyimi deyə bilmərəm, amma yay tətili başlayandan sentyabradək Şuşada olardım. İndi düz 15 ildir... Şuşa həsrəti bizim nəsli vaxtsız qocaltdı, vaxtsız apardı.
Bu məqamlarda göz yaşları yanaqlarına yox, ürəyinə axırdı. İniltili ahlarla ürəyində fəryad edirdi. İfadəli baxışlarından, qüssəli gözlərindən aydın oxunur bu dərd. Qarabağlı xüsusiyyətlərindən əbədiləşmiş bir əlaməti də var - şirindillik. Şuşalı təbiətini səciyyələndirən bir xüsusiyyət - doğma şəhərin hər daşına, hər çiçəyinə dərin məhəbbət. Əlçatmayan keçmiş, geri qayıtmayan günlər, Qarabağın ürəyi, şah damarı Şuşa ürəyinin ən dərin guşəsində, göz yaddaşındadır.
Üzeyir bəylə bir dam altda yaşadıqları unudulmaz günlərdən əvvəllər də danışardı tez-tez. Amma illər sonra həmin söhbətlər başqa ovqatlar gətirdi mənə.
Budur, bütün zamanların dahisi olan Üzeyir bəylə yaxın olan bir xanımla həmsöhbətəm. Elə danışır, sanıram mən də o zamanın içindəyəm. Və Üzeyir bəyi öz gözlərimlə görürəm.
- 37-nin yayıydı. Avqust ayı idi. Yox, yox iyul ayı idi. Şuşada Zərgər Yemiş vardı (gülür). Bilirsən də Şuşada hərənin ləqəbi var axı. Gəlib atama dedi ki, Əsəd, evi heç kimə vermə, Üzeyir bəy bir azdan Şuşaya gələcək.
(Südabə xanım bu söhbəti mənə söyləyəndə 2007-ci ilin apreliydi. Bu yay həmin yayın tamamından 70 il keçəcək. Amma hər şeyi dəqiqliklə, aydınlığıyla xatırlamağa çalışırdı. 70 ildən sonra da Üzeyir bəyin Şuşaya avqustda yox, iyulda gəlməsi əhəmiyyətliydi onun üçün.)
Şuşada gözəl mülklər çox idi. Amma bizim mülkümüz çox baxarlı idi. Evimizin bir tərəfindən Cıdır düzü, bir tərəfindən isə Çaxmaq meşəsi aydın görünürdü. Zərgər Yemişin sözünə atam dedi: “Baş üstə!”
Həmin günün söhbətini xəfif təbəssümlə elə anır, sanki dünən eşitdiklərini söyləyir.
- Anam Üzeyir bəyə ayrılan otağa xalı-xalça döşədi, çarpayı qoydu. Bir neçə gün sonra Üzeyir bəy gəldi. O vaxta kimi adını eşitmişdik, üzünü görməmişdik. Uşaq idim də. Heç 11 yaşım da yox idi. Dəyirmi masasından çayı əskik olmurdu. Anam da doğasını, tənək dolmasını əskik etməzdi. Günün çoxunu işlərdi. Düşüb harasa gedəndə saçlarımızı sığallardı, əlində tutduğu qızılgül ləçəklərini burnumuza sıxardı. Üzeyir bəyi görmək bizə çox maraqlıydı. Amma bizə tapşırmışdılar ki, uzaqda oynayın, Üzeyir bəyə səs olmaz. Bir dəfə Üzeyir bəy düşüb harasa gedəndə biz hamımız evin qabağında oynayırdıq. Atam da yaxınlığımızda idi. Üzeyir bəy bizə baxıb atama dedi:
- Əsəd, uşaqlardan ver aparım Bakıya, oxusunlar.
Atam dedi:
- Üzeyir bəy, bunlardan oxuyan olmaz.
Bu günə kimi şirin Qarabağ ləhcəsini saxlaması bir yana, dediklərini Üzeyir bəyin səsiylə, ləhcəsiylə çatdırmağa çalışır.
- Atanız niyə belə dedi? Səsiniz yox idi, yoxsa oxutdurmaq istəmirdi?
- Nə bilim? Yəqin incəsənət adamı olmağımızı istəmirdi. Şuşalı olasan, səsin olmaya (xəfifcə gülümsəyir)?! Düz 19 gün qaldı bizdə. Şuşa yay aylarında ziyalı mərkəzinə dönərdi. Həmin günlərdə Üzeyir bəyə görə kimlər gəlmirdi bizə - Səməd Vurğun, Mehdixan Vəkilov, İsmayıl Eloğlu, Mirzə Xosrov Şuşalı... Bülbül pillələri quş kimi çıxırdı. Sonralar Bülbülü Opera teatrında at belində gördüm. Koroğlu ona çox yaraşırdı. Əsl Koroğluydu, boy-buxunuyla, səsinin əzəmətiylə... Həmin yay Zəhra bacım körpəydi. Yaman da ağlağandı. Bir dəfə dayanmadan ağlamağına Üzeyir bəy də gəldi.
- Ay Sona, bu uşaq niyə ağlayır, bəlkə acdır?
Uşaq, doğrudan da, ac imiş. Anam mannı bişirdi. Uşaq yeyib yatdı.
Üzeyir bəy Bakıya qayıdanda atama tapşırdı ki, Əsəd, evi heç kimə vermə. Baldızlarım gələcək. Onlar hədsiz arıqdırlar, görəndə qorxmayasınız.
(Bu məqamda Südabə xanım fikrini olduğu kimi çatdırmaq üçün yenə də Üzeyir bəyin səsiylə, Üzeyir bəyin avazıyla danışır).
Biz yeni qonaqlarımızı intizarla gözləyirdik. Nəhayət, gəldilər. Baldızları Fatma, Məryəm, baldızı uşaqları Nigar, Lalə, Reyhan, Pərviz ... Boylu-buxunlu, ətli-canlı baldızlarını görəndə bildik ki, Üzeyir bəy zarafat edirmiş.
Və Üzeyir bəy baldızlarından anama ağlağan bacım üçün xeyli mannı da alıb göndərmişdi.
***
Dünyanı dərk edəndən may sevinclər ayı olub mənə. Biri May səbrsizliklə gözlədiyimiz ən sevimli bayram. Beşi Mətbuat günü qeyd olunardı. Yeddisi Radio günü və rəfiqəm Nazilənin doğum günü. Doqquzu Qələbə günüylə bərabər mənim doğum günüm.
İllər sonra may təzadlar ayına döndü mənimçün. İlk öncə mayın on dördü bu ayı ağrıya döndərdi mənə. Atam dünyadan köçdü. Daha sonra bir ağrılı tarix də yarandı mayda. Mayın səkkizində Şuşa satqınlığın süqutuna məruz qaldı. Biz Şuşasız qaldıq.
Yenə illər sonra mayın on üçündə mənə əziz olan “Söz” doğuldu.
Nə etməli, onsuz da “Dünyanın üzü toy, astarı yasdır” (N.Həsənzadə).
İndi may ayını belə yaşayıram:
Mayın 8-də gah için-için, gah hönkürtüylə ağlayıb ürəyimi boşaldıram.
Mayın 9-da üzüm gülür. Ömrümün bir ilinin də başa çatdığını düşünürəm.
Mayın 13-də Şəkər Aslanın mənəvi yadıgarı, min bir əziyyətlə işıq üzü görən “Söz”ün doğum gününü qeyd edib sevinirəm.
Mayın 14-də mənimçün əbədiyaşar olan atamın vida gününü yaşayıram.
Hərdən rəfiqələrim deyirlər: “Əvvəllər şuşalı olduğunu bu qədər deməzdin. İndi tez-tez deyirsən”.
Cavab verirəm: “İndi hamımız qarabağlı olmalıyıq!”
Bu yazını məhz bu gün - mayın 8-də yazmalıymışam. Televiziya kanallarının ürəkparçalayan verilişləri haldan-hala salır adamı. Kadrlarda əbədiləşmiş Şuşa mənzərələri. Xoşbəxt günlər yaşayan şuşalılar, xarıbülbül. Digər kadrlarda xan qızı Natəvanın, Üzeyir bəyin, Bülbülün güllələnmiş heykəllərinin səssiz fəryadı. Bülbülün “Sənsiz”i gileydir, şikayətdir, haraydır sanki. Bu məqamda Üzeyir bəyin “Koroğlu”su Şuşanın dağlarında, düzənlərində “at oynatdı”. Az qala milyon dəfə dinlədiyim üvertura daha əzəmətli, daha möhtəşəm səsləndi. Həmişə məğrur səslənən Üzeyir musiqisi qəlbimə sərinlik gətirdi.
Bu məqamlarda ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin amiranə səsi:
“Bir qarış torpağımızı da düşmənə verən deyilik”.
Ulu öndərimizin layiqli davamçısı İlham Əliyevin qaçqınlarla Ramanadakı görüşündən kadr:
“Hazırlaşın, evlərinizə gedəcəksiniz!”
Allah eşitsin! Amin!
Biz də Şuşada görüşənədək, Südabə xanım. İnşallah!
***
P.S. Təəssüf ki, Şuşa həsrətinin vaxtsız qocaldıb vaxtsız apardıqlarından biri də Südabə xanım oldu. Yəqin ki, 82 yaşlı qadın üçün bu qədər vaysınmağın çoxlarına qəribə gələcək. Bəlkə də, haqlıdırlar. Axı, çoxlarına nəsib olmayan uzun ömür yaşadı. Şübhəsiz, şirini də oldu, acısı da. Amma ömrün sonlarında elə bir acı yaşadı … və o ağrıyla getdi. Son görüşümüzdə «Şuşada görüşənədək» desə də, vədinə xilaf çıxdı.
Onun dünyadan köçməsi bir insanın vəfatı deyil mənim üçün. Gedişi ilə kimləri aparmadı yaddaşında?! Kimləri yaşatmırdı yaddaşında?! Ən başlıcası, saçlarında əllərinin sığalını yaşatdığı Üzeyir bəyi…
Ümidsiz deyilik. Şuşanın qayıdacağı günün şahidi olacağıq.
O zaman bütün nigaran ruhlar kimi Südabə xanımın da ruhu sakitlik tapacaq.
Sevda Əlibəyli
Baxış sayı: 1 025
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-07-2025, 08:33
Lev Tolstoyun şəxsi əşyaları ilk dəfə Saxalində təqdim olunacaq
15-06-2025, 20:02
Sumqayıtda şairə-jurnalist İlhamə Məhəmmədqızının 55 illik yubileyi qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
11-06-2025, 11:03
38 yaşlı şairə vəfat edib
3-06-2025, 07:39
DƏYƏRLİ ŞAİRİN YENİ SÖZ SOVQATI- TARİYEL ABBASLI
31-05-2025, 16:06
Sumqayıtda şair Rafiq Yusifoğlunun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi bədii gecə keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
31-05-2025, 15:15
Ukraynada ABŞ yazıçısının 30 min kitabı rus mafiyasını “romantikləşdirdiyinə” görə məhv edilib
17-05-2025, 18:21
Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Sumqayıtda-Kitab təqdimatı və mükafatlandırma-VİDEO+FOTOLAR
9-05-2025, 10:00
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
8-05-2025, 23:12
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2025, 10:44
Sumqayıt şəhərində Güləmail Muradın "Beş Ulduz" adlı kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-05-2025, 10:58
ŞAHLAR GÖYTÜRKÜN ALİM – ŞAİR– VƏTƏNDAŞ MİSSİYASI-Vüqar Əhməd
18-04-2025, 00:01
Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ
16-04-2025, 23:50
Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!
16-04-2025, 22:31
Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib
9-04-2025, 09:10
Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb