23:05 / 23-11-2024
İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Suriya ilə Livan sərhədindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsini vurub
22:44 / 23-11-2024
COP29-da İtki və Zərər Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən qərar qəbul olunub
22:39 / 23-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
21:57 / 23-11-2024
"Bloomberg": Mask yenə planetin ən zəngin adamıdır
21:36 / 23-11-2024
Milli Məclisin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupu bəyanat yayıb
21:30 / 23-11-2024
Xumar Qədimovanın yeni “Ay”ı... - Video
21:26 / 23-11-2024
Litvada 2,5 mindən çox NATO əsgəri yerləşdirilib
21:17 / 23-11-2024
Karine Jean-Pierre G20 sammitində rusiyalı jurnalistlərin suallarını cavablandırmaqdan imtina edib
20:59 / 23-11-2024
"Yle": Finnair pilotların tətili səbəbindən təxminən 300 uçuşu ləğv etdi
20:54 / 23-11-2024
Zalujnı hesab edir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri 2027-ci ildə cəbhəni yarıb keçəcək
20:46 / 23-11-2024
Qaz partlayışı nəticəsində bir nəfər xəsarət alıb
20:43 / 23-11-2024
Putin miqrantların sənədlərinin saxtalaşdırılmasına görə 60 milyon rubla qədər cərimələr haqqında qanun imzalayıb
20:34 / 23-11-2024
Fransanın xarici işlər naziri Borro: "Ukraynanın Rusiya Federasiyasına SCALP raketləri atmaq hüququ var"
20:28 / 23-11-2024
HƏMAS bildirir ki, Qəzzanın şimalında israilli girov ölüb
20:23 / 23-11-2024
Zaxarova: "Paris Kiyevi dəstəkləmir, amma bitirir"
20:20 / 23-11-2024
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
20:17 / 23-11-2024
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
20:11 / 23-11-2024
Bir qrup şəxs təltif olundu - Siyahı
20:07 / 23-11-2024
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
19:59 / 23-11-2024
Yüksək vəzifəyə təyin edilən Xəyyam Məmmədov kimdir?
14:26 / 23-11-2024
Şeyx Portuqaliyaya gedir
14:20 / 23-11-2024
Rusiyanın Qırğızıstandakı səfiri əmək miqrasiyası məsələsini kəskin, lakin çox vacib adlandırıb
14:16 / 23-11-2024
Abxaziya İttifaq dövlətinin vahid valyutasının sınaqdan keçirilməsini təklif edib
14:13 / 23-11-2024
"Yabloko" Şlosberqin saxlanmasının səbəbini açıqlayıb
14:08 / 23-11-2024
Peskov: "Qərbdə söz azadlığı yoxdur, son illərin hadisələri bunu göstərir"
14:03 / 23-11-2024
Ovçu silahını boşaldarkən ovçuya atəş açıb
13:57 / 23-11-2024
Həkimlər bir yeniyetmənin sidik kisəsindən 46 maqnit top çıxarıblar
13:52 / 23-11-2024
"Qazprombank" UnionPay kartlarının Türkiyədə qəbulu dayandırılıb
13:46 / 23-11-2024
Bastrıkin qızın döyülməsindən sonra cinayət işinin açılmasını əmr edib
13:40 / 23-11-2024
Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti 15 min nəfərlik kampus tikəcək
13:37 / 23-11-2024
"Bloomberg": Avropa növbəti enerji böhranı ilə üz-üzədir, qazın qiyməti 45% artıb
13:02 / 23-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat bu səfirlikdə işləyir - Bakıya gətirildi
12:58 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ oldu
22:33 / 22-11-2024
Prezidentdən nazirlə bağlı - Sərəncam
22:20 / 22-11-2024
İsrailli nazir Bakıda Aqarunovun məzarını ziyarət etdi - Fotolar
21:58 / 22-11-2024
Laosda 6 turist metanoldan zəhərlənib
21:26 / 22-11-2024
Putin: "Oreşnik zərbəsinin təsiri strateji silahla müqayisə oluna bilər"
21:01 / 22-11-2024
Zaxarova amerikalı senatorun Hollandiyanı işğal etmək çağırışına cavab verib
20:44 / 22-11-2024
Livanın cənubundakı UNIFIL bazasına raket zərbələri endirilib, nəticədə dörd italyan sülhməramlısı yaralanıb
Nəşriyyatları böhrandan necə xilas etməli?
Tarix: 03-04-2021 20:10 | Bölmə: Ədəbiyyat
Bu günlərdə çap sektorunda maraqlı yeniliyə imza atıldı. 20-dən çox nəşriyyat birləşərək “Azərbaycan Nəşriyyatları” İctimai Birliyini (ANİB) təsis etdi. İdarə Heyətinin qərarı ilə “Hədəf” Qrupun baş direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəmil Sadiq ANİB-nin sədri seçildi.
Bəs belə bir qurumun yaradılması ideyası hansı zərurətdən doğdu? Birliyin qarşısında nə kimi hədəflər durur? Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verməsi üçün hansı işlər görülməlidir? ANİB sədri Şəmil Sadiqlə bu və digər suallar ətrafında söhbət apardıq.
Azərbaycanda nəşriyyat etikası aşağı səviyyədədir
Birlik sədri deyir ki, Azərbaycanda son bir neçə ildə öz layihələri ilə ayaq üstə duran, nəşriyyatçılığı biznes sektoru kimi inkişaf etdirən bir çox nəşriyyat yaranıb. Lakin yalnız kitab satışı ilə yaşaya bilən çox az sayda nəşriyyat var. Buna görə də nəşriyyatlar çox ciddi problemlərlə qarşılaşır. Birincisi, piratçılıq baş alıb gedir. Nəşriyyatların topdansatış mağazalara təsir imkanları yoxdur, bazara onlar diktə edir. Halbuki nəşriyyat kitab istehsal etməsə, mağazalar işləyə bilməz. Amma min bir əziyyətlə yazılan kitabların bazarda surəti çıxarılıb satılır. Düzdür, bu, daha çox metodik vəsaitlərdə baş verir, amma bədii ədəbiyyatda da bu problem var.
Şəmil Sadiqin sözlərinə görə, kitab yarmarkaları da təşkil edilmir, mağazalar azdır, iki ildə bir dəfə kitab sərgisi keçirilir ki, onu da sadəcə nəşriyyatlar və müəlliflər bilir. Tələbələr, məktəblilər bu yarmarkalara doğru-düzgün cəlb edilmirlər. Xarici yazarların Azərbaycan oxucusu ilə tanışlığı, yerli yazarların maliyyə çətinliyi, redaktə işi, korrektə, tərcümə sahəsinin pərakəndə vəziyyəti, Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya tanıdılması ilə bağlı demək olar ki, heç bir iş görülmür: “Bir sözlə, Azərbaycanda nəşriyyat etikası, poliqrafiya mədəniyyəti çox aşağı səviyyədədir. Ümumiyyətlə, ömrünü kitaba həsr edən naşirlər, tərcüməçilər, redaktorlar, korrektorlar, dizaynerlər heç bir yerdə yada salınmır, dinlənilmir. Bütün bunlar azmış kimi, kiçik bir ölkədə üç-beş nəşriyyat öz arasındakı münasibətləri düzgün koordinasiya edə bilmir. Beynəlxalq sərgilərdə nəşriyyatlarımızın nə qədər cılız olduğunun fərqinə varmaq adamı narahat edir. Bu baxımdan nəşriyyatların birgə fəaliyyətini şərtləndirən problemlər çoxdur - daxili bazarda piratçılıqla mübarizə, müxtəlif informasiya platformalarında kitab təbliğinin, respublikanı əhatə edən vahid kitab satış şəbəkəsinin yoxluğu, bölgələrdə yaşayan oxucularla nəşriyyatlar arasında qopuqluq, müstəqil kitab mağazalarının azlığı, kitab sərgiləri, satış yarmarkalarının paytaxt və bölgələrdə vaxtlı-vaxtında təşkil olunmaması, yerli müəlliflərin dünya kitab bazarına çıxmasında yaşanan çətinliklər, tərcümə, redaktə, korrektə sahəsində birgə fəaliyyətin olmaması, eləcə də digər məsələlər nəşriyyatların birgə fəaliyyətini zəruri etməkdədir. Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verən səviyyəyə çatdırılması, yazıçı-naşir-kitab satış şəbəkəsi və oxucu münasibətlərində ardıcıllığa nail olunması, ümumilikdə nəşriyyatçılıq etikasının formalaşması, müəlliflik hüququ məsələləri, habelə beynəlxalq kitab şəbəkəsinə qoşulmaq üçün yerli nəşriyyatların birlikdə fəaliyyət göstərməsinə ehtiyac yaradıb. Məhz bu səbəblər tələb edirdi ki, nəşriyyatların haqq və hüquqlarını, mənafelərini müdafiə edən, onları maarifləndirən, bu sahənin inkişafına dəstək verən ictimai birlik yaradılsın. Onun üçün də uzun sürən görüşmələrdən, müzakirələrdən sonra qərara gəldik ki, bir ictimai birlik ətrafında birləşərək bu sahəyə daha yaxşı xidmət göstərə, problemlərimizi həll edə bilərik. Beləcə, Azərbaycan Nəşriyyatlar İctimai Birliyi yarandı. Hədəfimiz Azərbaycan nəşriyyatının, kitabçılığının inkişafına xidmət etməkdir”.
Bu sahəni stimullaşdırmağın yolu yetərincədir
Naşirin sözlərinə görə, son on ilə qədər ölkəmizdəki nəşriyyatlar daha çox mətbəə kimi, ya da mətbə-nəşriyyat formatında çalışıb. Halbuki mətbəə sektoru ilə nəşriyyat sahəsi nə qədər bir-birindən asılı olsalar da, əslində, tamamilə fərqli sahələrdir. Təəssüf ki, bu sektorlar arasındakı fərqi bilməyən nəinki sadə vətəndaşlar, hətta ziyalılar, kitabçılar da var: “Nəşriyyat işi mətbəə işindən daha ağır və məsuliyyətlidir. Təsəvvür edin, qəzet deyəndə heç kimin ağlına mətbəə gəlmir ki, onun çapı harda olur, necə olur, bunu kim edir. Qəzetin çapa hazırlanması, məqalələrin yazılması, redaktəsi, tərcüməsi qəzeti qəzet edir. Kitab da belədir, yəni onu kitab edən mətbəəyə qədərki üzərindəki işdir. Düzdür, yüksək poliqrafiya da önəmlidir, amma məzmun ondan daha üstündür.
Artıq Azərbaycan inkişaf etməkdə olan ölkədir, istehsalata dövlət xüsusi maraq yaradıb, biznes mühiti yaxşılaşıb. Bunun üçün də belə birliklər zaman-zaman formalaşmaqdadır. Dünyada bu cür praktika çoxdur, yəni eyni sahə ilə məşğul olan biznes strukturları birləşir, yeni layihələr ortaya qoyur, dövlətini xaricdə təmsil edir, ölkənin tanıtımına xidmət edir, öz hüquqlarını rəsmi orqanlar qarşısında müdafiə edir, həmin sahənin inkişafı üçün mütəmadi təkliflər verir. Biz də birlik olaraq bu yöndə fəaliyyətimizi istiqamətləndirəcəyik”.
Maraqlıdır, görəsən ölkəmizdə müəllif və nəşriyyatlar kitab satışından normal qazanc əldə edə bilirmi? Dünya ölkələrində kitabçılıq gəlirli sahələrdən hesab edilsə də, təəssüf ki, istisnaları çıxmaq şərtilə bunu bizim ölkəmiz üçün demək olmaz. İstisnalar isə daha çox tenderlə işləyən mətbəə-nəşriyyatlarla bağlıdır. Ş.Sadiqin fikrincə, Azərbaycanda kitab bazarı ölü vəziyyətdədir. Bakıdan başqa rayon və şəhərlərimizdə kitab mağazaları yox dərəcəsindədir. Nəşriyyatların kitabları kitabxanalar, təhsil müəssisələri üçün alınmır, bunun da nəticəsində yaxşı yazarlar yetişmir, istedadı olanlar da sonradan dolanışıq naminə başqa sahəyə yönəlir. O nəşriyyatlar dolana bilirlər ki, onlar ya dərslik, ya da metodiki test kitabları çap edirlər. Amma kitab sektoru deyiləndə ilk ağla gələn bədii və elmi kütləvi ədəbiyyatdır: “Lakin bu sahəni stimullaşdırmağın yolu var və yetərincədir. Mədəniyyət Nazirliyi hər il kitabxanalara, mədəniyyət mərkəzlərinə ayrılan büdcədən nəşriyyatların uyğun, maraqlı kitablarından heç olmasa 100 ədəd alarsa, nəşriyyatlara təsərrüfat sektoru kimi ciddi güzəştli kreditlər ayrılarsa, müxtəlif layihələrlə mütaliəyə maraq yarada bilərsə, kitab sektorunun inkişafına xidmət edən qrant layihələr həyata keçirərsə, rayon və şəhərlərimizdə dövlətin mülkiyyətində olan binalarda kitab mağazalarının açılması təşviq edilərsə, əlbəttə ki, olar. İstənilən dövlət kitabxanasına da girin, bir ortabab kitab mağazasına da, görəcəksiniz ki, həmin kitabxanada heç bir yeni nəşr tapa bilmirsiniz. Düzdür, dövlət sifarişi ilə böyük nəşrlər var, amma kitab o qədər çoxdur ki, hamısını sifarişlə çap edib kitabxanaya vermək olmaz. O sifarişlərə ayrılan maliyyənin bir qismi məhz bu nəşriyyatlardan doğru-düzgün kitab alışına sərf edilsə, məncə, daha çox uğura nail ola bilərik. Heç eşitmisinizmi hansısa icra hakimiyyəti, ya da bələdiyyə kitabla bağlı nəsə etsin? Mən yox!”
Kitab mağazalarının yerində indi marketlər açılıb
Naşir hesab edir ki, Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verməsi üçün görüləcək işlər çoxdur, bunun üçünsə münbit şərait yaranmalıdır. Nəşriyyatların kitablarını sata, göndərə biləcəyi mağazalar yox dərəcəsindədir. Çünki həmin kitab mağazalarının yerində indi marketlər açılıb: “Düzdür, bu, biznes sektorudur və özü-özünü inkişaf etdirməlidir. Amma söhbət kitabdan, ideologiyadan, mədəniyyətdən, mənəvi dəyərdən gedirsə, deməli, burda dövlətin dəstəyi və marağı daha çox olmalıdır. Onun üçün də bu məsələyə konseptual baxılmalıdır. Məsələn, bir hekayən “Azərbaycan” jurnalında çap edilirsə, ordan alınan qonorarın məbləği heç bir yazıçını stimullaşdıra bilməz. Nə qədər yaradıcı iş olsa da, yazarın dolanışığı, hörməti yüksək olmalıdır. O zaman rəqabət mühiti yaranar. Nəşriyyat da çap etməklə həm xeyir götürə, həm də xeyir verə bilər. Bu çox geniş mövzudur, problemlər çoxşaxəlidir. Yaxında ANİB olaraq kitabçılığın inkişafı üçün Mədəniyyət Nazirliyinə geniş təkliflər paketi göndərəcəyik”.
Bəs Azərbaycanda kitab çapı sahəsində sağlam biznes mühitinin yaradılması üçün nəyə, yaxud kimə ehtiyac var? ANİB sədrinin qənatincə, ilk olaraq oxucuya. Çünki oxucunu zamanında yetişdirmək çox vacibdir. Bu isə məktəbdən, universitetdən başlayır. Məsələn, dünyanın böyük universitetlərində içində geniş kitab mağazaları olur, orda nəşriyyatlar üçün sərgilər keçirilməsi, yazarlarla görüş adi haldır: “Lakin bizim böyük universitetlərimizdən heç birinin həyətində, içində kitab mağazası, kitab-kafe yoxdur. Televiziyalar reytinq olmadığı üçün kitab müzakirələri aparmır, yazarlar ön planda saxlanılmır, naşirlər yada düşmür. Təsəvvür edin, bütün sahələrin peşə bayramı var, naşirlər günü yoxdur. Kitab, kağız ƏDV-dən azad edilməli, dövlət kitabxanaları təkmilləşdirilməli, müasirləşdirilməlidir”.
Kitablarımızın təbliğatını nə ölkəmizdə, nə də xaricdə aparacaq qurum var
Son illər ölkəmizdə nəşr olunan kitabların dizayn və poliqrafiya işləri yüksək standartlara cavab verir. Azərbaycan nəşriyyatı və mətbəələri yüksək texniki göstəricilərə malikdir. Ən yüksək keyfiyyətdə kitabı ölkəmizdə nəşr etdirmək mümkündür və ən böyük müsabiqələrdə yer tuta bilər. Bəs bu göstəricini yaradıcı keyfiyyətə də şamil etmək olarmı? Məzmun necədir? Ş.Sadiq deyir ki, bu artıq nəşriyyatın işidir: “Pulu olan özünün və ya qohum-əqrəbasının kitabını çap etdirir, sonra da dost-tanışa paylayır və bununla iş bitir. Pulun yoxdursa, hansısa nəşriyyat risk edib deyə bilmir ki, nəinki qonorar verim, heç olmasa çap xərclərini biz qarşılayaq. Buna baxmayaraq, bu gün bir çox fədakar iş adamları, yəni nəşriyyat sahibləri var ki, ümidlidir və çətinliklə də olsa kitab çap edir, hətta cüzi də olsa qonorar verir. Amma bu çox azdır. Elə ona görə də rəqabət mühiti yaranmır”.
O ki qaldı kitabın təbliği və satışı ilə kimin məşğul olmasına, naşir bunu böyük problem hesab edir. Onun sözlərinə görə, bu işi nə nəşriyyat, nə də müəllif həyata keçirməlidir. Kitab satışını agentliklər, dağıtım şirkətləri, menecerlər təşkil etməlidirlər ki, bu fəaliyyət də ölkəmizdə yoxdur və yetişmir: “Çünki gəlir yoxdur. Ona görə də formalaşmır. Bizim kitabların təbliğatını nə ölkəmizdə, nə də xaricdə, heç qardaş Türkiyədə, İranda, Rusiyada belə aparacaq özəl, yaxud dövlət qurumu yoxdur. Bir çox ölkələrin öz ədəbiyyatını tanıtmaq üçün layihələri var ki, sən o xalqın hansı kitabını başqa ölkədə çap etmək istəsən, heç olmasa tərcümə xərclərini qarşılayır. Amma təəssüf ki, bizim ölkənin belə bir layihəsi yoxdur. Biz bunun ağrısını Azərbaycanın da qonaq ölkə olduğu sonuncu İstanbul Naşirlər Forumunda da yaşadıq. Xarici naşirlər təklif edir ki, bizim kitabı alın, maliyyəsini dövlətimiz qarşılayacaq, çünki məqsəd həmin dövlətin mədəniyyətini təbliğ etməkdir. Qarşılığında bizdən soruşurlar, “yox” deyirik. Hətta Türkiyənin TEDA qurumu bu il türk əsərlərini xarici ölkələrdə çap edən naşirlərə mükafatlar da verdi. Niyə bu cür sistem bizdə də olmasın?! Halbuki illik çox yox, 2-3 yüz min dollar ayırmaqla, ən azı 100 əsərimizi dünya bazarına çıxara bilərik. Bu da bizim müəllif hüquqları agentliklərinin, kitab prodüserlərinin, menecerlərinin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Nəticədə kitab bazarı canlanar”.
Nəşriyyat işi yaradıcılıq işi olmaqla bərabər, həm də biznesdir. Biznes isə maarifçilik missiyasını həyata keçirmək üçün vasitə olmalıdır. Yəni uğurlu biznes olmalıdır ki, bu missiyanı yerinə yetirə, əhaliyə xidmət edə biləsən. Ona görə də kitab nəşrində maarifçilik missiyası və biznes maraqları paralel getməlidir. Azərbaycanda kitab çapı sahəsində sağlam biznes mühitinin yaradılması üçün də ilk olaraq mövcud problemlər aradan qaldırılmalıdır. Bu baxımdan nəşriyyatların təşkilatlanaraq birgə fəaliyyəti xeyli ümidvericidir. Necə deyərlər, tək əldən səs çıxmaz. Birlikdə komanda olaraq çalışmaq isə xeyli irəliləyişə və uğurlara səbəb ola bilər. Hələlik bu sahədə görülməli işlər çoxdur. Lakin əsas komandanın istəkli, həvəsli və çevik olmasıdır. İnanırıq ki, güclü komanda ilə ANİB qısa zamanda çox maraqlı layihələr həyata keçirəcək və Azərbaycan kitabçılığına yeni ab-hava gətirəcək.
Azerbaijan-news.az
Baxış sayı: 521
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 03-04-2021 20:10 | Bölmə: Ədəbiyyat
Bu günlərdə çap sektorunda maraqlı yeniliyə imza atıldı. 20-dən çox nəşriyyat birləşərək “Azərbaycan Nəşriyyatları” İctimai Birliyini (ANİB) təsis etdi. İdarə Heyətinin qərarı ilə “Hədəf” Qrupun baş direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəmil Sadiq ANİB-nin sədri seçildi.
Bəs belə bir qurumun yaradılması ideyası hansı zərurətdən doğdu? Birliyin qarşısında nə kimi hədəflər durur? Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verməsi üçün hansı işlər görülməlidir? ANİB sədri Şəmil Sadiqlə bu və digər suallar ətrafında söhbət apardıq.
Azərbaycanda nəşriyyat etikası aşağı səviyyədədir
Birlik sədri deyir ki, Azərbaycanda son bir neçə ildə öz layihələri ilə ayaq üstə duran, nəşriyyatçılığı biznes sektoru kimi inkişaf etdirən bir çox nəşriyyat yaranıb. Lakin yalnız kitab satışı ilə yaşaya bilən çox az sayda nəşriyyat var. Buna görə də nəşriyyatlar çox ciddi problemlərlə qarşılaşır. Birincisi, piratçılıq baş alıb gedir. Nəşriyyatların topdansatış mağazalara təsir imkanları yoxdur, bazara onlar diktə edir. Halbuki nəşriyyat kitab istehsal etməsə, mağazalar işləyə bilməz. Amma min bir əziyyətlə yazılan kitabların bazarda surəti çıxarılıb satılır. Düzdür, bu, daha çox metodik vəsaitlərdə baş verir, amma bədii ədəbiyyatda da bu problem var.
Şəmil Sadiqin sözlərinə görə, kitab yarmarkaları da təşkil edilmir, mağazalar azdır, iki ildə bir dəfə kitab sərgisi keçirilir ki, onu da sadəcə nəşriyyatlar və müəlliflər bilir. Tələbələr, məktəblilər bu yarmarkalara doğru-düzgün cəlb edilmirlər. Xarici yazarların Azərbaycan oxucusu ilə tanışlığı, yerli yazarların maliyyə çətinliyi, redaktə işi, korrektə, tərcümə sahəsinin pərakəndə vəziyyəti, Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya tanıdılması ilə bağlı demək olar ki, heç bir iş görülmür: “Bir sözlə, Azərbaycanda nəşriyyat etikası, poliqrafiya mədəniyyəti çox aşağı səviyyədədir. Ümumiyyətlə, ömrünü kitaba həsr edən naşirlər, tərcüməçilər, redaktorlar, korrektorlar, dizaynerlər heç bir yerdə yada salınmır, dinlənilmir. Bütün bunlar azmış kimi, kiçik bir ölkədə üç-beş nəşriyyat öz arasındakı münasibətləri düzgün koordinasiya edə bilmir. Beynəlxalq sərgilərdə nəşriyyatlarımızın nə qədər cılız olduğunun fərqinə varmaq adamı narahat edir. Bu baxımdan nəşriyyatların birgə fəaliyyətini şərtləndirən problemlər çoxdur - daxili bazarda piratçılıqla mübarizə, müxtəlif informasiya platformalarında kitab təbliğinin, respublikanı əhatə edən vahid kitab satış şəbəkəsinin yoxluğu, bölgələrdə yaşayan oxucularla nəşriyyatlar arasında qopuqluq, müstəqil kitab mağazalarının azlığı, kitab sərgiləri, satış yarmarkalarının paytaxt və bölgələrdə vaxtlı-vaxtında təşkil olunmaması, yerli müəlliflərin dünya kitab bazarına çıxmasında yaşanan çətinliklər, tərcümə, redaktə, korrektə sahəsində birgə fəaliyyətin olmaması, eləcə də digər məsələlər nəşriyyatların birgə fəaliyyətini zəruri etməkdədir. Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verən səviyyəyə çatdırılması, yazıçı-naşir-kitab satış şəbəkəsi və oxucu münasibətlərində ardıcıllığa nail olunması, ümumilikdə nəşriyyatçılıq etikasının formalaşması, müəlliflik hüququ məsələləri, habelə beynəlxalq kitab şəbəkəsinə qoşulmaq üçün yerli nəşriyyatların birlikdə fəaliyyət göstərməsinə ehtiyac yaradıb. Məhz bu səbəblər tələb edirdi ki, nəşriyyatların haqq və hüquqlarını, mənafelərini müdafiə edən, onları maarifləndirən, bu sahənin inkişafına dəstək verən ictimai birlik yaradılsın. Onun üçün də uzun sürən görüşmələrdən, müzakirələrdən sonra qərara gəldik ki, bir ictimai birlik ətrafında birləşərək bu sahəyə daha yaxşı xidmət göstərə, problemlərimizi həll edə bilərik. Beləcə, Azərbaycan Nəşriyyatlar İctimai Birliyi yarandı. Hədəfimiz Azərbaycan nəşriyyatının, kitabçılığının inkişafına xidmət etməkdir”.
Bu sahəni stimullaşdırmağın yolu yetərincədir
Naşirin sözlərinə görə, son on ilə qədər ölkəmizdəki nəşriyyatlar daha çox mətbəə kimi, ya da mətbə-nəşriyyat formatında çalışıb. Halbuki mətbəə sektoru ilə nəşriyyat sahəsi nə qədər bir-birindən asılı olsalar da, əslində, tamamilə fərqli sahələrdir. Təəssüf ki, bu sektorlar arasındakı fərqi bilməyən nəinki sadə vətəndaşlar, hətta ziyalılar, kitabçılar da var: “Nəşriyyat işi mətbəə işindən daha ağır və məsuliyyətlidir. Təsəvvür edin, qəzet deyəndə heç kimin ağlına mətbəə gəlmir ki, onun çapı harda olur, necə olur, bunu kim edir. Qəzetin çapa hazırlanması, məqalələrin yazılması, redaktəsi, tərcüməsi qəzeti qəzet edir. Kitab da belədir, yəni onu kitab edən mətbəəyə qədərki üzərindəki işdir. Düzdür, yüksək poliqrafiya da önəmlidir, amma məzmun ondan daha üstündür.
Artıq Azərbaycan inkişaf etməkdə olan ölkədir, istehsalata dövlət xüsusi maraq yaradıb, biznes mühiti yaxşılaşıb. Bunun üçün də belə birliklər zaman-zaman formalaşmaqdadır. Dünyada bu cür praktika çoxdur, yəni eyni sahə ilə məşğul olan biznes strukturları birləşir, yeni layihələr ortaya qoyur, dövlətini xaricdə təmsil edir, ölkənin tanıtımına xidmət edir, öz hüquqlarını rəsmi orqanlar qarşısında müdafiə edir, həmin sahənin inkişafı üçün mütəmadi təkliflər verir. Biz də birlik olaraq bu yöndə fəaliyyətimizi istiqamətləndirəcəyik”.
Maraqlıdır, görəsən ölkəmizdə müəllif və nəşriyyatlar kitab satışından normal qazanc əldə edə bilirmi? Dünya ölkələrində kitabçılıq gəlirli sahələrdən hesab edilsə də, təəssüf ki, istisnaları çıxmaq şərtilə bunu bizim ölkəmiz üçün demək olmaz. İstisnalar isə daha çox tenderlə işləyən mətbəə-nəşriyyatlarla bağlıdır. Ş.Sadiqin fikrincə, Azərbaycanda kitab bazarı ölü vəziyyətdədir. Bakıdan başqa rayon və şəhərlərimizdə kitab mağazaları yox dərəcəsindədir. Nəşriyyatların kitabları kitabxanalar, təhsil müəssisələri üçün alınmır, bunun da nəticəsində yaxşı yazarlar yetişmir, istedadı olanlar da sonradan dolanışıq naminə başqa sahəyə yönəlir. O nəşriyyatlar dolana bilirlər ki, onlar ya dərslik, ya da metodiki test kitabları çap edirlər. Amma kitab sektoru deyiləndə ilk ağla gələn bədii və elmi kütləvi ədəbiyyatdır: “Lakin bu sahəni stimullaşdırmağın yolu var və yetərincədir. Mədəniyyət Nazirliyi hər il kitabxanalara, mədəniyyət mərkəzlərinə ayrılan büdcədən nəşriyyatların uyğun, maraqlı kitablarından heç olmasa 100 ədəd alarsa, nəşriyyatlara təsərrüfat sektoru kimi ciddi güzəştli kreditlər ayrılarsa, müxtəlif layihələrlə mütaliəyə maraq yarada bilərsə, kitab sektorunun inkişafına xidmət edən qrant layihələr həyata keçirərsə, rayon və şəhərlərimizdə dövlətin mülkiyyətində olan binalarda kitab mağazalarının açılması təşviq edilərsə, əlbəttə ki, olar. İstənilən dövlət kitabxanasına da girin, bir ortabab kitab mağazasına da, görəcəksiniz ki, həmin kitabxanada heç bir yeni nəşr tapa bilmirsiniz. Düzdür, dövlət sifarişi ilə böyük nəşrlər var, amma kitab o qədər çoxdur ki, hamısını sifarişlə çap edib kitabxanaya vermək olmaz. O sifarişlərə ayrılan maliyyənin bir qismi məhz bu nəşriyyatlardan doğru-düzgün kitab alışına sərf edilsə, məncə, daha çox uğura nail ola bilərik. Heç eşitmisinizmi hansısa icra hakimiyyəti, ya da bələdiyyə kitabla bağlı nəsə etsin? Mən yox!”
Kitab mağazalarının yerində indi marketlər açılıb
Naşir hesab edir ki, Azərbaycanda kitab sektorunun dünya standartlarına cavab verməsi üçün görüləcək işlər çoxdur, bunun üçünsə münbit şərait yaranmalıdır. Nəşriyyatların kitablarını sata, göndərə biləcəyi mağazalar yox dərəcəsindədir. Çünki həmin kitab mağazalarının yerində indi marketlər açılıb: “Düzdür, bu, biznes sektorudur və özü-özünü inkişaf etdirməlidir. Amma söhbət kitabdan, ideologiyadan, mədəniyyətdən, mənəvi dəyərdən gedirsə, deməli, burda dövlətin dəstəyi və marağı daha çox olmalıdır. Onun üçün də bu məsələyə konseptual baxılmalıdır. Məsələn, bir hekayən “Azərbaycan” jurnalında çap edilirsə, ordan alınan qonorarın məbləği heç bir yazıçını stimullaşdıra bilməz. Nə qədər yaradıcı iş olsa da, yazarın dolanışığı, hörməti yüksək olmalıdır. O zaman rəqabət mühiti yaranar. Nəşriyyat da çap etməklə həm xeyir götürə, həm də xeyir verə bilər. Bu çox geniş mövzudur, problemlər çoxşaxəlidir. Yaxında ANİB olaraq kitabçılığın inkişafı üçün Mədəniyyət Nazirliyinə geniş təkliflər paketi göndərəcəyik”.
Bəs Azərbaycanda kitab çapı sahəsində sağlam biznes mühitinin yaradılması üçün nəyə, yaxud kimə ehtiyac var? ANİB sədrinin qənatincə, ilk olaraq oxucuya. Çünki oxucunu zamanında yetişdirmək çox vacibdir. Bu isə məktəbdən, universitetdən başlayır. Məsələn, dünyanın böyük universitetlərində içində geniş kitab mağazaları olur, orda nəşriyyatlar üçün sərgilər keçirilməsi, yazarlarla görüş adi haldır: “Lakin bizim böyük universitetlərimizdən heç birinin həyətində, içində kitab mağazası, kitab-kafe yoxdur. Televiziyalar reytinq olmadığı üçün kitab müzakirələri aparmır, yazarlar ön planda saxlanılmır, naşirlər yada düşmür. Təsəvvür edin, bütün sahələrin peşə bayramı var, naşirlər günü yoxdur. Kitab, kağız ƏDV-dən azad edilməli, dövlət kitabxanaları təkmilləşdirilməli, müasirləşdirilməlidir”.
Kitablarımızın təbliğatını nə ölkəmizdə, nə də xaricdə aparacaq qurum var
Son illər ölkəmizdə nəşr olunan kitabların dizayn və poliqrafiya işləri yüksək standartlara cavab verir. Azərbaycan nəşriyyatı və mətbəələri yüksək texniki göstəricilərə malikdir. Ən yüksək keyfiyyətdə kitabı ölkəmizdə nəşr etdirmək mümkündür və ən böyük müsabiqələrdə yer tuta bilər. Bəs bu göstəricini yaradıcı keyfiyyətə də şamil etmək olarmı? Məzmun necədir? Ş.Sadiq deyir ki, bu artıq nəşriyyatın işidir: “Pulu olan özünün və ya qohum-əqrəbasının kitabını çap etdirir, sonra da dost-tanışa paylayır və bununla iş bitir. Pulun yoxdursa, hansısa nəşriyyat risk edib deyə bilmir ki, nəinki qonorar verim, heç olmasa çap xərclərini biz qarşılayaq. Buna baxmayaraq, bu gün bir çox fədakar iş adamları, yəni nəşriyyat sahibləri var ki, ümidlidir və çətinliklə də olsa kitab çap edir, hətta cüzi də olsa qonorar verir. Amma bu çox azdır. Elə ona görə də rəqabət mühiti yaranmır”.
O ki qaldı kitabın təbliği və satışı ilə kimin məşğul olmasına, naşir bunu böyük problem hesab edir. Onun sözlərinə görə, bu işi nə nəşriyyat, nə də müəllif həyata keçirməlidir. Kitab satışını agentliklər, dağıtım şirkətləri, menecerlər təşkil etməlidirlər ki, bu fəaliyyət də ölkəmizdə yoxdur və yetişmir: “Çünki gəlir yoxdur. Ona görə də formalaşmır. Bizim kitabların təbliğatını nə ölkəmizdə, nə də xaricdə, heç qardaş Türkiyədə, İranda, Rusiyada belə aparacaq özəl, yaxud dövlət qurumu yoxdur. Bir çox ölkələrin öz ədəbiyyatını tanıtmaq üçün layihələri var ki, sən o xalqın hansı kitabını başqa ölkədə çap etmək istəsən, heç olmasa tərcümə xərclərini qarşılayır. Amma təəssüf ki, bizim ölkənin belə bir layihəsi yoxdur. Biz bunun ağrısını Azərbaycanın da qonaq ölkə olduğu sonuncu İstanbul Naşirlər Forumunda da yaşadıq. Xarici naşirlər təklif edir ki, bizim kitabı alın, maliyyəsini dövlətimiz qarşılayacaq, çünki məqsəd həmin dövlətin mədəniyyətini təbliğ etməkdir. Qarşılığında bizdən soruşurlar, “yox” deyirik. Hətta Türkiyənin TEDA qurumu bu il türk əsərlərini xarici ölkələrdə çap edən naşirlərə mükafatlar da verdi. Niyə bu cür sistem bizdə də olmasın?! Halbuki illik çox yox, 2-3 yüz min dollar ayırmaqla, ən azı 100 əsərimizi dünya bazarına çıxara bilərik. Bu da bizim müəllif hüquqları agentliklərinin, kitab prodüserlərinin, menecerlərinin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Nəticədə kitab bazarı canlanar”.
Nəşriyyat işi yaradıcılıq işi olmaqla bərabər, həm də biznesdir. Biznes isə maarifçilik missiyasını həyata keçirmək üçün vasitə olmalıdır. Yəni uğurlu biznes olmalıdır ki, bu missiyanı yerinə yetirə, əhaliyə xidmət edə biləsən. Ona görə də kitab nəşrində maarifçilik missiyası və biznes maraqları paralel getməlidir. Azərbaycanda kitab çapı sahəsində sağlam biznes mühitinin yaradılması üçün də ilk olaraq mövcud problemlər aradan qaldırılmalıdır. Bu baxımdan nəşriyyatların təşkilatlanaraq birgə fəaliyyəti xeyli ümidvericidir. Necə deyərlər, tək əldən səs çıxmaz. Birlikdə komanda olaraq çalışmaq isə xeyli irəliləyişə və uğurlara səbəb ola bilər. Hələlik bu sahədə görülməli işlər çoxdur. Lakin əsas komandanın istəkli, həvəsli və çevik olmasıdır. İnanırıq ki, güclü komanda ilə ANİB qısa zamanda çox maraqlı layihələr həyata keçirəcək və Azərbaycan kitabçılığına yeni ab-hava gətirəcək.
Azerbaijan-news.az
Baxış sayı: 521
Bölməyə aid digər xəbərlər
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski