20:58 / 18-05-2024
Gürcüstan prezidenti xarici agentlərlə bağlı qanun layihəsinə veto qoyub
20:48 / 18-05-2024
Krasnoyarska uçan təyyarə Bratskda məcburi eniş edib
20:34 / 18-05-2024
SEPAH generalı Putinin qərarının bütün dünyaya təhlükəsizlik gətirəcəyinə ümid edir
20:28 / 18-05-2024
Norilsk sakini qətliam törədib və psixonevroloji klinikaya yerləşdirilib
20:21 / 18-05-2024
Dağıstanda qızını ayaqqabı qaşığı ilə döyən qadına qarşı iş açılıb
20:00 / 18-05-2024
Fransada baget ətirli brend buraxılıb
19:55 / 18-05-2024
Baxımsız qalan körpə bataqlıqda boğulub
19:48 / 18-05-2024
Senator Kovitidi: "Zelenski üçün ölmək ukraynalıların ürəyincə deyil"
16:41 / 18-05-2024
Məhkəmədə müdafiə nazirinin müavini İvanovun şəriki ilə bağlı yeni faktlar üzə çıxıb
16:36 / 18-05-2024
Belqorod rayonu Fransa bombaları və Amerika raketləri ilə vurulub
16:32 / 18-05-2024
Lavrov: "Avropa ən azı bir nəsil Rusiyanın tərəfdaşı olmayacaq"
16:25 / 18-05-2024
Yük maşını sürücüləri səfərbərlik haqqında qanuna etiraz olaraq aksiya keçiriblər
00:26 / 18-05-2024
Şəhid Elgin Abbaslının mövludu qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
23:55 / 17-05-2024
RS: Blinken Ukraynaya səfəri zamanı Donbass və Krımın adını çəkmədi
23:48 / 17-05-2024
Çeçenistan Ombudsmanı: "Ailələrdə qız uşaqlarının hüquqlarının pozulması cəmiyyət tərəfindən qəti şəkildə pislənir"
23:32 / 17-05-2024
HEYDƏR ƏLİYEVİN QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞ SİYASƏTİ: MÖVCUD REALLIQLAR
23:24 / 17-05-2024
Məhkəmə Nensi Pelosinin evinə hücum edən şəxsə 30 il həbs cəzası verib
23:06 / 17-05-2024
Sankt-Peterburqda akademiyanın ərazisində baş verən partlayış nəticəsində 7 hərbçi yaralanıb
23:00 / 17-05-2024
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ, Aİ, Böyük Britaniya və Ukraynaya odla oynamaq barədə xəbərdarlıq edib
22:52 / 17-05-2024
Sankt-Peterburqda Budyonnıy Rabitə Akademiyasının yaxınlığında partlayış baş verib
22:38 / 17-05-2024
Baş prokuror Düşənbədə ikitərəfli görüşlər keçirib
21:31 / 17-05-2024
Deputatlar valideynlərinin övladlarının siqaret çəkməsinə görə cərimələnməsini təklif ediblər
21:26 / 17-05-2024
İrkutsk həkimləri qələvi udan uşağın həyatı üçün 17 il mübarizə aparıblar
21:10 / 17-05-2024
Messinin ilk müqaviləsinin mətni olan salfet 900 min avroya satılıb
21:05 / 17-05-2024
Aslan ailələri Namibiyada məktəblərin bağlanmasına səbəb olub
21:01 / 17-05-2024
Bəhreyn kralı Putinə ərəb ölkələri ilə əlaqələri gücləndirdiyinə görə təşəkkür edib
20:34 / 17-05-2024
Çeçenistandan olan Liya Zaurbekova adlı qız onu axtarmamağı xahiş edib
20:26 / 17-05-2024
Poliqonda polis tərəfindən öldürülən ovçunun meyiti tapılıb
20:15 / 17-05-2024
Kuleba İsveçrədə keçirilən sammitin bütün iştirakçılarının adını açıq şəkildə çəkməkdən imtina edib
20:01 / 17-05-2024
Məhkəmə müğənni Şerin 47 yaşlı oğlunun himayəsindən imtina edib
19:54 / 17-05-2024
"Reuters": ABŞ Rusiya almazlarına qarşı sanksiyaları yumşalda bilər
19:49 / 17-05-2024
İDF səhvən İsrail kəndi yaxınlığında sursat atıb
19:43 / 17-05-2024
Robert Fikonu vuran şəxsin məhkəməsi mayın 18-də keçiriləcək
19:33 / 17-05-2024
NATO uzun illər Rusiya ilə böyük problem yaşayacağına əmindir
19:28 / 17-05-2024
FT: Putin və Si-nin bəyanatları ABŞ-ın üzünə yumruq oldu
19:23 / 17-05-2024
Qonaq yoldan keçəni bıçaqlayıb
23:59 / 16-05-2024
Qrossi: "MAQATE lazım olduğu müddətcə Zaporojye AES-də mövcudluğunu davam etdirəcək"
HƏYATIN AMANSIZ SINAQLARININ BƏDİİ TƏSVİRİ -ƏDƏBİ-TƏNQİD
Tarix: 13-12-2017 00:18 | Bölmə: Ədəbiyyat
(Gülnaz Abdullayevanın (Əli Heydər ilə birlikdə) “Qınama məni” romanında personajların sərt həyat imtahanları qarşısında mübarizəsi)- Xəzan jurnalının redaktoru, yazıçılar ittifaqının üzvü Əli bəy Azərinin " Qınama məni " romanı haqqında fikirləri
XXI əsrin ilk illərindən Azərbaycan ədəbiyyatında roman janrına müraciət edən yazıçılar, çox güman ki, yaradıcılıq boyu daha çox manevr etmək imkanlarından bəhrələnmək, müəyyən zəmində baş verən hadisələrin axarını nəsil şəcərələrinə müvafiq davamlı məcrada aparmaq məqsədini qarşıya qoyublar. Bu, çox zaman yazıçının özünün iştirakçısı olduğu hadisələrin, yaxud da kimlərinsə nəql etdiyi epizodların birləşməsindən hasil olduğundan təsvir kifayət qədər canlı və uğurlu alınır. Gülnaz Abdullayevanın “Qınama məni” romanını belə uğurlu əsərlərdən hesab etmək mümkündür. (Qeyd edək ki, roman Əli Heydərlə birgə yazılıb).
Gülnaz Abdullayevanın yaradıcılığına nəzər saldıqda dərhal yazıçının “Ayrılıq” kitabı göz önünə gəlir. Cəmisi on beş hekayə və essesi toplanmış bu kitab yazıçının böyük və şirin dil zənginliyindən, geniş müşahidə qabiliyyətindən, hadisələri düzgün, mənalı məcraya yönəltmək məharətindən və geniş manevr etmək bacarığından xəbər verir. Kitabda diqqət çəkən əsərlərdən biri “Qınama məni” adlanır. (Romandan söhbət açmaq üçün bu kiçik parçanı mütləq nəzərdən keçirmək lazımdır).
“Bir gün gülə-gülə qulağıma “Mən səni sevirəm” demişdin. Demişdin və utanıb qaçmışdın.
İllər nə tez keçdi. Böyüdük, hərəmiz bir ali məktəb qapısına üz tutduq. Bir gün institutun qapısında səni gördüm. Dünyanı mənə verdilər. “Odur” dedim. Sənin gözlərin isə məndən aralı kimisə axtarırdı. Birdən sənin yanında başqasını gördüm. Uşaqlıq xatirələrim söndü getdi. Səni unuda bilmədim. Hara baxdımsa, özündən də ağır xəyallarınla qarşılaşdım. Hər dəfə səninlə görüşəndə sən öz sevgindən danışdın. Mən yandım, istədim sənə keçmişləri xatırladım. Qorxdum əyiləm, sınam, alçalam. Səni yandırmaq üçün hər dəfə görüşəndə özümdən yeni-yeni sevgi macəraları uydurdum, qəhrəmanlar fikirləşdim. Mənim üçün ən ağır gün sənin toyun olan gün idi. Səhərə qədər yatmadım. Səssiz-səssiz ağladım. Səni unutmaq istədim, unuda bilmədim. Özümə söz verdim ki, səni bir daha fikirləşməyim. Mümkün olmadı...
Illər beləcə keçdi. Sən bəlkə mənim adımı da unutmuşdun. Mənsə səni unuda bilmədim. Bir gün sənin əmin oğlu üçün qapımızı döydü elçilər. Ürəyim sancdı. Niyə sənin elçilərin deyildi?
Sevə bilmədim heç kimi. Beləcə xəyalınla yaşaya-yaşaya saçlarıma dən düşdü.
Bir gün tale bizi yenidən rastlaşdırdı. Sən qəlbimdəkilərdən xəbərsiz mənə ürəyini açdın. Vaxtilə pıçıltıyla qulağıma dediyin sözü indi “qoy, hamı eşitsin” deyə ucadan qışqırdın.
Niyə axı bu qədər gecikdin, əzizim? Illərlə yanımdan ötüb keçmisən, amma məni görməmisən. Gecdir, çox gec. Indi eşidənlər mənə nə deyər? El qınağından qurtarmaqmı olar? Yaxşı bax üzümdəki o qırışlara! Mənim tay-tuşum nənədir. Çox gecikdin, əzizim, çox. Illərlə səni gözlədim... Mən o uşaqlıq illərimdəki “səni” sevirdim, indiki “səni” yox. Həyatmı dəyişmişdi səni, yoxsa var-dövlətmi?
Qınama məni... qınama məni. Bu gün həmişəlik itirdim səni!”
Bu təkcə bir yazıçı əsəri, rəssam tablosu, musiqiçi bəstəsi deyil, sadədən də sadə bir xanımın ərşə yüksələ biləcək səviyyədə fəryad, nalə kimi ürək pıçıltılarıdır. Amma bu pıçıltılarda o qədər qürur, özünəinam, milli qeyrət, el qınağı – el namusu var ki, istənilən bədii əsərdən, tablodan, bəstədən qat-qat yüksəkdə dayanır. Gülnaz Abdullayeva bu kiçik parçanı nə vaxt qələmə alıb, deyə bilmərəm, amma onu bir zərgər dəqiqliyi ilə deyə bilərəm ki, məhz bu kiçik parça qələmə alınandan sonra yazıçının ürəyinin dərinliklərində adıçəkilən romanı yazmaq istəyi baş qaldırıb. Elə o gündən də zehnində romanın süjet xətti qurulub, epizodlar formalaşdırılıb, personajlar düşünülüb. Bu tək mənim “öncəgörənliyim” deyil, həm də Gülnaz Abdullayevanın “Ayrılıq” kitabına “Ön söz”ü ilə xeyir-dua verən məşhur yazıçı OQTAY SALAMZADƏnin qənaətidir: “Oxucu özü də mütaliə boyu sevən gənclərin bir-birindən, ananın baladan, insanın öz vətənindən müxtəlif səbəblər ucbatından ayrılmasından, məkrli məhəbbət səhnələrində baş verən hadisələrdən agah olduqca hər bir hadisəyə ayrı-ayrılıqda ürək ağrısı ilə öz qiymətini verməli olacaqdır”. O, bu sözləri yazanda bunları hardan bilə bilərdi? Onda hələ “Qınama məni” romanından heç söhbət də getmirdi! Deməli, Oqtay Salamzadə Gülnaz Abdullayevanın əsərlərindəki ürək yanğısını duyub, bunları öncədən xəbər verməkdə haqlıymış.
“Qınama məni” romanı dərin fəlsəfi-psixoloji süjet xəttinə məxsus məzmunlu nəsr əsəridir. Əsər kənardan, bəlkə də, xoşbəxt görünən bir nəslin gərgin dramatik faciələrlə üzləşməsində həyatın amansız sınaqlarına mərdanə sinə gərmələri üzərində qurulmuş hadisələrdən bəhs edir.
Roman təbiət təsviri ilə başlayır. Bakının bulvarında kiçik mənzərə – “Mirvari” kafesinin qabağındakı oturacaqda əyləşib dincələn gənclər və Qoca ilə Qarı. Onların kimliyi ilk baxışda bəlli olmasa da hiss olunur ki, əsərin qəhrəmanı odur. “Bu O, idi, Gülnar...” Az qalırsan qışqırıb deyəsən ki, Gülnar yox, Gülnaz... Mətnin yığıcısı hərfin birini səhv yazıb, axı əlyazmada çoxları z hərfinin ortasındakı xətti çəkmirlər, r hərfinə oxşayır. Bəlkə də belədir...
Bir çox yazıçılar axı öz həyatlarını, rastlaşdıqları hadisələri qələmə alırlar... Yazıçı essedə də sonda qəhrəmanını öz sevgisi ilə rastlaşdırmışdı və əbədi olaraq onu itirdiyini söylətmişdi, lap “Leyli və Məcnun”dakı kimi: “Get, a Leyli, sən o Leyli deyilsən...” Burda isə Leylinin dilindən deyilirdi. Ömrünü onun sevgisi ilə başa vurmağa hazırlaşan saçlarına dən düşmüş vaxtı neyləyəcəkdi onu qəbul edib?
...Bu zaman iki gəncin oturacaqda mübahisə etdiyini görür Gülnar. Həyatı, yəni saçlarına lopa-lopa qar ələnənə qədər yaşadığı ötən günləri kino lenti kimi onun gözləri qarşısında canlanır. (Tanış süjetdir, bir çox məşhur yazıçıların müraciət etdiyi sicilləmə... həyat dramıdır).
Burada əsərin ikinci qəhrəmanının da adı bəlli olur: Fərhad. (Maraqlıdır, yazıçı niyə əsərin ilk səhifəsindəcə oxucuya istədiyini çatdırsın? Nə isə burada bir “əmma” var, özü də sirli-sehirli bir əmma!)
Fərhad orta məktəbi bitirib şəhərə gəlir, ali məktəblərdən birinə qəbul olur. Tələbəlik dövründə sırf təsadüfdən rastlaşdığı bir qıza aşiq olur. O qızın adı Bahardır. Fərhad qızın adını öyrənsə də tanış ola bilmir. Hətta harada oxuduğunu da bilmir. Bircə onu öyrənir ki, Bahar tibb üzrə təhsil alır. Amma harada? (Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, Gülnaz Abdullayeva yazıçı fəndindən, məhz məharətlə istifadə etməyi bacaran yazıçıdır. Romanın ilk səhifələrində sadə, həyatda çoxlarının rast gəldiyi və talelərin başlanğıcı ola biləcək epizodlardan istifadə etməklə əsərin oxunmasını vacib detal kimi ortaya qoyur. İndi doğma bir mövzunu, tanış məzmunlu bir romanı oxuma, qatlayıb bir kənara at, görüm necə atırsan?!)
Tale onları metroda qarşılaşdırır. Fərhad Baharı gördüyü kimi elə sırf təsadüfdən də çoxmilyonlu şəhərdə rastlaşır və bu dəfə şansını əldən vermək istəmir. Baharın arxasınca düşüb onunla tanış olur. Beləliklə, ünsiyyət qurulur və Fərhad ali məktəbi bitirən kimi elçi göndərir. Amma elçilər boş qayıdır. Baharın atası şəhərli olduğundan iki ayağını bir başmağa dirəyib durur, qızının rayonlu oğlanla ailə qurmasına razılıq vermir. (Rayonlu – şəhərli anlayışının son məqamı! Hər hansı bir formada bu məsələ çözülməlidir, ya yox? Cəmiyyətin hələ də həzm edə bilmədiyi məsələ öz həllini mütləq tapmalıdır.)
Bakıya təyinat alan Fərhad bir neçə ildən sonra yenidən elçilərini göndərir. Baharın atası bu dəfə də adamın kirayədə qaldığını, rayonlu olduğunu bəhanə gətirərək gənclərin ailə qurmasına razılaşmır.
Nəhayət, yeddi il sonra Fərhad üçüncü dəfə elçi göndərir. Bu müddət ərzində o, şəhərdə işlərini qaydasına salıb, hətta valideynlərinin köməyi ilə ev də alaraq şəhərdə qalıb yaşamağına qərar vermişdir. Bu dəfə razılıq əldə olunur və uzun müddət intizarda olan gənclər bir-birinə qovuşurlar.
Gülnaz Abdullayeva əsərin bu hissəsinə qədər Fərhad və Baharı mükəmməl obraz kimi tanıtdıra bilmişdir. Baharın atasının xarakterinə də nisbətən işıq sala bilmişdir, qızının taleyini, gələcəyini düşünən ata, əlbəttə ki, gənclərin bir-birinə olan müqəddəs sevgisini belə nəzərə almadan kor-təbii razılıq verə bilməzdi. Yazıçı burada onu qınaq hədəfinə çevirməyib, əksinə övladının gələcəyini düşünən, onu xoşbəxt görmək istəyən bir atanın daxili iztirablarını önə çəkməyə çalışmışdır. Bununla belə, adı da çəkilməyən BAHARIN ATASInın xarakterinə tam aydınlıq gətirilməyib, necə ki, onun sonrakı taleyi də bəlli olmayıbdır. (?)
Öz xoşbəxtliyinə qovuşan Fərhadın şən günləri uzun sürmür. Bahar xərçəng xəstəliyinə tutulur və üç azyaşlı uşağını Fərhadın öhdəsinə buraxıb həyatla vidalaşır.
Buydumu Fərhadın müqəddəs sevgisinin mükafatı?
Adətən ərləri cəbhədə, vətən yolunda şəhid olmuş gəlinlər yorulmadan namusla çalışır, gecəni gündüzə qataraq işləyib fədakarlıqla övladlarını böyüdürlər. Bir çox əsərlərin qəhrəmanları belə gəlinlərdir. Bu dəfə tale (Yazıçı Gülnaz Abdullayeva) arvadı vəfat etmiş kişinimi sınağa çəkməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu?
Öhdəsində üç uşaq – Elçin, Solmaz və Gülnar olan Fərhada nə qədər ağır olsa da o, bütün çətinliklərə sinə gərməyə cəhd göstərir, heç bir kənar dəstək olmadan uşaqlarını böyütməyə çalışır. Özü də elə çalışır ki, uşaqlar ana nəvazişindən məhrum olduqlarını hiss etməsinlər. Beləcə, onların həyatı öz axarınca gedir. Amma nədəndirsə evin sonbeşiyinə – Gülnara diqqət daha artıqdır. Bu, Fərhadınmı seçimidir, yoxsa Gülnaz Abdullayevanın, hiss olunmur.
Bir gün Fərhad yatanda Bahar onun yuxusuna gəlir. Bahar uşaqların üzündən öpür, Fərhada razılığını bildirib gedir. (Qəlbən sevən hər kəs yuxularında (ölmüş olsa belə) öz sevgilisini görür. Hələ ki, izaholunmaz bir hissdir, mifologiyadır, hamının şüuraltı bir hissidir bu).
Gülnar rəssamlıq texnikumunda oxuyanda yaşlı bir müəllim ona vurulur. Gülnar bu xəbəri ciddi qəbul etməsə də ürəyinə xal düşür. Beynini qurd kimi yeyən xəbər, bəlkə də, onun gələcək uğursuzluqlarının siqnalıdır. Amma nə fayda ki, bunu nə Gülnar qavrayıb anlaya bilir, nə də ona vurulan Həmid müəllim. “Taylı tayın tapmasa günü ah-zarla keçər” deyib atalar.
O dövrün (hadisələr Sovet hakimiyyəti illərində – XX əsrin səksəninci illərində baş verir) pambıq, üzüm yığımında mütləq şagird və tələbələrin əməyindən istifadə olunurdu. Gülnargilin qrupu pambıq yığmaq üçün Bərdə rayonuna göndərilir. Onların briqadasına rəhbərlik Həmid müəllimə tapşırılır.
Həmid müəllim 35-37 yaşlarında bir kişidir. Avtomobil qəzasına düşdüyündən şikəstlik qazanıb, yeriyəndə qıçının birini çəkir. Ehtiyat etdiyindən ailə qura bilməyib. Bərdəyə – pambıq yığmağa yollanandan çox keçmir ki, Həmid müəllimin Gülnarı sevməsi özünü büruzə verir.
Gülnar özü də hansısa müəllimin ona vurulduğu xəbərini əvvəlcədən almışdı. Amma Həmid müəllimi təsəvvür edə bilmirdi. Bu xəbəri alanda sarsılır, halı pisləşir və gənc qız acı taleyi ilə barışmaq halına düşür. Yazıçı burada öz məharətini göstərərək xüsusi situasiya yaratmışdır. Şübhəsiz ki, bu yaşda bir müəllimin qızı yaşda olan şagirdinə sevgi etirafı mümkünsüzdür. Odur ki, Gülnarın rəfiqəsi Şəhlanın yeməkxanada Həmid müəllimin unutduğu bloknotu tapması ilə sirrin açılması səhnəsi təsvir olunur. Başdan başa Gülnarın rəsmi ilə dolu bloknotu Şəhla gətirib Gülnara verir. Ani sarsılsa da özündə güc toplayan Gülnar bir-neçə gündən sonra bloknotu Həmid müəllimə qaytarır və bununla da hər şeydən xəbərdar olduğunu büruzə verir. (Bu səhnə türk yazıçısı Gültəkinin romanı əsasında çəkilmiş “Çalıquşu” filmindəki bir fraqmentə – Yusifin nəvəsi yaşda olan gənc müəlliməyə – Fəridəyə vurulması səhnəsinə çox bənzəyir).
Bundan sonra Gülnar orda qalıb tələbə yoldaşları ilə pambıq yığa bilmir və icazə alıb, arxasınca gələn atası ilə şəhərə qayıdır.
Burada müəllim – tələbə münasibətində çat baş verir, nə qədər ki, aradan pərdə qaldırılmamışdı, birtəhər ötüşürdülər, amma ortadan pərdə qaldırılandan sonra bu mümkün olmur. Pərdəni Həmid müəllim – Şəhla – Gülnar üçlüyündə ən cəsarətli olan qaldırmalıydı, o da qaldırır. Lakin Gülnar o qədər pak, saf qızdır ki, bundan sonra bir müddət onların heç biri ilə üzləşmək istəmir. Hətta o, içindəki istəyi də başa düşə bilmir; Həmid müəllimə qarşı onda yaranan ünsiyyət nədir; sevgidir, müəllimə qarşı olan hörmət və ehtiramdır, yoxsa şikəst, zəif bir insanın yazıqlığına olan mərhəmətdir? Burada yazıçı bir psixoloq – özü də məktəbli psixoloqu, pedaqoq müəllim kimi bu hissləri açıqlamır, oxucunu intizarda saxlayır, hadisələrin məcrasını zamanın axarına, taleyin hökmünə buraxır. Deyəsən elə yeniyetməlik dövründə belə də olur. Yeniyetmələr hisslərini ağılla, şüurla deyil, instinkdən idarə edirlər, hər an bir qorxu, cəmiyyətin qınağı ilə üzləşəcəkləri hissini yaşayırlar.
Daha sonra Gülnar – Həmid – Zöhrə üçbucağı yaradılır. Zöhrə Həmidlə bərabər müəllim işləyir, yaşı da ona uyğundur, vaxtında ailə qura bilməyib. Gülnarın məsələsindən xəbər tutandan sonra ona qarşı aqressivlik nümayiş etdirir. Gülnar Zöhrəyə hər şeyi aydınlaşdırsa da ikinci ona inana bilmir. Eyni zamanda Gülnar onları yuxuda görür. Sonra jurnalı müəllimlər otağına qoyanda Zöhrənin qaşıqla Həmid müəllimə tort yedirtdiyi səhnə ilə qarşılaşır. Gülnarın halı pisləşir və jurnalı qoyan kimi oradan uzaqlaşır. Həmid müəllim onun arxasınca düşüb izah etməyə çalışır. (Məncə, bu səhnə – Həmid müəllimin Gülnarın dalınca düşüb nə isə izah etməyə cəhd göstərməsi olmamalıydı, çünki AZƏRBAYCAN KİŞİSİNİN psixologiyasında belə bir şey hələ formalaşdırılmayıb).
Sonra Fərhad ikinci amansız zərbəni alır – oğlu Elçin dünyasını dəyişir, azyaşlı nəvəsi yetim qalır...
...Əsərin bura qədər necə dramatik və faciəvi start götürdüyü barədə az da olsa ehtimal yarandı. Yəqin ki, bundan sonrasını da təsəvvür etməmək mümkünsüzdür. Həqiqətən də güclü dramatik məzmunlu bir əsərdir “Qınama məni” romanı.
Gülnaz Abdullayeva bir yazıçı kimi heç bir personajın tərəfini saxlamayıb. Qələm azad şəkildə onların həyat trayektoriyalarını cizgiləyib. Kimisi doğma vətəndə dərdləri ilə baş-başa qalıb, kimisi Avropaya üz tutub. Harda olurlarsa olsunlar, onların daxilində bir millilik hakim kəsilib – bu millilik YAZIÇININ SÜJET BOYU NƏZARƏT MEXANİZMİDİR.
“Qınama məni” romanı real həyatı təsvir edir. İnsanlar adi, elementar hadisələrlə üzləşirlər. Burada Xeyirlə Şərin mübarizəsi davam edir. Bu mübarizə min illər boyu davam edən mübarizənin yeni formasıdır. Demək, belə nəticəyə gəlmək olar ki, Gülnaz Abdullayeva əsərdə keçmişdən gələcəyə körpü salmağa cəhd göstərmişdir.
Dostluq, namərdlik, inam, yalan, sərtlik, mülayimlik kimi bir-birinə əks olan mexanizmlərinin dişləri arasında əzilsələr belə personajların mübarizə əzmi, vətən sevgisi bir an da olsa səngimir. Həyatın ən çətin anlarında da sarsılmırlar.
Romanı müasir əsərlər sırasında uğurlu hesab etmək mümkündür. “Qınama məni” vətənpərvərlik tərbiyə edən romandır, insanları mübarizliyə, milli mənafelərin qorunmasına, insani xüsusiyyətlərə sədaqətli olmağa səsləyir. Geniş auditoriyalar, xüsusən də şəxsiyyət kimi formalaşmaqda olan gənclər üçün daha əhəmiyyətlidir. Oxumağa, öyrənməyə və həyatın sərt üzü ilə imtahan sınağına çəkildikdə bəhrələnməyə dəyər.
Böyük hörmət və ehtiramla,
Əli bəy Azəri
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
Baxış sayı: 1 445
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-12-2017 00:18 | Bölmə: Ədəbiyyat
(Gülnaz Abdullayevanın (Əli Heydər ilə birlikdə) “Qınama məni” romanında personajların sərt həyat imtahanları qarşısında mübarizəsi)- Xəzan jurnalının redaktoru, yazıçılar ittifaqının üzvü Əli bəy Azərinin " Qınama məni " romanı haqqında fikirləri
XXI əsrin ilk illərindən Azərbaycan ədəbiyyatında roman janrına müraciət edən yazıçılar, çox güman ki, yaradıcılıq boyu daha çox manevr etmək imkanlarından bəhrələnmək, müəyyən zəmində baş verən hadisələrin axarını nəsil şəcərələrinə müvafiq davamlı məcrada aparmaq məqsədini qarşıya qoyublar. Bu, çox zaman yazıçının özünün iştirakçısı olduğu hadisələrin, yaxud da kimlərinsə nəql etdiyi epizodların birləşməsindən hasil olduğundan təsvir kifayət qədər canlı və uğurlu alınır. Gülnaz Abdullayevanın “Qınama məni” romanını belə uğurlu əsərlərdən hesab etmək mümkündür. (Qeyd edək ki, roman Əli Heydərlə birgə yazılıb).
Gülnaz Abdullayevanın yaradıcılığına nəzər saldıqda dərhal yazıçının “Ayrılıq” kitabı göz önünə gəlir. Cəmisi on beş hekayə və essesi toplanmış bu kitab yazıçının böyük və şirin dil zənginliyindən, geniş müşahidə qabiliyyətindən, hadisələri düzgün, mənalı məcraya yönəltmək məharətindən və geniş manevr etmək bacarığından xəbər verir. Kitabda diqqət çəkən əsərlərdən biri “Qınama məni” adlanır. (Romandan söhbət açmaq üçün bu kiçik parçanı mütləq nəzərdən keçirmək lazımdır).
“Bir gün gülə-gülə qulağıma “Mən səni sevirəm” demişdin. Demişdin və utanıb qaçmışdın.
İllər nə tez keçdi. Böyüdük, hərəmiz bir ali məktəb qapısına üz tutduq. Bir gün institutun qapısında səni gördüm. Dünyanı mənə verdilər. “Odur” dedim. Sənin gözlərin isə məndən aralı kimisə axtarırdı. Birdən sənin yanında başqasını gördüm. Uşaqlıq xatirələrim söndü getdi. Səni unuda bilmədim. Hara baxdımsa, özündən də ağır xəyallarınla qarşılaşdım. Hər dəfə səninlə görüşəndə sən öz sevgindən danışdın. Mən yandım, istədim sənə keçmişləri xatırladım. Qorxdum əyiləm, sınam, alçalam. Səni yandırmaq üçün hər dəfə görüşəndə özümdən yeni-yeni sevgi macəraları uydurdum, qəhrəmanlar fikirləşdim. Mənim üçün ən ağır gün sənin toyun olan gün idi. Səhərə qədər yatmadım. Səssiz-səssiz ağladım. Səni unutmaq istədim, unuda bilmədim. Özümə söz verdim ki, səni bir daha fikirləşməyim. Mümkün olmadı...
Illər beləcə keçdi. Sən bəlkə mənim adımı da unutmuşdun. Mənsə səni unuda bilmədim. Bir gün sənin əmin oğlu üçün qapımızı döydü elçilər. Ürəyim sancdı. Niyə sənin elçilərin deyildi?
Sevə bilmədim heç kimi. Beləcə xəyalınla yaşaya-yaşaya saçlarıma dən düşdü.
Bir gün tale bizi yenidən rastlaşdırdı. Sən qəlbimdəkilərdən xəbərsiz mənə ürəyini açdın. Vaxtilə pıçıltıyla qulağıma dediyin sözü indi “qoy, hamı eşitsin” deyə ucadan qışqırdın.
Niyə axı bu qədər gecikdin, əzizim? Illərlə yanımdan ötüb keçmisən, amma məni görməmisən. Gecdir, çox gec. Indi eşidənlər mənə nə deyər? El qınağından qurtarmaqmı olar? Yaxşı bax üzümdəki o qırışlara! Mənim tay-tuşum nənədir. Çox gecikdin, əzizim, çox. Illərlə səni gözlədim... Mən o uşaqlıq illərimdəki “səni” sevirdim, indiki “səni” yox. Həyatmı dəyişmişdi səni, yoxsa var-dövlətmi?
Qınama məni... qınama məni. Bu gün həmişəlik itirdim səni!”
Bu təkcə bir yazıçı əsəri, rəssam tablosu, musiqiçi bəstəsi deyil, sadədən də sadə bir xanımın ərşə yüksələ biləcək səviyyədə fəryad, nalə kimi ürək pıçıltılarıdır. Amma bu pıçıltılarda o qədər qürur, özünəinam, milli qeyrət, el qınağı – el namusu var ki, istənilən bədii əsərdən, tablodan, bəstədən qat-qat yüksəkdə dayanır. Gülnaz Abdullayeva bu kiçik parçanı nə vaxt qələmə alıb, deyə bilmərəm, amma onu bir zərgər dəqiqliyi ilə deyə bilərəm ki, məhz bu kiçik parça qələmə alınandan sonra yazıçının ürəyinin dərinliklərində adıçəkilən romanı yazmaq istəyi baş qaldırıb. Elə o gündən də zehnində romanın süjet xətti qurulub, epizodlar formalaşdırılıb, personajlar düşünülüb. Bu tək mənim “öncəgörənliyim” deyil, həm də Gülnaz Abdullayevanın “Ayrılıq” kitabına “Ön söz”ü ilə xeyir-dua verən məşhur yazıçı OQTAY SALAMZADƏnin qənaətidir: “Oxucu özü də mütaliə boyu sevən gənclərin bir-birindən, ananın baladan, insanın öz vətənindən müxtəlif səbəblər ucbatından ayrılmasından, məkrli məhəbbət səhnələrində baş verən hadisələrdən agah olduqca hər bir hadisəyə ayrı-ayrılıqda ürək ağrısı ilə öz qiymətini verməli olacaqdır”. O, bu sözləri yazanda bunları hardan bilə bilərdi? Onda hələ “Qınama məni” romanından heç söhbət də getmirdi! Deməli, Oqtay Salamzadə Gülnaz Abdullayevanın əsərlərindəki ürək yanğısını duyub, bunları öncədən xəbər verməkdə haqlıymış.
“Qınama məni” romanı dərin fəlsəfi-psixoloji süjet xəttinə məxsus məzmunlu nəsr əsəridir. Əsər kənardan, bəlkə də, xoşbəxt görünən bir nəslin gərgin dramatik faciələrlə üzləşməsində həyatın amansız sınaqlarına mərdanə sinə gərmələri üzərində qurulmuş hadisələrdən bəhs edir.
Roman təbiət təsviri ilə başlayır. Bakının bulvarında kiçik mənzərə – “Mirvari” kafesinin qabağındakı oturacaqda əyləşib dincələn gənclər və Qoca ilə Qarı. Onların kimliyi ilk baxışda bəlli olmasa da hiss olunur ki, əsərin qəhrəmanı odur. “Bu O, idi, Gülnar...” Az qalırsan qışqırıb deyəsən ki, Gülnar yox, Gülnaz... Mətnin yığıcısı hərfin birini səhv yazıb, axı əlyazmada çoxları z hərfinin ortasındakı xətti çəkmirlər, r hərfinə oxşayır. Bəlkə də belədir...
Bir çox yazıçılar axı öz həyatlarını, rastlaşdıqları hadisələri qələmə alırlar... Yazıçı essedə də sonda qəhrəmanını öz sevgisi ilə rastlaşdırmışdı və əbədi olaraq onu itirdiyini söylətmişdi, lap “Leyli və Məcnun”dakı kimi: “Get, a Leyli, sən o Leyli deyilsən...” Burda isə Leylinin dilindən deyilirdi. Ömrünü onun sevgisi ilə başa vurmağa hazırlaşan saçlarına dən düşmüş vaxtı neyləyəcəkdi onu qəbul edib?
...Bu zaman iki gəncin oturacaqda mübahisə etdiyini görür Gülnar. Həyatı, yəni saçlarına lopa-lopa qar ələnənə qədər yaşadığı ötən günləri kino lenti kimi onun gözləri qarşısında canlanır. (Tanış süjetdir, bir çox məşhur yazıçıların müraciət etdiyi sicilləmə... həyat dramıdır).
Burada əsərin ikinci qəhrəmanının da adı bəlli olur: Fərhad. (Maraqlıdır, yazıçı niyə əsərin ilk səhifəsindəcə oxucuya istədiyini çatdırsın? Nə isə burada bir “əmma” var, özü də sirli-sehirli bir əmma!)
Fərhad orta məktəbi bitirib şəhərə gəlir, ali məktəblərdən birinə qəbul olur. Tələbəlik dövründə sırf təsadüfdən rastlaşdığı bir qıza aşiq olur. O qızın adı Bahardır. Fərhad qızın adını öyrənsə də tanış ola bilmir. Hətta harada oxuduğunu da bilmir. Bircə onu öyrənir ki, Bahar tibb üzrə təhsil alır. Amma harada? (Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, Gülnaz Abdullayeva yazıçı fəndindən, məhz məharətlə istifadə etməyi bacaran yazıçıdır. Romanın ilk səhifələrində sadə, həyatda çoxlarının rast gəldiyi və talelərin başlanğıcı ola biləcək epizodlardan istifadə etməklə əsərin oxunmasını vacib detal kimi ortaya qoyur. İndi doğma bir mövzunu, tanış məzmunlu bir romanı oxuma, qatlayıb bir kənara at, görüm necə atırsan?!)
Tale onları metroda qarşılaşdırır. Fərhad Baharı gördüyü kimi elə sırf təsadüfdən də çoxmilyonlu şəhərdə rastlaşır və bu dəfə şansını əldən vermək istəmir. Baharın arxasınca düşüb onunla tanış olur. Beləliklə, ünsiyyət qurulur və Fərhad ali məktəbi bitirən kimi elçi göndərir. Amma elçilər boş qayıdır. Baharın atası şəhərli olduğundan iki ayağını bir başmağa dirəyib durur, qızının rayonlu oğlanla ailə qurmasına razılıq vermir. (Rayonlu – şəhərli anlayışının son məqamı! Hər hansı bir formada bu məsələ çözülməlidir, ya yox? Cəmiyyətin hələ də həzm edə bilmədiyi məsələ öz həllini mütləq tapmalıdır.)
Bakıya təyinat alan Fərhad bir neçə ildən sonra yenidən elçilərini göndərir. Baharın atası bu dəfə də adamın kirayədə qaldığını, rayonlu olduğunu bəhanə gətirərək gənclərin ailə qurmasına razılaşmır.
Nəhayət, yeddi il sonra Fərhad üçüncü dəfə elçi göndərir. Bu müddət ərzində o, şəhərdə işlərini qaydasına salıb, hətta valideynlərinin köməyi ilə ev də alaraq şəhərdə qalıb yaşamağına qərar vermişdir. Bu dəfə razılıq əldə olunur və uzun müddət intizarda olan gənclər bir-birinə qovuşurlar.
Gülnaz Abdullayeva əsərin bu hissəsinə qədər Fərhad və Baharı mükəmməl obraz kimi tanıtdıra bilmişdir. Baharın atasının xarakterinə də nisbətən işıq sala bilmişdir, qızının taleyini, gələcəyini düşünən ata, əlbəttə ki, gənclərin bir-birinə olan müqəddəs sevgisini belə nəzərə almadan kor-təbii razılıq verə bilməzdi. Yazıçı burada onu qınaq hədəfinə çevirməyib, əksinə övladının gələcəyini düşünən, onu xoşbəxt görmək istəyən bir atanın daxili iztirablarını önə çəkməyə çalışmışdır. Bununla belə, adı da çəkilməyən BAHARIN ATASInın xarakterinə tam aydınlıq gətirilməyib, necə ki, onun sonrakı taleyi də bəlli olmayıbdır. (?)
Öz xoşbəxtliyinə qovuşan Fərhadın şən günləri uzun sürmür. Bahar xərçəng xəstəliyinə tutulur və üç azyaşlı uşağını Fərhadın öhdəsinə buraxıb həyatla vidalaşır.
Buydumu Fərhadın müqəddəs sevgisinin mükafatı?
Adətən ərləri cəbhədə, vətən yolunda şəhid olmuş gəlinlər yorulmadan namusla çalışır, gecəni gündüzə qataraq işləyib fədakarlıqla övladlarını böyüdürlər. Bir çox əsərlərin qəhrəmanları belə gəlinlərdir. Bu dəfə tale (Yazıçı Gülnaz Abdullayeva) arvadı vəfat etmiş kişinimi sınağa çəkməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu?
Öhdəsində üç uşaq – Elçin, Solmaz və Gülnar olan Fərhada nə qədər ağır olsa da o, bütün çətinliklərə sinə gərməyə cəhd göstərir, heç bir kənar dəstək olmadan uşaqlarını böyütməyə çalışır. Özü də elə çalışır ki, uşaqlar ana nəvazişindən məhrum olduqlarını hiss etməsinlər. Beləcə, onların həyatı öz axarınca gedir. Amma nədəndirsə evin sonbeşiyinə – Gülnara diqqət daha artıqdır. Bu, Fərhadınmı seçimidir, yoxsa Gülnaz Abdullayevanın, hiss olunmur.
Bir gün Fərhad yatanda Bahar onun yuxusuna gəlir. Bahar uşaqların üzündən öpür, Fərhada razılığını bildirib gedir. (Qəlbən sevən hər kəs yuxularında (ölmüş olsa belə) öz sevgilisini görür. Hələ ki, izaholunmaz bir hissdir, mifologiyadır, hamının şüuraltı bir hissidir bu).
Gülnar rəssamlıq texnikumunda oxuyanda yaşlı bir müəllim ona vurulur. Gülnar bu xəbəri ciddi qəbul etməsə də ürəyinə xal düşür. Beynini qurd kimi yeyən xəbər, bəlkə də, onun gələcək uğursuzluqlarının siqnalıdır. Amma nə fayda ki, bunu nə Gülnar qavrayıb anlaya bilir, nə də ona vurulan Həmid müəllim. “Taylı tayın tapmasa günü ah-zarla keçər” deyib atalar.
O dövrün (hadisələr Sovet hakimiyyəti illərində – XX əsrin səksəninci illərində baş verir) pambıq, üzüm yığımında mütləq şagird və tələbələrin əməyindən istifadə olunurdu. Gülnargilin qrupu pambıq yığmaq üçün Bərdə rayonuna göndərilir. Onların briqadasına rəhbərlik Həmid müəllimə tapşırılır.
Həmid müəllim 35-37 yaşlarında bir kişidir. Avtomobil qəzasına düşdüyündən şikəstlik qazanıb, yeriyəndə qıçının birini çəkir. Ehtiyat etdiyindən ailə qura bilməyib. Bərdəyə – pambıq yığmağa yollanandan çox keçmir ki, Həmid müəllimin Gülnarı sevməsi özünü büruzə verir.
Gülnar özü də hansısa müəllimin ona vurulduğu xəbərini əvvəlcədən almışdı. Amma Həmid müəllimi təsəvvür edə bilmirdi. Bu xəbəri alanda sarsılır, halı pisləşir və gənc qız acı taleyi ilə barışmaq halına düşür. Yazıçı burada öz məharətini göstərərək xüsusi situasiya yaratmışdır. Şübhəsiz ki, bu yaşda bir müəllimin qızı yaşda olan şagirdinə sevgi etirafı mümkünsüzdür. Odur ki, Gülnarın rəfiqəsi Şəhlanın yeməkxanada Həmid müəllimin unutduğu bloknotu tapması ilə sirrin açılması səhnəsi təsvir olunur. Başdan başa Gülnarın rəsmi ilə dolu bloknotu Şəhla gətirib Gülnara verir. Ani sarsılsa da özündə güc toplayan Gülnar bir-neçə gündən sonra bloknotu Həmid müəllimə qaytarır və bununla da hər şeydən xəbərdar olduğunu büruzə verir. (Bu səhnə türk yazıçısı Gültəkinin romanı əsasında çəkilmiş “Çalıquşu” filmindəki bir fraqmentə – Yusifin nəvəsi yaşda olan gənc müəlliməyə – Fəridəyə vurulması səhnəsinə çox bənzəyir).
Bundan sonra Gülnar orda qalıb tələbə yoldaşları ilə pambıq yığa bilmir və icazə alıb, arxasınca gələn atası ilə şəhərə qayıdır.
Burada müəllim – tələbə münasibətində çat baş verir, nə qədər ki, aradan pərdə qaldırılmamışdı, birtəhər ötüşürdülər, amma ortadan pərdə qaldırılandan sonra bu mümkün olmur. Pərdəni Həmid müəllim – Şəhla – Gülnar üçlüyündə ən cəsarətli olan qaldırmalıydı, o da qaldırır. Lakin Gülnar o qədər pak, saf qızdır ki, bundan sonra bir müddət onların heç biri ilə üzləşmək istəmir. Hətta o, içindəki istəyi də başa düşə bilmir; Həmid müəllimə qarşı onda yaranan ünsiyyət nədir; sevgidir, müəllimə qarşı olan hörmət və ehtiramdır, yoxsa şikəst, zəif bir insanın yazıqlığına olan mərhəmətdir? Burada yazıçı bir psixoloq – özü də məktəbli psixoloqu, pedaqoq müəllim kimi bu hissləri açıqlamır, oxucunu intizarda saxlayır, hadisələrin məcrasını zamanın axarına, taleyin hökmünə buraxır. Deyəsən elə yeniyetməlik dövründə belə də olur. Yeniyetmələr hisslərini ağılla, şüurla deyil, instinkdən idarə edirlər, hər an bir qorxu, cəmiyyətin qınağı ilə üzləşəcəkləri hissini yaşayırlar.
Daha sonra Gülnar – Həmid – Zöhrə üçbucağı yaradılır. Zöhrə Həmidlə bərabər müəllim işləyir, yaşı da ona uyğundur, vaxtında ailə qura bilməyib. Gülnarın məsələsindən xəbər tutandan sonra ona qarşı aqressivlik nümayiş etdirir. Gülnar Zöhrəyə hər şeyi aydınlaşdırsa da ikinci ona inana bilmir. Eyni zamanda Gülnar onları yuxuda görür. Sonra jurnalı müəllimlər otağına qoyanda Zöhrənin qaşıqla Həmid müəllimə tort yedirtdiyi səhnə ilə qarşılaşır. Gülnarın halı pisləşir və jurnalı qoyan kimi oradan uzaqlaşır. Həmid müəllim onun arxasınca düşüb izah etməyə çalışır. (Məncə, bu səhnə – Həmid müəllimin Gülnarın dalınca düşüb nə isə izah etməyə cəhd göstərməsi olmamalıydı, çünki AZƏRBAYCAN KİŞİSİNİN psixologiyasında belə bir şey hələ formalaşdırılmayıb).
Sonra Fərhad ikinci amansız zərbəni alır – oğlu Elçin dünyasını dəyişir, azyaşlı nəvəsi yetim qalır...
...Əsərin bura qədər necə dramatik və faciəvi start götürdüyü barədə az da olsa ehtimal yarandı. Yəqin ki, bundan sonrasını da təsəvvür etməmək mümkünsüzdür. Həqiqətən də güclü dramatik məzmunlu bir əsərdir “Qınama məni” romanı.
Gülnaz Abdullayeva bir yazıçı kimi heç bir personajın tərəfini saxlamayıb. Qələm azad şəkildə onların həyat trayektoriyalarını cizgiləyib. Kimisi doğma vətəndə dərdləri ilə baş-başa qalıb, kimisi Avropaya üz tutub. Harda olurlarsa olsunlar, onların daxilində bir millilik hakim kəsilib – bu millilik YAZIÇININ SÜJET BOYU NƏZARƏT MEXANİZMİDİR.
“Qınama məni” romanı real həyatı təsvir edir. İnsanlar adi, elementar hadisələrlə üzləşirlər. Burada Xeyirlə Şərin mübarizəsi davam edir. Bu mübarizə min illər boyu davam edən mübarizənin yeni formasıdır. Demək, belə nəticəyə gəlmək olar ki, Gülnaz Abdullayeva əsərdə keçmişdən gələcəyə körpü salmağa cəhd göstərmişdir.
Dostluq, namərdlik, inam, yalan, sərtlik, mülayimlik kimi bir-birinə əks olan mexanizmlərinin dişləri arasında əzilsələr belə personajların mübarizə əzmi, vətən sevgisi bir an da olsa səngimir. Həyatın ən çətin anlarında da sarsılmırlar.
Romanı müasir əsərlər sırasında uğurlu hesab etmək mümkündür. “Qınama məni” vətənpərvərlik tərbiyə edən romandır, insanları mübarizliyə, milli mənafelərin qorunmasına, insani xüsusiyyətlərə sədaqətli olmağa səsləyir. Geniş auditoriyalar, xüsusən də şəxsiyyət kimi formalaşmaqda olan gənclər üçün daha əhəmiyyətlidir. Oxumağa, öyrənməyə və həyatın sərt üzü ilə imtahan sınağına çəkildikdə bəhrələnməyə dəyər.
Böyük hörmət və ehtiramla,
Əli bəy Azəri
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
Baxış sayı: 1 445
Bölməyə aid digər xəbərlər
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib