23:05 / 23-11-2024
İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Suriya ilə Livan sərhədindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsini vurub
22:44 / 23-11-2024
COP29-da İtki və Zərər Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən qərar qəbul olunub
22:39 / 23-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
21:57 / 23-11-2024
"Bloomberg": Mask yenə planetin ən zəngin adamıdır
21:36 / 23-11-2024
Milli Məclisin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupu bəyanat yayıb
21:30 / 23-11-2024
Xumar Qədimovanın yeni “Ay”ı... - Video
21:26 / 23-11-2024
Litvada 2,5 mindən çox NATO əsgəri yerləşdirilib
21:17 / 23-11-2024
Karine Jean-Pierre G20 sammitində rusiyalı jurnalistlərin suallarını cavablandırmaqdan imtina edib
20:59 / 23-11-2024
"Yle": Finnair pilotların tətili səbəbindən təxminən 300 uçuşu ləğv etdi
20:54 / 23-11-2024
Zalujnı hesab edir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri 2027-ci ildə cəbhəni yarıb keçəcək
20:46 / 23-11-2024
Qaz partlayışı nəticəsində bir nəfər xəsarət alıb
20:43 / 23-11-2024
Putin miqrantların sənədlərinin saxtalaşdırılmasına görə 60 milyon rubla qədər cərimələr haqqında qanun imzalayıb
20:34 / 23-11-2024
Fransanın xarici işlər naziri Borro: "Ukraynanın Rusiya Federasiyasına SCALP raketləri atmaq hüququ var"
20:28 / 23-11-2024
HƏMAS bildirir ki, Qəzzanın şimalında israilli girov ölüb
20:23 / 23-11-2024
Zaxarova: "Paris Kiyevi dəstəkləmir, amma bitirir"
20:20 / 23-11-2024
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
20:17 / 23-11-2024
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
20:11 / 23-11-2024
Bir qrup şəxs təltif olundu - Siyahı
20:07 / 23-11-2024
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
19:59 / 23-11-2024
Yüksək vəzifəyə təyin edilən Xəyyam Məmmədov kimdir?
14:26 / 23-11-2024
Şeyx Portuqaliyaya gedir
14:20 / 23-11-2024
Rusiyanın Qırğızıstandakı səfiri əmək miqrasiyası məsələsini kəskin, lakin çox vacib adlandırıb
14:16 / 23-11-2024
Abxaziya İttifaq dövlətinin vahid valyutasının sınaqdan keçirilməsini təklif edib
14:13 / 23-11-2024
"Yabloko" Şlosberqin saxlanmasının səbəbini açıqlayıb
14:08 / 23-11-2024
Peskov: "Qərbdə söz azadlığı yoxdur, son illərin hadisələri bunu göstərir"
14:03 / 23-11-2024
Ovçu silahını boşaldarkən ovçuya atəş açıb
13:57 / 23-11-2024
Həkimlər bir yeniyetmənin sidik kisəsindən 46 maqnit top çıxarıblar
13:52 / 23-11-2024
"Qazprombank" UnionPay kartlarının Türkiyədə qəbulu dayandırılıb
13:46 / 23-11-2024
Bastrıkin qızın döyülməsindən sonra cinayət işinin açılmasını əmr edib
13:40 / 23-11-2024
Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti 15 min nəfərlik kampus tikəcək
13:37 / 23-11-2024
"Bloomberg": Avropa növbəti enerji böhranı ilə üz-üzədir, qazın qiyməti 45% artıb
13:02 / 23-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat bu səfirlikdə işləyir - Bakıya gətirildi
12:58 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ oldu
22:33 / 22-11-2024
Prezidentdən nazirlə bağlı - Sərəncam
22:20 / 22-11-2024
İsrailli nazir Bakıda Aqarunovun məzarını ziyarət etdi - Fotolar
21:58 / 22-11-2024
Laosda 6 turist metanoldan zəhərlənib
21:26 / 22-11-2024
Putin: "Oreşnik zərbəsinin təsiri strateji silahla müqayisə oluna bilər"
21:01 / 22-11-2024
Zaxarova amerikalı senatorun Hollandiyanı işğal etmək çağırışına cavab verib
20:44 / 22-11-2024
Livanın cənubundakı UNIFIL bazasına raket zərbələri endirilib, nəticədə dörd italyan sülhməramlısı yaralanıb
KAMAL CAMALOV DƏYƏRLİ TƏDQİQAT ƏSƏRLƏRİ İLƏ MÜASİR PEDAQOGİKA ELMİNİN APARICI SİMALARINDAN BİRİNƏ ÇEVRİLƏN TƏDQİATÇI ALİMDİR-FƏRAHİM SADIQOV
Tarix: 18-03-2021 01:54 | Bölmə: Ədəbiyyat
Gənc tədqiqatçı, pedaqogika elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, Azərbaycan Respublikası Təhsil Şurasının üzvü, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü və siyasi xadim Kamal Camalovun “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaiti haqqında bir oxucu kimi qısa qeydlərimi demək istəyirəm. Niyə? Birincisi, ona görə ki, tədqiqatçılıq qabiliyyətinə və uğurlu gələcəyinə inandığım Kamal Camalovun mollanəsrəddinçilərin ailə və övlad tərbiyəsinə, yeni dərs üsuluna (dərsi-üsuli cədidə), təhsillənmədə cinsi münasibətlərin tənzimlənməsinə, bir sözlə mollanəsrəddinçi maarifçilərin pedaqoji görüşlərinə dair doktorluq dissertasiyası yazmasını və müdafiəyə hazırlaşmasını yaxşı bilirdim. Onu da bilirdim ki, Kamal Camalov bu vaxta qədər maarifçi mollanəsrəddinçilərlə bağlı heç kəsin toxunmadığı, bəlkə də toxuna bilmədiyi məsələləri layiqli şəkildə araşdırmış, çox dəyərli fundamental elmi-tədqiqat əsəri yazmışdır. İkincisi, həmin məsələlərin şərhində mollanəsrəddinçilərin bir çox problemləri əhatə etməsi, xüsusilə Azərbaycan xalq pedaqogikası materiallarına uşaqların təlimi, təhsili və milli tərbiyəsi baxımından yanaşmaları faktlarının Kamal Camalov tərəfindən ilk olaraq aşkara çıxarması məni çox maraqlandırırdı. Üçüncüsü, dəyərli tədqiqat əsərlərinin təqdir olunmasını şərəfli iş hesab etdiyim üçün əsər haqqında fikirlərimi aşağıdakı kimi ipə-sapa düzməyə başladım.
Bu dəyərli əsər haqqında danışarkən öncə onu qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan xalqının çoxəsrlik tarixi boyunca gənc nəslin tərbiyəsi ilə bağlı zəngin pedaqoji fikirlər toplanmışdır.Bu mənəvi-əxlaqi və pedaqoji sərvətləri öyrənmək, onları pedaqoji təfəkkürün süzgəcindən keçirib müasir gəncliyin tərbiyəsində istifadə etmək, məktəb təcrübəsinə gətirmək tədqiqatçı alimlərimizi həmişə düşündürmüşdür.Bu baxımdan, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, pedaqogika elmləri doktoru Kamal Camalovun “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaiti xüsusi maraq doğurur. Dərs vəsaiti mollanəsrəddinçilər kimi (Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Ömər Faiq Nemanzadə, Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev, Salman Mümtaz, Məmməd Səid Ordubadi, Əliqulu Qəmküsar, Qurbanəli Şərifzadə, Mirzə Məhəmməd (Hatif) Axundov, Əli Razi Şəmsizadə, Üzeyir Hacıbəyov, Mirzə Əli Möcüz və b.) görkəmli şəxsiyyətlərin pedaqoji ideyalarının və ya görüşlərinin araşdırılmasına həsr olunmaqla yanaşı, həm də pedaqoji fikir tariximizin indiyə qədər boş qalan bir hissəsini doldurmağa və beləliklə zənginləşdirməyə xidmət edir. Mollanəsrəddinçilərin ümumi təhsil, məktəb, təlim məsələləri, ana dilinin tədrisi, müəllim-tərbiyəçi şəxsiyyəti ilə bağlı fikirləri təhlil predmetinə çevrilir.Mollanəsrəddinçilərin nəzəri irsindəki ideyalar elmi pedaqoji aspektdən təhlil olunur.Bu zaman alimin elmə gətirdiyi yeniliklər diqqəti cəlb edir.Kitabda Kamal Camalovun birinci yeniliyi maarifçi mollanəsrəddinçilərin ana dilinin tədrisi uğrunda apardıqları mübarizə modelini yaratması və onun pedaqoji fikir tariximizi zənginləşdirən dəyərli faktlar sistemi kimi işləməsidir. Kitabda ikinci yenilik nadanlıq, avamlıq, dindarlıq mühitində maarifçi mollanəsrəddinçilərin mütərəqqi məktəb təhsilinin qurulması uğrunda apardıqları mübarizənin fonunda onların səmərəli fəaliyyətlərinin elmi-pedaqoji kontekstdə işlənməsi və sistem halında verilməsidir. Üçüncü yenilik mollanəsrəddinçi maarifçilərin yeni insan tərbiyəsinə, müasir təhsil quruculuğuna xidmət edəcək mütərəqqi ruhlu, milli və ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanan bilik, bacarıq və vərdişlər sistemini yetişən nəslə çatdırmağa qadir olan müəllim korpusunun yaradılması uğrunda fəaliyyətlərin elmi, pedaqoji məzmunu ilə bağlı dəyərli fikirlərinin toplanaraq ümumiləşdirilməsindən ibarətdir.
Tədqiqatın dördüncü yeniliyi Azərbaycan xalq pedaqogikası materialları ilə bağlı bu vaxta qədər deyilməyənlərin mollanəsrəddinçilərin timsalında qruplaşdırılaraq sistem halında kitabda verilməsidir.
Yeri gəlmişkən demək lazımdır ki, Azərbaycan xalq pedaqogikası ilə bağlı ölkəmizdə ilk tədqiqatları professor Əliheydər Həşimov aparmış və ilk milli etnopedaqogikamızı yaratmışdır.Lakin ondan sonra etnopedaqogika sahəsində tədqiqat aparanların demək olar ki, hamısı Əliheydər Həşimova istinad etmişlər.Naxçıvan Muxtar Respublikasında etnopedaqogika ilə bağlı tədqiqat aparan tədqiqatçılar da var. Məsələn İsmayıl Əliyev etnopedaqogika sahəsində bir qədər geniş tədqiqat aparsa da yalnız Ə.Həşimovun dediklərindən kənara çıxa bilməmiş və Naxçıvan etnopedaqogikası barədə söhbət açmamış, ya da deyilənləri təkrar etmişdir.
Kamal Camalov tərəfindən mollanəsrəddinçi maarifçilərin yaradıcılığındakı etnopedaqoji materialların sırf milli təlim, məktəb təhsili, ailə və övlad tərbiyəsi, xüsusilə cinsi tərbiyə ilə bağlı olan nümunələrinin toplanılaraq araşdırılması və xalqın maarifləndirilməsi naminə təhlilə cəlb edilməsi isə daha samballı elmi yeniliklər kimi dəyərləndirilməlidir.
Elmi yeniliklərlə zəngin olan bu kitabın fəsillərini nəzərdən keçirdikcə həmin yenilikləri özündə səciyyələndirən dəyərli faktlarla daha yaxından tanış olmaq mümkündür.
“Ana dilinin tədrisi uğrunda mollanəsrəddinçilərin rolu və fəaliyyəti” adlanan birinci fəsildə tədqiqatçı-alim Kamal Camalov haqlı olaraq mollanəsrəddinçilərin sevimli ana dilinin saflaşdırılması naminə ana dilinin millivəmütərəqqi ruhda tədrisi barədəki fikirlərini mədəni inqilabın ən başlıca tərkib hissəsi kimi vermişdir. Bu mədəni inqilabı mollanəsrəddinçilərin milli məfkurəsinin məhsulu kimi təqdim etməsini müəllifin ən uğurlu tapıntılarından hesab etmək olar.Çünki mollanəsrəddinçilərin pedaqoji ideyalarının və maarifçilik görüşlərinin əsas leytmotivini təlimin ana dilində aparılması, ana dilində dərsliklərin hazırlanması, milli dilə münasibət məsələsi təşkil etmişdir.Fikrimizcə, Kamal Camalov mollanəsrəddinçilərin yaradıcılığında ana dilinin gözəlliklərini, üstünlüklərini, milli səmərəli tədrisinin əhəmiyyəti haqqındakı ideyalarının əsil ruhunu tuta bilmiş, bu ideyaların bu gün də istifadə üçün aktual olduğunu elmi dəlillərlə sübut edə bilmişdir.Tədqiqatçı mollanəsrəddinçilərin təlimi ana dilində aparmaq, dərslik və dərs vəsaitləri hazırlamaq, proqramlar tərtib etmək kimi fikirlərini təqdir etmiş və Azərbaycan dili təlimi uğrunda mətbuatın yaranmasını şərtləndirən ictimai-mədəni şəraiti səciyyələndirmişdir.
Maraqlı cəhət odur ki, mollanəsrəddinçilərin təlim, tərbiyə, təhsil və məktəblə bağlı ideyaları dövrün pedaqoji hərəkatından ayrılıqda deyil, onunla vəhdətdə verilir, dövrün ictimai-siyasi hadisələri fonunda səciyyələndirilir.Mollanəsrəddinçilərin fikirləri sadəcə təsvir olunmur, təhlil olunur, ümumiləşdirilir.Məsələn; Kamal müəllim mollanəsrəddinçilərin müəllimlə bağlı fikirlərini konkret olaraq iyirmi müddəada şərh edir. Bunlardan bir neçəsinə nəzər salaq: müəllim məktəbdə və ümumiyyətlə, maarif sahəsində ən mühüm sima olmalıdır; müəllimin əqidəsi – uşağın əqidəsinin təşəkkül etməsinə kömək etməlidir; müəllim yüksək ümumi və ixtisas hazırlığı ilə yanaşı, həm də yüksək əxlaqi və mədəni səviyyəyə malik olmalıdır; müəllim uşaqları təbiət və cəmiyyət haqqında mümkün qədər dərin və hərtərəfli biliklərlə silahlandırmalı, onlarda doğru və tez düşünmək qabiliyyətini inkişaf etdirməlidir; müəllim xalq yolunda fədakarlıqla çalışmalıdır; müəllim yüksək elmi səviyyəyə, təşəbbüskarlığa, ciddiliyə malik olmalıdır; müəllim uşaqların fərdi xüsusiyyətlərini, qabiliyyətlərini nəzərə almalıdır; müəllim uşaqların istək və arzularnı, bacarıqlarını, maraq və meyllərini öyrənməli, təlim-tərbiyə prosesində nəzərə almalıdır; müəllim şagirdlərini sevməli, onlarla xoş ünsiyyət saxlamalıdır; müəllim şagirdlərin təlim-tərbiyəsində valideynlərə köməklik göstərməlidir; müəllimin şagirdlərə verdiyi tələb onların yaş xüsusiyyətlərinə uyğun və aydın olmalıdır; müəllim səbirli, təmkinli olmalı, mühitin etinasızlığına diqqət verməlidir; müəllim hazırlığı darülmüəllimdə, ruhani hazırlığı isə darülelmdə aparılmalıdır; müəllim yüksək mənəviyyatlı, vicdanlı, namuslu, əfəndi bir şəxs olmalıdır; müəllim təlim-tərbiyə sirlərinə, pedaqoji ustalığa yiyələnməli, öz işini ləyaqətlə yerinə yetirməyi bacarmalıdır; müəllim xalqın ümumi tərəqqisi və maariflənməsinə çalışmalı, vətən uğrunda malını, canını əsirgəməməlidir. Göründüyü kimi, bu fikirlər çox dəyərli fikirlərdir.Hansı ki, bu fikirlərin hər birini pedaqogika dərsliklərinə, dərs vəsaitlərinə pedaqoji tələblər, ümumpedaqoji prinsiplər, öyüdlər, nəsihətlər şəklində daxil edərək didaktik materiallar şəklində istifadə etmək olar.
Kamal müəllim tərəfindən mollanəsrəddinçilərin gənc nəslin əqli və əxlaqi inkişafında uşaq ədəbiyyatına olan münasibətini, həmçinin mollanəsrəddinçilərin yaradıcılığında xalq pedaqogikası nümunələrinin yeri, rolu, əhəmiyyəti məsələləri də yaxşı işıqlandırılmışdır. Bu baxımdan kitabda mollanəsrəddinçilərin nağıllar, tapmacalar, bayatılar, xalq mahnıları, mövsüm-mərasim nəğmələri, aşıq şeirləri, dastanlar, xalq tamaşaları və s.bu kimi etnopedaqoji nümunələrin yetişən nəslin nümayəndələrinə, eləcə də xalq kütlələrinə mənəvi keyfiyyətlər aşılamaq imkanları barədəki fikirlərinin təhlilə cəlb edilməsi təqdirəlayiqdir. Tədqiqatçı tərəfindən qeyd edilir ki, mollanəsrəddinçilər Azərbaycan təhsilinin Avropanın və bütövlükdə dünyanın qabaqcıl ölkələri ilə inteqrasiya olunması sahəsində uğurlu addımlar atmışlar.
“Xalqa, vətənə, ailəyə və əməyə münasibət mollanəsrəddinçilərin gözü ilə” adlı beşinci yarımfəsildə maarifçi mollanəsrəddinçilərin tərbiyə ilə bağlı fikirləri sistemləşdirilir, ümumiləşdirilir və müasir məktəb təcrübəsində istifadə imkanları üzə çıxarılır. Mollanəsrəddinçilərin tərbiyə ilə bağlı ideyalarının Rusiya və Avropanın klassik pedaqoqlarının, ilk növbədə dünya pedaqoji elminin banisi Yan Amos Komenski, İohan Henrix Pestalossi, Rusiyada elmi-pedaqoji fikrin görkəmli nümayəndəsi olan Konstantin Dimitriyeviç Uşinski kimi mütəfəkkirlərin fikirləri ilə səsləşməsi məsələsi kitab müəllifi tərəfindən yaxşı təqdir olunur. Müəllif göstərir ki, mollanəsrəddinçilərə görə, tərbiyənin məqsədi saf əxlaqa malik ağıllı, kamil və vətənpərvər insan tərbiyə etməkdən ibarətdir.
Mollanəsrəddinçilərin felyetonları, satirik şeirləri bütöv bir pedaqoji sistemdir ki, burada da tərbiyə məsələləri önəmli yer tutur.Kamal müəllim kitabda çox böyük ustalıqla mənəvi-əxlaqi kamilliyə və insani davranışa çağırış, əxlaqi keyfiyyətlərin təbliği, vətənpərvərlik, humanizm, əmək tərbiyəsi, ailə tərbiyəsi ilə bağlı fikirləri sistemləşdirir. Bu məqsədlə mollanəsrəddinçilərin “Ata nəsihəti”, “Uşaqlara”, “Həyatın gopgopuna cavab”, “Oğlum”, “Ata-oğul”, “Olmur-olmasın”, “Bəxtəvər”, “Üç arvad”, “Ziyafət”, “Arzu”, “Məsləhət”, “Zina”, “Nuxadan”, “Nənə və qızların cavabı”, “Uşaq və pul”, “Uşaqlarımız”, “Üsuli-tərbiyə”, “Artistlər”, “Doğru”, “İki alma” və sair kimi əsərləri pedaqoji aspektdən təhlilə cəlb olunur. K.Camalov qeyd edir ki, mollanəsrəddinçilər ailə tərbiyəsinin düzgün qurulmasında təhsilin, elmin, məktəbin roluna böyük qiymət vermişlər.Onların fikrincə savad həm uşağa və həm də ona tərbiyə verən valideynə, xüsusən analara lazımdır.Bu barədə jurnal çoxlu felyeton, hekayə, məqalə və yazılar vermişdir. Ailə tərbiyəsində qadınların roluna böyük yer verən “Molla Nəsrəddin” jurnalı qeyd edirdi ki, qadının savadsız qalması, onun cəmiyyətdən təcrid edilib evin dörd divarı arasında dustaq olması, xalqımızın tərəqqisinin və uşaqlarımızın düzgün tərbiyə olunmasının qarşısını alır. Ona görə də xalqımızın inkişafı və uşaqlarımızın düzgün tərbiyə edilməsi üçün qadınlarımızın məktəblərə cəlb edilib savadlı olması əsas məsələdir.Valideynlər uşaqlarına kiçik yaşlarından başa salırdılar ki, oğlanlarla qızların, kişilərlə qadınların bir yerdə oxuması, bir məclisdə oturub söhbət etməsi, qızlarla oğlanların bir yerdə oynaması və s. Allah tərəfindən qadağan edilmişdir. Kişilər qadınlardan yüksəkdə dururlar, kişilər qadınlara naməhrəmdirlər, kişinin bir payı qadının iki payına bərabərdir; “arvadın saçı uzun olar, ağlı gödək”, “arvada sirr vermə” və s. O zamanlar ailədə nəinki ata-ana uşağı tərbiyə edirdi, bundan başqa evdə olan qoca nənələr də bu məsələyə qarışır, ata-baba tərəfindən vaxtı ilə onlara öyrədilənləri onlar da kiçik qızlarına öyrədirdilər. Onlar uşağı başa salmağa çalışırdılar ki, Allahın buyurduqlarına qarşı çıxmaq, onu dəyişdirməyə təşəbbüs göstərmək, onun iradəsinə əks çıxmaq deməkdir.Bütün bunlara rəğmən mollanəsrəddinçilər cinslərarası münasibətlərin tənzimlənməsi məsələsinə ciddi cəhd göstərirdilər. Tədqiqatçı mollanəsrəddinçilərin öz yazılarında cinslərarası münasibətlərin tənzimlənməsinə cəhd göstərmələrini təhlilə cəlb edərək, haqlı olaraq qeyd edir ki, deməli bu gün akademik pedaqogikada tərbiyənin tərkib hissələri içərisində yer alan “cinsi tərbiyə” məsələləri hələ o zamanlar mollanəsrəddinçiləri dərindən düşündürmüşdür. Mollanəsrəddinçilərin ailə tərbiyəsi haqqında fikirləri tədqiqatçı tərəfindən müvəffəqiyyətlə işlənmişdir.Xüsusilə, ailə tərbiyəsinin xüsusiyyətləri, ailədə ananın müstəsna rolu barədə “Molla Nəsrəddin” jurnalını və ya mollanəsrəddinçilərin ideya görüşlərini düzgün ümumiləşdirməsi Kamal müəllimin həm mövzuya yaxından bələd olduğuna, həm öz yeni ideyaları ilə pedaqoji fikir tariximizi zənginləşdirən tədqiqatçı alim kimi yetişməsinə, həm də müasir pedaqogika elminin aparıcı simalarından birinə çevrilməsinə dəlalət edir.
Ümidvarıq ki, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, pedaqogika elmləri doktoru, dosent Kamal Camalovun suallar və tapşırıqlar əsasında hazırladığı “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaitindən magistrantlar, doktorantlar, dissertantlar, bir sözlə pedaqoji aspektdə tədqiqat aparanlar daha çox faydalanacaqlar. Eyni zamanda, məktəb rəhbərləri, fənn müəllimləri, valideynlər və tərbiyəçilər də bu dəyərli kitabdan yararlana biləcəklər. Jurnalistlərin isə bu əsərlə tanışolmaları çox vacibdir. Müasir dövrün jurnalistləri bu əsəri oxumaqla vaxtilə jurnal əməkdaşları olmuş mollanəsrəddinçilərin ən təhlükəli təqiblərə sinə gərərək xalqın maariflənməsi, tərəqqisi naminə gördükləri bənzərsiz işlərin sonralar necə səmərə verməsi ilə tanış olsalar guman edirik ki, onlar da cəmiyyətin əxlaqının saflaşması istiqamətində orijinal yazılar yazmağa rəvac verərlər.
Beləliklə, fürsətdən istifadə edib Kamal Camalovu Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən təsdiq edilmiş elmlər doktorluğu diplomunu alması münasibətilə də təbrik edir və elmi-yaradıcılıq işlərində bir daha yeni-yeni uğurlar arzulayıram.
FƏRAHİM SADIQOV,
Pedaqogika elmləri doktoru, professor
Baxış sayı: 920
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-03-2021 01:54 | Bölmə: Ədəbiyyat
Gənc tədqiqatçı, pedaqogika elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, Azərbaycan Respublikası Təhsil Şurasının üzvü, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü və siyasi xadim Kamal Camalovun “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaiti haqqında bir oxucu kimi qısa qeydlərimi demək istəyirəm. Niyə? Birincisi, ona görə ki, tədqiqatçılıq qabiliyyətinə və uğurlu gələcəyinə inandığım Kamal Camalovun mollanəsrəddinçilərin ailə və övlad tərbiyəsinə, yeni dərs üsuluna (dərsi-üsuli cədidə), təhsillənmədə cinsi münasibətlərin tənzimlənməsinə, bir sözlə mollanəsrəddinçi maarifçilərin pedaqoji görüşlərinə dair doktorluq dissertasiyası yazmasını və müdafiəyə hazırlaşmasını yaxşı bilirdim. Onu da bilirdim ki, Kamal Camalov bu vaxta qədər maarifçi mollanəsrəddinçilərlə bağlı heç kəsin toxunmadığı, bəlkə də toxuna bilmədiyi məsələləri layiqli şəkildə araşdırmış, çox dəyərli fundamental elmi-tədqiqat əsəri yazmışdır. İkincisi, həmin məsələlərin şərhində mollanəsrəddinçilərin bir çox problemləri əhatə etməsi, xüsusilə Azərbaycan xalq pedaqogikası materiallarına uşaqların təlimi, təhsili və milli tərbiyəsi baxımından yanaşmaları faktlarının Kamal Camalov tərəfindən ilk olaraq aşkara çıxarması məni çox maraqlandırırdı. Üçüncüsü, dəyərli tədqiqat əsərlərinin təqdir olunmasını şərəfli iş hesab etdiyim üçün əsər haqqında fikirlərimi aşağıdakı kimi ipə-sapa düzməyə başladım.
Bu dəyərli əsər haqqında danışarkən öncə onu qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan xalqının çoxəsrlik tarixi boyunca gənc nəslin tərbiyəsi ilə bağlı zəngin pedaqoji fikirlər toplanmışdır.Bu mənəvi-əxlaqi və pedaqoji sərvətləri öyrənmək, onları pedaqoji təfəkkürün süzgəcindən keçirib müasir gəncliyin tərbiyəsində istifadə etmək, məktəb təcrübəsinə gətirmək tədqiqatçı alimlərimizi həmişə düşündürmüşdür.Bu baxımdan, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, pedaqogika elmləri doktoru Kamal Camalovun “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaiti xüsusi maraq doğurur. Dərs vəsaiti mollanəsrəddinçilər kimi (Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Ömər Faiq Nemanzadə, Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev, Salman Mümtaz, Məmməd Səid Ordubadi, Əliqulu Qəmküsar, Qurbanəli Şərifzadə, Mirzə Məhəmməd (Hatif) Axundov, Əli Razi Şəmsizadə, Üzeyir Hacıbəyov, Mirzə Əli Möcüz və b.) görkəmli şəxsiyyətlərin pedaqoji ideyalarının və ya görüşlərinin araşdırılmasına həsr olunmaqla yanaşı, həm də pedaqoji fikir tariximizin indiyə qədər boş qalan bir hissəsini doldurmağa və beləliklə zənginləşdirməyə xidmət edir. Mollanəsrəddinçilərin ümumi təhsil, məktəb, təlim məsələləri, ana dilinin tədrisi, müəllim-tərbiyəçi şəxsiyyəti ilə bağlı fikirləri təhlil predmetinə çevrilir.Mollanəsrəddinçilərin nəzəri irsindəki ideyalar elmi pedaqoji aspektdən təhlil olunur.Bu zaman alimin elmə gətirdiyi yeniliklər diqqəti cəlb edir.Kitabda Kamal Camalovun birinci yeniliyi maarifçi mollanəsrəddinçilərin ana dilinin tədrisi uğrunda apardıqları mübarizə modelini yaratması və onun pedaqoji fikir tariximizi zənginləşdirən dəyərli faktlar sistemi kimi işləməsidir. Kitabda ikinci yenilik nadanlıq, avamlıq, dindarlıq mühitində maarifçi mollanəsrəddinçilərin mütərəqqi məktəb təhsilinin qurulması uğrunda apardıqları mübarizənin fonunda onların səmərəli fəaliyyətlərinin elmi-pedaqoji kontekstdə işlənməsi və sistem halında verilməsidir. Üçüncü yenilik mollanəsrəddinçi maarifçilərin yeni insan tərbiyəsinə, müasir təhsil quruculuğuna xidmət edəcək mütərəqqi ruhlu, milli və ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanan bilik, bacarıq və vərdişlər sistemini yetişən nəslə çatdırmağa qadir olan müəllim korpusunun yaradılması uğrunda fəaliyyətlərin elmi, pedaqoji məzmunu ilə bağlı dəyərli fikirlərinin toplanaraq ümumiləşdirilməsindən ibarətdir.
Tədqiqatın dördüncü yeniliyi Azərbaycan xalq pedaqogikası materialları ilə bağlı bu vaxta qədər deyilməyənlərin mollanəsrəddinçilərin timsalında qruplaşdırılaraq sistem halında kitabda verilməsidir.
Yeri gəlmişkən demək lazımdır ki, Azərbaycan xalq pedaqogikası ilə bağlı ölkəmizdə ilk tədqiqatları professor Əliheydər Həşimov aparmış və ilk milli etnopedaqogikamızı yaratmışdır.Lakin ondan sonra etnopedaqogika sahəsində tədqiqat aparanların demək olar ki, hamısı Əliheydər Həşimova istinad etmişlər.Naxçıvan Muxtar Respublikasında etnopedaqogika ilə bağlı tədqiqat aparan tədqiqatçılar da var. Məsələn İsmayıl Əliyev etnopedaqogika sahəsində bir qədər geniş tədqiqat aparsa da yalnız Ə.Həşimovun dediklərindən kənara çıxa bilməmiş və Naxçıvan etnopedaqogikası barədə söhbət açmamış, ya da deyilənləri təkrar etmişdir.
Kamal Camalov tərəfindən mollanəsrəddinçi maarifçilərin yaradıcılığındakı etnopedaqoji materialların sırf milli təlim, məktəb təhsili, ailə və övlad tərbiyəsi, xüsusilə cinsi tərbiyə ilə bağlı olan nümunələrinin toplanılaraq araşdırılması və xalqın maarifləndirilməsi naminə təhlilə cəlb edilməsi isə daha samballı elmi yeniliklər kimi dəyərləndirilməlidir.
Elmi yeniliklərlə zəngin olan bu kitabın fəsillərini nəzərdən keçirdikcə həmin yenilikləri özündə səciyyələndirən dəyərli faktlarla daha yaxından tanış olmaq mümkündür.
“Ana dilinin tədrisi uğrunda mollanəsrəddinçilərin rolu və fəaliyyəti” adlanan birinci fəsildə tədqiqatçı-alim Kamal Camalov haqlı olaraq mollanəsrəddinçilərin sevimli ana dilinin saflaşdırılması naminə ana dilinin millivəmütərəqqi ruhda tədrisi barədəki fikirlərini mədəni inqilabın ən başlıca tərkib hissəsi kimi vermişdir. Bu mədəni inqilabı mollanəsrəddinçilərin milli məfkurəsinin məhsulu kimi təqdim etməsini müəllifin ən uğurlu tapıntılarından hesab etmək olar.Çünki mollanəsrəddinçilərin pedaqoji ideyalarının və maarifçilik görüşlərinin əsas leytmotivini təlimin ana dilində aparılması, ana dilində dərsliklərin hazırlanması, milli dilə münasibət məsələsi təşkil etmişdir.Fikrimizcə, Kamal Camalov mollanəsrəddinçilərin yaradıcılığında ana dilinin gözəlliklərini, üstünlüklərini, milli səmərəli tədrisinin əhəmiyyəti haqqındakı ideyalarının əsil ruhunu tuta bilmiş, bu ideyaların bu gün də istifadə üçün aktual olduğunu elmi dəlillərlə sübut edə bilmişdir.Tədqiqatçı mollanəsrəddinçilərin təlimi ana dilində aparmaq, dərslik və dərs vəsaitləri hazırlamaq, proqramlar tərtib etmək kimi fikirlərini təqdir etmiş və Azərbaycan dili təlimi uğrunda mətbuatın yaranmasını şərtləndirən ictimai-mədəni şəraiti səciyyələndirmişdir.
Maraqlı cəhət odur ki, mollanəsrəddinçilərin təlim, tərbiyə, təhsil və məktəblə bağlı ideyaları dövrün pedaqoji hərəkatından ayrılıqda deyil, onunla vəhdətdə verilir, dövrün ictimai-siyasi hadisələri fonunda səciyyələndirilir.Mollanəsrəddinçilərin fikirləri sadəcə təsvir olunmur, təhlil olunur, ümumiləşdirilir.Məsələn; Kamal müəllim mollanəsrəddinçilərin müəllimlə bağlı fikirlərini konkret olaraq iyirmi müddəada şərh edir. Bunlardan bir neçəsinə nəzər salaq: müəllim məktəbdə və ümumiyyətlə, maarif sahəsində ən mühüm sima olmalıdır; müəllimin əqidəsi – uşağın əqidəsinin təşəkkül etməsinə kömək etməlidir; müəllim yüksək ümumi və ixtisas hazırlığı ilə yanaşı, həm də yüksək əxlaqi və mədəni səviyyəyə malik olmalıdır; müəllim uşaqları təbiət və cəmiyyət haqqında mümkün qədər dərin və hərtərəfli biliklərlə silahlandırmalı, onlarda doğru və tez düşünmək qabiliyyətini inkişaf etdirməlidir; müəllim xalq yolunda fədakarlıqla çalışmalıdır; müəllim yüksək elmi səviyyəyə, təşəbbüskarlığa, ciddiliyə malik olmalıdır; müəllim uşaqların fərdi xüsusiyyətlərini, qabiliyyətlərini nəzərə almalıdır; müəllim uşaqların istək və arzularnı, bacarıqlarını, maraq və meyllərini öyrənməli, təlim-tərbiyə prosesində nəzərə almalıdır; müəllim şagirdlərini sevməli, onlarla xoş ünsiyyət saxlamalıdır; müəllim şagirdlərin təlim-tərbiyəsində valideynlərə köməklik göstərməlidir; müəllimin şagirdlərə verdiyi tələb onların yaş xüsusiyyətlərinə uyğun və aydın olmalıdır; müəllim səbirli, təmkinli olmalı, mühitin etinasızlığına diqqət verməlidir; müəllim hazırlığı darülmüəllimdə, ruhani hazırlığı isə darülelmdə aparılmalıdır; müəllim yüksək mənəviyyatlı, vicdanlı, namuslu, əfəndi bir şəxs olmalıdır; müəllim təlim-tərbiyə sirlərinə, pedaqoji ustalığa yiyələnməli, öz işini ləyaqətlə yerinə yetirməyi bacarmalıdır; müəllim xalqın ümumi tərəqqisi və maariflənməsinə çalışmalı, vətən uğrunda malını, canını əsirgəməməlidir. Göründüyü kimi, bu fikirlər çox dəyərli fikirlərdir.Hansı ki, bu fikirlərin hər birini pedaqogika dərsliklərinə, dərs vəsaitlərinə pedaqoji tələblər, ümumpedaqoji prinsiplər, öyüdlər, nəsihətlər şəklində daxil edərək didaktik materiallar şəklində istifadə etmək olar.
Kamal müəllim tərəfindən mollanəsrəddinçilərin gənc nəslin əqli və əxlaqi inkişafında uşaq ədəbiyyatına olan münasibətini, həmçinin mollanəsrəddinçilərin yaradıcılığında xalq pedaqogikası nümunələrinin yeri, rolu, əhəmiyyəti məsələləri də yaxşı işıqlandırılmışdır. Bu baxımdan kitabda mollanəsrəddinçilərin nağıllar, tapmacalar, bayatılar, xalq mahnıları, mövsüm-mərasim nəğmələri, aşıq şeirləri, dastanlar, xalq tamaşaları və s.bu kimi etnopedaqoji nümunələrin yetişən nəslin nümayəndələrinə, eləcə də xalq kütlələrinə mənəvi keyfiyyətlər aşılamaq imkanları barədəki fikirlərinin təhlilə cəlb edilməsi təqdirəlayiqdir. Tədqiqatçı tərəfindən qeyd edilir ki, mollanəsrəddinçilər Azərbaycan təhsilinin Avropanın və bütövlükdə dünyanın qabaqcıl ölkələri ilə inteqrasiya olunması sahəsində uğurlu addımlar atmışlar.
“Xalqa, vətənə, ailəyə və əməyə münasibət mollanəsrəddinçilərin gözü ilə” adlı beşinci yarımfəsildə maarifçi mollanəsrəddinçilərin tərbiyə ilə bağlı fikirləri sistemləşdirilir, ümumiləşdirilir və müasir məktəb təcrübəsində istifadə imkanları üzə çıxarılır. Mollanəsrəddinçilərin tərbiyə ilə bağlı ideyalarının Rusiya və Avropanın klassik pedaqoqlarının, ilk növbədə dünya pedaqoji elminin banisi Yan Amos Komenski, İohan Henrix Pestalossi, Rusiyada elmi-pedaqoji fikrin görkəmli nümayəndəsi olan Konstantin Dimitriyeviç Uşinski kimi mütəfəkkirlərin fikirləri ilə səsləşməsi məsələsi kitab müəllifi tərəfindən yaxşı təqdir olunur. Müəllif göstərir ki, mollanəsrəddinçilərə görə, tərbiyənin məqsədi saf əxlaqa malik ağıllı, kamil və vətənpərvər insan tərbiyə etməkdən ibarətdir.
Mollanəsrəddinçilərin felyetonları, satirik şeirləri bütöv bir pedaqoji sistemdir ki, burada da tərbiyə məsələləri önəmli yer tutur.Kamal müəllim kitabda çox böyük ustalıqla mənəvi-əxlaqi kamilliyə və insani davranışa çağırış, əxlaqi keyfiyyətlərin təbliği, vətənpərvərlik, humanizm, əmək tərbiyəsi, ailə tərbiyəsi ilə bağlı fikirləri sistemləşdirir. Bu məqsədlə mollanəsrəddinçilərin “Ata nəsihəti”, “Uşaqlara”, “Həyatın gopgopuna cavab”, “Oğlum”, “Ata-oğul”, “Olmur-olmasın”, “Bəxtəvər”, “Üç arvad”, “Ziyafət”, “Arzu”, “Məsləhət”, “Zina”, “Nuxadan”, “Nənə və qızların cavabı”, “Uşaq və pul”, “Uşaqlarımız”, “Üsuli-tərbiyə”, “Artistlər”, “Doğru”, “İki alma” və sair kimi əsərləri pedaqoji aspektdən təhlilə cəlb olunur. K.Camalov qeyd edir ki, mollanəsrəddinçilər ailə tərbiyəsinin düzgün qurulmasında təhsilin, elmin, məktəbin roluna böyük qiymət vermişlər.Onların fikrincə savad həm uşağa və həm də ona tərbiyə verən valideynə, xüsusən analara lazımdır.Bu barədə jurnal çoxlu felyeton, hekayə, məqalə və yazılar vermişdir. Ailə tərbiyəsində qadınların roluna böyük yer verən “Molla Nəsrəddin” jurnalı qeyd edirdi ki, qadının savadsız qalması, onun cəmiyyətdən təcrid edilib evin dörd divarı arasında dustaq olması, xalqımızın tərəqqisinin və uşaqlarımızın düzgün tərbiyə olunmasının qarşısını alır. Ona görə də xalqımızın inkişafı və uşaqlarımızın düzgün tərbiyə edilməsi üçün qadınlarımızın məktəblərə cəlb edilib savadlı olması əsas məsələdir.Valideynlər uşaqlarına kiçik yaşlarından başa salırdılar ki, oğlanlarla qızların, kişilərlə qadınların bir yerdə oxuması, bir məclisdə oturub söhbət etməsi, qızlarla oğlanların bir yerdə oynaması və s. Allah tərəfindən qadağan edilmişdir. Kişilər qadınlardan yüksəkdə dururlar, kişilər qadınlara naməhrəmdirlər, kişinin bir payı qadının iki payına bərabərdir; “arvadın saçı uzun olar, ağlı gödək”, “arvada sirr vermə” və s. O zamanlar ailədə nəinki ata-ana uşağı tərbiyə edirdi, bundan başqa evdə olan qoca nənələr də bu məsələyə qarışır, ata-baba tərəfindən vaxtı ilə onlara öyrədilənləri onlar da kiçik qızlarına öyrədirdilər. Onlar uşağı başa salmağa çalışırdılar ki, Allahın buyurduqlarına qarşı çıxmaq, onu dəyişdirməyə təşəbbüs göstərmək, onun iradəsinə əks çıxmaq deməkdir.Bütün bunlara rəğmən mollanəsrəddinçilər cinslərarası münasibətlərin tənzimlənməsi məsələsinə ciddi cəhd göstərirdilər. Tədqiqatçı mollanəsrəddinçilərin öz yazılarında cinslərarası münasibətlərin tənzimlənməsinə cəhd göstərmələrini təhlilə cəlb edərək, haqlı olaraq qeyd edir ki, deməli bu gün akademik pedaqogikada tərbiyənin tərkib hissələri içərisində yer alan “cinsi tərbiyə” məsələləri hələ o zamanlar mollanəsrəddinçiləri dərindən düşündürmüşdür. Mollanəsrəddinçilərin ailə tərbiyəsi haqqında fikirləri tədqiqatçı tərəfindən müvəffəqiyyətlə işlənmişdir.Xüsusilə, ailə tərbiyəsinin xüsusiyyətləri, ailədə ananın müstəsna rolu barədə “Molla Nəsrəddin” jurnalını və ya mollanəsrəddinçilərin ideya görüşlərini düzgün ümumiləşdirməsi Kamal müəllimin həm mövzuya yaxından bələd olduğuna, həm öz yeni ideyaları ilə pedaqoji fikir tariximizi zənginləşdirən tədqiqatçı alim kimi yetişməsinə, həm də müasir pedaqogika elminin aparıcı simalarından birinə çevrilməsinə dəlalət edir.
Ümidvarıq ki, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi, pedaqogika elmləri doktoru, dosent Kamal Camalovun suallar və tapşırıqlar əsasında hazırladığı “Mollanəsrəddinçilər və ailə – məktəb problemi” adlı dərs vəsaitindən magistrantlar, doktorantlar, dissertantlar, bir sözlə pedaqoji aspektdə tədqiqat aparanlar daha çox faydalanacaqlar. Eyni zamanda, məktəb rəhbərləri, fənn müəllimləri, valideynlər və tərbiyəçilər də bu dəyərli kitabdan yararlana biləcəklər. Jurnalistlərin isə bu əsərlə tanışolmaları çox vacibdir. Müasir dövrün jurnalistləri bu əsəri oxumaqla vaxtilə jurnal əməkdaşları olmuş mollanəsrəddinçilərin ən təhlükəli təqiblərə sinə gərərək xalqın maariflənməsi, tərəqqisi naminə gördükləri bənzərsiz işlərin sonralar necə səmərə verməsi ilə tanış olsalar guman edirik ki, onlar da cəmiyyətin əxlaqının saflaşması istiqamətində orijinal yazılar yazmağa rəvac verərlər.
Beləliklə, fürsətdən istifadə edib Kamal Camalovu Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən təsdiq edilmiş elmlər doktorluğu diplomunu alması münasibətilə də təbrik edir və elmi-yaradıcılıq işlərində bir daha yeni-yeni uğurlar arzulayıram.
FƏRAHİM SADIQOV,
Pedaqogika elmləri doktoru, professor
Baxış sayı: 920
Bölməyə aid digər xəbərlər
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski