23:33 / 25-04-2024
NYT: ABŞ Kiyevin Krımı ATACMS ilə vura biləcəyini etiraf etdi
23:28 / 25-04-2024
ABŞ Rusiya Federasiyasına hərbi tədarükün asanlaşdırılmasına görə Çin banklarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır
22:41 / 25-04-2024
Peskov: "Rusiya Federasiyasının hökuməti və biznesi arasında dialoq davam edəcək, may-iyun üçün iş planları var"
22:35 / 25-04-2024
Kreml: Putin aprelin 26-da Sankt-Peterburqda Qanunvericilər Şurasında çıxış edəcək
22:27 / 25-04-2024
Stoltenberq: "ABŞ və Aİ Ukraynaya lazımi dəstəyi vermədi"
22:24 / 25-04-2024
Şoyqu Astanaya ŞƏT-ə üzv ölkələrin Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin görüşü üçün gəlib
22:05 / 25-04-2024
"Soçi" futbolçuları "Axmat"la oyundan əvvəl zəhərlənib
21:56 / 25-04-2024
Kirbi: "Ukrayna üçün bəzi silahlar bir neçə günə Polşadan gətiriləcək"
21:45 / 25-04-2024
Polşa prokurorluğu: ekspertizalar Kaçinskinin təyyarəsində partlayış faktını təsdiqləməyib
21:37 / 25-04-2024
Yamayka Britaniya hökmranlığından ayrılmağı planlaşdırır
21:30 / 25-04-2024
WADA çinli üzgüçülərin işində iştirak etmək üçün müstəqil prokurora müraciət edib
21:09 / 25-04-2024
VDNKh-da “Rusiya” sərgi-forumunu 11 milyondan çox insan ziyarət edib
21:03 / 25-04-2024
"BI": Britaniya "Paveway" idarə olunan bombalarını Ukraynaya təhvil verəcək
20:39 / 25-04-2024
Rusiya diplomatlarının "Mauthauzen" həbs düşərgəsində anım mərasimində iştirakdan imtina edilib
20:33 / 25-04-2024
Putin may ayında Çinə səfər etməyi planlaşdırdığını bildirib
20:11 / 25-04-2024
Nalçikdə iki İD üzvü həbs edilib
20:07 / 25-04-2024
Patruşev: "Qeyri-qanuni miqrasiya terror təhlükələri ilə sıx bağlıdır"
20:01 / 25-04-2024
“Şençjou-18”kosmik gəmisi orbital stansiyaya yaxınlaşır
19:55 / 25-04-2024
Rusiya səfiri: "İsveçrədə Ukrayna sammiti səs-küylü və boş piar kampaniyasına çevriləcək
19:50 / 25-04-2024
“Rostov” Ronaldonun qolu sayəsində “Ural”ı məğlub edib
19:47 / 25-04-2024
Ukrayna mərmisi çoxmərtəbəli yaşayış binasına düşüb
01:51 / 25-04-2024
Şəhid Elvin Həsənovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23:52 / 24-04-2024
Fransada Olimpiadada terror aktı planlaşdıran yeniyetmə saxlanılıb
22:59 / 24-04-2024
Moskva vilayəti hökumətinin keçmiş sədr müavini rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
22:31 / 24-04-2024
İlon Mask əmindir ki, gec-tez Qərbdə vətəndaş müharibəsi başlayacaq
22:24 / 24-04-2024
Bayden: "ABŞ bir neçə saat ərzində Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edəcək"
22:20 / 24-04-2024
Dudayev: "Kadırov həddindən artıq güc, sağlamlıq və enerji ilə xəstədir"
22:15 / 24-04-2024
Üç rusiyalı boksçu Avro-2024-də medallara zəmanət verib
22:11 / 24-04-2024
Komi məhkəməsi Kasparov və Qudkovu qiyabi həbs edib
22:07 / 24-04-2024
FSB Tambovda terror aktı hazırlayan diversantı saxlayıb
21:55 / 24-04-2024
Azərbaycan-Rusiya iqtisadi əlaqələrinin uğurları-Aybəniz Rüstəmova
21:45 / 24-04-2024
Lukaşenko bildirib ki, o, heç vaxt oğru olmayıb və övladlarına buna imkan verməyəcək
21:41 / 24-04-2024
Podnosova: "2023-cü ildə 39 milyon məhkəmə işinə baxılıb"
21:35 / 24-04-2024
Rusiyanın məhkəmə sistemində ciddi dəyişikliklər olmayacaq
21:32 / 24-04-2024
Pentaqon ATACMS raketlərinin Ukraynaya verildiyini təsdiqləyib
16:00 / 24-04-2024
Ukrayna Avropa Komissiyasından 1,5 milyard avro alıb
15:52 / 24-04-2024
"Spartak"ın sabiq baş məşqçisi Tedesko "Milan"ın qısa siyahısına daxil olub
15:46 / 24-04-2024
Qonşusunun qarajında qumbaranı partladıb
“Hər sentyabrda o kasanı da özümlə dərslərə aparırdım” - Məmməd İsmayıl
Tarix: 29-05-2021 15:29 | Bölmə: Mədəniyyət
Əşyaların da insanlar kimi taleyi var: Bəziləri hansısa anın, unudulmaz zamanın xatirələri ilə bağlıdır. “Əşyaların taleyi” layihəsində tanınmış, dəyərli söz və fikir adamları, incəsənət xadimlərində olan maraqlı əşyalardan, onların tarixçələrindən danışırıq.
"Qafqazinfo"nun budəfəki qonağı Türkiyədə yaşayan, Çanaqqala On Səkkiz Mart Universitetinin professoru, Azərbaycanın görkəmli şairi Məmməd İsmayıldır.
– Məmməd müəllim, sizin üçün əşyaların mahiyyəti, həyatınızdakı önəmi, vaciblik dərəcəsi nədən ibarətdir?
– Əşyaların da qohum kimi yaxını-uzağı var. Və belə görünür ki, əşyaların da özünəməxsus bioenerjiləri mövcuddur, ona görə də biz əşyalara görünməz tellərlə bağlanırıq, zamanla, elə bil, hardasa bu əşyalar bədənimizin bir parçasına çevrilir. Onları itirdiyimiz zaman sanki yaxınlarımızdan birini itirmiş kimi özümüzə yer tapa bilmirik. Təəssüf ki, mən də az şey itirməmişəm. İtirilənlərsə itirən üçün itmiş olur. Amma yadımıza düşmədiyi yerdə, hardasa itirildiyi yerdə qalır.
– Hədiyyə edilən əşyalar arasında hansı sizin üçün daha çox önəm və məna kəsb edir?
– Hədiyyə əşyalarla tanışlığım hardasa 5-6 yaşlarımdan başlayır. Bir payız günü evimizin doqqazı önündəki otluqda çox şumal dördkünc bir taxta parçası tapmışdım və elə bilmişdim o şumal taxta ilə dünyanı mənə bağışladılar. Doqqazımızın önündə yenə elə şumal taxta parçası taparam deyə, səhəri gün eyni vaxtda ora getmişdim, zənnim məni yanıltmamışdı, yenə həmin yerdə bənzər şumal taxta məni gözləyirdi, üçüncü gün də eyni hadisə təkrarlanacaqdı. Amma... dördüncü gün əliboş dönəcəkdim. Bu yaşa gəlsəm də, hələ o hadisənin sirrini aça bilmiş deyiləm. O şumal taxta parçalarını dalbadal üç gün eyni yerə qoyan kim idi? Qohumlardan birimi, ya taleyin əllərimi?! O şumal taxta parçaları ünvansız hədiyyələrdi. Bəlkə, ünvansız və minnətsiz olduğuna görə də o taxta parçaları dəyərbiçilməz idi. Ötən illər ərzində mənəvi baxımdan belə tale hədiyyələri az olmayıb. Maddi hədiyyələrə gəldikdə isə… Bu uzun ömrümdə istər Azərbaycanda, istərsə də dünyanın müxtəlif yerlərində mənim üçün mənəvi dəyəri olan hədiyyələr az olmayıb.
– Bildiyim qədər, Hindistanda sizə mistik bir qab veriblər. O əşyanın mahiyyəti, funksiyası nədən ibarətdir?
.jpg)
– Aldığım hədiyyələr arasında Hindistanda mənə verilən o misqarışımı kasanın ayrı bir yeri var. Gözəgörünməzlərin gözəgörünənlədən daha güclü və təsirli olduğunu sübut etmək üçün uzağa gətmək lazım deyil. Bu kasa bir növü yoxdan varolmanın gözəgörünən sübutudur. Hindistanın turistik bölgələrində böyüklü-kiçikli belə kasalar minlərlədir, amma turistlərin böyük çoxluğunu dolub-daşan dükan və bazarlarda başqa şeylər maraqlandırdığından belə kasalara əhəmiyyət verilmir. Hindistan qədim dünyamızdan günümüzə qalan və hələ də sehri pozulmayan, bəlkə də, yeganə torpaq parçasıdır. Şəklini paylaşacağım bu kasa da dediklərimin bir başqa sübutudur. Hindistanda olanda tərcüməçimiz Raç adlı biri idi. Yeri gəlmişkən, Hindistana səfərə Moskva üzərindən rus elm adamları dəstəsiylə getmişdim. Rac Türkiyədən gəldiyimi bilib mənə xüsusi diqqət göstərir və səbəbini də gizlətmirdi və deyirdi ki: “Türklər bizim qardaşlarımızdır, yeddi əsr bizi idarə etdilər nə dilimizə, nə dinimizə toxundular, Hardasa, iki əsr bizi işğal edib əsarətləri altında saxlayan ingilislər isə nəyimiz var əlimizdən aldılar, bu azmış kimi dilimizi də dəyişdirməyə çalışdılar”.
Bəlkə də, türklüyə sevgisindən idi ki, Raç mənə bir mis kasa alıb hədiyyə etdi. Kasanın içindəki sarımsaqdöyəni də görəndə çaşıb qaldım: İndi durub Hindistandan sarımsaqdöyənmi aparacam? Amma axşam hoteldə mis kasanı ovcunun içinə alacaq, o biri əli ilə sarımsaqdöyən dediyim bir ucu dəri ilə örtülü taxtanı kasaya çevirəndə dairəvi şəkildə sürtməyə başlayacaq və yavaş-yavaş kasanın içindən elə bir musiqi səsi yüksələcəkdi ki, tüklərim biz-biz olacaq və heyrətdən çaşıb qalacaqdım, gözümün önündə yoxdan varolma hadisəsi baş verməkdə idi. Hindistan dünyada ilk dinin yarandığı ölkədir və o dinlə bərabər bu kasa da yoxdan varolmanın simvolu kimi meydana çıxıb. Hindlillər ona “lts singing bowl”, yəni “nəğməoxuyan kasa” adını veriblər.
Və 2006-cı ildən bu yana hər sentyabrda dərslər başlayanda nəğmə söyləyən kasanı da özümlə dərs otağına aparırdım və hər dəfə “bu əşya nədir?” sualıma tələbələr sarımsaqdöyən deyə cavab verirdilər. Və elə ki, həvəngdəstəni kasanın ətrafında çevirməyə başlayırdım, incə musiqi səsi yoxdan var olmağa başlayırdı, onda hamı həyrət içində qalırdı...
– Sovetlər dönəmində Vyetnama gedib çıxmısınız. Oradan sizdə yadigar qalan hansısa əşya varmı?
– Səksəninci illərin əvvəllərində SSRİ Yazıçılar İttifaqının xətti ilə Vyetnama yaradıcılıq ezamiyyətinə getmişdim. Yol yoldaşım o zamanların çox usta yumorist yazıçısı Arkadi Arkanov idi. Təkrarsız görüşlərimiz olacaqdı. İnşallah, o görüşlər haqqında mütləq yol qeydlərimi gələcəkdə oxucularımla bölüşəcəyəm. Amma o görüşlərdən əlimdə, ovcumda qalan çox incə naxışlı Vyetnam vazasıdır.
Mən o vazanı çox dəyərli bir hədiyyə kimi üstündə əsə-əsə Vyetnamdan Mkonq çayı sahillərindən Moskvaya, oradan da Bakıya gətirmişdim. Hər dəfə o vazaya baxanda Vyetnam, Mkonq çayı sahilləri dünənin silinməz xatirələri kimi gözlərimdə canlanır. Axşamlar qayıqlarının ucunu sahil hotellərinin taxta söykənəcəklərinə dirəyib primuslarını yandırıb xörəklərini isidən hotel restoranının sahilə açılan açıq salonlarında çalınan həzin musiqini dinləyən hardasa dənizdə doğulub, dənizdə yaşayıb, dənizdə də dünyasını dəyişən dəniz qaraçıları gözümün qabağına gəlir... Və belə axşamların birində, daha doğrusu, vida yeməyi zamanı Vyetnam Yazıçılar Birliyinin əməkdaşları bizə o vazanı hədiyyə etmişdi. Həmin vaza, elə bil, hardasa Vyetnam səfərinə həsr ədilmiş sənədli filmi özündə yaşadır. Və bilirsən ki, o vazaya baxmaqla o sənədli film qismətin əli ilə yenidən canlanmağa başlayacaq.
– Sizə bağışlanan sazlar barədə bəhs etməniz yerinə düşərdi...
– Oğlum, mən sazlı-sözlü bir ailənin övladıydım. Əmim Şəmşəd çox gözəl saz çalır, şeir deyirdi. Və əmioğlanlarımın demək olar ki, hamısı saz çalırdı, məndən başqa. Bunun iki səbəbi vardı, birincisi, solaxaydım, sazı tərs tutduğuma görə çalmağı öyrənə bilmirdim, həm də əmioğlanlarım yaşda məndən böyükdülər, solaxaylığımı bəhanə gətirib məni öyrətmək istəmirdilər, amma içimdə elə böyük öyrənmək həvəsi vardı ki! Saz havaları mənim hər şeyimdir. Həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə kəndin aşağı-yuxarı bütün daxmalarından qaya dibindəki tənha bulaqtək saz səsi gəlirdi, çıxılmaz vəziyyətdə, yas içində olan kənd adamları dərdini sazla bölüşüb azaltmağa çalışırdılar. Sonra Şəmşəd əmim öləcək və sazı arada qalacaqdı, əmimoğlu o sazı mənə yox, Aran kəndlərinin birində yaşayan başqa bir əmioğluma vərəcəkdi və mənim saz çalmaq arzum beləcə gözümdə qalacaqdı, anamın da maddi imkanı yox idi ki, mənə yeni saz alsın. Həyatın amansız ironiyası idi bu, əmi yadigarı qara saz onun yolunu davam etdirən qardaşoğluna yox, sürücülükdən qeyri bir arzusu olmayan əmioğluna peşkəş edilmişdi. Və beləcə saza veriləcək sevgimin ünvanı şeirlərim olacaqdı.
Evimdəki sazlara gəldikdə isə onların mənim üçün dəyəri çox böyükdür. Belə bir misram var: “Qara köynəyində saz əsir düşüb”. Həqiqətən də, belədir. Bir zaman həsrətiylə yanıb tutuşduğum sazdan indi evimdə üçü var, hamısı da qara köynəyinə əsir düşüb, halbuki onlar bir vətən oğlunun barmaqlarında dil-dil ötə bilərdi, amma birisinə də verə bilmirəm, hədiyyəni necə vərəsən axı? Onların üçü də mənimçün dəyərlidir, amma birinin yeri başqadır.
O qara sazı mənə saz-söz dünyamızın böyük sənətkarı Aşıq Hüseyn Saraclı bağışlamışdı. 1970-ci illərin sonlarında mən "Azərbaycanfilm" kinostudyasının elmi-kütləvi, sənədli filmlər birliyinin baş redaktoru idim. Borçalının Saraclı kəndinə Aşıq Hüseyn Saraclının haqqında kino-jurnal üçün süjet çəkməyə getmişdik. İşimiz bitib geri qayıdanda rəhmətlik mənə çox dəyərli bir saz bağışladı, nə qədər almaq istəməsəm də inad etdi...
Vaqif Səmədoğlu bir dəfə mənə bir mövzu vermişdi. Rəhmətlik danışırdı ki, atamın sazını hər axşam kökləyib divardan asırdım, sabah gəlib görürdüm ki, sazın simləri sınıb. Məəttəl qalırdım ki, gecə o sazı kim çala bilərdi ki? Atamın ruhumu, yoxsa illər boyu çalınmadığından xiffət çəkən sazın öz ruhu... Vaqif “bu mövzunu ancaq sən yazarsan” dediyinə görə də təbii ki, o zaman mən “Vurğunun sazı” deyə uzun bir şeir yazdım. Bu hadisəni ona görə xatırlayıram ki, qürbətdən vətənə döndüyüm zamanlarda o sazı aradabir qara köynəyindən çıxarmağım var. Və hər dəfə də ya simlərinin qırıldığını, ya da çanağının calaq yerlərinin aralandığını görürəm. Saz çalınması üçün düzəldilir, qara köynəyində əsir düşməsi üçün yox.
– Qürbətdə yaşayan bir şair üçün elə bir əşya varmı ki, ona əl atırsınız, amma əlinizin altında yoxdur deyə heyfislənir və onda qürbətin çətinliyini daha dərindən duyursunuz?
– İnan, qürbətdə olduğum bu 25 il ərzində kənddə anamdan qalan köhnəli-təzəli, irili-xırdalı bütün əşyalar mənim üçün dəyərbiçilməzidir. Bəlkə əlim çatmadığına görə, yox, yəqin ki, onlara bir zamanlar qabarları barmağına üzük olan əllər dəydiyinə, anamdan yadigar qaldıqlarına görə belədir. Bakıya getdimmi, ilk işim fürsət tapıb kəndə qaçıram, qaçıram ki, dünyanın ən mübarək qadınlarından biri olan anamın yadigarları ilə üz-üzə gələm, onlarla canlı varlıqlar kimi danışam:
Yetim bir haray var gəzər dünyanı:
Görən harda qaldı anası ölmüş...
– İtirdiyiniz insanları daha çox hansı əşyalara baxanda xatırlayırsınız? Məsələn, valideynlərinizi, yaxınlarınızı, yaxud hansısa dostlarınızı?
– Qapısını Allahın ağacdələnlərdən başqa kimsə döyməyən kənd evimdəki bütün əşyalar mənə anamı, analı günlərimi xatırladır.
– Əgər əşya kimi mövcud olmağınız mümkün olsaydı, hansı əşya olmaq istərdiniz və niyə görə?
– Mən bir yönü ilə reinkarnasiyaya inanıram. Bu isə o deməkdir ki, insan dünyaya yenidən doğulacaqsa, elə insan kimi dünyaya gələcək. Bu mənada, əşya olmaq istəyi bir az yersiz deyilmi?!
Baxış sayı: 341
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 29-05-2021 15:29 | Bölmə: Mədəniyyət
Əşyaların da insanlar kimi taleyi var: Bəziləri hansısa anın, unudulmaz zamanın xatirələri ilə bağlıdır. “Əşyaların taleyi” layihəsində tanınmış, dəyərli söz və fikir adamları, incəsənət xadimlərində olan maraqlı əşyalardan, onların tarixçələrindən danışırıq.
"Qafqazinfo"nun budəfəki qonağı Türkiyədə yaşayan, Çanaqqala On Səkkiz Mart Universitetinin professoru, Azərbaycanın görkəmli şairi Məmməd İsmayıldır.
– Məmməd müəllim, sizin üçün əşyaların mahiyyəti, həyatınızdakı önəmi, vaciblik dərəcəsi nədən ibarətdir?
– Əşyaların da qohum kimi yaxını-uzağı var. Və belə görünür ki, əşyaların da özünəməxsus bioenerjiləri mövcuddur, ona görə də biz əşyalara görünməz tellərlə bağlanırıq, zamanla, elə bil, hardasa bu əşyalar bədənimizin bir parçasına çevrilir. Onları itirdiyimiz zaman sanki yaxınlarımızdan birini itirmiş kimi özümüzə yer tapa bilmirik. Təəssüf ki, mən də az şey itirməmişəm. İtirilənlərsə itirən üçün itmiş olur. Amma yadımıza düşmədiyi yerdə, hardasa itirildiyi yerdə qalır.
– Hədiyyə edilən əşyalar arasında hansı sizin üçün daha çox önəm və məna kəsb edir?
– Hədiyyə əşyalarla tanışlığım hardasa 5-6 yaşlarımdan başlayır. Bir payız günü evimizin doqqazı önündəki otluqda çox şumal dördkünc bir taxta parçası tapmışdım və elə bilmişdim o şumal taxta ilə dünyanı mənə bağışladılar. Doqqazımızın önündə yenə elə şumal taxta parçası taparam deyə, səhəri gün eyni vaxtda ora getmişdim, zənnim məni yanıltmamışdı, yenə həmin yerdə bənzər şumal taxta məni gözləyirdi, üçüncü gün də eyni hadisə təkrarlanacaqdı. Amma... dördüncü gün əliboş dönəcəkdim. Bu yaşa gəlsəm də, hələ o hadisənin sirrini aça bilmiş deyiləm. O şumal taxta parçalarını dalbadal üç gün eyni yerə qoyan kim idi? Qohumlardan birimi, ya taleyin əllərimi?! O şumal taxta parçaları ünvansız hədiyyələrdi. Bəlkə, ünvansız və minnətsiz olduğuna görə də o taxta parçaları dəyərbiçilməz idi. Ötən illər ərzində mənəvi baxımdan belə tale hədiyyələri az olmayıb. Maddi hədiyyələrə gəldikdə isə… Bu uzun ömrümdə istər Azərbaycanda, istərsə də dünyanın müxtəlif yerlərində mənim üçün mənəvi dəyəri olan hədiyyələr az olmayıb.
– Bildiyim qədər, Hindistanda sizə mistik bir qab veriblər. O əşyanın mahiyyəti, funksiyası nədən ibarətdir?
– Aldığım hədiyyələr arasında Hindistanda mənə verilən o misqarışımı kasanın ayrı bir yeri var. Gözəgörünməzlərin gözəgörünənlədən daha güclü və təsirli olduğunu sübut etmək üçün uzağa gətmək lazım deyil. Bu kasa bir növü yoxdan varolmanın gözəgörünən sübutudur. Hindistanın turistik bölgələrində böyüklü-kiçikli belə kasalar minlərlədir, amma turistlərin böyük çoxluğunu dolub-daşan dükan və bazarlarda başqa şeylər maraqlandırdığından belə kasalara əhəmiyyət verilmir. Hindistan qədim dünyamızdan günümüzə qalan və hələ də sehri pozulmayan, bəlkə də, yeganə torpaq parçasıdır. Şəklini paylaşacağım bu kasa da dediklərimin bir başqa sübutudur. Hindistanda olanda tərcüməçimiz Raç adlı biri idi. Yeri gəlmişkən, Hindistana səfərə Moskva üzərindən rus elm adamları dəstəsiylə getmişdim. Rac Türkiyədən gəldiyimi bilib mənə xüsusi diqqət göstərir və səbəbini də gizlətmirdi və deyirdi ki: “Türklər bizim qardaşlarımızdır, yeddi əsr bizi idarə etdilər nə dilimizə, nə dinimizə toxundular, Hardasa, iki əsr bizi işğal edib əsarətləri altında saxlayan ingilislər isə nəyimiz var əlimizdən aldılar, bu azmış kimi dilimizi də dəyişdirməyə çalışdılar”.
Bəlkə də, türklüyə sevgisindən idi ki, Raç mənə bir mis kasa alıb hədiyyə etdi. Kasanın içindəki sarımsaqdöyəni də görəndə çaşıb qaldım: İndi durub Hindistandan sarımsaqdöyənmi aparacam? Amma axşam hoteldə mis kasanı ovcunun içinə alacaq, o biri əli ilə sarımsaqdöyən dediyim bir ucu dəri ilə örtülü taxtanı kasaya çevirəndə dairəvi şəkildə sürtməyə başlayacaq və yavaş-yavaş kasanın içindən elə bir musiqi səsi yüksələcəkdi ki, tüklərim biz-biz olacaq və heyrətdən çaşıb qalacaqdım, gözümün önündə yoxdan varolma hadisəsi baş verməkdə idi. Hindistan dünyada ilk dinin yarandığı ölkədir və o dinlə bərabər bu kasa da yoxdan varolmanın simvolu kimi meydana çıxıb. Hindlillər ona “lts singing bowl”, yəni “nəğməoxuyan kasa” adını veriblər.
Və 2006-cı ildən bu yana hər sentyabrda dərslər başlayanda nəğmə söyləyən kasanı da özümlə dərs otağına aparırdım və hər dəfə “bu əşya nədir?” sualıma tələbələr sarımsaqdöyən deyə cavab verirdilər. Və elə ki, həvəngdəstəni kasanın ətrafında çevirməyə başlayırdım, incə musiqi səsi yoxdan var olmağa başlayırdı, onda hamı həyrət içində qalırdı...
– Sovetlər dönəmində Vyetnama gedib çıxmısınız. Oradan sizdə yadigar qalan hansısa əşya varmı?
– Səksəninci illərin əvvəllərində SSRİ Yazıçılar İttifaqının xətti ilə Vyetnama yaradıcılıq ezamiyyətinə getmişdim. Yol yoldaşım o zamanların çox usta yumorist yazıçısı Arkadi Arkanov idi. Təkrarsız görüşlərimiz olacaqdı. İnşallah, o görüşlər haqqında mütləq yol qeydlərimi gələcəkdə oxucularımla bölüşəcəyəm. Amma o görüşlərdən əlimdə, ovcumda qalan çox incə naxışlı Vyetnam vazasıdır.
Mən o vazanı çox dəyərli bir hədiyyə kimi üstündə əsə-əsə Vyetnamdan Mkonq çayı sahillərindən Moskvaya, oradan da Bakıya gətirmişdim. Hər dəfə o vazaya baxanda Vyetnam, Mkonq çayı sahilləri dünənin silinməz xatirələri kimi gözlərimdə canlanır. Axşamlar qayıqlarının ucunu sahil hotellərinin taxta söykənəcəklərinə dirəyib primuslarını yandırıb xörəklərini isidən hotel restoranının sahilə açılan açıq salonlarında çalınan həzin musiqini dinləyən hardasa dənizdə doğulub, dənizdə yaşayıb, dənizdə də dünyasını dəyişən dəniz qaraçıları gözümün qabağına gəlir... Və belə axşamların birində, daha doğrusu, vida yeməyi zamanı Vyetnam Yazıçılar Birliyinin əməkdaşları bizə o vazanı hədiyyə etmişdi. Həmin vaza, elə bil, hardasa Vyetnam səfərinə həsr ədilmiş sənədli filmi özündə yaşadır. Və bilirsən ki, o vazaya baxmaqla o sənədli film qismətin əli ilə yenidən canlanmağa başlayacaq.
– Sizə bağışlanan sazlar barədə bəhs etməniz yerinə düşərdi...
– Oğlum, mən sazlı-sözlü bir ailənin övladıydım. Əmim Şəmşəd çox gözəl saz çalır, şeir deyirdi. Və əmioğlanlarımın demək olar ki, hamısı saz çalırdı, məndən başqa. Bunun iki səbəbi vardı, birincisi, solaxaydım, sazı tərs tutduğuma görə çalmağı öyrənə bilmirdim, həm də əmioğlanlarım yaşda məndən böyükdülər, solaxaylığımı bəhanə gətirib məni öyrətmək istəmirdilər, amma içimdə elə böyük öyrənmək həvəsi vardı ki! Saz havaları mənim hər şeyimdir. Həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə kəndin aşağı-yuxarı bütün daxmalarından qaya dibindəki tənha bulaqtək saz səsi gəlirdi, çıxılmaz vəziyyətdə, yas içində olan kənd adamları dərdini sazla bölüşüb azaltmağa çalışırdılar. Sonra Şəmşəd əmim öləcək və sazı arada qalacaqdı, əmimoğlu o sazı mənə yox, Aran kəndlərinin birində yaşayan başqa bir əmioğluma vərəcəkdi və mənim saz çalmaq arzum beləcə gözümdə qalacaqdı, anamın da maddi imkanı yox idi ki, mənə yeni saz alsın. Həyatın amansız ironiyası idi bu, əmi yadigarı qara saz onun yolunu davam etdirən qardaşoğluna yox, sürücülükdən qeyri bir arzusu olmayan əmioğluna peşkəş edilmişdi. Və beləcə saza veriləcək sevgimin ünvanı şeirlərim olacaqdı.
Evimdəki sazlara gəldikdə isə onların mənim üçün dəyəri çox böyükdür. Belə bir misram var: “Qara köynəyində saz əsir düşüb”. Həqiqətən də, belədir. Bir zaman həsrətiylə yanıb tutuşduğum sazdan indi evimdə üçü var, hamısı da qara köynəyinə əsir düşüb, halbuki onlar bir vətən oğlunun barmaqlarında dil-dil ötə bilərdi, amma birisinə də verə bilmirəm, hədiyyəni necə vərəsən axı? Onların üçü də mənimçün dəyərlidir, amma birinin yeri başqadır.
O qara sazı mənə saz-söz dünyamızın böyük sənətkarı Aşıq Hüseyn Saraclı bağışlamışdı. 1970-ci illərin sonlarında mən "Azərbaycanfilm" kinostudyasının elmi-kütləvi, sənədli filmlər birliyinin baş redaktoru idim. Borçalının Saraclı kəndinə Aşıq Hüseyn Saraclının haqqında kino-jurnal üçün süjet çəkməyə getmişdik. İşimiz bitib geri qayıdanda rəhmətlik mənə çox dəyərli bir saz bağışladı, nə qədər almaq istəməsəm də inad etdi...
Vaqif Səmədoğlu bir dəfə mənə bir mövzu vermişdi. Rəhmətlik danışırdı ki, atamın sazını hər axşam kökləyib divardan asırdım, sabah gəlib görürdüm ki, sazın simləri sınıb. Məəttəl qalırdım ki, gecə o sazı kim çala bilərdi ki? Atamın ruhumu, yoxsa illər boyu çalınmadığından xiffət çəkən sazın öz ruhu... Vaqif “bu mövzunu ancaq sən yazarsan” dediyinə görə də təbii ki, o zaman mən “Vurğunun sazı” deyə uzun bir şeir yazdım. Bu hadisəni ona görə xatırlayıram ki, qürbətdən vətənə döndüyüm zamanlarda o sazı aradabir qara köynəyindən çıxarmağım var. Və hər dəfə də ya simlərinin qırıldığını, ya da çanağının calaq yerlərinin aralandığını görürəm. Saz çalınması üçün düzəldilir, qara köynəyində əsir düşməsi üçün yox.
– Qürbətdə yaşayan bir şair üçün elə bir əşya varmı ki, ona əl atırsınız, amma əlinizin altında yoxdur deyə heyfislənir və onda qürbətin çətinliyini daha dərindən duyursunuz?
– İnan, qürbətdə olduğum bu 25 il ərzində kənddə anamdan qalan köhnəli-təzəli, irili-xırdalı bütün əşyalar mənim üçün dəyərbiçilməzidir. Bəlkə əlim çatmadığına görə, yox, yəqin ki, onlara bir zamanlar qabarları barmağına üzük olan əllər dəydiyinə, anamdan yadigar qaldıqlarına görə belədir. Bakıya getdimmi, ilk işim fürsət tapıb kəndə qaçıram, qaçıram ki, dünyanın ən mübarək qadınlarından biri olan anamın yadigarları ilə üz-üzə gələm, onlarla canlı varlıqlar kimi danışam:
Yetim bir haray var gəzər dünyanı:
Görən harda qaldı anası ölmüş...
– İtirdiyiniz insanları daha çox hansı əşyalara baxanda xatırlayırsınız? Məsələn, valideynlərinizi, yaxınlarınızı, yaxud hansısa dostlarınızı?
– Qapısını Allahın ağacdələnlərdən başqa kimsə döyməyən kənd evimdəki bütün əşyalar mənə anamı, analı günlərimi xatırladır.
– Əgər əşya kimi mövcud olmağınız mümkün olsaydı, hansı əşya olmaq istərdiniz və niyə görə?
– Mən bir yönü ilə reinkarnasiyaya inanıram. Bu isə o deməkdir ki, insan dünyaya yenidən doğulacaqsa, elə insan kimi dünyaya gələcək. Bu mənada, əşya olmaq istəyi bir az yersiz deyilmi?!
Baxış sayı: 341
Bölməyə aid digər xəbərlər
20-04-2024, 18:43
Aktyor Yuri Omelçenko 49 yaşında vəfat edib
20-04-2024, 13:33
Cavanşir Məmmədov vəfat etdi
19-04-2024, 23:25
Uspenskayanın direktoru müğənninin səhhətinin pisləşməsi ilə bağlı yayılan xəbərləri təkzib edib
14-04-2024, 20:00
Leps konsertdə bir tamaşaçının əlindən telefonu çıxarıb
13-04-2024, 08:41
Rejissor və operator Elinor Koppola vəfat edib
12-04-2024, 21:29
Kianu Rivz "Uğur" filminin çəkilişləri zamanı dizini sındırıb
11-04-2024, 19:29
Alman aktyor Til Şvaygerin ayağı amputasiya oluna bilər
8-04-2024, 22:08
Olqa Budina Harri Potter haqqında kitabların təhlükələrindən danışıb
4-04-2024, 13:56
Polis "Pornofilmlər"in müğənnisinin ifadələrində Rusiya Silahlı Qüvvələrini gözdən salan izlər aşkar edib
2-04-2024, 20:47
RSFSR-in xalq artisti Tatyana Konyuxova vəfat edib
29-03-2024, 23:31
Aktyor Aleksandr Tereşko dünyasını dəyişib
29-03-2024, 21:45
Şvartsenegger ürək əməliyyatından sonra çəkilişlərə qayıtmağa hazır olduğunu bildirib
28-03-2024, 21:08
Burunov etiraf edib ki, konsertə gecikməsi onu “Krokus”da terror aktından xilas edib
27-03-2024, 21:33
Aktrisa Svetlana Svetliçnaya xəstəxanaya yerləşdirilib
26-03-2024, 21:48
200 rol oynayan hindistanlı aktyor Partxa Sarati Deb vəfat edib
25-03-2024, 15:31
Sankt-Peterburqda “Piknik” qrupunun konserti terror aktı qurbanlarının xatirəsinə həsr olunacaq
23-03-2024, 13:08
Emindən ilk - Reaksiya
22-03-2024, 23:21
Lev Leşçenko tezliklə səhnəni tərk edə biləcəyini söylədi
19-03-2024, 13:59
Valeri Leontyev səhnəni tərk etmək qərarına gəlib
17-03-2024, 13:37
Lyubov Uspenskaya Rusiya pasportu alıb: “Arzum gerçəkləşdi”
15-03-2024, 23:10
Müğənni MakSim karyerasının dayandırılması ilə bağlı iddiaları rədd edir
13-03-2024, 21:35
Bred Pitt məhkəmədə Ancelina Coli üzərində növbəti qələbəsini qazanıb
13-03-2024, 20:58
"Bi-2" qrupu Kəmərdə beş günlük festivalın ləğvini təsdiqləyib
10-03-2024, 23:24
Morqunovanın ölümünə səbəb qan laxtalanması olub
9-03-2024, 20:37
Kristina Orbakaitenin Kremldəki çıxışı ləğv edilib
9-03-2024, 20:31
Aktyor Anatoli Vasilyev aldığı xəsarətlə xəstəxanaya yerləşdirilib
9-03-2024, 18:09
"Vəhşi mələk"in ulduzu Estrela Novais vəfat edib
6-03-2024, 15:36
Müğənni Stas Mixaylov heç vaxt borc götürmədiyini etiraf edib
5-03-2024, 21:34
“Gizli yarmarka” və “Moskva uğrunda döyüş” filmlərinin aktyoru Valeri Yurçenko vəfat edib
3-03-2024, 20:46
“Titanik” filmindən qapı və sükan fraqmentləri hərraca çıxarılıb
3-03-2024, 20:05
Kirkorov sosial şəbəkələrdə Puqaçovanın yeni mahnısını yayımlayıb
1-03-2024, 22:36
"Zoopark" qrupunun sonuncu üzvü Valeri Kirilov dünyasını dəyişib
1-03-2024, 17:22
Alla Puqaçova 16 ildən sonra ilk dəfə yeni albom çıxarıb
28-02-2024, 12:17
Dziuba kino debütünü yüksək qiymətləndirdi
27-02-2024, 09:59
ABŞ-ın ilk "Miss" titulunun sahibi Ceki Lokeri vəfat edib
26-02-2024, 16:43
"Captain Marvel" filminin aktyoru Kennet Marvel vəfat edib
25-02-2024, 10:43
Kristofer Nolanın Oppenheimer filmi üç Ekran Aktyorları Gildiyası Mükafatını qazandı
22-02-2024, 22:48
Britaniyalılar qiymətlərin artması səbəbindən musiqi festivallarını ləğv etmək məcburiyyətində qalıblar
22-02-2024, 21:25
Müğənni Zivert ağır xəstəliyə görə konsertlərini yarımçıq qoyub
19-02-2024, 20:07
Türkiyədə "Bi-2" konsertləri ləğv edilib
18-02-2024, 21:39
Fransa kinosunda ən yaxşı Dartanyanı hesab edilən Jerar Barre vəfat edib
18-02-2024, 15:17
Naxçıvanda Heydər Əliyev Muzeyinin yaradılmasından 25 il ötür
18-02-2024, 15:01
Həmvətənimiz ilin ən yaxşı bəstəkarı seçilib