Bütün xəbərlər
20 Yanvar faciəsi İrəvan Teatrının səhnəsində
Tarix: 16-01-2020 01:23 | Bölmə: Mədəniyyət
     Azərbaycanın yeni tarixinin hüznlü və eyni zamanda qürur doğuran səhifəsi olan 20 Yanvar faciəsindən 30 il ötür. 30 il əvvəl 1990-cı ildə ictimai-siyasi böhran içində yaşayan respublikamızın paytaxtında, Bakıda baş verən 20 yanvar  faciəsi bütün ölkəni sarsıtdı. Bir çox sənətkarlar ruhdan düşdü, teatrlarımızda yaradıcılıq əhval-ruhiyyəsi zəiflədi. Lakin bunun çıxış yolu olmadığını anlayan görkəmli sənət adamları başa düşürdülər ki, Vətənin bu ağır günlərində xalqı ruh düşgünlüyündən xilas etmək, onun vətənpərvərlik ruhunu yüksəltmək üçün teatr əvəzsiz rol oynaya bilər. Bu məqsədlə  həmin dövrdə ölkə teatrlarında vətənpərvərlik mövzulu bir sıra tamaşalar hazırlandı.
1990-cı ilin yanvar faciəsinə aparan yol azərbaycanlıların Ermənistandakı tarixi torpaqlarından növbəti kütləvi deportasiyasının, Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi cəhdlərinin geniş vüsət aldığı 1987-ci ildən başlayıb. 1988-ci ildə erməni millətçiləri tərəfindən başladılan milli münaqişələr nəticəsində bütün qərbi azərbaycanlıların hamısı kimi, C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrı da 1989-cu ildə əmlakı əlindən alınmaqla, elə həmin dövlət tərəfindən deportasiyaya məruz qaldı, əzəli torpaqlarından didərgin salındı.
Vətən həsrəti, torpaq, yurd ağrısı, el-oba dərdi ilə nisgil dolu bir yaradıcılıq ömrü yaşayan İrəvan Azərbaycan Dram Teatrının repertuarında da 20 yanvar faciəsinə həsr olunmuş bir sıra tamaşalar vardır. 1991-ci ildə Zəlimxan Yaqubun “Didərginlər” poeması əsasında Vaqif Əsədovun quruluş verdiyi eyni adlı tamaşa faciənin ildönümündə böyük maraq və həyəcanla qarşılandı.
Qarabağ müharibəsi və SSRİ-nin dağılma ərəfəsində baş verən hadisələrə dramaturq Süleyman Rəşidi biganə qalmamış və 20 Yanvar şəhidlərinə həsr etdiyi “Allah onlara rəhmət eləsin” əsərini yazmış və pyes Vidadi Əliyev tərəfindən 1993-cü ildə tamaşaya goyuldu.
Şair-dramaturq İftixarın  “Qurtuluş dastanı”adlı iki hissəli epik-tarixi dramı 1990-cı illərdə ölkəmizdə baş verən gərgin ictimai-siyasi hadisələrə və bu hadisələr fonunda Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan naminə göstərdiyi fəaliyyətinə, müstəqillik yolundakı əzmkar mübarizəsinə həsr olunmuşdur. İdeya siqləti, fikir aydınlığı, daxili ideya məzmunun parlaqlığı ilə nəzəri cəlb edən pyesdə təsvir olunan konkret ictimai-siyasi hadisələr müəllif tərəfindən bədii kontekstdə təqdim edilmişdir. Əsərdə 1990-cı ilin 20 Yanvarında sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar ertəsi gün Heydər Əliyevin

Azərbaycana qarşı siyasi xəttə etiraz əlaməti olaraq bəyanatla çıxış etməsi, xalqımıza qarşı törədilmiş cinayətin təşkilatçıları və icraçılarının cəzalandırılmasını tələb etməsi, Milli məclisin iclas zalındakı çıxışları, Gəncə hadisələrinin baş verdiyi məqamlarda Gəncəyə gəlməsi, yaralanan insanlara baş çəkməsi hadisələri ilə diqqət çəkir.Pyesdə Heydər Əliyev obrazı ilk növbədə yüksək insani keyfiyyətləri ilə diqqət çəkir. Ulu Öndərin Bakıya döndükdən sonra Şəhidlər Xiyabanını ziyarəti zamanı onun iç dünyasından süzülüb gələn kədər  poetik dillə oxucuya çatdırılır. Xüsusilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Sovetinin  Sədri Heydər Əliyevin köməkçisiVasif Talıbovla görüşü səhnəsində söylədiyi: “Vasif, sabahkı tarixi heç vaxt unutmayın! Sabah Azərbaycanın göylərində başqa günəş doğacaqdır! Bu günəşin nuru bizi Azərbaycanın əbədi müstəqilliyinə qovuşduracaqdır”- sözləri öz əzəmətilə yaddaşlarda iz qoya bildi.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin bədii obrazının təcəssüm olunduğu digər səhnə əsəri İftixarın “Qurtuluşpyesi müstəqillik tariximizə, bu tarixin ən gərgin dövrlərinə, bu tarixin ən parlaq səhifələrini yaradan Ümummilii lider Heydər Əliyevin mənalı ömür yoluna və çoxşaxəli siyasi fəaliyyətinin fenomenal cəhətlərinə həsr olunub. Tamaşada Heydər Əliyevin Moskva, Naxçıvan, Bakı  dövrlərini əhatə edən müxtəlif məqamlara müraciət olunub. 20 Yanvar hadisələri, M.Qorbaçovla söhbəti çox maraqlı quruluşda hazırlanıb. Səhnədə baş verənləri izləyən tamaşaçı xəyalında ulu öndərin xalqın tələbi ilə hakimiyyətə gəldiyi 90-cı illərin əvvəllərinə qayıdır. Moskvada SSRİ rəhbərliyinin təqibi ilə üzləşən, təzyiqlər altında qalmasına baxmayaraq, qürurunu qoruyan Heydər Əliyevin heç nədən qorxmayaraq mübarizə apardığını xatırlayır. Ulu öndərin 1990-cı il yanvarın 21-də Moskvadan Azərbaycan rəhbərliyinə və xalqına göndərdiyi teleqramda 20 Yanvar hadisəsinin SSRİ rəhbərliyinin
Azərbaycan xalqına qarşı antidemokratik, qanunazidd və düşünülmüş aksiyası kimi qiymətləndirməsi bir daha yada salınır. Keçmiş SSRİ rəhbəri M.S.Qorbaçovun və onun havadarlarının istənilən an təxribat törədə biləcəyinə baxmayaraq, Heydər Əliyevin öz həyatını təhlükə altına ataraq 1990-cı ilin yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gəlməsi və orada sovet ordusunun Bakıda dinc əhaliyə qarşı törətdiyi vəhşi aksiya ilə bağlı mətbuat konfransı keçirməsi səhnələri tamaşaçıda həyəcan yaradır.
20 Yanvar faciəsinin 24-cü ildönümündə bu qanlı və şanlı tarix daha bir tamaşada səhnə həllini tapdı. İftixarın müəllifi  olduğu Xalqımızın zəfər tarixi kimi 20 Yanvar hadisələrini təcəssüm etdirən “Qalx ayağa, Azərbaycan!” tamaşasında faciədən doğan ağrı ilə yanaşı, xalqımızın mübarizlik, əzmkarlıq ruhu da öz əksini tapmışdı. Meydan teatrı üslubunda hazırlanan tamaşa 20 yanvarda müstəqilliyimizin həqiqətə çevrilməsi naminə qurban gedən oğul və qızlarımızın haqqını bütün dolğunluğu ilə təcəssüm etdirə bildi.
2 hissəli mənzum tarixi dramında 20 Yanvar günü rus ordusunun vəhşicəsinə Bakıya daxil olduğu, silahsız və günahsız insanlarımızı gülləbaran etdiyi, xalqımızın matəm mərasimini ləqayətlə və qəhrəmancasına qarşıladığı, qanlı gecədə qəhrəman övladlarımızın azadlıq mücadiləsi üçün ölümün gözünə dik baxması öz əksini tapmışdır. Daha sonra müstəqilliyini əldə etmiş Azərbaycanın inkişaf prosesi, bu prosesdə Heydər Əliyevin Azərbaycanılıq məfkurəsi və azərbaycan xalqının birliyini, Qarabağ uğrunda yumruq kimi birləşərək mübarizəyə səsləyən hayqırtısını tərənnüm edən səhnələr və “Qalx ayağa, Azərbaycan!” marşının sədaları altında bütün Azərbaycan vətəndaşlarının yürüşü öz əksini tapmışdır. Bu tamaşalarda Heydər Əliyevin bədii obrazını İftixar Piriyev ifa edirdi.

Ulu öndərimizin cəsarəti ilə xalqımızın cəsarət qüdrəti həmahəng səslə bir-birinə üzvi şəkildə qovuşaraq səhnə əsərinə bədiiemosionallıqbəxş etdiMən bu faciəyə həmişə ürəkdən yanaraq həm də vətəndaşlıq borcumu yerinə yetirməyə çalışmışam və bu gün də həmin mövqedəyəm, sabah da həmin mövqedə olacağam. Birinci növbədə, ədalət naminə, eyni zamanda, Azərbaycan xalqının namusunu, şərəfini, milli mənliyini qorumaq naminə. 
Səhnə əsərində Ümummilli liderin söylədiyi bu sözlər bir daha tamaşaçılara bu fikri aşıladı ki,20 Yanvar faciəsi  təkcəqanlı tarix deyil,həmşanlı tariximizdirBu şanlı tariximiz İrəvan Azərbaycan Teatrında teatrın rəhbəri, şair-dramaturq İftixar Piriyevin müəllifi və rejissoru olduğu “Azərbaycan bayrağı”, “Nurlu ömrün anları” və digər tamaşalarda da öz səhnə həllini tapmışdır. Və  bu tarix məhz bugünkü müstəqilliyimizintəməlidir.
Nərminə Ağayeva
sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə
doktoru, dosent






Baxış sayı: 1 022


Bölməyə aid digər xəbərlər
23-03-2024, 13:08 Emindən ilk - Reaksiya