11:03 / 04-04-2025
14 yaşlı qızını zirzəmidə qətlə yetirilmiş halda tapıb
10:59 / 04-04-2025
Nasaz "Pobeda" təyyarəsi Şeremetyevo hava limanına enib
10:55 / 04-04-2025
"Tolo News": Yer kürəsinin ən yaşlı insanı Əfqanıstanda tapılıb, onun 140 yaşı var
10:35 / 04-04-2025
Xəstəlik məzuniyyəti alıb muzdlu əsgər kimi Konqoya getdilər
10:30 / 04-04-2025
İsveçrəli rejissor Jan-Lui Porşe ad günündən sonra intihar edib
10:20 / 04-04-2025
Yeniyetmələr oğurlanmış avtomobillə reabilitasiya mərkəzindən qaçıblar
10:02 / 04-04-2025
Almaniya prezidenti Ermənistanın törətdiyi təxribatlarla bağlı narahatlıq bildirməli idi-Könül Nurullayeva
09:53 / 04-04-2025
Azərbaycan-Almaniya əlaqələrində yeni mərhələ-Nəbi Ağayev
09:35 / 04-04-2025
Meşəbəyini öldürən və müfəttişə hücum edən pələng güllələnərək öldürüldü
09:30 / 04-04-2025
Baş verən yanğında iki nəfər ölüb, onlarla insan xilas edilib
09:06 / 04-04-2025
"Bloomberg": Vaşinqton Dmitriyevin ABŞ-a səfəri ilə bağlı Putinə hesabat verməsini gözləyir
09:02 / 04-04-2025
Məşhur bas gitara ifaçısı vəfat edib
09:00 / 04-04-2025
Prezidentliyə namizəd olan siyasətçi Nadejdin borclarına görə müflis olub
23:43 / 03-04-2025
Hikmət Hacıyevə ağır itki üz verdi
21:37 / 03-04-2025
Ukrayna UEFA-nı Rusiyanı beynəlxalq turnirlərə qaytarmamağa çağırıb
21:32 / 03-04-2025
Keçmiş vitse-premyerinin oğlu ölü tapılıb
21:15 / 03-04-2025
Sahil Babayev iki rəisi çıxardı - Foto
20:53 / 03-04-2025
Riqada tamaşaçılar Ukrayna dilində tamaşanı tərk etdilər
20:49 / 03-04-2025
Məşhur insanların məzarlarından barelyef oğrusu təcridxanaya göndərilib
20:36 / 03-04-2025
Xırdalanda yanğının səbəbkarı uşaqlar oldu
19:59 / 03-04-2025
Qırğızıstan prezidenti Özbəkistanda Avropa Komissiyasının sədri ilə görüşüb
19:54 / 03-04-2025
UEFA prezidenti Rusiya və İsrailə qarşı sanksiyalardakı fərqlə bağlı sualdan yayındı
17:08 / 03-04-2025
Vens: "Mask Ağ Evdəki işini davam etdirəcək, bürokratiya ilə mübarizəsi hələ də bitməyib"
17:03 / 03-04-2025
Ciddi yanğın baş verib, 900 kvadratmetr sahədə lokallaşdırılıb
16:59 / 03-04-2025
Putinə Nijni Novqorod sənətkarlarının hazırladığı quş hədiyyə etdi
16:54 / 03-04-2025
Millət vəkili narkotik saxlamaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
16:45 / 03-04-2025
Məhkəmə pişiyi dördüncü mərtəbədən atan moskvalıya qarşı həbs-qətimkan tədbiri seçdi
16:37 / 03-04-2025
Niger Rusiyada səfirlik açmağa hazırlaşır
16:29 / 03-04-2025
Bakıda sakinlər zorla evlərindən çıxarılırlar? - Məşhur MTK-nın rəhbərliyindən ŞİKAYƏT
11:35 / 03-04-2025
Banqkok Kral Simfonik Orkestri Moskvada çıxış edəcək
11:28 / 03-04-2025
Mənzildə baş verən yanğında 4 nəfər ölüb
09:21 / 03-04-2025
Moskvada Rusiya Müdafiə Nazirliyinin zabitlərini partlatmağa cəhd edən ukraynalının məhkəməsi başlayıb
09:16 / 03-04-2025
Myanma Səhiyyə Xidmətləri zəlzələdə itkin düşən rusiyalının cəsədini tapıb
09:12 / 03-04-2025
İsrailin baş naziri Netanyahu Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin həbsinə dair orderə baxmayaraq Macarıstana səfər edib
09:08 / 03-04-2025
Boliviya BRICS-ə qoşulmağı prioritet hesab edir
"Məni bağışlamayan Adil" - Əlabbas
Tarix: 13-12-2017 22:34 | Bölmə: Ədəbiyyat
Yaxın vaxtlarda AMEA Naxçıvan bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu onomalogiya şöbəsinin sabiq müdiri, filologiya elmləri doktoru Adil Bağırovun xatirəsinə həsr olunmuş “Adil Bağırov – 70” kitabı işıq üzü görəcək. Yazıçı Əlabbasın həmin kitabda yer alan xatirəsini oxucuların diqqətinə çatdırırıq.
Desəm; adamı ata-anası tərbiyə elər, yəqin ki, təzə bir şey demiş olmanam. Amma desəm ki, içi mən qarışıq yaşı bu gün altmışa çatan hər hansı nursulunun – söhbət Şahbuz rayonunun Nursu kəndindən gedir – bir insan kimi formalaşmasında “adı dünyanın xəritəsində olmayan” (M.Araz) o balaca kəndin gəlib-getmiş kişilərinin quruca adı bir tədris proqramını, daha geniş anlamda isə böyük bir məktəbi əvəz eləyib, bunun bir gerçək olduğuna şübhə yeri qalmasın gərək. Çünki bu ucqar dağ kəndi ötən əsrin 60-cı illərindən sonra öz say-seçmə və zəki insanlarının sayəsində kimsəyə hiss etdirmədən daim mifik aləmlə real dünyanın sınırlarının bir-birinə qovuşduğu yer, məkan, və həm də yaşayış məskəni olub. Gözünü açıb Məmməd İbrahimin özünü gündüz kənddə, axşam mavi ekranda, ad və şəklini isə bir-birindən maraqlı şeir kitablarının cild və səhifələrində görən kəndli babanın düşüncəsinə başqa nə hakim ola bilərdi? Tanınmış ictimai xadim İbrahim Bağırov, professorlar Firidun Hüseynov, Vəliyəddin Əliyev də eləcə... O illər onlar Nursunun təfəkkür tərzi, zehniyyət və qismətinə düşən təkcə gur işıq yox, həm də sakral düşüncəsində özünə möhkəm yer eləyən az qala dastan-nağıl qəhrəmanı idilər.
Bir az sonrakı nəslə mənsub Adil Bağırovun, biri filoloq, o biri isə uroloq olan iki Akif Bağırovun və onlarla digər məşhur ismin bu kənddə doğulub böyüməsi mövcud ənənənin davamından da çox, sanki o mifik dumanın bir az da qatılaşmasına gətirib çıxardı. Gözünü dünyaya burda açanın evdə evdəkilərdən, məktəbdə müəllimlərdən ilk eşitdiyi o adlar olub, elm və sənətin sehri onları körpəlikdən öz tilsiminə salıb və dünyanı ilahi dərkə aparan böyük bir məktəb və ürfan yolunun təməli beləcə qoyulub.
Əgər Adil bu gün sağ olsaydı və barəsində deyilənlərin də bir xatirə yazısından yox, tutalım, hansısa portret-oçerkdən götürülmüş parça olduğunu bilsəydi, birinci tələbi, dəqiq bilirəm ki, haqqında gedən beş-üç xoş kəlməni mütləq ixtisar etmək barədə olacaqdı. Başdan-binadan tərif sevən olmadı o, diqqətdən kənarda qalmağı xoşladı, üstəlik də elədiklərini bir haqq bildi. Hərçənd iş gerçəyə qalsa, Adil ağır zəhmətə qatlaşa-qatlaşa pedaqoji və elmi fəaliyyəti ilə böyük işlər görməyi bacardı, saysız-hesabsız məqalənin, bir-birindən sanballı dərslik və dərs vəsaitlərinin müəllifi oldu, sıravi müəllimlikdən AMEA-nın müxbir üzvü səviyyəsinə qədər yüksələ bildi. Amma elm xadimi olmaqdan ziyadə, Adil mənimçün bir insan kimi daha daha böyük fəzilət yiyəsi idi. Söhbət konkret nədən gedir? Adil tələbə olanda mən məktəbli, o, dissertant olanda mən tələbə, o, elmlər namizədi adı alanda isə mən orta məktəb müəllimi idim və hesab-kitab məqamı yetişəndə məlum oldu ki, nə dəyişsə də, ikicə şey öz əbədi və əzəli yerindədi və heç vaxt da dəyişən deyil: birinci, o, əmim və deməli, həm böyüyüm, həm də Bağırovlar nəslinin ağsaqqalı olaraq qaldı. İkinci: hərçənd Adil məndən on yaş böyük idi və biz eyni ayda (may) dünyaya gəlmiş, eyni ixtisasa yiyələnmiş, eyni kənddə də əmək fəaliyyətinə başlamışdıq, amma onun tələbə, mənimsə şagird olduğum illərdən aramızda öz-özünə yaranan mehri-ülfətə o fərq əsla kölgə sala bilmədi və bizi əmi-qardaşoğlu olmaqdan da çox, bir-birimizə bağlayan dostluq telləri və birləşdirən ortaq dəyərlər də sonacan necə var, eləcə qaldı. Mən bir kiçik kimi borcum olan nə idi, elədim, Adilin hörmətini gözlədim, xətrini uca tutdum, əvəzində o da mənə yaşıdı kimi yanaşdı, heç vaxt aşağı nəzərlərlə baxmadı. Əksinə, zəng vurub bəzi məsələlərdə fikrimi öyrənməyi, məsləhətimi almağı belə özünə xəcalət bilmədi. Nə vaxt ki, ayağım rayona düşərdi, mütləq aeroporta, məni qarşılamağa gələr, qonaq saxlayıb ağır-əziz elər, geri qayıdanda isə xüsusi diqqət göstərib, yarıgerçək-yarızarafat “xalqın şair oğlunu yola salmaq borcumuzdur” deyib nəslin gənc davamçılarını başına yığmaqla – bu onun həm də bir tərbiyə üsulu idi – yolasalma anlarını təmtəraqlı bir mərasimə döndərərdi.
Adillə bağlı aramızdakı çoxsaylı hadisədən üçü məndən ötrü xüsusilə həyati əhəmiyyətli olub. Bu hadisələrin birincisi o, diplom işi yazanda, tam dəqiqi, 1972-ci ildə, mən məktəbli ikən baş verib. Adilin üstü daim basırıq, amma səliqə-sahmanlı olan iş stolunda o ərəfədə türk dillərinə aid nə cür ədəbiyyat desən tapmaq olardı: dərslik, dərs vəsaiti, roman, povest, hekayə, pyes və s... Onların mənim aləmimdə bircə adı vardı: kitab. Ali məktəbə hazırlaşdığıma görə o stola yaxınlaşmağa yalnız mən ixtiyarlı idim, o da hərdən, bilmədiyim suallara cavab almaq üçün. Adı dilə yatmayan “Ikbal” əsərini də ilk dəfə onda, o kitabların arasında gördüm. Tək türkologiya adlı elm yox, həm də oğuz-səlcuq dil qrupuna Azərbaycan və türk dilindən başqa, daha iki: qaqauz və türkmən dillərinin daxil olduğunu da ilk dəfə onda Adildən eşitdim, amma təəccüb və heyrətim ən çox da Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, “ı” hərfi və səsi ilə başlayan o qəribə sözə görə oldu. Müəllifini unutduğum “Ikbal” (yəni iqbal, tale) adlı o bozcildli qalın romanı o üz-bu üzə çevirib, yerinə qoyanda diplomant:
- Görürsən də, - dedi gülə-gülə, - nələr olur bu dünyada? Elə bilirdin iki bayatı əzbərləməklə iş bitir?
Sağdan sola: AMEA-nın müxbir üzvü Adil Bağırov, professor Maqsud Nəcəfov, kimya elmləri namizədi Rəsul Cəfərov
Bir dəfə Adilin – onun olduqca səliqəli xətti vardı – əlilə ağ kağıza yazdığı: “dil özünün ordusu və donanması olan dialektdi” qeydini görməyim isə onun zəhmini gözümdə bir az da artırmaqla bahəm, ürəyimdəki bütün tərəddüdlərə də bir aydınlıq gətirdi. Əvvəl elə bildim o həm də hərb sənəti ilə məşğuldu: ordu, donanma... Dialektin də nəmənə olduğunu o deyəndən sonra başa düşdüm və onu heyran-heyran süzə-süzə o gün ürəyimdə qət elədim ki, mütləq Adilin yolu ilə gedəcəm. Ənənə ilə bərabər, adları yuxarıda çəkilən kişilərin simasında möhtəşəm məktəb də varkən niyə də yox? Fikrimdən keçənləri atama deyəndə bundan necə sevinib mənə qol-qanad verəcəyini gözlədiyim halda, o, oğlunun yox, altı qardaş, iki bacının sonbeşiyi olan Adilin tərifini göylərə qaldırmaqla aramızdakı məsafəni bir az da uzatdı: “Nə var ki, onun ayaqqabısını geyməyə, nənəm də geyər, əsas odu, yerişini yeriyəsən”
Atamın o cür nagüman danışığı məni lap dərdə saldı. O vaxt ağlıma da gətirməzdim ki, o bunu bilərəkdən də eləyə bilər. Elə, ya belə, hər halda söz öz işini görmüşdü, mübarizə əzmi bir an da olsun qəlbimi tərk eləmirdi. Nə biləydim ki, onun da istədiyi elə budu. O vaxtdan Adil evdə olmayanda kitablarını ələk-vələk eləmək az qala gündəlik vərdişə çevrildi və belə-belə, hiss etmədən özümə yaxşı bir tərbiyəçi tapdım. Bu, Adilin kitabxanası idi. Hazırda dünya ədəbiyyatının və dilçilik elminin ən nadir inciləri toplanan bu kitabxana tək Naxçıvanda deyil, bütün respublikada adla deyilir. Adilin hazırda sayı iyirmi minə çatan şəxsi kitablarından ibarət o nəhəng xəzinədən sonralar o qədər heyrətə gəlmədim ki, nəinki gözümü açıb, bəlkə də, yüzdən çox olmayan və bir sandığa rahatca sığışa bilən o balaca məxəzdən o vaxtlar elə təlatümə gəlmişdim. Nələr yox idi o kitablarda? Sanki bütün dünya balaca bir masanın üstə sığışmışdı. Doğrudan da ki, dünya! Mən o kitablara o vaxt olmasa da, sonralar Adilin həm də tale kitabları kimi baxdım. Bu hadisə xüsusən, bir də ona görə qəribəmə gəlir ki, Adil bir çətən külfət yiyəsi olanda belə birotaqlı, darısqal mənzilində üç qızıyla bərabər, o kitablara da yer, hətta az qalıram deyəm ki, gen-bol yer tapıldı, Adil sonacan onlardan bezmədi, cana doymadı, hətta əlifba dəyişiləndə belə kirillə olanları qıyıb kimsəyə bağışlamaq adıyla başından eləmədi. O da var ki, Adili Adil eləyən də elə o kitablar oldu. Adil onların sayəsində ad-san qazandı, mifik dünyanın sınırları dediyim Nursunun tarixinə AMEA-nın ilk müxbir üzvü, respublikaca məşhur dilçi-onomast kimi düşdü. İstisnasız deyə bilərəm ki, Naxçıvanın pedagoji və elmi mühitinin təxminən qırx illik bir dövrünü Adil Bağırovun adı olmadan təsəvvürə gətirmək çox çətindi. Maarif və mədəniyyət yolunda gördüyü çoxsaylı işləri ilə bərabər, xırdadan-böyüyə bütün uğurlarını bir yana qoysam belə tək onun yetirmələrinin və əsərlərinin sayı bu cəfakeş və fədakar elm adamının kimliyinə qədərincə şahadət vermək gücündədir.
Məni 1973-cü ildə qəbul imtahanına Noraşen – Bakı qatarı ilə Adilgətirib və bu günün özündə hələ də bulanıq sulu Arazın və tikanlı sərhəd məftillərinin kənarı ilə şütüyüb gedən qatar səsi ilə müşayiət olunan bir unudulmaz, isti iyul günündə sənədlərimi həvəsində olduğum dil-ədəbiyyat yox, filologiya fakültəsinə verməklə aramızda ilk “incikliyin” təməlini də əli ilə o özü qoyub. Xatirimdədi ki, o illər bir sıra fakültələrə qəbul üçün sənəd vermək iş stajı olmadığına görə orta məktəbdən birbaşa gələn abituriyentlər üçün bağlı qapı demək idi. Bəzi fakültələrdə isə orta məktəbdə keçib-keçmədən asılı olmayaraq xarici dildən mütləq imtahan verməli idin. Əlimi də işdən elə bu soyutdu. Belə olanda Adil naəlac qalıb sənədlərimi kitabxanaçılıq fakültəsinə verməyi məsləhət bildi, ona da mən razı olmadım. İki günlük məşvərətdən və atamla telefon məsləhətləşməsindən sonra axır ki, ərizə yazıb xarici dildən imtahan vermək şərtilə ürəyimdə bir niskil qalsa da, filologiyanı seçəsi olduq. Hələ şum-pərşum başlamazdan xışın bu cür daşa dirənməyindən elə çaşmışdım ki, dil-ədəbiyyat fakültəsinin hara qeyb olmağını soruşmaq bir yana qalsın, o barədə söz salmağa belə ar eləyirdim. Bilirdim, Adil o saat başlayacaq ki, mən nə hayda, sən nə hayda? O günlər onsuz da əsəbi bir vəziyyət yaranmışdı: bir yandan nəfəskəsən isti, bir yandan amanat uşağı şəhərdə sahibsiz-yiyəsiz qoyub atamın yanına diligödək qayıtmağın xəcaləti, o biri yandan da iddiaları yerə-göyə sığmayan dəlisov abituriyentin nazıyla oynamaq! Qorxurdum bircə yersiz hərəkətimlə Adil məni qara qul kimi qabağına qatıb, təzədən birbaşa Naxçıvana qaytara və atama da deyə: “Demişdim axı bu uşağın axırı yoxdu”
...Tələbə biletini alıb kəndə qayıdanda yolumu həsrətlə gözləyən sinif yoldaşlarıma və tay-tuşa da başa sala bilmədim ki, mən niyə dil-ədəbiyyat fakültəsinə yox, filologiya fakültəsinə qəbul olmuşam. Bir çoxuna da:
- O fakültə orda bağlanıb, - dedim, - indi bircə APİ Lenində qalır.
Necə inanmaya bilərdilər buna, Həccdən gələn mən, xəbər verən onlar? Yalnız sentyabrın ikinci həftəsinin sonunda, neçə gün dərslərə ayaq döyəndən sonra başa düşdüm ki, deməyəsən, mənzilim elə niyyətim olan yer imiş, özü də daha sanballı adla: filologiya! Kimsəyə deyə bilmədiyim dərdimin və bütün nigaranlıqların yerini doyulmaz bir sevinc hissi əvəz eləmişdi. Fərəhimdən bilmirdim nə edim. Zəng vurub “o ağır dərdi”, axır ki, Adilə açmağımın sonu onun gülə-gülə dediyi:
- Bu da mənim filoloqum, - cavabıyla bitdi, - barı orda-burda danışıb, eli özünə güldürmə.
Mən də danışmadım, düz qırx dörd il... Birinci adamsınız ki, Sizə danışıram. Daha bir hadisə ki, 2007-ci ildə baş verib, o barədə də otuz ilə yaxın susmuşam: o vaxt “Köhnə kişi” ilə bağlı Mövlud Süleymanlıya açıq məktub yazacağımı deyəndə Adilin necə cin atına mindiyi anları xatırlayıram. İki günün biri Bakıda idi Adil. Həm kitablarınının çapını, xüsusən, cild, tərtibat və korrekturasını ona-buna ümid olmaz, həm cari işləri ilə əlaqədar tez-tez müxtəlif dövlət tədbirlərinə, konfrans, simpozium və iclaslara paytaxtdan dəvət alar, həm də xeyir-şərdən qalmazdı. Biz burdan-bura gedincə, Adil Naxçıvandan gəlib çıxar və hər dəfə də nisbətən cavan olan bizləri başısoyuqluğa görə danlar və düz də elərdi.
Məktub barədə də fikrimi biləndə ilk sözü o oldu ku, bizi el içində biabır eləmə, yığışdır bu hoqqalarını!
Necə deyərlər, tipik ağsaqqal yanaşması! Yüz faiz əmin idim ki, bu sözü deyəndə özümdən də çox, Bağırovlar nəslinin adına xələl gətirə biləcəyimdən ehtiyat eləyir o. Belə baxanda haqlı idi: kim barmağını qatlayıb deyə bilərdi, nə vaxtsa bizdən, ağır bir nəsildən mərdimazarlıq görüb? Hamı, bütün Naxçıvan babamı, ata və əmilərimi qanbağlayan kişilər kimi tanıyırdı, özü də ta bineyi-qədimdən.
Bundan da besərən, Adilin boynumda haqq-sayı vardı və o babətdən bu cür ərk eləyəndə, tam əminəm ki, sözünü yerə salmayacağıma qəlbində bir çimdik də şübhəsi olmayıb: kim, kim, mən böyük üzünə ağ olan idim? Amma indi iş bir ayrı tövr idi. Adil hiss eləmişdi ki, fikrimdən dönən deyiləm. Məktubu çap elətdirsən, gözümə görükmə, dedi. Onda peyğəmbərdən misal gətirdim:
–Bilirsən də onu, haqsızlığa qarşı susana dilsiz şeytan deyiblər. Bəs deyil iyirmi yeddi il susduğum?
- Mənə qəzəl oxuma, nə deyirəm, onu da elə, vəssalam. O müddəti susa bilən yenə susar.
- Hər şeyin hesabını Allaha verməyə hazıram, - deyib bu dəfə peyğəmbər məqamından da irəli getdim, - günahım varsa, qoy məni zəlil eləsin. Bu işi mən görmədim, Allah rəva gördü. Bilsən ki, Mövlud mənim taleyimi necə alt-üst eləyib, bir xeyir-dua da özün verərsən bu işə.
Sadaladıqlarımla bərabər, dəqiq bilirəm ki, hər şeydə ehtiyatlı olan və düz də eləyən Adil Mövludun həm də sonrakı işlərimə pəl vuracağından çəkindiyinə görə donu belə məsləhətli biçir. Bütün ehtiyat variantlar tükənəndə isə ağlımı başıma yığım deyə son xəbərdarlığını da elədi:
- Səni Bakıdan köçürtdürər o.
- Narahat olma, Mavr öz işini görüb. Özü də tam zamanında. Ona “Köhnə kişi” lazım idi, mən yox. Neynir məni Bakıdan köçürtdürüb?
Məktub dərc olunandan sonra Adil, böyük Mirzənin sözü olmasın, çox “bidamaq” oldu, məni uzun müddət danışdırmadı, telefon zənglərimə cavab vermədi, sifarişlərimi qulaqardına vurdu, amma görəndə ki, daha Mövluddan da səs çıxmır, az-maz əvvəlki halına qayıtdı, amma hiss etdiyim qədər, Adil məni bağışlamadı. Özü də yalnız bircə şeyə – böyük-kiçik yeri bilən olmadığıma görə.
Desəm Adil taleyi üzünə gülən insanlardanıdı, düz çıxmaz, desəm bəxti gətirməyənlərdən idi, o da insafdan olmaz. Müşahidələrimə görə, onda hər şey yarı-yarıya idi. Gün-güzəran ağrı-acısı onu uzun illər rahat buraxmadı. Nə qazandı dişiylə-dırnağıyla qazandı, balalarını halallıqla böyüdüb, oxudub, bir tikə çörək yiyəsi elədi. Kimsəyə boyun əymədi, dost-düşmən qarşısında qürurunu sındırıb geri çəkilmədi, hamıdan çox layiq olduğu vəzifələrə rəva görülməsə də, təmkinini itirmədi. Geyim-kecimində xüsusi səliqə-sahman, danışıq və rəftarında aşırı alicənablıq, hərəkətlərində bir ağayanalıq, davranış və ədalarında isə şəxsiyyətini tamamlayan kübarlıq vardı Adilin. Qismətdən Tanrı da ondan öz lütfünü əsirgəməmişdi: təndürüst boy-buxun, uca qamət, yaraşıqlı sima, şirin ləfz... Və elə bilirəm, hələ 1972-ci ildə atamın qardaşı haqda mənə uzaqgörənliklə dediyi “nə var ki, onun ayaqqabısını geyməyə, nənəm də geyər, əsas odu, yerişini yeriyəsən” fikrində Allahın səxavətlə əta elədiyi o fəzilətlərin hamısının öz ayrıca yeri, nəm-nişanı vardı və atamın, hələ özü də cavan olan Adilə niyə o cür güvənməyi heç dəlil-sübut da istəmirdi adamdan: elə şeylər var, o, fitrətən olur, sonradan qazanılmır. Kübarlıq da Adilin qanında, canında idi. Nədənsə o gümandayam ki, həyatın dolanbac, yorucu və ağır yollarından, yaşadığı acılardan, çəkdiyi ağrılardan da çox, məhz xarakterindəki əyilməzlik, ucalarda qalmaq eşqi infarkt dalınca infarkt gətirdi! Təbiətən ötkəm, qürurlu, hər şeyi mərd-mərdanə qəbul edənlərçün bəyəm çox gözlənilməzdi bu? O səbəbdən ölüm şərbətinin Adilə olduğu qədər kimsəyə o cür anidən təsirinə qoca tarixin zaman-zaman şahidlik etdiyinə də bu gün az qala normal bir şey kimi baxıram. Bəyəm ölümün qaşla göz arasında olduğunu deyənlər havadan-zaddan danışıblar? Nə edə bilərsən: bütün hallarda fakt həqiqətin anasıdır.
Mənə elə gəlir, ömrü-günü sözə xidmətdə keçmiş, tək qohum-qardaşın, dost-sirdaşın və həmkarlarının yox, eyni zamanda onu tanıyanların və yetirmələrinin də qürur mənbəyi olan Adil bu dünyaya respublikamızın müəyyən bir hissəsində, konkret isə qədim-qayım Naxçıvan ərazisində “yaşayan” onomastik vahidlərin linqvistik tədqiqatını aparmaq üçün gəlmişdi. Gəldi, öz sözünü dedi və bu sahənin, adından söz etdirən ən kamil mütəxəssislərindən birinə çevrilməyi bacardı. Tək elə bu fakta görə Adilin xoşbəxt bir ömür sürdüyünü çəkinmədən və cəsarətlə demək olar.
Biri üçün savadlı müəllim, bir başqası üçün xeyirxah dost, digəri üçün dəyərli ziyalı, ümumənsə, hamı üsün müdrik insan olan Adil məndən ötrü də bunların hamısı ilə bərabər, bütün varlığımı, içimi, ruhumu Naxçıvana, dədə-baba yurduna bağlayan həm də çox incə tellərdən biri idi. Adilsiz o tellərdən daha biri yoxdu bu gün, əvəzində təsəllim nədi? Bu qeydləri sonacan minor notlardan qoruyacağımı əvvəldən qət etdiyimçün, deyim ki, qapanan, sadəcə, yetmiş illik bir dönəmin qapılarıdı, ömrü-günü kitaba dönmək, onlarla və onlarda yaşamaq məgər hər qələm sahibinə nəsib olan xoşbəxtlikdi ki, o gəlib Adilin də qismətinə çıxdı?... Bu, artıq əbədiyyətə açılan qapı deməkdi.
16.02.2017
Persona.az
Baxış sayı: 1 144
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-12-2017 22:34 | Bölmə: Ədəbiyyat
Yaxın vaxtlarda AMEA Naxçıvan bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu onomalogiya şöbəsinin sabiq müdiri, filologiya elmləri doktoru Adil Bağırovun xatirəsinə həsr olunmuş “Adil Bağırov – 70” kitabı işıq üzü görəcək. Yazıçı Əlabbasın həmin kitabda yer alan xatirəsini oxucuların diqqətinə çatdırırıq.
Desəm; adamı ata-anası tərbiyə elər, yəqin ki, təzə bir şey demiş olmanam. Amma desəm ki, içi mən qarışıq yaşı bu gün altmışa çatan hər hansı nursulunun – söhbət Şahbuz rayonunun Nursu kəndindən gedir – bir insan kimi formalaşmasında “adı dünyanın xəritəsində olmayan” (M.Araz) o balaca kəndin gəlib-getmiş kişilərinin quruca adı bir tədris proqramını, daha geniş anlamda isə böyük bir məktəbi əvəz eləyib, bunun bir gerçək olduğuna şübhə yeri qalmasın gərək. Çünki bu ucqar dağ kəndi ötən əsrin 60-cı illərindən sonra öz say-seçmə və zəki insanlarının sayəsində kimsəyə hiss etdirmədən daim mifik aləmlə real dünyanın sınırlarının bir-birinə qovuşduğu yer, məkan, və həm də yaşayış məskəni olub. Gözünü açıb Məmməd İbrahimin özünü gündüz kənddə, axşam mavi ekranda, ad və şəklini isə bir-birindən maraqlı şeir kitablarının cild və səhifələrində görən kəndli babanın düşüncəsinə başqa nə hakim ola bilərdi? Tanınmış ictimai xadim İbrahim Bağırov, professorlar Firidun Hüseynov, Vəliyəddin Əliyev də eləcə... O illər onlar Nursunun təfəkkür tərzi, zehniyyət və qismətinə düşən təkcə gur işıq yox, həm də sakral düşüncəsində özünə möhkəm yer eləyən az qala dastan-nağıl qəhrəmanı idilər.
Bir az sonrakı nəslə mənsub Adil Bağırovun, biri filoloq, o biri isə uroloq olan iki Akif Bağırovun və onlarla digər məşhur ismin bu kənddə doğulub böyüməsi mövcud ənənənin davamından da çox, sanki o mifik dumanın bir az da qatılaşmasına gətirib çıxardı. Gözünü dünyaya burda açanın evdə evdəkilərdən, məktəbdə müəllimlərdən ilk eşitdiyi o adlar olub, elm və sənətin sehri onları körpəlikdən öz tilsiminə salıb və dünyanı ilahi dərkə aparan böyük bir məktəb və ürfan yolunun təməli beləcə qoyulub.
Əgər Adil bu gün sağ olsaydı və barəsində deyilənlərin də bir xatirə yazısından yox, tutalım, hansısa portret-oçerkdən götürülmüş parça olduğunu bilsəydi, birinci tələbi, dəqiq bilirəm ki, haqqında gedən beş-üç xoş kəlməni mütləq ixtisar etmək barədə olacaqdı. Başdan-binadan tərif sevən olmadı o, diqqətdən kənarda qalmağı xoşladı, üstəlik də elədiklərini bir haqq bildi. Hərçənd iş gerçəyə qalsa, Adil ağır zəhmətə qatlaşa-qatlaşa pedaqoji və elmi fəaliyyəti ilə böyük işlər görməyi bacardı, saysız-hesabsız məqalənin, bir-birindən sanballı dərslik və dərs vəsaitlərinin müəllifi oldu, sıravi müəllimlikdən AMEA-nın müxbir üzvü səviyyəsinə qədər yüksələ bildi. Amma elm xadimi olmaqdan ziyadə, Adil mənimçün bir insan kimi daha daha böyük fəzilət yiyəsi idi. Söhbət konkret nədən gedir? Adil tələbə olanda mən məktəbli, o, dissertant olanda mən tələbə, o, elmlər namizədi adı alanda isə mən orta məktəb müəllimi idim və hesab-kitab məqamı yetişəndə məlum oldu ki, nə dəyişsə də, ikicə şey öz əbədi və əzəli yerindədi və heç vaxt da dəyişən deyil: birinci, o, əmim və deməli, həm böyüyüm, həm də Bağırovlar nəslinin ağsaqqalı olaraq qaldı. İkinci: hərçənd Adil məndən on yaş böyük idi və biz eyni ayda (may) dünyaya gəlmiş, eyni ixtisasa yiyələnmiş, eyni kənddə də əmək fəaliyyətinə başlamışdıq, amma onun tələbə, mənimsə şagird olduğum illərdən aramızda öz-özünə yaranan mehri-ülfətə o fərq əsla kölgə sala bilmədi və bizi əmi-qardaşoğlu olmaqdan da çox, bir-birimizə bağlayan dostluq telləri və birləşdirən ortaq dəyərlər də sonacan necə var, eləcə qaldı. Mən bir kiçik kimi borcum olan nə idi, elədim, Adilin hörmətini gözlədim, xətrini uca tutdum, əvəzində o da mənə yaşıdı kimi yanaşdı, heç vaxt aşağı nəzərlərlə baxmadı. Əksinə, zəng vurub bəzi məsələlərdə fikrimi öyrənməyi, məsləhətimi almağı belə özünə xəcalət bilmədi. Nə vaxt ki, ayağım rayona düşərdi, mütləq aeroporta, məni qarşılamağa gələr, qonaq saxlayıb ağır-əziz elər, geri qayıdanda isə xüsusi diqqət göstərib, yarıgerçək-yarızarafat “xalqın şair oğlunu yola salmaq borcumuzdur” deyib nəslin gənc davamçılarını başına yığmaqla – bu onun həm də bir tərbiyə üsulu idi – yolasalma anlarını təmtəraqlı bir mərasimə döndərərdi.
Adillə bağlı aramızdakı çoxsaylı hadisədən üçü məndən ötrü xüsusilə həyati əhəmiyyətli olub. Bu hadisələrin birincisi o, diplom işi yazanda, tam dəqiqi, 1972-ci ildə, mən məktəbli ikən baş verib. Adilin üstü daim basırıq, amma səliqə-sahmanlı olan iş stolunda o ərəfədə türk dillərinə aid nə cür ədəbiyyat desən tapmaq olardı: dərslik, dərs vəsaiti, roman, povest, hekayə, pyes və s... Onların mənim aləmimdə bircə adı vardı: kitab. Ali məktəbə hazırlaşdığıma görə o stola yaxınlaşmağa yalnız mən ixtiyarlı idim, o da hərdən, bilmədiyim suallara cavab almaq üçün. Adı dilə yatmayan “Ikbal” əsərini də ilk dəfə onda, o kitabların arasında gördüm. Tək türkologiya adlı elm yox, həm də oğuz-səlcuq dil qrupuna Azərbaycan və türk dilindən başqa, daha iki: qaqauz və türkmən dillərinin daxil olduğunu da ilk dəfə onda Adildən eşitdim, amma təəccüb və heyrətim ən çox da Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, “ı” hərfi və səsi ilə başlayan o qəribə sözə görə oldu. Müəllifini unutduğum “Ikbal” (yəni iqbal, tale) adlı o bozcildli qalın romanı o üz-bu üzə çevirib, yerinə qoyanda diplomant:
- Görürsən də, - dedi gülə-gülə, - nələr olur bu dünyada? Elə bilirdin iki bayatı əzbərləməklə iş bitir?
Sağdan sola: AMEA-nın müxbir üzvü Adil Bağırov, professor Maqsud Nəcəfov, kimya elmləri namizədi Rəsul Cəfərov
Bir dəfə Adilin – onun olduqca səliqəli xətti vardı – əlilə ağ kağıza yazdığı: “dil özünün ordusu və donanması olan dialektdi” qeydini görməyim isə onun zəhmini gözümdə bir az da artırmaqla bahəm, ürəyimdəki bütün tərəddüdlərə də bir aydınlıq gətirdi. Əvvəl elə bildim o həm də hərb sənəti ilə məşğuldu: ordu, donanma... Dialektin də nəmənə olduğunu o deyəndən sonra başa düşdüm və onu heyran-heyran süzə-süzə o gün ürəyimdə qət elədim ki, mütləq Adilin yolu ilə gedəcəm. Ənənə ilə bərabər, adları yuxarıda çəkilən kişilərin simasında möhtəşəm məktəb də varkən niyə də yox? Fikrimdən keçənləri atama deyəndə bundan necə sevinib mənə qol-qanad verəcəyini gözlədiyim halda, o, oğlunun yox, altı qardaş, iki bacının sonbeşiyi olan Adilin tərifini göylərə qaldırmaqla aramızdakı məsafəni bir az da uzatdı: “Nə var ki, onun ayaqqabısını geyməyə, nənəm də geyər, əsas odu, yerişini yeriyəsən”
Atamın o cür nagüman danışığı məni lap dərdə saldı. O vaxt ağlıma da gətirməzdim ki, o bunu bilərəkdən də eləyə bilər. Elə, ya belə, hər halda söz öz işini görmüşdü, mübarizə əzmi bir an da olsun qəlbimi tərk eləmirdi. Nə biləydim ki, onun da istədiyi elə budu. O vaxtdan Adil evdə olmayanda kitablarını ələk-vələk eləmək az qala gündəlik vərdişə çevrildi və belə-belə, hiss etmədən özümə yaxşı bir tərbiyəçi tapdım. Bu, Adilin kitabxanası idi. Hazırda dünya ədəbiyyatının və dilçilik elminin ən nadir inciləri toplanan bu kitabxana tək Naxçıvanda deyil, bütün respublikada adla deyilir. Adilin hazırda sayı iyirmi minə çatan şəxsi kitablarından ibarət o nəhəng xəzinədən sonralar o qədər heyrətə gəlmədim ki, nəinki gözümü açıb, bəlkə də, yüzdən çox olmayan və bir sandığa rahatca sığışa bilən o balaca məxəzdən o vaxtlar elə təlatümə gəlmişdim. Nələr yox idi o kitablarda? Sanki bütün dünya balaca bir masanın üstə sığışmışdı. Doğrudan da ki, dünya! Mən o kitablara o vaxt olmasa da, sonralar Adilin həm də tale kitabları kimi baxdım. Bu hadisə xüsusən, bir də ona görə qəribəmə gəlir ki, Adil bir çətən külfət yiyəsi olanda belə birotaqlı, darısqal mənzilində üç qızıyla bərabər, o kitablara da yer, hətta az qalıram deyəm ki, gen-bol yer tapıldı, Adil sonacan onlardan bezmədi, cana doymadı, hətta əlifba dəyişiləndə belə kirillə olanları qıyıb kimsəyə bağışlamaq adıyla başından eləmədi. O da var ki, Adili Adil eləyən də elə o kitablar oldu. Adil onların sayəsində ad-san qazandı, mifik dünyanın sınırları dediyim Nursunun tarixinə AMEA-nın ilk müxbir üzvü, respublikaca məşhur dilçi-onomast kimi düşdü. İstisnasız deyə bilərəm ki, Naxçıvanın pedagoji və elmi mühitinin təxminən qırx illik bir dövrünü Adil Bağırovun adı olmadan təsəvvürə gətirmək çox çətindi. Maarif və mədəniyyət yolunda gördüyü çoxsaylı işləri ilə bərabər, xırdadan-böyüyə bütün uğurlarını bir yana qoysam belə tək onun yetirmələrinin və əsərlərinin sayı bu cəfakeş və fədakar elm adamının kimliyinə qədərincə şahadət vermək gücündədir.
Məni 1973-cü ildə qəbul imtahanına Noraşen – Bakı qatarı ilə Adilgətirib və bu günün özündə hələ də bulanıq sulu Arazın və tikanlı sərhəd məftillərinin kənarı ilə şütüyüb gedən qatar səsi ilə müşayiət olunan bir unudulmaz, isti iyul günündə sənədlərimi həvəsində olduğum dil-ədəbiyyat yox, filologiya fakültəsinə verməklə aramızda ilk “incikliyin” təməlini də əli ilə o özü qoyub. Xatirimdədi ki, o illər bir sıra fakültələrə qəbul üçün sənəd vermək iş stajı olmadığına görə orta məktəbdən birbaşa gələn abituriyentlər üçün bağlı qapı demək idi. Bəzi fakültələrdə isə orta məktəbdə keçib-keçmədən asılı olmayaraq xarici dildən mütləq imtahan verməli idin. Əlimi də işdən elə bu soyutdu. Belə olanda Adil naəlac qalıb sənədlərimi kitabxanaçılıq fakültəsinə verməyi məsləhət bildi, ona da mən razı olmadım. İki günlük məşvərətdən və atamla telefon məsləhətləşməsindən sonra axır ki, ərizə yazıb xarici dildən imtahan vermək şərtilə ürəyimdə bir niskil qalsa da, filologiyanı seçəsi olduq. Hələ şum-pərşum başlamazdan xışın bu cür daşa dirənməyindən elə çaşmışdım ki, dil-ədəbiyyat fakültəsinin hara qeyb olmağını soruşmaq bir yana qalsın, o barədə söz salmağa belə ar eləyirdim. Bilirdim, Adil o saat başlayacaq ki, mən nə hayda, sən nə hayda? O günlər onsuz da əsəbi bir vəziyyət yaranmışdı: bir yandan nəfəskəsən isti, bir yandan amanat uşağı şəhərdə sahibsiz-yiyəsiz qoyub atamın yanına diligödək qayıtmağın xəcaləti, o biri yandan da iddiaları yerə-göyə sığmayan dəlisov abituriyentin nazıyla oynamaq! Qorxurdum bircə yersiz hərəkətimlə Adil məni qara qul kimi qabağına qatıb, təzədən birbaşa Naxçıvana qaytara və atama da deyə: “Demişdim axı bu uşağın axırı yoxdu”
...Tələbə biletini alıb kəndə qayıdanda yolumu həsrətlə gözləyən sinif yoldaşlarıma və tay-tuşa da başa sala bilmədim ki, mən niyə dil-ədəbiyyat fakültəsinə yox, filologiya fakültəsinə qəbul olmuşam. Bir çoxuna da:
- O fakültə orda bağlanıb, - dedim, - indi bircə APİ Lenində qalır.
Necə inanmaya bilərdilər buna, Həccdən gələn mən, xəbər verən onlar? Yalnız sentyabrın ikinci həftəsinin sonunda, neçə gün dərslərə ayaq döyəndən sonra başa düşdüm ki, deməyəsən, mənzilim elə niyyətim olan yer imiş, özü də daha sanballı adla: filologiya! Kimsəyə deyə bilmədiyim dərdimin və bütün nigaranlıqların yerini doyulmaz bir sevinc hissi əvəz eləmişdi. Fərəhimdən bilmirdim nə edim. Zəng vurub “o ağır dərdi”, axır ki, Adilə açmağımın sonu onun gülə-gülə dediyi:
- Bu da mənim filoloqum, - cavabıyla bitdi, - barı orda-burda danışıb, eli özünə güldürmə.
Mən də danışmadım, düz qırx dörd il... Birinci adamsınız ki, Sizə danışıram. Daha bir hadisə ki, 2007-ci ildə baş verib, o barədə də otuz ilə yaxın susmuşam: o vaxt “Köhnə kişi” ilə bağlı Mövlud Süleymanlıya açıq məktub yazacağımı deyəndə Adilin necə cin atına mindiyi anları xatırlayıram. İki günün biri Bakıda idi Adil. Həm kitablarınının çapını, xüsusən, cild, tərtibat və korrekturasını ona-buna ümid olmaz, həm cari işləri ilə əlaqədar tez-tez müxtəlif dövlət tədbirlərinə, konfrans, simpozium və iclaslara paytaxtdan dəvət alar, həm də xeyir-şərdən qalmazdı. Biz burdan-bura gedincə, Adil Naxçıvandan gəlib çıxar və hər dəfə də nisbətən cavan olan bizləri başısoyuqluğa görə danlar və düz də elərdi.
Məktub barədə də fikrimi biləndə ilk sözü o oldu ku, bizi el içində biabır eləmə, yığışdır bu hoqqalarını!
Necə deyərlər, tipik ağsaqqal yanaşması! Yüz faiz əmin idim ki, bu sözü deyəndə özümdən də çox, Bağırovlar nəslinin adına xələl gətirə biləcəyimdən ehtiyat eləyir o. Belə baxanda haqlı idi: kim barmağını qatlayıb deyə bilərdi, nə vaxtsa bizdən, ağır bir nəsildən mərdimazarlıq görüb? Hamı, bütün Naxçıvan babamı, ata və əmilərimi qanbağlayan kişilər kimi tanıyırdı, özü də ta bineyi-qədimdən.
Bundan da besərən, Adilin boynumda haqq-sayı vardı və o babətdən bu cür ərk eləyəndə, tam əminəm ki, sözünü yerə salmayacağıma qəlbində bir çimdik də şübhəsi olmayıb: kim, kim, mən böyük üzünə ağ olan idim? Amma indi iş bir ayrı tövr idi. Adil hiss eləmişdi ki, fikrimdən dönən deyiləm. Məktubu çap elətdirsən, gözümə görükmə, dedi. Onda peyğəmbərdən misal gətirdim:
–Bilirsən də onu, haqsızlığa qarşı susana dilsiz şeytan deyiblər. Bəs deyil iyirmi yeddi il susduğum?
- Mənə qəzəl oxuma, nə deyirəm, onu da elə, vəssalam. O müddəti susa bilən yenə susar.
- Hər şeyin hesabını Allaha verməyə hazıram, - deyib bu dəfə peyğəmbər məqamından da irəli getdim, - günahım varsa, qoy məni zəlil eləsin. Bu işi mən görmədim, Allah rəva gördü. Bilsən ki, Mövlud mənim taleyimi necə alt-üst eləyib, bir xeyir-dua da özün verərsən bu işə.
Sadaladıqlarımla bərabər, dəqiq bilirəm ki, hər şeydə ehtiyatlı olan və düz də eləyən Adil Mövludun həm də sonrakı işlərimə pəl vuracağından çəkindiyinə görə donu belə məsləhətli biçir. Bütün ehtiyat variantlar tükənəndə isə ağlımı başıma yığım deyə son xəbərdarlığını da elədi:
- Səni Bakıdan köçürtdürər o.
- Narahat olma, Mavr öz işini görüb. Özü də tam zamanında. Ona “Köhnə kişi” lazım idi, mən yox. Neynir məni Bakıdan köçürtdürüb?
Məktub dərc olunandan sonra Adil, böyük Mirzənin sözü olmasın, çox “bidamaq” oldu, məni uzun müddət danışdırmadı, telefon zənglərimə cavab vermədi, sifarişlərimi qulaqardına vurdu, amma görəndə ki, daha Mövluddan da səs çıxmır, az-maz əvvəlki halına qayıtdı, amma hiss etdiyim qədər, Adil məni bağışlamadı. Özü də yalnız bircə şeyə – böyük-kiçik yeri bilən olmadığıma görə.
Desəm Adil taleyi üzünə gülən insanlardanıdı, düz çıxmaz, desəm bəxti gətirməyənlərdən idi, o da insafdan olmaz. Müşahidələrimə görə, onda hər şey yarı-yarıya idi. Gün-güzəran ağrı-acısı onu uzun illər rahat buraxmadı. Nə qazandı dişiylə-dırnağıyla qazandı, balalarını halallıqla böyüdüb, oxudub, bir tikə çörək yiyəsi elədi. Kimsəyə boyun əymədi, dost-düşmən qarşısında qürurunu sındırıb geri çəkilmədi, hamıdan çox layiq olduğu vəzifələrə rəva görülməsə də, təmkinini itirmədi. Geyim-kecimində xüsusi səliqə-sahman, danışıq və rəftarında aşırı alicənablıq, hərəkətlərində bir ağayanalıq, davranış və ədalarında isə şəxsiyyətini tamamlayan kübarlıq vardı Adilin. Qismətdən Tanrı da ondan öz lütfünü əsirgəməmişdi: təndürüst boy-buxun, uca qamət, yaraşıqlı sima, şirin ləfz... Və elə bilirəm, hələ 1972-ci ildə atamın qardaşı haqda mənə uzaqgörənliklə dediyi “nə var ki, onun ayaqqabısını geyməyə, nənəm də geyər, əsas odu, yerişini yeriyəsən” fikrində Allahın səxavətlə əta elədiyi o fəzilətlərin hamısının öz ayrıca yeri, nəm-nişanı vardı və atamın, hələ özü də cavan olan Adilə niyə o cür güvənməyi heç dəlil-sübut da istəmirdi adamdan: elə şeylər var, o, fitrətən olur, sonradan qazanılmır. Kübarlıq da Adilin qanında, canında idi. Nədənsə o gümandayam ki, həyatın dolanbac, yorucu və ağır yollarından, yaşadığı acılardan, çəkdiyi ağrılardan da çox, məhz xarakterindəki əyilməzlik, ucalarda qalmaq eşqi infarkt dalınca infarkt gətirdi! Təbiətən ötkəm, qürurlu, hər şeyi mərd-mərdanə qəbul edənlərçün bəyəm çox gözlənilməzdi bu? O səbəbdən ölüm şərbətinin Adilə olduğu qədər kimsəyə o cür anidən təsirinə qoca tarixin zaman-zaman şahidlik etdiyinə də bu gün az qala normal bir şey kimi baxıram. Bəyəm ölümün qaşla göz arasında olduğunu deyənlər havadan-zaddan danışıblar? Nə edə bilərsən: bütün hallarda fakt həqiqətin anasıdır.
Mənə elə gəlir, ömrü-günü sözə xidmətdə keçmiş, tək qohum-qardaşın, dost-sirdaşın və həmkarlarının yox, eyni zamanda onu tanıyanların və yetirmələrinin də qürur mənbəyi olan Adil bu dünyaya respublikamızın müəyyən bir hissəsində, konkret isə qədim-qayım Naxçıvan ərazisində “yaşayan” onomastik vahidlərin linqvistik tədqiqatını aparmaq üçün gəlmişdi. Gəldi, öz sözünü dedi və bu sahənin, adından söz etdirən ən kamil mütəxəssislərindən birinə çevrilməyi bacardı. Tək elə bu fakta görə Adilin xoşbəxt bir ömür sürdüyünü çəkinmədən və cəsarətlə demək olar.
Biri üçün savadlı müəllim, bir başqası üçün xeyirxah dost, digəri üçün dəyərli ziyalı, ümumənsə, hamı üsün müdrik insan olan Adil məndən ötrü də bunların hamısı ilə bərabər, bütün varlığımı, içimi, ruhumu Naxçıvana, dədə-baba yurduna bağlayan həm də çox incə tellərdən biri idi. Adilsiz o tellərdən daha biri yoxdu bu gün, əvəzində təsəllim nədi? Bu qeydləri sonacan minor notlardan qoruyacağımı əvvəldən qət etdiyimçün, deyim ki, qapanan, sadəcə, yetmiş illik bir dönəmin qapılarıdı, ömrü-günü kitaba dönmək, onlarla və onlarda yaşamaq məgər hər qələm sahibinə nəsib olan xoşbəxtlikdi ki, o gəlib Adilin də qismətinə çıxdı?... Bu, artıq əbədiyyətə açılan qapı deməkdi.
16.02.2017
Persona.az
Baxış sayı: 1 144
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-03-2025, 11:15
MƏZARSIZ QƏHRƏMAN-Xaqani Abbasəli ÖZTÜRK
16-03-2025, 02:44
Sumqayıtda şair Məmməd İlqarın 75 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-03-2025, 22:08
Elmin təhsilə inteqrasiyası istiqamətində növbəti mühazirə oxunub
2-03-2025, 22:59
Sumqayıt şəhərində Natəvan Dəmirçioğlunun "Açar" romanının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-02-2025, 13:05
Sumqayıt şəhərində deputatın kitabının təqdimatı keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19-02-2025, 22:17
Sumqayıtda şair Asif Asimanın 70 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOROLAR
19-02-2025, 09:01
Nəcibliyi, ziyalılığı ilə hər kəsin sevgisini qazanan işıqlı insan
9-02-2025, 21:49
Şeirlər- İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
1-02-2025, 23:22
Xalidə Nurayı TƏBRİK EDİRİK!
23-12-2024, 15:46
Səbuhi Zamanın “Adamın Dibi” adlı kitabı işıq üzü gördü
15-12-2024, 14:33
Yazıçı Samir İmanovun "Arzularımın rəqsi" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO