10:16 / 06-11-2025
Yanğında iki nəfər ölüb, bir nəfər yaralanıb
10:14 / 06-11-2025
"Reuters": Missisipi kimya zavodunda partlayışdan sonra ammonyak sızması
10:12 / 06-11-2025
Polis məmurunu dişləyən İrkutsklı bloqçu cəza koloniyasına göndəriləcək
10:09 / 06-11-2025
Sakit Okean Donanmasının təyyarə heyəti okean üzərində sualtı qayıq əleyhinə missiyalar həyata keçirib
10:03 / 06-11-2025
Qazaxıstan Prezidenti Tokayev Vaşinqtona gəlib
10:01 / 06-11-2025
Daxili İşlər Nazirliyi general Kirillovun qətli işi üzrə hakimlərə qarşı mümkün təhdidlər barədə xəbərdarlıq edib
21:33 / 05-11-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Culfada seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib - FOTO
21:01 / 05-11-2025
İçərisində insanların olduğu evi yandıraraq bir kişi və bir qadını öldürüb
20:59 / 05-11-2025
Rutte: "NATO şərq cinahında hərbi mövcudluğunu gücləndirə bilər"
20:55 / 05-11-2025
Taikonautlar ilk dəfə orbitdə barbekü bişirdilər
20:20 / 05-11-2025
Ölümcül davaya görə taksi sürücüsü səkkiz il həbs cəzasına məhkum edilib
20:12 / 05-11-2025
"Avropa Mühafizəkarları": Avropa Rusiya ilə müharibəyə hazır deyil
20:07 / 05-11-2025
Bloqçu Markaryanın həbs müddəti iki ay uzadılıb
20:05 / 05-11-2025
Litva Baş naziri: "Vilnüs Minsklə yük maşınlarının geri qaytarılması ilə bağlı danışıqlar aparmaq istəyir"
20:03 / 05-11-2025
"Sudan Tribune": "İl-76" hərbi nəqliyyat təyyarəsi Sudanda qəzaya uğrayıb
19:59 / 05-11-2025
Rosatom: Macarıstan "Paks II" Atom Elektrik Stansiyasının tikintisi üçün lisenziya verib
19:55 / 05-11-2025
Şəhərin atəşə tutulması nəticəsində bir qadın həlak olub
19:52 / 05-11-2025
Peskov: "Putin nüvə sınaqlarının mümkünlüyünün araşdırılmasını əmr etdi"
19:43 / 05-11-2025
Yeniyetmələrə silahlı soyğunçuluq etdiyinə görə cinayətkar həbs edilib
18:56 / 05-11-2025
Ermənistanı narahat edən Qərbi Azərbaycan həqiqətlərilə bağlı dəqiq mənbələrin çoxluğudur-Könül Nurullayeva
18:51 / 05-11-2025
Bortnikov ABŞ-ın nüvə sınaqlarına cavab olaraq təkliflər hazırlamaq üçün vaxt istəyib
18:49 / 05-11-2025
Şoyqu: "Rusiya ABŞ-ın nüvə sınaqları ilə bağlı növbəti addımları barədə qeyri-müəyyəndir"
18:44 / 05-11-2025
Rusiya Su Polosu oyunçuları beynəlxalq yarışlara hazırdır
18:41 / 05-11-2025
Putin: "Rusiya ABŞ-ın nüvə sınaqları halında cavab tədbirləri görəcək"
18:37 / 05-11-2025
Alimlər möhtəşəm yeni günəş partlayışını qeydə alıblar
18:33 / 05-11-2025
Tramp: "ABŞ hökuməti dərhal fəaliyyətini bərpa etməlidir"
18:29 / 05-11-2025
Ekspert Semibratov: "Mamdaninin qələbəsi əhalinin Nyu-Yorkdan axınına səbəb olacaq"
18:17 / 05-11-2025
Putin Anton Gerasimovu Rusiya Fövqəladə Hallar Nazirliyinin müavini vəzifəsindən azad etdi
18:14 / 05-11-2025
100 milyon rubl zərərlə nəticələnən fırıldaqçılıq sxemində şübhəli bilinənlər saxlanılıb
18:09 / 05-11-2025
Bundestaq prezidenti Culiya Klökner Almaniyanı "Avropanın fahişəxanası" adlandırdı
23:32 / 04-11-2025
Putin: "Rusiya heç kim üçün təhlükə yaratmır"
23:28 / 04-11-2025
Polis çoxmərtəbəli binanın eyvanından asılmış kişini xilas etdi
23:23 / 04-11-2025
Putin: "Yeni nüvə enerjisi ilə işləyən qanadlı raketlərin hazırlanmasına başlanılıb"
23:20 / 04-11-2025
Uşaqları daşıyan avtobus qəzaya uğrayıb; bir nəfər yaralanıb
21:00 / 04-11-2025
Putin Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin əsgərinin oğluna kursant olmaq arzusunu gerçəkləşdirəcəyinə söz verdi
20:46 / 04-11-2025
Peskov: "Tramp Putini Milli Birlik Günü münasibətilə təbrik etməyib"
20:40 / 04-11-2025
100 metrlik Rusiya bayrağı açıldı
20:35 / 04-11-2025
Peskov: "Rusiya Venesuela ilə müntəzəm işgüzar əlaqələr saxlayır"
20:33 / 04-11-2025
Məşhur klub rusdilli musiqi səbəbindən bağlanıb
“Hər sentyabrda o kasanı da özümlə dərslərə aparırdım” - Məmməd İsmayıl
Tarix: 29-05-2021 15:29 | Bölmə: Mədəniyyət
Əşyaların da insanlar kimi taleyi var: Bəziləri hansısa anın, unudulmaz zamanın xatirələri ilə bağlıdır. “Əşyaların taleyi” layihəsində tanınmış, dəyərli söz və fikir adamları, incəsənət xadimlərində olan maraqlı əşyalardan, onların tarixçələrindən danışırıq.
"Qafqazinfo"nun budəfəki qonağı Türkiyədə yaşayan, Çanaqqala On Səkkiz Mart Universitetinin professoru, Azərbaycanın görkəmli şairi Məmməd İsmayıldır.
– Məmməd müəllim, sizin üçün əşyaların mahiyyəti, həyatınızdakı önəmi, vaciblik dərəcəsi nədən ibarətdir?
– Əşyaların da qohum kimi yaxını-uzağı var. Və belə görünür ki, əşyaların da özünəməxsus bioenerjiləri mövcuddur, ona görə də biz əşyalara görünməz tellərlə bağlanırıq, zamanla, elə bil, hardasa bu əşyalar bədənimizin bir parçasına çevrilir. Onları itirdiyimiz zaman sanki yaxınlarımızdan birini itirmiş kimi özümüzə yer tapa bilmirik. Təəssüf ki, mən də az şey itirməmişəm. İtirilənlərsə itirən üçün itmiş olur. Amma yadımıza düşmədiyi yerdə, hardasa itirildiyi yerdə qalır.
– Hədiyyə edilən əşyalar arasında hansı sizin üçün daha çox önəm və məna kəsb edir?
– Hədiyyə əşyalarla tanışlığım hardasa 5-6 yaşlarımdan başlayır. Bir payız günü evimizin doqqazı önündəki otluqda çox şumal dördkünc bir taxta parçası tapmışdım və elə bilmişdim o şumal taxta ilə dünyanı mənə bağışladılar. Doqqazımızın önündə yenə elə şumal taxta parçası taparam deyə, səhəri gün eyni vaxtda ora getmişdim, zənnim məni yanıltmamışdı, yenə həmin yerdə bənzər şumal taxta məni gözləyirdi, üçüncü gün də eyni hadisə təkrarlanacaqdı. Amma... dördüncü gün əliboş dönəcəkdim. Bu yaşa gəlsəm də, hələ o hadisənin sirrini aça bilmiş deyiləm. O şumal taxta parçalarını dalbadal üç gün eyni yerə qoyan kim idi? Qohumlardan birimi, ya taleyin əllərimi?! O şumal taxta parçaları ünvansız hədiyyələrdi. Bəlkə, ünvansız və minnətsiz olduğuna görə də o taxta parçaları dəyərbiçilməz idi. Ötən illər ərzində mənəvi baxımdan belə tale hədiyyələri az olmayıb. Maddi hədiyyələrə gəldikdə isə… Bu uzun ömrümdə istər Azərbaycanda, istərsə də dünyanın müxtəlif yerlərində mənim üçün mənəvi dəyəri olan hədiyyələr az olmayıb.
– Bildiyim qədər, Hindistanda sizə mistik bir qab veriblər. O əşyanın mahiyyəti, funksiyası nədən ibarətdir?
.jpg)
– Aldığım hədiyyələr arasında Hindistanda mənə verilən o misqarışımı kasanın ayrı bir yeri var. Gözəgörünməzlərin gözəgörünənlədən daha güclü və təsirli olduğunu sübut etmək üçün uzağa gətmək lazım deyil. Bu kasa bir növü yoxdan varolmanın gözəgörünən sübutudur. Hindistanın turistik bölgələrində böyüklü-kiçikli belə kasalar minlərlədir, amma turistlərin böyük çoxluğunu dolub-daşan dükan və bazarlarda başqa şeylər maraqlandırdığından belə kasalara əhəmiyyət verilmir. Hindistan qədim dünyamızdan günümüzə qalan və hələ də sehri pozulmayan, bəlkə də, yeganə torpaq parçasıdır. Şəklini paylaşacağım bu kasa da dediklərimin bir başqa sübutudur. Hindistanda olanda tərcüməçimiz Raç adlı biri idi. Yeri gəlmişkən, Hindistana səfərə Moskva üzərindən rus elm adamları dəstəsiylə getmişdim. Rac Türkiyədən gəldiyimi bilib mənə xüsusi diqqət göstərir və səbəbini də gizlətmirdi və deyirdi ki: “Türklər bizim qardaşlarımızdır, yeddi əsr bizi idarə etdilər nə dilimizə, nə dinimizə toxundular, Hardasa, iki əsr bizi işğal edib əsarətləri altında saxlayan ingilislər isə nəyimiz var əlimizdən aldılar, bu azmış kimi dilimizi də dəyişdirməyə çalışdılar”.
Bəlkə də, türklüyə sevgisindən idi ki, Raç mənə bir mis kasa alıb hədiyyə etdi. Kasanın içindəki sarımsaqdöyəni də görəndə çaşıb qaldım: İndi durub Hindistandan sarımsaqdöyənmi aparacam? Amma axşam hoteldə mis kasanı ovcunun içinə alacaq, o biri əli ilə sarımsaqdöyən dediyim bir ucu dəri ilə örtülü taxtanı kasaya çevirəndə dairəvi şəkildə sürtməyə başlayacaq və yavaş-yavaş kasanın içindən elə bir musiqi səsi yüksələcəkdi ki, tüklərim biz-biz olacaq və heyrətdən çaşıb qalacaqdım, gözümün önündə yoxdan varolma hadisəsi baş verməkdə idi. Hindistan dünyada ilk dinin yarandığı ölkədir və o dinlə bərabər bu kasa da yoxdan varolmanın simvolu kimi meydana çıxıb. Hindlillər ona “lts singing bowl”, yəni “nəğməoxuyan kasa” adını veriblər.
Və 2006-cı ildən bu yana hər sentyabrda dərslər başlayanda nəğmə söyləyən kasanı da özümlə dərs otağına aparırdım və hər dəfə “bu əşya nədir?” sualıma tələbələr sarımsaqdöyən deyə cavab verirdilər. Və elə ki, həvəngdəstəni kasanın ətrafında çevirməyə başlayırdım, incə musiqi səsi yoxdan var olmağa başlayırdı, onda hamı həyrət içində qalırdı...
– Sovetlər dönəmində Vyetnama gedib çıxmısınız. Oradan sizdə yadigar qalan hansısa əşya varmı?
– Səksəninci illərin əvvəllərində SSRİ Yazıçılar İttifaqının xətti ilə Vyetnama yaradıcılıq ezamiyyətinə getmişdim. Yol yoldaşım o zamanların çox usta yumorist yazıçısı Arkadi Arkanov idi. Təkrarsız görüşlərimiz olacaqdı. İnşallah, o görüşlər haqqında mütləq yol qeydlərimi gələcəkdə oxucularımla bölüşəcəyəm. Amma o görüşlərdən əlimdə, ovcumda qalan çox incə naxışlı Vyetnam vazasıdır.
Mən o vazanı çox dəyərli bir hədiyyə kimi üstündə əsə-əsə Vyetnamdan Mkonq çayı sahillərindən Moskvaya, oradan da Bakıya gətirmişdim. Hər dəfə o vazaya baxanda Vyetnam, Mkonq çayı sahilləri dünənin silinməz xatirələri kimi gözlərimdə canlanır. Axşamlar qayıqlarının ucunu sahil hotellərinin taxta söykənəcəklərinə dirəyib primuslarını yandırıb xörəklərini isidən hotel restoranının sahilə açılan açıq salonlarında çalınan həzin musiqini dinləyən hardasa dənizdə doğulub, dənizdə yaşayıb, dənizdə də dünyasını dəyişən dəniz qaraçıları gözümün qabağına gəlir... Və belə axşamların birində, daha doğrusu, vida yeməyi zamanı Vyetnam Yazıçılar Birliyinin əməkdaşları bizə o vazanı hədiyyə etmişdi. Həmin vaza, elə bil, hardasa Vyetnam səfərinə həsr ədilmiş sənədli filmi özündə yaşadır. Və bilirsən ki, o vazaya baxmaqla o sənədli film qismətin əli ilə yenidən canlanmağa başlayacaq.
– Sizə bağışlanan sazlar barədə bəhs etməniz yerinə düşərdi...
– Oğlum, mən sazlı-sözlü bir ailənin övladıydım. Əmim Şəmşəd çox gözəl saz çalır, şeir deyirdi. Və əmioğlanlarımın demək olar ki, hamısı saz çalırdı, məndən başqa. Bunun iki səbəbi vardı, birincisi, solaxaydım, sazı tərs tutduğuma görə çalmağı öyrənə bilmirdim, həm də əmioğlanlarım yaşda məndən böyükdülər, solaxaylığımı bəhanə gətirib məni öyrətmək istəmirdilər, amma içimdə elə böyük öyrənmək həvəsi vardı ki! Saz havaları mənim hər şeyimdir. Həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə kəndin aşağı-yuxarı bütün daxmalarından qaya dibindəki tənha bulaqtək saz səsi gəlirdi, çıxılmaz vəziyyətdə, yas içində olan kənd adamları dərdini sazla bölüşüb azaltmağa çalışırdılar. Sonra Şəmşəd əmim öləcək və sazı arada qalacaqdı, əmimoğlu o sazı mənə yox, Aran kəndlərinin birində yaşayan başqa bir əmioğluma vərəcəkdi və mənim saz çalmaq arzum beləcə gözümdə qalacaqdı, anamın da maddi imkanı yox idi ki, mənə yeni saz alsın. Həyatın amansız ironiyası idi bu, əmi yadigarı qara saz onun yolunu davam etdirən qardaşoğluna yox, sürücülükdən qeyri bir arzusu olmayan əmioğluna peşkəş edilmişdi. Və beləcə saza veriləcək sevgimin ünvanı şeirlərim olacaqdı.
Evimdəki sazlara gəldikdə isə onların mənim üçün dəyəri çox böyükdür. Belə bir misram var: “Qara köynəyində saz əsir düşüb”. Həqiqətən də, belədir. Bir zaman həsrətiylə yanıb tutuşduğum sazdan indi evimdə üçü var, hamısı da qara köynəyinə əsir düşüb, halbuki onlar bir vətən oğlunun barmaqlarında dil-dil ötə bilərdi, amma birisinə də verə bilmirəm, hədiyyəni necə vərəsən axı? Onların üçü də mənimçün dəyərlidir, amma birinin yeri başqadır.
O qara sazı mənə saz-söz dünyamızın böyük sənətkarı Aşıq Hüseyn Saraclı bağışlamışdı. 1970-ci illərin sonlarında mən "Azərbaycanfilm" kinostudyasının elmi-kütləvi, sənədli filmlər birliyinin baş redaktoru idim. Borçalının Saraclı kəndinə Aşıq Hüseyn Saraclının haqqında kino-jurnal üçün süjet çəkməyə getmişdik. İşimiz bitib geri qayıdanda rəhmətlik mənə çox dəyərli bir saz bağışladı, nə qədər almaq istəməsəm də inad etdi...
Vaqif Səmədoğlu bir dəfə mənə bir mövzu vermişdi. Rəhmətlik danışırdı ki, atamın sazını hər axşam kökləyib divardan asırdım, sabah gəlib görürdüm ki, sazın simləri sınıb. Məəttəl qalırdım ki, gecə o sazı kim çala bilərdi ki? Atamın ruhumu, yoxsa illər boyu çalınmadığından xiffət çəkən sazın öz ruhu... Vaqif “bu mövzunu ancaq sən yazarsan” dediyinə görə də təbii ki, o zaman mən “Vurğunun sazı” deyə uzun bir şeir yazdım. Bu hadisəni ona görə xatırlayıram ki, qürbətdən vətənə döndüyüm zamanlarda o sazı aradabir qara köynəyindən çıxarmağım var. Və hər dəfə də ya simlərinin qırıldığını, ya da çanağının calaq yerlərinin aralandığını görürəm. Saz çalınması üçün düzəldilir, qara köynəyində əsir düşməsi üçün yox.
– Qürbətdə yaşayan bir şair üçün elə bir əşya varmı ki, ona əl atırsınız, amma əlinizin altında yoxdur deyə heyfislənir və onda qürbətin çətinliyini daha dərindən duyursunuz?
– İnan, qürbətdə olduğum bu 25 il ərzində kənddə anamdan qalan köhnəli-təzəli, irili-xırdalı bütün əşyalar mənim üçün dəyərbiçilməzidir. Bəlkə əlim çatmadığına görə, yox, yəqin ki, onlara bir zamanlar qabarları barmağına üzük olan əllər dəydiyinə, anamdan yadigar qaldıqlarına görə belədir. Bakıya getdimmi, ilk işim fürsət tapıb kəndə qaçıram, qaçıram ki, dünyanın ən mübarək qadınlarından biri olan anamın yadigarları ilə üz-üzə gələm, onlarla canlı varlıqlar kimi danışam:
Yetim bir haray var gəzər dünyanı:
Görən harda qaldı anası ölmüş...
– İtirdiyiniz insanları daha çox hansı əşyalara baxanda xatırlayırsınız? Məsələn, valideynlərinizi, yaxınlarınızı, yaxud hansısa dostlarınızı?
– Qapısını Allahın ağacdələnlərdən başqa kimsə döyməyən kənd evimdəki bütün əşyalar mənə anamı, analı günlərimi xatırladır.
– Əgər əşya kimi mövcud olmağınız mümkün olsaydı, hansı əşya olmaq istərdiniz və niyə görə?
– Mən bir yönü ilə reinkarnasiyaya inanıram. Bu isə o deməkdir ki, insan dünyaya yenidən doğulacaqsa, elə insan kimi dünyaya gələcək. Bu mənada, əşya olmaq istəyi bir az yersiz deyilmi?!
Baxış sayı: 484
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 29-05-2021 15:29 | Bölmə: Mədəniyyət
Əşyaların da insanlar kimi taleyi var: Bəziləri hansısa anın, unudulmaz zamanın xatirələri ilə bağlıdır. “Əşyaların taleyi” layihəsində tanınmış, dəyərli söz və fikir adamları, incəsənət xadimlərində olan maraqlı əşyalardan, onların tarixçələrindən danışırıq.
"Qafqazinfo"nun budəfəki qonağı Türkiyədə yaşayan, Çanaqqala On Səkkiz Mart Universitetinin professoru, Azərbaycanın görkəmli şairi Məmməd İsmayıldır.
– Məmməd müəllim, sizin üçün əşyaların mahiyyəti, həyatınızdakı önəmi, vaciblik dərəcəsi nədən ibarətdir?
– Əşyaların da qohum kimi yaxını-uzağı var. Və belə görünür ki, əşyaların da özünəməxsus bioenerjiləri mövcuddur, ona görə də biz əşyalara görünməz tellərlə bağlanırıq, zamanla, elə bil, hardasa bu əşyalar bədənimizin bir parçasına çevrilir. Onları itirdiyimiz zaman sanki yaxınlarımızdan birini itirmiş kimi özümüzə yer tapa bilmirik. Təəssüf ki, mən də az şey itirməmişəm. İtirilənlərsə itirən üçün itmiş olur. Amma yadımıza düşmədiyi yerdə, hardasa itirildiyi yerdə qalır.
– Hədiyyə edilən əşyalar arasında hansı sizin üçün daha çox önəm və məna kəsb edir?
– Hədiyyə əşyalarla tanışlığım hardasa 5-6 yaşlarımdan başlayır. Bir payız günü evimizin doqqazı önündəki otluqda çox şumal dördkünc bir taxta parçası tapmışdım və elə bilmişdim o şumal taxta ilə dünyanı mənə bağışladılar. Doqqazımızın önündə yenə elə şumal taxta parçası taparam deyə, səhəri gün eyni vaxtda ora getmişdim, zənnim məni yanıltmamışdı, yenə həmin yerdə bənzər şumal taxta məni gözləyirdi, üçüncü gün də eyni hadisə təkrarlanacaqdı. Amma... dördüncü gün əliboş dönəcəkdim. Bu yaşa gəlsəm də, hələ o hadisənin sirrini aça bilmiş deyiləm. O şumal taxta parçalarını dalbadal üç gün eyni yerə qoyan kim idi? Qohumlardan birimi, ya taleyin əllərimi?! O şumal taxta parçaları ünvansız hədiyyələrdi. Bəlkə, ünvansız və minnətsiz olduğuna görə də o taxta parçaları dəyərbiçilməz idi. Ötən illər ərzində mənəvi baxımdan belə tale hədiyyələri az olmayıb. Maddi hədiyyələrə gəldikdə isə… Bu uzun ömrümdə istər Azərbaycanda, istərsə də dünyanın müxtəlif yerlərində mənim üçün mənəvi dəyəri olan hədiyyələr az olmayıb.
– Bildiyim qədər, Hindistanda sizə mistik bir qab veriblər. O əşyanın mahiyyəti, funksiyası nədən ibarətdir?
– Aldığım hədiyyələr arasında Hindistanda mənə verilən o misqarışımı kasanın ayrı bir yeri var. Gözəgörünməzlərin gözəgörünənlədən daha güclü və təsirli olduğunu sübut etmək üçün uzağa gətmək lazım deyil. Bu kasa bir növü yoxdan varolmanın gözəgörünən sübutudur. Hindistanın turistik bölgələrində böyüklü-kiçikli belə kasalar minlərlədir, amma turistlərin böyük çoxluğunu dolub-daşan dükan və bazarlarda başqa şeylər maraqlandırdığından belə kasalara əhəmiyyət verilmir. Hindistan qədim dünyamızdan günümüzə qalan və hələ də sehri pozulmayan, bəlkə də, yeganə torpaq parçasıdır. Şəklini paylaşacağım bu kasa da dediklərimin bir başqa sübutudur. Hindistanda olanda tərcüməçimiz Raç adlı biri idi. Yeri gəlmişkən, Hindistana səfərə Moskva üzərindən rus elm adamları dəstəsiylə getmişdim. Rac Türkiyədən gəldiyimi bilib mənə xüsusi diqqət göstərir və səbəbini də gizlətmirdi və deyirdi ki: “Türklər bizim qardaşlarımızdır, yeddi əsr bizi idarə etdilər nə dilimizə, nə dinimizə toxundular, Hardasa, iki əsr bizi işğal edib əsarətləri altında saxlayan ingilislər isə nəyimiz var əlimizdən aldılar, bu azmış kimi dilimizi də dəyişdirməyə çalışdılar”.
Bəlkə də, türklüyə sevgisindən idi ki, Raç mənə bir mis kasa alıb hədiyyə etdi. Kasanın içindəki sarımsaqdöyəni də görəndə çaşıb qaldım: İndi durub Hindistandan sarımsaqdöyənmi aparacam? Amma axşam hoteldə mis kasanı ovcunun içinə alacaq, o biri əli ilə sarımsaqdöyən dediyim bir ucu dəri ilə örtülü taxtanı kasaya çevirəndə dairəvi şəkildə sürtməyə başlayacaq və yavaş-yavaş kasanın içindən elə bir musiqi səsi yüksələcəkdi ki, tüklərim biz-biz olacaq və heyrətdən çaşıb qalacaqdım, gözümün önündə yoxdan varolma hadisəsi baş verməkdə idi. Hindistan dünyada ilk dinin yarandığı ölkədir və o dinlə bərabər bu kasa da yoxdan varolmanın simvolu kimi meydana çıxıb. Hindlillər ona “lts singing bowl”, yəni “nəğməoxuyan kasa” adını veriblər.
Və 2006-cı ildən bu yana hər sentyabrda dərslər başlayanda nəğmə söyləyən kasanı da özümlə dərs otağına aparırdım və hər dəfə “bu əşya nədir?” sualıma tələbələr sarımsaqdöyən deyə cavab verirdilər. Və elə ki, həvəngdəstəni kasanın ətrafında çevirməyə başlayırdım, incə musiqi səsi yoxdan var olmağa başlayırdı, onda hamı həyrət içində qalırdı...
– Sovetlər dönəmində Vyetnama gedib çıxmısınız. Oradan sizdə yadigar qalan hansısa əşya varmı?
– Səksəninci illərin əvvəllərində SSRİ Yazıçılar İttifaqının xətti ilə Vyetnama yaradıcılıq ezamiyyətinə getmişdim. Yol yoldaşım o zamanların çox usta yumorist yazıçısı Arkadi Arkanov idi. Təkrarsız görüşlərimiz olacaqdı. İnşallah, o görüşlər haqqında mütləq yol qeydlərimi gələcəkdə oxucularımla bölüşəcəyəm. Amma o görüşlərdən əlimdə, ovcumda qalan çox incə naxışlı Vyetnam vazasıdır.
Mən o vazanı çox dəyərli bir hədiyyə kimi üstündə əsə-əsə Vyetnamdan Mkonq çayı sahillərindən Moskvaya, oradan da Bakıya gətirmişdim. Hər dəfə o vazaya baxanda Vyetnam, Mkonq çayı sahilləri dünənin silinməz xatirələri kimi gözlərimdə canlanır. Axşamlar qayıqlarının ucunu sahil hotellərinin taxta söykənəcəklərinə dirəyib primuslarını yandırıb xörəklərini isidən hotel restoranının sahilə açılan açıq salonlarında çalınan həzin musiqini dinləyən hardasa dənizdə doğulub, dənizdə yaşayıb, dənizdə də dünyasını dəyişən dəniz qaraçıları gözümün qabağına gəlir... Və belə axşamların birində, daha doğrusu, vida yeməyi zamanı Vyetnam Yazıçılar Birliyinin əməkdaşları bizə o vazanı hədiyyə etmişdi. Həmin vaza, elə bil, hardasa Vyetnam səfərinə həsr ədilmiş sənədli filmi özündə yaşadır. Və bilirsən ki, o vazaya baxmaqla o sənədli film qismətin əli ilə yenidən canlanmağa başlayacaq.
– Sizə bağışlanan sazlar barədə bəhs etməniz yerinə düşərdi...
– Oğlum, mən sazlı-sözlü bir ailənin övladıydım. Əmim Şəmşəd çox gözəl saz çalır, şeir deyirdi. Və əmioğlanlarımın demək olar ki, hamısı saz çalırdı, məndən başqa. Bunun iki səbəbi vardı, birincisi, solaxaydım, sazı tərs tutduğuma görə çalmağı öyrənə bilmirdim, həm də əmioğlanlarım yaşda məndən böyükdülər, solaxaylığımı bəhanə gətirib məni öyrətmək istəmirdilər, amma içimdə elə böyük öyrənmək həvəsi vardı ki! Saz havaları mənim hər şeyimdir. Həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə kəndin aşağı-yuxarı bütün daxmalarından qaya dibindəki tənha bulaqtək saz səsi gəlirdi, çıxılmaz vəziyyətdə, yas içində olan kənd adamları dərdini sazla bölüşüb azaltmağa çalışırdılar. Sonra Şəmşəd əmim öləcək və sazı arada qalacaqdı, əmimoğlu o sazı mənə yox, Aran kəndlərinin birində yaşayan başqa bir əmioğluma vərəcəkdi və mənim saz çalmaq arzum beləcə gözümdə qalacaqdı, anamın da maddi imkanı yox idi ki, mənə yeni saz alsın. Həyatın amansız ironiyası idi bu, əmi yadigarı qara saz onun yolunu davam etdirən qardaşoğluna yox, sürücülükdən qeyri bir arzusu olmayan əmioğluna peşkəş edilmişdi. Və beləcə saza veriləcək sevgimin ünvanı şeirlərim olacaqdı.
Evimdəki sazlara gəldikdə isə onların mənim üçün dəyəri çox böyükdür. Belə bir misram var: “Qara köynəyində saz əsir düşüb”. Həqiqətən də, belədir. Bir zaman həsrətiylə yanıb tutuşduğum sazdan indi evimdə üçü var, hamısı da qara köynəyinə əsir düşüb, halbuki onlar bir vətən oğlunun barmaqlarında dil-dil ötə bilərdi, amma birisinə də verə bilmirəm, hədiyyəni necə vərəsən axı? Onların üçü də mənimçün dəyərlidir, amma birinin yeri başqadır.
O qara sazı mənə saz-söz dünyamızın böyük sənətkarı Aşıq Hüseyn Saraclı bağışlamışdı. 1970-ci illərin sonlarında mən "Azərbaycanfilm" kinostudyasının elmi-kütləvi, sənədli filmlər birliyinin baş redaktoru idim. Borçalının Saraclı kəndinə Aşıq Hüseyn Saraclının haqqında kino-jurnal üçün süjet çəkməyə getmişdik. İşimiz bitib geri qayıdanda rəhmətlik mənə çox dəyərli bir saz bağışladı, nə qədər almaq istəməsəm də inad etdi...
Vaqif Səmədoğlu bir dəfə mənə bir mövzu vermişdi. Rəhmətlik danışırdı ki, atamın sazını hər axşam kökləyib divardan asırdım, sabah gəlib görürdüm ki, sazın simləri sınıb. Məəttəl qalırdım ki, gecə o sazı kim çala bilərdi ki? Atamın ruhumu, yoxsa illər boyu çalınmadığından xiffət çəkən sazın öz ruhu... Vaqif “bu mövzunu ancaq sən yazarsan” dediyinə görə də təbii ki, o zaman mən “Vurğunun sazı” deyə uzun bir şeir yazdım. Bu hadisəni ona görə xatırlayıram ki, qürbətdən vətənə döndüyüm zamanlarda o sazı aradabir qara köynəyindən çıxarmağım var. Və hər dəfə də ya simlərinin qırıldığını, ya da çanağının calaq yerlərinin aralandığını görürəm. Saz çalınması üçün düzəldilir, qara köynəyində əsir düşməsi üçün yox.
– Qürbətdə yaşayan bir şair üçün elə bir əşya varmı ki, ona əl atırsınız, amma əlinizin altında yoxdur deyə heyfislənir və onda qürbətin çətinliyini daha dərindən duyursunuz?
– İnan, qürbətdə olduğum bu 25 il ərzində kənddə anamdan qalan köhnəli-təzəli, irili-xırdalı bütün əşyalar mənim üçün dəyərbiçilməzidir. Bəlkə əlim çatmadığına görə, yox, yəqin ki, onlara bir zamanlar qabarları barmağına üzük olan əllər dəydiyinə, anamdan yadigar qaldıqlarına görə belədir. Bakıya getdimmi, ilk işim fürsət tapıb kəndə qaçıram, qaçıram ki, dünyanın ən mübarək qadınlarından biri olan anamın yadigarları ilə üz-üzə gələm, onlarla canlı varlıqlar kimi danışam:
Yetim bir haray var gəzər dünyanı:
Görən harda qaldı anası ölmüş...
– İtirdiyiniz insanları daha çox hansı əşyalara baxanda xatırlayırsınız? Məsələn, valideynlərinizi, yaxınlarınızı, yaxud hansısa dostlarınızı?
– Qapısını Allahın ağacdələnlərdən başqa kimsə döyməyən kənd evimdəki bütün əşyalar mənə anamı, analı günlərimi xatırladır.
– Əgər əşya kimi mövcud olmağınız mümkün olsaydı, hansı əşya olmaq istərdiniz və niyə görə?
– Mən bir yönü ilə reinkarnasiyaya inanıram. Bu isə o deməkdir ki, insan dünyaya yenidən doğulacaqsa, elə insan kimi dünyaya gələcək. Bu mənada, əşya olmaq istəyi bir az yersiz deyilmi?!
Baxış sayı: 484
Bölməyə aid digər xəbərlər
4-11-2025, 20:33
Məşhur klub rusdilli musiqi səbəbindən bağlanıb
2-11-2025, 17:42
Sualtı çəkilişlər üçün unikal kinostudiya açılacaq
2-11-2025, 16:55
Reper Aysgergert Moskva prokurorluğuna çağırılıb
31-10-2025, 16:30
"Limp Bizkit" qrupunun bas gitaristi Sem Rivers evində ölü tapılıb
30-10-2025, 18:38
SHOT: Müğənni Lyubov Uspenskaya Rusiyadakı biznesini bağlayır
28-10-2025, 17:35
Britaniyalı aktrisa və "Fawlty Towers" serialının ulduzu Prunella Scales vəfat edib
27-10-2025, 20:17
Rusiyalı müğənni Akmalın Qazaxıstandakı konsertləri ləğv edilib
26-10-2025, 17:06
Putin Nikita Mixalkovun rol aldığı "Moskva küçələrində gəzinti" filminə olan sevgisini açıqladı
25-10-2025, 20:08
"Daily Mail": "Britney Spirs sükan arxasında sərxoş olaraq az qaldı dostunu vursun
24-10-2025, 18:18
Reperin qətlinə görə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
19-10-2025, 16:47
Fransanın Mədəniyyət Naziri Dati: "Luvrda soyğunçuluq peşəkarlar tərəfindən həyata keçirilib"
18-10-2025, 09:27
"Trigger" və "Mistresses 3" filmlərinin aktyoru məhkəmə yolu ilə vaxtından əvvəl təqaüdə çıxmaq istəyir
12-10-2025, 16:41
Reper Quf konsertdən əvvəl tibbi müayinədən keçməkdən imtina etdiyi üçün cərimələnib
9-10-2025, 19:37
Əminə Yusifqızı vəfat etdi
8-10-2025, 16:39
"Maş": Alla Puqaçova İcbari Tibbi Sığorta siyasətini itirdi
7-10-2025, 08:20
Müğənni Monetoçka xarici agentlik qaydalarını pozduğuna görə yeni cərimə ilə üzləşib
7-10-2025, 08:17
Müğənni Pupo Rusiya vətəndaşlığı alacağını istisna etməyib
4-10-2025, 19:59
Hakimiyyət Robbi Uilyamsın İstanbuldakı konsertini ləğv edib
30-09-2025, 18:28
Oktyabr ayından başlayaraq tələbələr cümə axşamı günləri "Ermitaj"a pulsuz daxil olacaqlar
29-09-2025, 20:53
“Cabirin dayısı da infarktdan rəhmətə getmişdi...”
29-09-2025, 20:51
Cabir İmanov idman zalında vəfat etdi
27-09-2025, 09:44
Daşkənddə İslam sivilizasiyası üçün mədəni-maarif platforması yaradılır
23-09-2025, 06:03
Aktyor və əcnəbi agent Smolyaninovun 155 min rubl borcu ödənilib
22-09-2025, 09:25
Sumqayıtda “Üzeyir Hacıbəyli və musiqi mirası” konserti keçirilib
21-09-2025, 03:14
“İtin ürəyi” filminin operatoru Yuri Şaiqardanov vəfat edib
20-09-2025, 23:33
Xankəndidə fotosərgi açılışı - Fotolar
20-09-2025, 23:23
“Bu, Xankəndidə mədəniyyətin dirçəlməsinə səbəb olacaq”
19-09-2025, 22:22
"Qremmi" mükafatı laureatı Brett Ceyms təyyarə qəzasında ölüb
18-09-2025, 10:59
Neçayevanın vəkili: "Dudayevlə bağlı fikirlərinə görə Puqaçova 5 ilə qədər həbs oluna bilər"
17-09-2025, 20:01
Mariya Zaxarova Çin filmindəki rolundan danışıb
16-09-2025, 17:35
İkiqat "Oskar" mükafatçısı Robert Redford vəfat edib
16-09-2025, 15:45
Prezident İlham Əliyev və Prezident Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyan Yeni Şuşa məscidində tikinti işlərinin gedişi ilə tanış olublar
15-09-2025, 09:47
Boyarski aktyor Kirill Lavrovun əsas keyfiyyətindən danışıb
14-09-2025, 15:21
Qazmanova qarşı dələduzluq işinin təfərrüatları məlum olub
13-09-2025, 17:28
Xalq artisti Almaniyada vəfat etdi
10-09-2025, 12:24
Larisa Dolina həyatında ilk dəfə ad gününü səhnədə qeyd edəcək
8-09-2025, 16:37
Aktyor və rejissor Boris Martınov vəfat edib
7-09-2025, 10:55
Peskov deyib ki, Putin tarixi filmləri və serialları sevir
6-09-2025, 16:03
ABŞ-da "Burning Man" festivalında rusiyalı öldürülüb
5-09-2025, 12:53
Stiven Siqal rus olduğunu deyib
3-09-2025, 23:12
Aktyor Metyu Perrinin narkotik satıcısı günahını etiraf edib
3-09-2025, 11:12
Beşinci həyat yoldaşından rəsmən boşanıb