02:01 / 24-10-2025
Şəhid Şəhriyar Quliyevin anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:05 / 23-10-2025
Şəhid Ramil Quluyevin anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
21:14 / 23-10-2025
Şəhid Fərhad Fərhadlının anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
20:18 / 23-10-2025
Yeniyetmə mübahisə zamanı atasını bıçaqlayaraq öldürüb
18:59 / 23-10-2025
Voitolovski: "ABŞ Ukraynadakı münaqişəni Rusiya ilə NATO arasında müharibəyə çevirmək istəmir"
18:47 / 23-10-2025
Alaudinov: "ABŞ sakinlərinin Rusiyanın müharibə istəmədiyini başa düşmək vaxtıdır"
18:45 / 23-10-2025
"Fakt": Rubio Trampa Putinlə görüşü ləğv etməyi məsləhət görüb
18:26 / 23-10-2025
Tramp: "İsrail İordan çayının qərb sahilini ilhaq etməyəcək və ya ABŞ-ın dəstəyini itirməyəcək"
18:23 / 23-10-2025
Dövlətə xəyanətdə təqsirli bilinib
18:16 / 23-10-2025
Rusiyalı gimnast dünya çempionatında çoxnövçülükdə qızıl medal qazanıb
15:39 / 23-10-2025
Dələduzluq etdiyinə görə həbs edilib
15:32 / 23-10-2025
Jurnalist Strokan: "Tramp Putinlə ciddi dialoqa hazır deyil"
15:29 / 23-10-2025
Zaxarova: "Aİ-nin Rusiyaya qarşı məhkəməsi qeyri-legitim olacaq"
15:24 / 23-10-2025
Təyyarə uşağın səhhəti ilə əlaqədar eniş edib
14:55 / 23-10-2025
Hərbi komissarlıq işçiləri rüşvət alarkən həbs edili
14:53 / 23-10-2025
Poddubnı: "Rusiya 1000 həlak olmuş əsgərin cəsədini Ukraynaya təhvil verib"
09:54 / 23-10-2025
Xarici vətəndaş kilsəni yandırmağa cəhd edib
09:52 / 23-10-2025
Fransalı velosipedçini cərimələyib və sərbəst buraxıb
09:48 / 23-10-2025
Yük daşıyan gəmi ilə qayığın toqquşması nəticəsində bir nəfər ölüb
09:45 / 23-10-2025
Keçmiş senator Şpigelin həyat yoldaşı vergiləri geri ödəməyə məcbur edilib.
09:38 / 23-10-2025
"Mi-8" helikopteri buzda qalmış iki gəminin ekipajını təxliyə etmək üçün yola düşüb
09:35 / 23-10-2025
Kuba ABŞ-ın Ukraynadakı münaqişədə iştirakı ilə bağlı iddiasını “gülünc yalan” adlandırıb
09:28 / 23-10-2025
Maduro: "Venesuelada 5000 "Igla-S" MANPAD var"
22:17 / 22-10-2025
Paşinyan Ermənistanda konyakın niyə istehsal oluna bilmədiyini izah edib
22:13 / 22-10-2025
Polşa ordusu bəyan edib ki, Putinin təyyarəsini vura bilər
20:42 / 22-10-2025
"Reuters": Ukrayna Aİ-yə Rusiyanın aktivlərinə həbs qoyulması şərtlərini diktə edir
20:31 / 22-10-2025
Min illik balta tapılıb
20:22 / 22-10-2025
Hindistan prezidentinin vertolyotu eniş zamanı betonda qalıb
20:19 / 22-10-2025
Rutte: "Ukrayna avropalı müttəfiqləri hesabına ABŞ-dan 2 milyard dollarlıq silah alıb"
20:16 / 22-10-2025
İngilis esminesi iki gün ərzində Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin böyük sualtı qayıq əleyhinə gəmisinə kölgə salıb
20:14 / 22-10-2025
Tibb universitetinin qadın işçiləri rüşvət alıblar
20:04 / 22-10-2025
Avtobus sürücüsü qızın gödəkçəsinin altına girməyə cəhd edib
20:00 / 22-10-2025
Energetika Naziri Rayt: "ABŞ Nüvə Arsenalının modernləşdirilməsi yavaşladı"
19:57 / 22-10-2025
Sante həbsxanasında məhbuslar Sarkozini təhqir edib
19:54 / 22-10-2025
Ryabkov: "NATO-nun aqressivliyi Rusiyanı kompensasiya xarakterli hərbi-texniki tədbirlər görməyə sövq edir"
19:50 / 22-10-2025
206 əcnəbini mənzilinə qeydiyyata salıb
19:44 / 22-10-2025
İki kriminal avtoritet saxlanılıb
19:36 / 22-10-2025
Tarxovun nəvəsi: "Qətlə yetirilənlərin meyitlərinin başına gələnlərlə bağlı məlumatım var"
Heydər Əliyevin anası haqda maraqlı XATİRƏLƏR
Tarix: 26-03-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin bacısı Şəfiqə Əliyevanın “Mənim anam” kitabından seçmələr… Sabaha-inamla.az-ın Oxuinfo.az-a istinadən məlumatına görə, bu seçmələr sosial şəbəkələrdə paylaşılıb. Oxucular üçün maraqlı ola biləcəyini nəzərə alıb, onu təqdim edirik.
Şəfiqə xanım öz kitabında anası İzzət xanım haqqqında maraqlı xatirələr təqdim edib. O, yazıb:
“Dayımız Heydər deportasiya vaxtı öldü”
“Anam İzzət xanım 1895-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalındakı Comərdli kəndində anadan olub. Bu kənd Zəngəzurun bağ-bağatlı, səfalı guşəsi olub, dağ kəndləri içərisində gözəlliyi ilə seçilirmiş. Kəndin özülünü ulu babam Comərd qoyub. Onlar iki qardaş olublar: Comərd və qardaşı Alagöz Məhəmməd. Anam İzzət xanım sayılıb-seçilən, böyük hörmət və nüfuz sahibi olan Comərdin nəslinin törəməsidir. Comərdli kəndində yaşayanların hamısı bizim tayfamız hesab olunur. Dağ qızı olan anam elə dağ kimi də uca, əzəmətli, vüqarlı olub. Füsunkar gözəlliyi, qeyrəti ilə dövrün qız-gəlinlərindən fərqlənib. Ağır təbiətli, utancaq olduğu üçün babam onu çox sevərmiş.
Ermənilərin Zəngəzur torpağına olan təcavüzü anamın ömür kitabında gənclik xatirələrinin ən acı səhifələridir. Öz torpağından didərgin düşənlər Naxçıvanın ətrafında olan kəndlərdə – Qazançı, İşıqlar, Cəhri və Milax kəndlərində məskunlaşırlar. Atam Əlirza və anam İzzət xanım isə Naxçıvana gəlirlər. Lakin anamın çəkdiyi müsibətlərin hamısından dəhşətlisi Comərdlidən qaçarkən yolda gördüyü mənzərə olub. Çox sevdiyi, gözəlliyi, boy-buxunu ilə seçilən 23 yaşlı qardaşı Heydərin meyiti onu sarsıdıb. Anamı qaçqın düşmək ağrısından daha çox sevimli qardaşının ölümü yandırırdı. Düz on beş il anam bacı-qardaşlarının sağ olub-olmamasından xəbər tuta bilməyib. Bir gün isə qardaşı övladlarının sağ olması xəbərini ona verirlər. Özü nəql edirdi ki, “qardaşlarımın ətrini yenicə tapdığım övladlarından alanda elə bil dünyaya təzədən gəldim”. Məsmə, Səkinə, Rzaqulu, Humay…Onlar anam üçün artıq yoxluğa çevrilmiş bacı-qardaş tapıntısına bərabər sevinc idilər”.
“Anam qardaşlarının yanında yaşmanardı”.
“…anam İzzət xanım oğlanlarından abır edər, bir dəfə də olsun, başıaçıq onlarla üzbəüz oturmazdı. Qardaşlarım ağlı kəsəndən onu bir dəfə də olsun, başı açıq görmədilər. Hətta xatirimdədir, bir dəfə mən evdə onun başını darayardım. Qəflətən qapı döyüldü. Anam Heydər qardaşımın gəldiyini duyub tez kəlağayısını başına örtdü. Ana-övlad pərdəsini anam əvvəldən bu cür hörmət saxlamaqla qoruyurdu”.
“Dua edərkən səssizcə ağlayardı”
“Anam bütün varlığı ilə Allaha bağlı olan bir qadın idi. Hər kəlməsində, hər cümləsində Allahı vəsf edərdi. Oruc tutar, namaz qılar, matəm saxlardı. Qonşumuzda bir seyid qadın yaşayırdı. Adı Ələviyyə xanım idi. Şeyx qızı olduğu üçün dini təhsil almışdı. Cümə axşamları axşam üstü anam tədarük görər, samovar qaynadıb, süfrə açardı. Ələviyyə xanım gecədən sübhədək Quran oxuyar, anamla birgə namaz qılardı. İlahi, insanda nə qədər səbir, təmkin, Tanrı sevgisi olarmış?! Bu Tanrı sevgisi bitib tükənməzdi. Hər gün qıldığı namazdan sonra etdiyi duaları sakitcə dinlərdim. Tam səssizlik hökm sürən evimizdə anamın pıçıltılarla, asta-asta etdiyi dualar qəlbimi riqqətə gətirir, ürəyimi Allah nuru ilə doldurardı. Anam çəkdiyi məşəqqət və acıların müqabilində Allahdan xalqımıza, əmin-amanlıq diləyər, balalarına can sağlığı arzulayardı. Onun Allah dərgahına qalxan əlləri titrəyəndə bilərdim ki, anam səssiz-səmirsiz ağlayır: özümü görməzliyə vurardım”.
“Çadrası həmişə ütülü, tərtəmiz olardı”
“Anam gözəllik mücəssəməsi idi. Hündür boyuna, düz mütənasib bədən biçiminə görə bütün qadınlardan seçilərdi. Zil qara saçları girdə ağ üzünə xüsusi gözəllik verirdi. Yaşıl mehriban gözlərindən süzülən nurani baxışları ilə üzü şəfəqlənərdi. Mən onu anam olduğu üçün tərifləmirəm. Anamın zərif üz cizgilərini fotoşəkildən də müşahidə etmək olar. Naxçıvanda qadınlar çadra örtərdilər. Qonşu qadınlar adətən, toya-yasa gedəndə məclis paltarlarında olardılar. Mən bu qadınlarla anamı müqayisə etməyi sevərdim. Qonşu qadınların çadralarının səliqəli olub-olmamasına diqqət edərdim. Çünki anam özü səliqəli, təmiz geyindiyi kimi məni də tərtəmiz, səliqəli geyindirməyə çalışardı.
Heydər qardaşım ona Leninqraddan markizet parça almışdı
Qadınlardan birinin çadrası uzun-gödək, yaxud əyri, digərininki əzik və çirkli olanda təəccüb edərdim. Elə qadınlar vardı ki, çadrasını büküb qoltuğuna vurardı. O zaman açıq-aşkar hiddətlənərdim ki, bu qadınlar nə üçün anam kimi səliqəli deyillər? Anam sandığının içərisindən paltarlarını çıxaranda gülab ətri bütün evi bürüyərdi. Çadrası həmişə ütülü, tərtəmiz olardı. Mən elə uşaqlıqdan diqqətcil olmuşam. Baxardım ki, qonşu qadınlar bir çadra ilə həm xeyir-şərə, həm məclisə, həm də bazara gedirdilər. Mən anamda heç vaxt bunu müşahidə etməmişdim. Onun məclis çadrası vardı. Məclisdən qayıdan kimi o çadrasını ipin üstünə atıb bir az havaya verərdi. Sonra ütüləyər, səliqə ilə qatlayıb sandığa qoyardı. Həmin çadranı başqa heç yerə örtməzdi. O biri çadralarını da bu cür səliqə ilə ütüləyib, qatlayıb sandığa yığardı. Anamın çox gözəl parçadan qat-qat yubkası, üstündən isə hər iki tərəfində bir qat incə bükməsi olan çiçək kimi təmiz, elə öz yubkasının parçasından düyməli qoftası vardı.
50-ci illərdə Heydər qardaşım Leninqradda oxuyanda anam üçün yeri tünd göy, üstündə tək-tək açıq qırmızıya çalan gül buketləri olan markizet parça gətirmişdi. Anam ondan özünə çadra tikmişdi. Elə gözəl yaraşırdı ki, gözlərimi ondan çəkə bilmirdim.
Paltarın içinə gül ləçəkləri düzərdi
Anamın geyim- gecimi yadımdan heç çıxmır. Hamısını zövqlə geyərdi. Qara fanel parçadan yubka -qoftası vardı. Parçanın üstündəki bənövşələr göz oxşayırdı. Ən çox yaddaşımda “gecə-gündüz” deyilən ağ, üstündə yabanı yonca gülləri parıldayan paltar qalıb. Anam onu yuyub, ütüləyəndə yanında dayanıb baxardım. Qatları bir-bir ütüləyərdi. Sonra qoftası ilə bir yerdə qatlayıb sandığa qoyar, üstünə qızıl gül ləçəkləri bükülmüş parça qoyardı. Çadralarına isə gülab səpib, üst-üstə sandığa yığardı. Anamın sandığında hər fəslə münasib nə isə olardı. Payızda sandığa heyva düzərdi. Heyvanın ətri paltarlarına hopardı.
Naxçıvanda iqlim elədir ki, meyvə çürümür, büzüşüb quruyur, ancaq xarab olmur. Anam hər fəslin gülünü, meyvəsini toplar, mürəbbə, gülab hazırlardı. Artığını isə saxlardı. Qızıl gül ləçəklərini kölgədə qurudub, paltarları arasına yığardı, gülabından ətir kimi istifadə edərdi. Heyvadan da həmçinin”.
“Anam qonşumuzun ac uşaqlarına lavaş və pendir verdi”
“Anam hamının xeyrinə-şərinə yaramaqla bərabər ona müraciət edən hər kəsə əl tutardı. Evimiz məscid qapısı kimi hamının üzünə açıq idi. Una, sabuna, yarmaya gələn adamlardan heç birini əliboş geri qaytarmazdı. Anam olduqca qənaətcil, ehtiyatlı bir qadın idi. Atam dəmiryolçu olduğu üçün onlara torpaq sahəsi və tonla buğda verilirdi. Bu çətin illərdə evimizdən lavaş əskik olmazdı. Bizim kənddə Sisyandan qohumlarımız vardı. Xüsusən də əmim bizə çox şey göndərərdi. O ağır günlərdə kəndlə əlaqəmiz bizə böyük dayaq idi. Naxçıvandan beş kilometr kənarda da qohumlarımız çox idi. Böyük qaysı bağları vardı. Göndərilən hər bir meyvəni anam bişirər, qənaətlə işlədərdi. Axı o, qardaşı uşaqlarının da ümid yeri idi. Anamın cəfakeşliyindən, ürəyiaçıqlığından bütün məclislərdə ağız dolusu danışırdılar.
Yay olanda evimizdə nə vardısa həyətimizə köçərdi. Yorğan-döşək, qab-qaşıq. Ev bomboş olardı. İsti hava olduğu üçün həyətimizdəki taxtda yatardıq. Müharibənin ağırlığı bütün ailələrin üstünə çökmüşdü. Kənddə Xurşud xanım adlı bir qadın yaşayırdı. Əri cəbhəyə getdiyi üçün beş uşağın əzab-əziyyətini çəkmək məsuliyyəti onun üstünə düşmüşdü. Anam ona əl tutardı. İsti yay gecələrindən biri idi. Saat üç olardı. Xurşud xanımın uşaqlarının ağlaşma səsi bizi yuxudan oyatdı. Anam dözmədi. Gedib astadan Xurşud xanımı çağırdı ki, ay qonşu, bu uşaqlar niyə ağlayırlar? Xurşud xanım məhzun-məhzun “Neynim, a İzzət bacı?-dedi- Acdırlar, yata bilmirlər”. Anam əlini ürəyi üstünə qoymuşdu. Üzünə hopan iztirab ay işığında aydın sezilirdi. Tələsik addımlarla evə keçib xeyli lavaş və pendir götürdü. Uşaqların anasına verib geri döndü. Mən onun taxtın kənarında əyləşib başını əlləri arasına almağına, fikirləşdiyinə tamaşa etdim. Artıq Xurşud xanımın həyətindən səs gəlmirdi. Anamın isə yuxusu ərşə çəkilmişdi. O, sübhə qədər yatmadı. Çünki mən gözlərimi açanda onu beləcə fikir-xəyal ümmanında gördüm. Həmin gündən etibarən anamın bir qayğısı da artmışdı”.
“Anam ələyi gülün altına tutub sonra qayçı ilə kəsərdi”
“Həyətimizdə divar boyu qızıl gül əkilmişdi. Əsl qızılgül itburnu çiçəyi kimi beş ləçəkli olur. Ondan gülab çəkmək üçün, mürəbbə bişirmək üçün istifadə edərdik. Yaxşı xatirimdədir ki, anam sübh tezdən durar, ələyi və qayçını götürüb qızılgül kollarına tərəf gedərdi. Çox tikanlı olduğu üçün o gülə əl vurmaq olmazdı. Ləçəkləri çox zərif olardı bu güllərin. Anam ələyi gülün altına tutub sonra qayçı ilə kəsərdi. Topladığı güllərin ləçəklərinin ucundakı sarıları kəsib əvvəlcədən şirə tökdüyü tavaya atardı. Çünki ləçəklər qalsaydı, quruyub xarab ola bilərdi.
Artıq qalan gül çiçəklərindən anam gülab çəkər, gülqənd edərdi. Gülün ləçəklərini qənd tozu ilə döyüb ona zəncəfil, darçın qatardı. Bu mədə və soyuqdəymə xəstəliklərində istifadə olunan ən təsirli, əvəzi olmayan dərman hesab edilirdi. Həyətimizdə üzüm olsa da, əmim bizə üzüm göndərərdi. Anam sirkə qoyardı. İri küplərdə qoyulmuş sirkə 40 günə gələrdi. Ana lazım olan qədər götürüb, yerdə qalanına həyətdən yığdığı meyvə-tərəvəz, şaftalı, gavalı, xiyar, göy lobya, göy pomidor tökərdi. Bütün qış boyu sadaladığım bu meyvə-tərəvəz sirkədə qalardı. Buna bizdə həftəbecər deyərdilər. Anam heç bir meyvə-tərəvəzi istifadəsiz qoymazdı. Elə buna görə də evimizin bütün ehtiyatı vardı”.
“Səməd Vurğunun ölüm xəbərini anama demədilər”
“1956-cı ilin mayı idi. O zamanlar Cavadzadənin xəstəxanası “leçkomissiya”nın 1 nömrəli xəstəxanası idi. Anam orda yatırdı. Sevimli şairimiz Səməd Vurğun birinci, anam isə ikinci palatada müalicə olunurdular. Mən həmişə anamı yoluxmağa gedəndə Səməd Vurğunun səhhəti ilə maraqlanırdım. Vəziyyəti çox ağır idi. Bacım Rəfiqə anamım yanında qalırdı. Növbəti dəfə anamı yoluxmağa gələndə onun yatdığı palatanın qapısının bağlı olduğunu gördüm. Tibb bacısından astaca soruşdum ki, nə üçün palatanın qapısını açmırsınz? Tibb bacısı pıçıltı ilə bildirdi ki, Səməd Vurğun gecə rəhmətə gedib, istəmirik ki, İzzət xanım bu barədə bilsin. Keçirdiyim kədər hissini təsəvvür edə bilmirəm. Bu böyük şairin yoxluğu köz olub ürəyimi yandırdı. Qəhər məni boğdu. Həyatın nə amansız qanunları varmış? Səməd kimi bir şair ölümə təslim olmuşdu. Anamın bu barədə bilməməsi məsləhət idi, çünki onun şairə böyük rəğbəti vardı, sarsıla bilərdi”.
“Göz yaşımdan kitabın üstündə damla-damla ləkələr qalardı”
“Köhnə ensiklopediya binası vardı. İndi o bina yoxdur, söküblər. O zaman “leçkomissiya”nın ikinci xəstəxanası sayılırdı. Çox gözəl bina idi. Anam üçün iki otaq ayırmışdılar. Yanında bütün gəncliyini qurban verdiyi övladları- Heydər, Cəlal, Aqil və bacım Rəfiqə qalırdılar. Son nəfəsə qədər onu tək qoymadılar. Ağrı-acısını ürəklərində daşıdılar, onun iztirabına şərik çıxdılar. Anamı qucaqlayıb üzündən öpdüm. Həsrətli gözlərini gözümə dikib qızımı soruşdu:
-Uşaq hanı, Şəfiqə?
Aman allah! Anam nə qədər narahat idi?! Uşağı evə qoyub gəldiyimi bilən kimi narahatlığı daha da artdı. Bu ağır dəqiqələrində bütün ağrı-acısını unudub həyəcanla:
-Evə qayıt, Şəfiqə-dedi. -Tez qayıt! Evdəki qadın qripdir, uşağı qrip tuta bilər, tez get, uşağı qoru!-dedi. O zaman qrip virusu yenicə yayılırdı.
Yox, məni buradan heç kəs qopara bilməzdi. Anam solğunlaşmışdı. Heç nə gözümdə deyildi. Bir azdan gözlərini yumub sanki huşa getdi. Mən isə gözümü onun üzündən ayıra bilmirdim. O solğun halında da nurlu, gözəl idi.
… Yadıma Cəlilabadda yaşadığım zaman Bakıya anamın yanına gəlməyim düşmüşdü. O zaman qiyabi təhsil alırdım. Dizimi büküb anamın çarpayısının yanında oturardım. Bir qolumla çarpayıya dirsəklənər, bir əlimdə isə kitab tutardım. Bu yer mənim üçün qaldığım müddət ərzində ən məhrəm yer olardı. Vallah, mən kitabı göz yaşı içində oxuyardım. Gözümün yaşı səssiz-səssiz elə axardı ki, göz yaşımdan kitabın üstündə damla-damla ləkələr qalardı.
Artıq altı aya yaxın idi ki, o, ürəyindən əzab çəkirdi. Ürək öz funksiyasını yerinə yetirə bilmədiyi üçün qara ciyərə öz təsirini göstərmiş, ciyərinə su yığılmışdı.
Anam mənim! Su sonası kimi gözəlliyi hələ də solmayan pak, mehriban anam.
Baxış sayı: 1 802
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-03-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin bacısı Şəfiqə Əliyevanın “Mənim anam” kitabından seçmələr… Sabaha-inamla.az-ın Oxuinfo.az-a istinadən məlumatına görə, bu seçmələr sosial şəbəkələrdə paylaşılıb. Oxucular üçün maraqlı ola biləcəyini nəzərə alıb, onu təqdim edirik.
Şəfiqə xanım öz kitabında anası İzzət xanım haqqqında maraqlı xatirələr təqdim edib. O, yazıb:
“Dayımız Heydər deportasiya vaxtı öldü”
“Anam İzzət xanım 1895-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalındakı Comərdli kəndində anadan olub. Bu kənd Zəngəzurun bağ-bağatlı, səfalı guşəsi olub, dağ kəndləri içərisində gözəlliyi ilə seçilirmiş. Kəndin özülünü ulu babam Comərd qoyub. Onlar iki qardaş olublar: Comərd və qardaşı Alagöz Məhəmməd. Anam İzzət xanım sayılıb-seçilən, böyük hörmət və nüfuz sahibi olan Comərdin nəslinin törəməsidir. Comərdli kəndində yaşayanların hamısı bizim tayfamız hesab olunur. Dağ qızı olan anam elə dağ kimi də uca, əzəmətli, vüqarlı olub. Füsunkar gözəlliyi, qeyrəti ilə dövrün qız-gəlinlərindən fərqlənib. Ağır təbiətli, utancaq olduğu üçün babam onu çox sevərmiş.
Ermənilərin Zəngəzur torpağına olan təcavüzü anamın ömür kitabında gənclik xatirələrinin ən acı səhifələridir. Öz torpağından didərgin düşənlər Naxçıvanın ətrafında olan kəndlərdə – Qazançı, İşıqlar, Cəhri və Milax kəndlərində məskunlaşırlar. Atam Əlirza və anam İzzət xanım isə Naxçıvana gəlirlər. Lakin anamın çəkdiyi müsibətlərin hamısından dəhşətlisi Comərdlidən qaçarkən yolda gördüyü mənzərə olub. Çox sevdiyi, gözəlliyi, boy-buxunu ilə seçilən 23 yaşlı qardaşı Heydərin meyiti onu sarsıdıb. Anamı qaçqın düşmək ağrısından daha çox sevimli qardaşının ölümü yandırırdı. Düz on beş il anam bacı-qardaşlarının sağ olub-olmamasından xəbər tuta bilməyib. Bir gün isə qardaşı övladlarının sağ olması xəbərini ona verirlər. Özü nəql edirdi ki, “qardaşlarımın ətrini yenicə tapdığım övladlarından alanda elə bil dünyaya təzədən gəldim”. Məsmə, Səkinə, Rzaqulu, Humay…Onlar anam üçün artıq yoxluğa çevrilmiş bacı-qardaş tapıntısına bərabər sevinc idilər”.
“Anam qardaşlarının yanında yaşmanardı”.
“…anam İzzət xanım oğlanlarından abır edər, bir dəfə də olsun, başıaçıq onlarla üzbəüz oturmazdı. Qardaşlarım ağlı kəsəndən onu bir dəfə də olsun, başı açıq görmədilər. Hətta xatirimdədir, bir dəfə mən evdə onun başını darayardım. Qəflətən qapı döyüldü. Anam Heydər qardaşımın gəldiyini duyub tez kəlağayısını başına örtdü. Ana-övlad pərdəsini anam əvvəldən bu cür hörmət saxlamaqla qoruyurdu”.
“Dua edərkən səssizcə ağlayardı”
“Anam bütün varlığı ilə Allaha bağlı olan bir qadın idi. Hər kəlməsində, hər cümləsində Allahı vəsf edərdi. Oruc tutar, namaz qılar, matəm saxlardı. Qonşumuzda bir seyid qadın yaşayırdı. Adı Ələviyyə xanım idi. Şeyx qızı olduğu üçün dini təhsil almışdı. Cümə axşamları axşam üstü anam tədarük görər, samovar qaynadıb, süfrə açardı. Ələviyyə xanım gecədən sübhədək Quran oxuyar, anamla birgə namaz qılardı. İlahi, insanda nə qədər səbir, təmkin, Tanrı sevgisi olarmış?! Bu Tanrı sevgisi bitib tükənməzdi. Hər gün qıldığı namazdan sonra etdiyi duaları sakitcə dinlərdim. Tam səssizlik hökm sürən evimizdə anamın pıçıltılarla, asta-asta etdiyi dualar qəlbimi riqqətə gətirir, ürəyimi Allah nuru ilə doldurardı. Anam çəkdiyi məşəqqət və acıların müqabilində Allahdan xalqımıza, əmin-amanlıq diləyər, balalarına can sağlığı arzulayardı. Onun Allah dərgahına qalxan əlləri titrəyəndə bilərdim ki, anam səssiz-səmirsiz ağlayır: özümü görməzliyə vurardım”.
“Çadrası həmişə ütülü, tərtəmiz olardı”
“Anam gözəllik mücəssəməsi idi. Hündür boyuna, düz mütənasib bədən biçiminə görə bütün qadınlardan seçilərdi. Zil qara saçları girdə ağ üzünə xüsusi gözəllik verirdi. Yaşıl mehriban gözlərindən süzülən nurani baxışları ilə üzü şəfəqlənərdi. Mən onu anam olduğu üçün tərifləmirəm. Anamın zərif üz cizgilərini fotoşəkildən də müşahidə etmək olar. Naxçıvanda qadınlar çadra örtərdilər. Qonşu qadınlar adətən, toya-yasa gedəndə məclis paltarlarında olardılar. Mən bu qadınlarla anamı müqayisə etməyi sevərdim. Qonşu qadınların çadralarının səliqəli olub-olmamasına diqqət edərdim. Çünki anam özü səliqəli, təmiz geyindiyi kimi məni də tərtəmiz, səliqəli geyindirməyə çalışardı.
Heydər qardaşım ona Leninqraddan markizet parça almışdı
Qadınlardan birinin çadrası uzun-gödək, yaxud əyri, digərininki əzik və çirkli olanda təəccüb edərdim. Elə qadınlar vardı ki, çadrasını büküb qoltuğuna vurardı. O zaman açıq-aşkar hiddətlənərdim ki, bu qadınlar nə üçün anam kimi səliqəli deyillər? Anam sandığının içərisindən paltarlarını çıxaranda gülab ətri bütün evi bürüyərdi. Çadrası həmişə ütülü, tərtəmiz olardı. Mən elə uşaqlıqdan diqqətcil olmuşam. Baxardım ki, qonşu qadınlar bir çadra ilə həm xeyir-şərə, həm məclisə, həm də bazara gedirdilər. Mən anamda heç vaxt bunu müşahidə etməmişdim. Onun məclis çadrası vardı. Məclisdən qayıdan kimi o çadrasını ipin üstünə atıb bir az havaya verərdi. Sonra ütüləyər, səliqə ilə qatlayıb sandığa qoyardı. Həmin çadranı başqa heç yerə örtməzdi. O biri çadralarını da bu cür səliqə ilə ütüləyib, qatlayıb sandığa yığardı. Anamın çox gözəl parçadan qat-qat yubkası, üstündən isə hər iki tərəfində bir qat incə bükməsi olan çiçək kimi təmiz, elə öz yubkasının parçasından düyməli qoftası vardı.
50-ci illərdə Heydər qardaşım Leninqradda oxuyanda anam üçün yeri tünd göy, üstündə tək-tək açıq qırmızıya çalan gül buketləri olan markizet parça gətirmişdi. Anam ondan özünə çadra tikmişdi. Elə gözəl yaraşırdı ki, gözlərimi ondan çəkə bilmirdim.
Paltarın içinə gül ləçəkləri düzərdi
Anamın geyim- gecimi yadımdan heç çıxmır. Hamısını zövqlə geyərdi. Qara fanel parçadan yubka -qoftası vardı. Parçanın üstündəki bənövşələr göz oxşayırdı. Ən çox yaddaşımda “gecə-gündüz” deyilən ağ, üstündə yabanı yonca gülləri parıldayan paltar qalıb. Anam onu yuyub, ütüləyəndə yanında dayanıb baxardım. Qatları bir-bir ütüləyərdi. Sonra qoftası ilə bir yerdə qatlayıb sandığa qoyar, üstünə qızıl gül ləçəkləri bükülmüş parça qoyardı. Çadralarına isə gülab səpib, üst-üstə sandığa yığardı. Anamın sandığında hər fəslə münasib nə isə olardı. Payızda sandığa heyva düzərdi. Heyvanın ətri paltarlarına hopardı.
Naxçıvanda iqlim elədir ki, meyvə çürümür, büzüşüb quruyur, ancaq xarab olmur. Anam hər fəslin gülünü, meyvəsini toplar, mürəbbə, gülab hazırlardı. Artığını isə saxlardı. Qızıl gül ləçəklərini kölgədə qurudub, paltarları arasına yığardı, gülabından ətir kimi istifadə edərdi. Heyvadan da həmçinin”.
“Anam qonşumuzun ac uşaqlarına lavaş və pendir verdi”
“Anam hamının xeyrinə-şərinə yaramaqla bərabər ona müraciət edən hər kəsə əl tutardı. Evimiz məscid qapısı kimi hamının üzünə açıq idi. Una, sabuna, yarmaya gələn adamlardan heç birini əliboş geri qaytarmazdı. Anam olduqca qənaətcil, ehtiyatlı bir qadın idi. Atam dəmiryolçu olduğu üçün onlara torpaq sahəsi və tonla buğda verilirdi. Bu çətin illərdə evimizdən lavaş əskik olmazdı. Bizim kənddə Sisyandan qohumlarımız vardı. Xüsusən də əmim bizə çox şey göndərərdi. O ağır günlərdə kəndlə əlaqəmiz bizə böyük dayaq idi. Naxçıvandan beş kilometr kənarda da qohumlarımız çox idi. Böyük qaysı bağları vardı. Göndərilən hər bir meyvəni anam bişirər, qənaətlə işlədərdi. Axı o, qardaşı uşaqlarının da ümid yeri idi. Anamın cəfakeşliyindən, ürəyiaçıqlığından bütün məclislərdə ağız dolusu danışırdılar.
Yay olanda evimizdə nə vardısa həyətimizə köçərdi. Yorğan-döşək, qab-qaşıq. Ev bomboş olardı. İsti hava olduğu üçün həyətimizdəki taxtda yatardıq. Müharibənin ağırlığı bütün ailələrin üstünə çökmüşdü. Kənddə Xurşud xanım adlı bir qadın yaşayırdı. Əri cəbhəyə getdiyi üçün beş uşağın əzab-əziyyətini çəkmək məsuliyyəti onun üstünə düşmüşdü. Anam ona əl tutardı. İsti yay gecələrindən biri idi. Saat üç olardı. Xurşud xanımın uşaqlarının ağlaşma səsi bizi yuxudan oyatdı. Anam dözmədi. Gedib astadan Xurşud xanımı çağırdı ki, ay qonşu, bu uşaqlar niyə ağlayırlar? Xurşud xanım məhzun-məhzun “Neynim, a İzzət bacı?-dedi- Acdırlar, yata bilmirlər”. Anam əlini ürəyi üstünə qoymuşdu. Üzünə hopan iztirab ay işığında aydın sezilirdi. Tələsik addımlarla evə keçib xeyli lavaş və pendir götürdü. Uşaqların anasına verib geri döndü. Mən onun taxtın kənarında əyləşib başını əlləri arasına almağına, fikirləşdiyinə tamaşa etdim. Artıq Xurşud xanımın həyətindən səs gəlmirdi. Anamın isə yuxusu ərşə çəkilmişdi. O, sübhə qədər yatmadı. Çünki mən gözlərimi açanda onu beləcə fikir-xəyal ümmanında gördüm. Həmin gündən etibarən anamın bir qayğısı da artmışdı”.
“Anam ələyi gülün altına tutub sonra qayçı ilə kəsərdi”
“Həyətimizdə divar boyu qızıl gül əkilmişdi. Əsl qızılgül itburnu çiçəyi kimi beş ləçəkli olur. Ondan gülab çəkmək üçün, mürəbbə bişirmək üçün istifadə edərdik. Yaxşı xatirimdədir ki, anam sübh tezdən durar, ələyi və qayçını götürüb qızılgül kollarına tərəf gedərdi. Çox tikanlı olduğu üçün o gülə əl vurmaq olmazdı. Ləçəkləri çox zərif olardı bu güllərin. Anam ələyi gülün altına tutub sonra qayçı ilə kəsərdi. Topladığı güllərin ləçəklərinin ucundakı sarıları kəsib əvvəlcədən şirə tökdüyü tavaya atardı. Çünki ləçəklər qalsaydı, quruyub xarab ola bilərdi.
Artıq qalan gül çiçəklərindən anam gülab çəkər, gülqənd edərdi. Gülün ləçəklərini qənd tozu ilə döyüb ona zəncəfil, darçın qatardı. Bu mədə və soyuqdəymə xəstəliklərində istifadə olunan ən təsirli, əvəzi olmayan dərman hesab edilirdi. Həyətimizdə üzüm olsa da, əmim bizə üzüm göndərərdi. Anam sirkə qoyardı. İri küplərdə qoyulmuş sirkə 40 günə gələrdi. Ana lazım olan qədər götürüb, yerdə qalanına həyətdən yığdığı meyvə-tərəvəz, şaftalı, gavalı, xiyar, göy lobya, göy pomidor tökərdi. Bütün qış boyu sadaladığım bu meyvə-tərəvəz sirkədə qalardı. Buna bizdə həftəbecər deyərdilər. Anam heç bir meyvə-tərəvəzi istifadəsiz qoymazdı. Elə buna görə də evimizin bütün ehtiyatı vardı”.
“Səməd Vurğunun ölüm xəbərini anama demədilər”
“1956-cı ilin mayı idi. O zamanlar Cavadzadənin xəstəxanası “leçkomissiya”nın 1 nömrəli xəstəxanası idi. Anam orda yatırdı. Sevimli şairimiz Səməd Vurğun birinci, anam isə ikinci palatada müalicə olunurdular. Mən həmişə anamı yoluxmağa gedəndə Səməd Vurğunun səhhəti ilə maraqlanırdım. Vəziyyəti çox ağır idi. Bacım Rəfiqə anamım yanında qalırdı. Növbəti dəfə anamı yoluxmağa gələndə onun yatdığı palatanın qapısının bağlı olduğunu gördüm. Tibb bacısından astaca soruşdum ki, nə üçün palatanın qapısını açmırsınz? Tibb bacısı pıçıltı ilə bildirdi ki, Səməd Vurğun gecə rəhmətə gedib, istəmirik ki, İzzət xanım bu barədə bilsin. Keçirdiyim kədər hissini təsəvvür edə bilmirəm. Bu böyük şairin yoxluğu köz olub ürəyimi yandırdı. Qəhər məni boğdu. Həyatın nə amansız qanunları varmış? Səməd kimi bir şair ölümə təslim olmuşdu. Anamın bu barədə bilməməsi məsləhət idi, çünki onun şairə böyük rəğbəti vardı, sarsıla bilərdi”.
“Göz yaşımdan kitabın üstündə damla-damla ləkələr qalardı”
“Köhnə ensiklopediya binası vardı. İndi o bina yoxdur, söküblər. O zaman “leçkomissiya”nın ikinci xəstəxanası sayılırdı. Çox gözəl bina idi. Anam üçün iki otaq ayırmışdılar. Yanında bütün gəncliyini qurban verdiyi övladları- Heydər, Cəlal, Aqil və bacım Rəfiqə qalırdılar. Son nəfəsə qədər onu tək qoymadılar. Ağrı-acısını ürəklərində daşıdılar, onun iztirabına şərik çıxdılar. Anamı qucaqlayıb üzündən öpdüm. Həsrətli gözlərini gözümə dikib qızımı soruşdu:
-Uşaq hanı, Şəfiqə?
Aman allah! Anam nə qədər narahat idi?! Uşağı evə qoyub gəldiyimi bilən kimi narahatlığı daha da artdı. Bu ağır dəqiqələrində bütün ağrı-acısını unudub həyəcanla:
-Evə qayıt, Şəfiqə-dedi. -Tez qayıt! Evdəki qadın qripdir, uşağı qrip tuta bilər, tez get, uşağı qoru!-dedi. O zaman qrip virusu yenicə yayılırdı.
Yox, məni buradan heç kəs qopara bilməzdi. Anam solğunlaşmışdı. Heç nə gözümdə deyildi. Bir azdan gözlərini yumub sanki huşa getdi. Mən isə gözümü onun üzündən ayıra bilmirdim. O solğun halında da nurlu, gözəl idi.
… Yadıma Cəlilabadda yaşadığım zaman Bakıya anamın yanına gəlməyim düşmüşdü. O zaman qiyabi təhsil alırdım. Dizimi büküb anamın çarpayısının yanında oturardım. Bir qolumla çarpayıya dirsəklənər, bir əlimdə isə kitab tutardım. Bu yer mənim üçün qaldığım müddət ərzində ən məhrəm yer olardı. Vallah, mən kitabı göz yaşı içində oxuyardım. Gözümün yaşı səssiz-səssiz elə axardı ki, göz yaşımdan kitabın üstündə damla-damla ləkələr qalardı.
Artıq altı aya yaxın idi ki, o, ürəyindən əzab çəkirdi. Ürək öz funksiyasını yerinə yetirə bilmədiyi üçün qara ciyərə öz təsirini göstərmiş, ciyərinə su yığılmışdı.
Anam mənim! Su sonası kimi gözəlliyi hələ də solmayan pak, mehriban anam.
Baxış sayı: 1 802
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 14:55
Hərbi komissarlıq işçiləri rüşvət alarkən həbs edili
22-10-2025, 22:17
Paşinyan Ermənistanda konyakın niyə istehsal oluna bilmədiyini izah edib
22-10-2025, 20:14
Tibb universitetinin qadın işçiləri rüşvət alıblar
22-10-2025, 19:50
206 əcnəbini mənzilinə qeydiyyata salıb
22-10-2025, 09:59
Başqasının bank kartından istifadə edən şəxs həbs edilib
22-10-2025, 09:35
Əməkdar həkim vəfat etdi
22-10-2025, 09:30
Öz ərizəsi ilə işdən çıxmışdı, cinayət məsuliyyətinə cəlb edildi
20-10-2025, 23:40
Boliviyanın yeni seçilmiş prezidenti Rusiya ilə imzalanmış litium müqaviləsini öyrənmək niyyətindədir
20-10-2025, 09:30
Deputat Könül Nurullayeva vətəndaşlarla görüş keçirib
19-10-2025, 16:54
Uşaq bağçasında baş verən qanunsuzluqlarla bağlı prokurorluq araşdırmalara başlayıb
19-10-2025, 12:16
43 sakinin qidadan zəhərləndiyi Ulan-Ude zavodunda çoxsaylı qanun pozuntuları aşkar edilib
19-10-2025, 12:10
Avrotuneldən iki dəfə uzun olacaq
18-10-2025, 09:40
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib - FOTO
17-10-2025, 19:58
Ramiz Mehdiyevin ailə üzvlərinin ölkədən çıxışına “stop” qoyuldu
17-10-2025, 18:37
Füzulidə bərpa və quruculuq salnaməsi
17-10-2025, 09:58
Telefonun alışması nəticəsində məktəblilər evakuasiya edilib
16-10-2025, 17:29
Lixaçev: "Atom elektrik stansiyalarının tikintisi ilə bağlı bir neçə ölkə ilə danışıqlar yekun mərhələdədir"
16-10-2025, 14:06
5 nəfər botulizmin ağır formasına yoluxub
16-10-2025, 14:04
Kareliya pilotsuz uçuş aparatları haqqında məlumat dərc etdiyinə görə cərimələr tətbiq edəcək
16-10-2025, 00:23
Deputat şəhid ailələri ilə görüşdü-FOTO+VİDEOLAR
15-10-2025, 09:10
Rusiyanın ən bahalı bağ evi 8 milyard rubla satılır
15-10-2025, 08:10
Bölgə qazısı şəhid atasının yubileyini təbrik edib-VİDEO+FOTOLAR
14-10-2025, 17:10
Zelenski Odessa merini Ukrayna vətəndaşlığından məhrum edib
13-10-2025, 19:51
Vuçiç Serbiyada neft qıtlığının olmayacağını vəd edib
13-10-2025, 09:34
İki nəfəri öldürən yeniyetmə məktəbdən müsbət xarakterli arayış alıb
12-10-2025, 16:44
"Mash": Qalkin və Puqaçovanın uşaqları Rusiya pasportlarını itirə bilər
12-10-2025, 16:37
Görkəmli nüvə silahı yaradıcısı 93 yaşında vəfat edib
10-10-2025, 18:39
Oqtay Şirəliyevin yerinə baş direktor seçildi
10-10-2025, 09:21
Zəngəzur dəhlizindən son - Görüntülər
10-10-2025, 08:52
Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası (ZNPP): Enerji təchizatı ehtiyat generatorlardan qalır
9-10-2025, 20:04
Boksçumuz ikiqat Avropa çempionu oldu
8-10-2025, 16:22
Atıcılıq oyunlarına həvəs göstərən məktəbli araşdırılır
8-10-2025, 07:49
Motosiklet sürən yeniyetmələr yol polisindən yayınmağa cəhd ediblər
7-10-2025, 11:43
Arzu Əliyeva şamaxılı ailənin qonağı oldu - Fotolar
7-10-2025, 09:04
Qəhrəmanlarımızın nümunəvi həyat yolu gələcək nəsillərə işıq tutacaq
6-10-2025, 19:48
Baş nazirdən əmək pensiyaları ilə bağlı - Qərar
6-10-2025, 10:12
Könül Nurullayeva vətəndaşlarla görüşüb
6-10-2025, 10:07
Xarici vətəndaş enerji bankında olan qızıl külçəsini qaçaqmalçılıq yolu ilə keçirməyə cəhd edib
5-10-2025, 16:15
Qar fırtınası nəticəsində minə yaxın insan tələyə düşüb
4-10-2025, 19:55
Daxili İşlər Nazirliyi investisiya fırıldaqlarının qurbanı olmamağın yollarını izah edib
4-10-2025, 19:47
Ukraynalı fiqurlu konkisürən maliyyə çatışmazlığı səbəbindən ABŞ-dakı evini satmaq məcburiyyətində qalıb
4-10-2025, 19:16
Cəbrayıl Şərqi Zəngəzurun inkişaf edən bölgələrindən birinə çevrilib-Könül Nurullayeva
3-10-2025, 15:37
Meşədə itən səyahətçi qızına evdə qalmağı təklif edib
3-10-2025, 15:32
Dövlət vəsaitini mənimsəməkdə təqsirli bilinərək 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib