23:21 / 20-04-2025
Polis əməkdaşlarına qaz çiləyən şəxs güllələnib
23:13 / 20-04-2025
Məşhur jurnalist və yazıçı Arkadi Sosnov Sankt-Peterburqda dünyasını dəyişib
21:47 / 20-04-2025
Polis dağılmış "Priora"da öldürülən 3 nəfərin şəxsiyyətini müəyyən edib
21:43 / 20-04-2025
“Şaşlıqçılar” 3 avtomobili yandırıb, onlardan biri yanıb
19:48 / 20-04-2025
Kelloq: "ABŞ Ukraynada baş verənlərdən bezdi"
19:43 / 20-04-2025
Aktyor Romantsov: "I Aleksandr rolunda onun ziddiyyətli davranışını göstərmək istədim"
19:40 / 20-04-2025
İran-ABŞ nüvə texniki danışıqları aprelin 23-də keçiriləcək
19:36 / 20-04-2025
Hamilə qadın rəqibini vəhşicəsinə döyərək burnunu sındırıb
19:30 / 20-04-2025
Tramp ABŞ-ı əvvəlkindən daha dindar etmək niyyətində olduğunu bildirib
19:23 / 20-04-2025
Patriarx Kirill ümid edir ki, gələcək nəsil keşişlər kosmosa uçacaqlar
19:19 / 20-04-2025
Yanğının sahəsi 5 min kvadratmetr olub, ölən var
19:15 / 20-04-2025
“Utair” təyyarəsi sərnişinin xəstə olması səbəbindən Permdə eniş edib
11:15 / 20-04-2025
Putin Patriarx Kirili Pasxa bayramı münasibətilə təbrik edib
11:12 / 20-04-2025
Cənubi Koreya lideri ABŞ-ın tarifləri ilə mübarizə aparmaqdan imtina edir
10:45 / 20-04-2025
Sərnişini zorlamaqda təqsirləndirilən taksi sürücüsü xəstəxanasında ölüb
10:38 / 20-04-2025
Çin nüvə olmayan “hidrogen bombasını” uğurla sınaqdan keçirib
10:33 / 20-04-2025
Axtarışçılar "Mi-8" helikopterinin qəzaya uğradığı yeri tapmağa nail olublar
10:27 / 20-04-2025
Həkimlər Mixail Boyarskiyə bir ay səhnəyə çıxmamağı tövsiyə ediblər
10:22 / 20-04-2025
Hindistanın ilk qadın prezidenti ölkəsini unikal edən şeyləri açıqlayıb
10:09 / 20-04-2025
Baş nazir Modi: "Hindistanın mantrası inkişafdır"
10:01 / 20-04-2025
Amerikalı veteran Castl: "Nyu York hər şeydə Moskvaya uduzur"
09:38 / 20-04-2025
Bondarçukun keçmiş həyat yoldaşı, aktrisa Paulina Andreevanı ikiqat cərimə gözləyir
23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
ƏBƏDİYAŞAR CAVİD ƏFƏNDİ-Ramiz QASIMOV
Tarix: 24-10-2020 20:59 | Bölmə: Mədəniyyət
...Hüseyn Cavidin əsərləri xalqa hava-su kimi lazımdır. ...Hüseyn Cavidin yaratdığı əsərlər Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Onlar bu gün üçün, gələcək nəsillər üçün dərslik kitabıdır.
Heydər ƏLİYEV,
Azərbaycan xalqının ümummilli lider
Azərbaycan xalqının və Naxçıvan ədəbi mühitinin dünya ictimai fikir və mədəniyyət tarixinə bəxş etdiyi çoxsaylı görkəmli şəxsiyyətlər arasında böyük romantik şair, dramaturq Hüseyn Cavidin adı xüsusi yer tutur. Onun çoxcəhətli yaradıcılığı humanist ideallarla zənginliyi baxımından diqqəti cəlb edir. Bəşəri dəyərlərə verdiyi əhəmiyyətə, ali ideallara dönmədən göstərdiyi sədaqətə və xidmətə görə bu görkəmli Azərbaycan şairi və dramaturqunun yaradıcılığı ədəbiyyat tarixində ön sıralardan birini tutmaqdadır.
Hüseyn Cavid Rasizadə 1882-ci ildə oktyabrın 24-də Naxçıvan şəhərində anadan olub. Onun atası, dövrünün tanınmış rövzəxanı olan Molla Abdulla əslən “sahib-mənsəb ziyalılar yurdu” kimi tanınan Şahtaxtı kəndindən idi. Valideynləri Cavidin ruhani olmasını istəyir, gözəl səsi olan bu balacanın şöhrətli rövzəxan olmasına inanırdılar. Buna görə də Cavid digər sənətkarlarımızın yaşadığı taleyə bənzər olaraq ilk təhsilini mollaxanadan başlayıb. Amma Cavid bu dövrdə öz müəllimlik şöhrətilə tanınan görkəmli pedaqoq Məhəmməd Tağı Sidqinin “Tərbiyə” məktəbində təhsil almaq həvəsində idi. Elə bu həvəsin və inadkarlığın nəticəsi idi ki, anasının ona bəhanə etdiyi təzə köynəyi almaqdan imtina etmiş, həyətlərindəki tut ağacında axşamlayaraq öz etirazını ifadə etmişdi. Sonralar görkəmli pedaqoqun mahir natiqlik qabiliyyətinin təsiri ilə ata Molla Abdulla öz fikrindən daşınaraq Cavidin “Tərbiyə” məktəbində təhsil almasına razılıq vermişdi. Bu səbəbdən irəli gəlirdi ki, böyük ədəbiyyat nəhəngi olan Hüseyn Cavid atası Molla Abdullanı “başı əmmaməli ziyalı” adlandırırdı. Görkəmli pedaqoq M.T.Sidqinin məktəbindən çıxan çoxsaylı şəxsiyyətlərdən biri olaraq Azərbaycan ədəbiyyatında öz geniş şöhrətilə böyük zirvələrdən birini tutmuş Hüseyn Cavid çox sonralar öz müəllimini “böyük ustadımız və cəlallı atamız” - deyə xatırlayırdı. Cavidin sonralar İranda “Talibiyyə” məktəbi, xüsusilə Türkiyədə İstanbul Universitetində aldığı təhsil onun dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynamışdı.
Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm cərəyanının qüdrətli nümayəndələrindən biri və bayraqdarı kimi şöhrət qazanan Hüseyn Cavid çoxcəhətli və zəngin yaradıcılığa malikdir. Yaradıcılığına lirik şeirlə başlayan və “Gülçin”, “Salik” imzaları ilə şeirlər yazan Cavid ədəbiyyat tarixində gözəl şair olaraq tanınır. Onun həmçinin böyük istedadla yazılmış zəngin dram əsərləri Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil edir. Böyük dramaturq kimi şöhrətlənən Hüseyn Cavid “Ana”, “Şeyx Sənan”, “Uçurum”, “İblis”, “Topal Teymur”, “Peyğəmbər”, “Xəyyam”, “Səyavuş” və başqa dram əsərləri, “Azər” poeması ilə böyük humanist ideallar şairi olaraq özünü təsdiq etmişdir. Hər bir əsərində böyük humanist ideyalarla çıxış edən görkəmli dramaturq bütün bəşəriyyətin xilası və nicatını məhəbbətdə, sülh və barışda görürdü. “Məhəbbətdir ən böyük din” fikri Hüseyn Cavidin yaradıcılıq şüarı və sənət proqramı idi. “Din bir olsaydı yer üzündə əgər, Daha məsud olurdu cinsi-bəşər” misrası ilə bu görkəmli Azərbaycan şairi bütün cəmiyyətlərin, ümumən bəşəriyyətin xoşbəxt və firavan yaşayışı üçün hər çür ayrıseçkiliyi ləğv edən böyük humanist ideya irəli sürürdü. “Həzz etmədim firqədən, cəmiyyətdən, Zevq alamam hərbdən, siyasətdən. Bir şey duymam fəlsəfədən, hikmətdən”, - deyə hər cür təfriqəyə, qarşıdurmaya, müharibəyə son qoymağa çağıran böyük humanist şair “Bənim Tanrım gözəllikdir, sevgidir” idealını irəli sürərək sevgini ictimai yaşayış tərzi və əxlaqı kimi bütün bəşəriyyətin, insanlığın xilası, nicatı olaraq müəyyənləşdirirdi. Buna görə də bu böyük söz ustadının hər sətri və misrası başdan-başa humanizm və məhəbbət ideyasından yoğrulmuşdu.
Özünü mənsub olduğu xalqının maariflənməsi, inkişafı və azadlığı üçün həsr edən Hüseyn Cavid həm də böyük maarifçi idi. Publisist əsər və məqalələrində, eləcə də bədii əsərlərində şair maarif, tərbiyə tərəfdarı kimi çıxış edirdi. “Türkə qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət, Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət” fikri böyük şairin maarifçilik şüarlarının əyani ifadəsidir. O, mənsub olduğu xalqının gələcəyini oxumaqda, məktəbdə, tərbiyədə görür, özü də həm şair, həm də görkəmli pedaqoq, müəllim kimi bu ideallara yorulmadan xidmət göstərirdi. Böyük pedaqoq-şair H.Cavid: “O kəs kim elmdən məhrum, cəhlilə “fanatik”dir, Demə insan o nadanə ki, bir heyvani-natiqdir”, - deyə elmi, mərifəti insanlığın meyarı hesab edərək xalqını, millətini maarifə, elmə səsləyirdi. H.Cavid həmçinin “diqqət nəzəri ilə baxanda əcnəbilər “balon vasitəsilə neçə günlük məsafəni bir saat ərzində, elmi-sənaət təhsili qüvvəsilə teyy etməyə qadir olurlar” deyərək müsəlmanların cəhl, fanatizm, gerilik içərisində qalmağını ürək ağrısı ilə ifadə edəndə “Əcnəbilər seyrə balonlarla çıxır, Biz hələ avtomobil minməyiriz” deyən böyük satirik şair M.Ə.Sabir və başqa görkəmli ziyalılarla fikir birliyi nümayiş etdirirdi. Millətpərvər şair H.Cavid milli dil məsələsində də dövrün görkəmli ziyalılarının fikir və mübarizələrinə qoşulurdu. “Əbnayi-vətən üçün lazımdır ki, əvvəlcə vətən dili olan türk dilini ...öyrənmək”, - deyə millətpərvər şair ana dilini öyrənməyi zəruri hesab edir və onun mücadiləsinə qoşulurdu. Təsadüfi deyildi ki, ana dilinə bu qədər məhəbbətlə bağlanan və Azərbaycan dili xüsusi ağırlıq təşkil edən böyük hünərvər şairin bədii yaradıcılıq dili ortaq türkcənin ən ideal nümunəsi hesab edilirdi.
Hüseyn Cavid sovet dövründə də yazıb-yaradan şairlərdən idi. O, quru, boş, hay-küylü sosializm şüar və yaradıcılıq pafosundan kənar, özünəməxsus, inandığı ideal və ideyalar işığında ədəbi fəaliyyət göstərirdi. Onun “Topal Teymur”, “Peyğəmbər”, “Xəyyam”, “Səyavuş” pyesləri, “Azər” poeması məhz bu dövrün məhsulu olsa da, bu əsərlərdə sosializm şüarlarından fərqli olaraq ictimai həqiqət olan sülhə, humanizmə, ədalətə inam və çağırışlar yer tuturdu. Dövrünün yalançı ideoloji kampaniyasına uymayan Cavid öz sənət idealına sədaqət göstərərək ədəbiyyat tarixində “söz və fikir zadəganı” olaraq qaldı. Repressiyanın növbəti qurbanlarından biri olsa da, Hüseyn Cavid öz yaradıcılıq idealı ilə ədəbiyyat və əbədiyyət üfiqlərində bir Günəş olaraq parladı. Onun əsərləri bu gün üçün də öz müasirliyini qorumaqda, əhəmiyyətini saxlamaqdadır.
Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə gəlişinə qədər unudulan Hüseyn Cavidin əsl bəraətini də məhz ədəbiyyatımızın böyük hamisi ulu öndər Heydər Əliyev vermişdir. Məhz bu böyük şəxsiyyətin xalqına bağlılığı və sənətə sonsuz sevgisi işığında bəraət alaraq xalqının milli sərvəti kimi təqdim və təbliğ edilən Hüseyn Cavid ardıcıl dövlət qayğısı ilə əhatə olundu. 24 oktyabrın Cavid Poeziya Günü olaraq qeyd edilməsi də bu böyük sənətkara olan ehtiramın bariz ifadəsi idi. Ulu öndərimizin böyük qayğıkeşliklə həyata keçirdiyi misilsiz xidmətlər içərisində Azərbaycan xalqının dahi övladı, böyük şair-dramaturq Hüseyn Cavidin əsl bəraət hüququ alması, nəşinin uzaq Sibirdən doğma vətəni Naxçıvana gətirilməsi, ev-muzeyinin yaradılması, türbəsinin ucaldılması, əsərlərinin çoxsaylı tirajlarla çapı və təkrar-təkrar nəşr edilməsi, təbliği və sair xüsusi əhəmiyyətlə qeyd edilməlidir. 37-ci illərin repressiya qurbanı olmuş Hüseyn Cavidə göstərilən bu qayğı vətənpərvər bir övladın böyük fədakarlıqla xalqına və millətinə göstərdiyi əvəzsiz bir xidmət nümunəsi idi. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun Hüseyn Cavidin məqbərəsinin açılış mərasimində çıxış edən zaman dediyi kimi: “...Heydər Əliyev cənablarının Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə - 1981-ci ildə Hüseyn Cavidin anadan olmasının 100 illik yubileyini keçirmək haqqında qəbul etdiyi qərar və ədibin cənazəsinin Sibirdən Azərbaycana gətirilməsi, sözün həqiqi mənasında, əsl siyasi bəraətin ifadəsinə çevrildi”. Görkəmli ədibin dövlət səviyyəsində yubileylərinin qeyd olunması, müxtəlif elmi, ədəbi-bədii tədbirlərin keçirilməsi, Bakı və Naxçıvan şəhərlərində ustad sənətkarın abidələrinin ucaldılması, xatirə muzeylərinin yaradılması, vaxtilə ədibin yaşadığı binaya xatirə lövhəsinin vurulması, yubiley medalının hazırlanması, pyeslərinin respublika teatrlarının repertuarlarına yenidən daxil edilməsi, Naxçıvanda “Cavid Poeziya Teatrı”nın yaradılması, mütəfəkkir söz ustadının əsərlərinin dörd cilddə nəşri, onun haqqında monoqrafiyaların, xatirə məcmuələrinin nəşri, həyat və yaradıcılığını əks etdirən salnamənin hazırlanaraq ədəbi ictimaiyyətə çatdırılması, seçilmiş əsərlərinin, sənət yolunu əks etdirən tanıtma kitabçasının başqa dillərə tərcümə olunaraq çap edilməsi və digər tədbirlər böyük şair-dramaturq Hüseyn Cavid şəxsiyyəti və sənətinə göstərilən yüksək dövlət qayğısı və ehtiramının ifadəsidir.
Ümumiyyətlə, Hüseyn Cavidin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, əsərlərinin nəşri, tədqiqi, təbliği, dünyada tanıtdırılması istiqamətində həyata keçirilən çoxşaxəli və möhtəşəm tədbirlər bu gün də uğurla davam etdirilməkdədir. Ölkəmizə uğurla rəhbərlik edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə dahi şairin yubileylərinin qeyd edilməsi də bu böyük mütəfəkkir şairə dövlət qayğısının diqqət mərkəzində olduğunun bariz göstəricisidir. Böyük şairin əsərlərinin dəfələrlə nəfis tərtibatda çap olunması, əsərlərinin teatr repertuarlarında oynanılması, yaradıcılığının latın qrafikalı əlifba əsasında nəşr edilərək bütün ölkə kitabxanalarına hədiyyə edilməsi və digər işlər dahi şairə göstərilən dövlət qayğısının bariz təcəssümü kimi də razılıq doğurur. Dahi şairin vətəni Naxçıvan Muxtar Respublikasında da Hüseyn Cavidin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, ədəbi irsinin tədqiq və təbliği məsələləri diqqət mərkəzində saxlanılır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun rəhbərliyi altında həyata keçirilən çoxsaylı tədbirlər Hüseyn Cavid sənəti və şəxsiyyətinə yüksək səviyyədə və hərtərəfli münasibətin davamı kimi razılıq doğurur. Mütəffəkkir şair, görkəmli dramaturq Hüseyn Cavidin əsərləri, xüsusilə yaradıcılığının son dövrünə aid olan ölməz “Azər” poeması gələcək nəsillərin mənəvi-vətənpərvərlik tərbiyəsində rolu nəzərə alınaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar” siyahısına da daxil edilmişdir.
Beləliklə, böyük Azərbaycan dramaturqu, humanist ideallar şairi Hüseyn Cavid irsi həmişəyaşardır, ölməzdir və aktualdır. Onun hər bir əsəri bu günümüz üçün müasirdir və əhəmiyyətlidir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Onun hər bir əsərində bir dünya var”.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 563
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-10-2020 20:59 | Bölmə: Mədəniyyət
...Hüseyn Cavidin əsərləri xalqa hava-su kimi lazımdır. ...Hüseyn Cavidin yaratdığı əsərlər Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Onlar bu gün üçün, gələcək nəsillər üçün dərslik kitabıdır.Heydər ƏLİYEV,
Azərbaycan xalqının ümummilli lider
Azərbaycan xalqının və Naxçıvan ədəbi mühitinin dünya ictimai fikir və mədəniyyət tarixinə bəxş etdiyi çoxsaylı görkəmli şəxsiyyətlər arasında böyük romantik şair, dramaturq Hüseyn Cavidin adı xüsusi yer tutur. Onun çoxcəhətli yaradıcılığı humanist ideallarla zənginliyi baxımından diqqəti cəlb edir. Bəşəri dəyərlərə verdiyi əhəmiyyətə, ali ideallara dönmədən göstərdiyi sədaqətə və xidmətə görə bu görkəmli Azərbaycan şairi və dramaturqunun yaradıcılığı ədəbiyyat tarixində ön sıralardan birini tutmaqdadır.
Hüseyn Cavid Rasizadə 1882-ci ildə oktyabrın 24-də Naxçıvan şəhərində anadan olub. Onun atası, dövrünün tanınmış rövzəxanı olan Molla Abdulla əslən “sahib-mənsəb ziyalılar yurdu” kimi tanınan Şahtaxtı kəndindən idi. Valideynləri Cavidin ruhani olmasını istəyir, gözəl səsi olan bu balacanın şöhrətli rövzəxan olmasına inanırdılar. Buna görə də Cavid digər sənətkarlarımızın yaşadığı taleyə bənzər olaraq ilk təhsilini mollaxanadan başlayıb. Amma Cavid bu dövrdə öz müəllimlik şöhrətilə tanınan görkəmli pedaqoq Məhəmməd Tağı Sidqinin “Tərbiyə” məktəbində təhsil almaq həvəsində idi. Elə bu həvəsin və inadkarlığın nəticəsi idi ki, anasının ona bəhanə etdiyi təzə köynəyi almaqdan imtina etmiş, həyətlərindəki tut ağacında axşamlayaraq öz etirazını ifadə etmişdi. Sonralar görkəmli pedaqoqun mahir natiqlik qabiliyyətinin təsiri ilə ata Molla Abdulla öz fikrindən daşınaraq Cavidin “Tərbiyə” məktəbində təhsil almasına razılıq vermişdi. Bu səbəbdən irəli gəlirdi ki, böyük ədəbiyyat nəhəngi olan Hüseyn Cavid atası Molla Abdullanı “başı əmmaməli ziyalı” adlandırırdı. Görkəmli pedaqoq M.T.Sidqinin məktəbindən çıxan çoxsaylı şəxsiyyətlərdən biri olaraq Azərbaycan ədəbiyyatında öz geniş şöhrətilə böyük zirvələrdən birini tutmuş Hüseyn Cavid çox sonralar öz müəllimini “böyük ustadımız və cəlallı atamız” - deyə xatırlayırdı. Cavidin sonralar İranda “Talibiyyə” məktəbi, xüsusilə Türkiyədə İstanbul Universitetində aldığı təhsil onun dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynamışdı.
Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm cərəyanının qüdrətli nümayəndələrindən biri və bayraqdarı kimi şöhrət qazanan Hüseyn Cavid çoxcəhətli və zəngin yaradıcılığa malikdir. Yaradıcılığına lirik şeirlə başlayan və “Gülçin”, “Salik” imzaları ilə şeirlər yazan Cavid ədəbiyyat tarixində gözəl şair olaraq tanınır. Onun həmçinin böyük istedadla yazılmış zəngin dram əsərləri Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fondunu təşkil edir. Böyük dramaturq kimi şöhrətlənən Hüseyn Cavid “Ana”, “Şeyx Sənan”, “Uçurum”, “İblis”, “Topal Teymur”, “Peyğəmbər”, “Xəyyam”, “Səyavuş” və başqa dram əsərləri, “Azər” poeması ilə böyük humanist ideallar şairi olaraq özünü təsdiq etmişdir. Hər bir əsərində böyük humanist ideyalarla çıxış edən görkəmli dramaturq bütün bəşəriyyətin xilası və nicatını məhəbbətdə, sülh və barışda görürdü. “Məhəbbətdir ən böyük din” fikri Hüseyn Cavidin yaradıcılıq şüarı və sənət proqramı idi. “Din bir olsaydı yer üzündə əgər, Daha məsud olurdu cinsi-bəşər” misrası ilə bu görkəmli Azərbaycan şairi bütün cəmiyyətlərin, ümumən bəşəriyyətin xoşbəxt və firavan yaşayışı üçün hər çür ayrıseçkiliyi ləğv edən böyük humanist ideya irəli sürürdü. “Həzz etmədim firqədən, cəmiyyətdən, Zevq alamam hərbdən, siyasətdən. Bir şey duymam fəlsəfədən, hikmətdən”, - deyə hər cür təfriqəyə, qarşıdurmaya, müharibəyə son qoymağa çağıran böyük humanist şair “Bənim Tanrım gözəllikdir, sevgidir” idealını irəli sürərək sevgini ictimai yaşayış tərzi və əxlaqı kimi bütün bəşəriyyətin, insanlığın xilası, nicatı olaraq müəyyənləşdirirdi. Buna görə də bu böyük söz ustadının hər sətri və misrası başdan-başa humanizm və məhəbbət ideyasından yoğrulmuşdu.
Özünü mənsub olduğu xalqının maariflənməsi, inkişafı və azadlığı üçün həsr edən Hüseyn Cavid həm də böyük maarifçi idi. Publisist əsər və məqalələrində, eləcə də bədii əsərlərində şair maarif, tərbiyə tərəfdarı kimi çıxış edirdi. “Türkə qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət, Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət” fikri böyük şairin maarifçilik şüarlarının əyani ifadəsidir. O, mənsub olduğu xalqının gələcəyini oxumaqda, məktəbdə, tərbiyədə görür, özü də həm şair, həm də görkəmli pedaqoq, müəllim kimi bu ideallara yorulmadan xidmət göstərirdi. Böyük pedaqoq-şair H.Cavid: “O kəs kim elmdən məhrum, cəhlilə “fanatik”dir, Demə insan o nadanə ki, bir heyvani-natiqdir”, - deyə elmi, mərifəti insanlığın meyarı hesab edərək xalqını, millətini maarifə, elmə səsləyirdi. H.Cavid həmçinin “diqqət nəzəri ilə baxanda əcnəbilər “balon vasitəsilə neçə günlük məsafəni bir saat ərzində, elmi-sənaət təhsili qüvvəsilə teyy etməyə qadir olurlar” deyərək müsəlmanların cəhl, fanatizm, gerilik içərisində qalmağını ürək ağrısı ilə ifadə edəndə “Əcnəbilər seyrə balonlarla çıxır, Biz hələ avtomobil minməyiriz” deyən böyük satirik şair M.Ə.Sabir və başqa görkəmli ziyalılarla fikir birliyi nümayiş etdirirdi. Millətpərvər şair H.Cavid milli dil məsələsində də dövrün görkəmli ziyalılarının fikir və mübarizələrinə qoşulurdu. “Əbnayi-vətən üçün lazımdır ki, əvvəlcə vətən dili olan türk dilini ...öyrənmək”, - deyə millətpərvər şair ana dilini öyrənməyi zəruri hesab edir və onun mücadiləsinə qoşulurdu. Təsadüfi deyildi ki, ana dilinə bu qədər məhəbbətlə bağlanan və Azərbaycan dili xüsusi ağırlıq təşkil edən böyük hünərvər şairin bədii yaradıcılıq dili ortaq türkcənin ən ideal nümunəsi hesab edilirdi.
Hüseyn Cavid sovet dövründə də yazıb-yaradan şairlərdən idi. O, quru, boş, hay-küylü sosializm şüar və yaradıcılıq pafosundan kənar, özünəməxsus, inandığı ideal və ideyalar işığında ədəbi fəaliyyət göstərirdi. Onun “Topal Teymur”, “Peyğəmbər”, “Xəyyam”, “Səyavuş” pyesləri, “Azər” poeması məhz bu dövrün məhsulu olsa da, bu əsərlərdə sosializm şüarlarından fərqli olaraq ictimai həqiqət olan sülhə, humanizmə, ədalətə inam və çağırışlar yer tuturdu. Dövrünün yalançı ideoloji kampaniyasına uymayan Cavid öz sənət idealına sədaqət göstərərək ədəbiyyat tarixində “söz və fikir zadəganı” olaraq qaldı. Repressiyanın növbəti qurbanlarından biri olsa da, Hüseyn Cavid öz yaradıcılıq idealı ilə ədəbiyyat və əbədiyyət üfiqlərində bir Günəş olaraq parladı. Onun əsərləri bu gün üçün də öz müasirliyini qorumaqda, əhəmiyyətini saxlamaqdadır.
Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə gəlişinə qədər unudulan Hüseyn Cavidin əsl bəraətini də məhz ədəbiyyatımızın böyük hamisi ulu öndər Heydər Əliyev vermişdir. Məhz bu böyük şəxsiyyətin xalqına bağlılığı və sənətə sonsuz sevgisi işığında bəraət alaraq xalqının milli sərvəti kimi təqdim və təbliğ edilən Hüseyn Cavid ardıcıl dövlət qayğısı ilə əhatə olundu. 24 oktyabrın Cavid Poeziya Günü olaraq qeyd edilməsi də bu böyük sənətkara olan ehtiramın bariz ifadəsi idi. Ulu öndərimizin böyük qayğıkeşliklə həyata keçirdiyi misilsiz xidmətlər içərisində Azərbaycan xalqının dahi övladı, böyük şair-dramaturq Hüseyn Cavidin əsl bəraət hüququ alması, nəşinin uzaq Sibirdən doğma vətəni Naxçıvana gətirilməsi, ev-muzeyinin yaradılması, türbəsinin ucaldılması, əsərlərinin çoxsaylı tirajlarla çapı və təkrar-təkrar nəşr edilməsi, təbliği və sair xüsusi əhəmiyyətlə qeyd edilməlidir. 37-ci illərin repressiya qurbanı olmuş Hüseyn Cavidə göstərilən bu qayğı vətənpərvər bir övladın böyük fədakarlıqla xalqına və millətinə göstərdiyi əvəzsiz bir xidmət nümunəsi idi. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun Hüseyn Cavidin məqbərəsinin açılış mərasimində çıxış edən zaman dediyi kimi: “...Heydər Əliyev cənablarının Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə - 1981-ci ildə Hüseyn Cavidin anadan olmasının 100 illik yubileyini keçirmək haqqında qəbul etdiyi qərar və ədibin cənazəsinin Sibirdən Azərbaycana gətirilməsi, sözün həqiqi mənasında, əsl siyasi bəraətin ifadəsinə çevrildi”. Görkəmli ədibin dövlət səviyyəsində yubileylərinin qeyd olunması, müxtəlif elmi, ədəbi-bədii tədbirlərin keçirilməsi, Bakı və Naxçıvan şəhərlərində ustad sənətkarın abidələrinin ucaldılması, xatirə muzeylərinin yaradılması, vaxtilə ədibin yaşadığı binaya xatirə lövhəsinin vurulması, yubiley medalının hazırlanması, pyeslərinin respublika teatrlarının repertuarlarına yenidən daxil edilməsi, Naxçıvanda “Cavid Poeziya Teatrı”nın yaradılması, mütəfəkkir söz ustadının əsərlərinin dörd cilddə nəşri, onun haqqında monoqrafiyaların, xatirə məcmuələrinin nəşri, həyat və yaradıcılığını əks etdirən salnamənin hazırlanaraq ədəbi ictimaiyyətə çatdırılması, seçilmiş əsərlərinin, sənət yolunu əks etdirən tanıtma kitabçasının başqa dillərə tərcümə olunaraq çap edilməsi və digər tədbirlər böyük şair-dramaturq Hüseyn Cavid şəxsiyyəti və sənətinə göstərilən yüksək dövlət qayğısı və ehtiramının ifadəsidir.
Ümumiyyətlə, Hüseyn Cavidin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, əsərlərinin nəşri, tədqiqi, təbliği, dünyada tanıtdırılması istiqamətində həyata keçirilən çoxşaxəli və möhtəşəm tədbirlər bu gün də uğurla davam etdirilməkdədir. Ölkəmizə uğurla rəhbərlik edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə dahi şairin yubileylərinin qeyd edilməsi də bu böyük mütəfəkkir şairə dövlət qayğısının diqqət mərkəzində olduğunun bariz göstəricisidir. Böyük şairin əsərlərinin dəfələrlə nəfis tərtibatda çap olunması, əsərlərinin teatr repertuarlarında oynanılması, yaradıcılığının latın qrafikalı əlifba əsasında nəşr edilərək bütün ölkə kitabxanalarına hədiyyə edilməsi və digər işlər dahi şairə göstərilən dövlət qayğısının bariz təcəssümü kimi də razılıq doğurur. Dahi şairin vətəni Naxçıvan Muxtar Respublikasında da Hüseyn Cavidin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, ədəbi irsinin tədqiq və təbliği məsələləri diqqət mərkəzində saxlanılır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun rəhbərliyi altında həyata keçirilən çoxsaylı tədbirlər Hüseyn Cavid sənəti və şəxsiyyətinə yüksək səviyyədə və hərtərəfli münasibətin davamı kimi razılıq doğurur. Mütəffəkkir şair, görkəmli dramaturq Hüseyn Cavidin əsərləri, xüsusilə yaradıcılığının son dövrünə aid olan ölməz “Azər” poeması gələcək nəsillərin mənəvi-vətənpərvərlik tərbiyəsində rolu nəzərə alınaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin imzaladığı “Oxunması zəruri olan kitablar” siyahısına da daxil edilmişdir.
Beləliklə, böyük Azərbaycan dramaturqu, humanist ideallar şairi Hüseyn Cavid irsi həmişəyaşardır, ölməzdir və aktualdır. Onun hər bir əsəri bu günümüz üçün müasirdir və əhəmiyyətlidir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Onun hər bir əsərində bir dünya var”.
Ramiz QASIMOV,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 563
Bölməyə aid digər xəbərlər
16-04-2025, 14:37
"Mash": Müğənni Ani Lorak Ukrayna pasportunu gizlicə yeniləyib
15-04-2025, 13:47
Nijni Novqorod məhkəməsi müğənni Şarlottaya qarşı hökmü qüvvədə saxlayıb
11-04-2025, 11:00
Milli Məclisin deputatı: "Azərbaycanda kitabların təbliği və yayılması mühüm amilə çevrilir"
9-04-2025, 10:18
Mixail Efremov koloniyanı tərk edərək Moskvaya getdi
7-04-2025, 21:53
"Viy" rejissoru rüşvətxorluğa görə 4 il sərt rejim alıb
7-04-2025, 15:17
Yeni rəis o oldu - Foto
6-04-2025, 15:27
Malı Teatrının aktrisası Moskvanın mərkəzindəki yanğında ölüb
5-04-2025, 21:23
Semyon Losev 79 yaşında dünyasını dəyişib
5-04-2025, 20:51
Rusiyanın əməkdar artisti Liliya Bokareva 99 yaşında vəfat edib
5-04-2025, 19:44
Naibə Allahverdiyevaya ağır itki
4-04-2025, 23:11
Bu teatrlarda yeni təyinatlar - Foto
4-04-2025, 10:30
İsveçrəli rejissor Jan-Lui Porşe ad günündən sonra intihar edib
4-04-2025, 09:02
Məşhur bas gitara ifaçısı vəfat edib
3-04-2025, 11:35
Banqkok Kral Simfonik Orkestri Moskvada çıxış edəcək
31-03-2025, 15:19
Boyarski "Zenit"in Rusiya futbol çempionu olacağı təqdirdə şlyapasını yeməyə söz verdi
29-03-2025, 23:23
İlham Əliyev Şəfiqə Məmmədovaya “İstiqlal” ordenini təqdim edib
29-03-2025, 10:38
"Mirotvorets" məlumat bazasına daxil olan 14 yaşlı aktrisa Yekaterina Temnovanı "Artek"də gözləyirlər
27-03-2025, 12:46
Moskva məhkəməsi serb musiqiçi Martiçin Rusiyadan deportasiyası haqqında qərarı ləğv etdi
26-03-2025, 09:56
Yakut müğənnisi "Kit Jah" parti zamanı bıçaqlanıb
25-03-2025, 14:39
Aktyor həbsxanada təxminən 235 min rubl qazanıb
22-03-2025, 19:47
Valentin Samarin 97 yaşında vəfat edib
22-03-2025, 10:44
Depardye rüsumları ödəmədiyi üçün Rusiya Federasiyası Kinematoqrafçılar İttifaqından xaric edilə bilər
17-03-2025, 23:41
Hakimiyyət şikayətlərdən Sonra Diana Arbeninanın Orenburqdakı konsertini ləğv etdi
12-03-2025, 10:51
SHOT : Aktrisa Valentina Talızina xərçəng xəstəliyinə tutulub
10-03-2025, 12:38
SHOT: Larisa Dolina çiynindən ciddi zədə aldı
9-03-2025, 17:46
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - Fotolar
8-03-2025, 23:57
Avstriyanın "Tərəvəz orkestri" 344 konsertdən sonra Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
8-03-2025, 08:43
Verilişinə köhnə sevgilisini çağırdı - Gündəm oldu
4-03-2025, 14:06
Moskvada Heydər Əliyevin abidəsi qoyulub
27-02-2025, 22:23
Amerikalı müğənni Keti Perri Bezosun kosmik gəmisi ilə kosmosa uçacaq
25-02-2025, 19:36
Xalq artisti vəfat edib
25-02-2025, 16:10
Krımlı Yuliya Pavlikova "Miss Europe 2025"in qalibi olub
22-02-2025, 10:36
Şvıdkoy: "Gedən sənətçilər qayıtdıqdan sonra kollektiv amnistiya gözləməməlidirlər"
22-02-2025, 09:40
Komediya aktyoru xarici agent statusunu ləğv etdirmək istəyir
20-02-2025, 15:22
“Leyla”nı gizli çəkib, anasını da hədələdilər
16-02-2025, 23:08
Yura Borisov BAFTA mükafatını almadı
10-02-2025, 12:32
“İbrahim Nisəyə deyib ki, gəl evlənək, Türkiyədə qal…” - Video
9-02-2025, 16:56
"Mash": "Boombox" qrupunun rus dilində oxuması qadağan edilib
7-02-2025, 13:06
SHOT: 95 yaşlı aktyor Oleq Strijenov beyin infarktı keçirdi