12:14 / 26-04-2024
Patriarx Kirill Dmitri Kiselevi "Radonej Sergius" ordeni ilə təltif etdi
11:58 / 26-04-2024
Elektrikli skuter vuran məktəbli reanimasiyaya yerləşdirilib
11:53 / 26-04-2024
Rusiya və Qırğızıstan hərbi əməkdaşlıq haqqında iki saziş imzalayıb
11:47 / 26-04-2024
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
11:19 / 26-04-2024
Polis intihar etməyi planlaşdıran şəxsi güllələyib
11:15 / 26-04-2024
ABŞ mediası Rusiyada işləmək üçün döyüş təcrübəsi olan operatorlar axtarır
11:11 / 26-04-2024
Onunla mübahisə edən dostunu başından 11 güllə ilə vurub
05:20 / 26-04-2024
COP29-ın Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşmasında rolu-Səyavuş Qasımov
03:20 / 26-04-2024
Sumqayıtın 75 illiyi ilə bağlı 44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidlərinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:33 / 25-04-2024
NYT: ABŞ Kiyevin Krımı ATACMS ilə vura biləcəyini etiraf etdi
23:28 / 25-04-2024
ABŞ Rusiya Federasiyasına hərbi tədarükün asanlaşdırılmasına görə Çin banklarına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır
22:41 / 25-04-2024
Peskov: "Rusiya Federasiyasının hökuməti və biznesi arasında dialoq davam edəcək, may-iyun üçün iş planları var"
22:35 / 25-04-2024
Kreml: Putin aprelin 26-da Sankt-Peterburqda Qanunvericilər Şurasında çıxış edəcək
22:27 / 25-04-2024
Stoltenberq: "ABŞ və Aİ Ukraynaya lazımi dəstəyi vermədi"
22:24 / 25-04-2024
Şoyqu Astanaya ŞƏT-ə üzv ölkələrin Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin görüşü üçün gəlib
22:05 / 25-04-2024
"Soçi" futbolçuları "Axmat"la oyundan əvvəl zəhərlənib
21:56 / 25-04-2024
Kirbi: "Ukrayna üçün bəzi silahlar bir neçə günə Polşadan gətiriləcək"
21:45 / 25-04-2024
Polşa prokurorluğu: ekspertizalar Kaçinskinin təyyarəsində partlayış faktını təsdiqləməyib
21:37 / 25-04-2024
Yamayka Britaniya hökmranlığından ayrılmağı planlaşdırır
21:30 / 25-04-2024
WADA çinli üzgüçülərin işində iştirak etmək üçün müstəqil prokurora müraciət edib
21:09 / 25-04-2024
VDNKh-da “Rusiya” sərgi-forumunu 11 milyondan çox insan ziyarət edib
21:03 / 25-04-2024
"BI": Britaniya "Paveway" idarə olunan bombalarını Ukraynaya təhvil verəcək
20:39 / 25-04-2024
Rusiya diplomatlarının "Mauthauzen" həbs düşərgəsində anım mərasimində iştirakdan imtina edilib
20:33 / 25-04-2024
Putin may ayında Çinə səfər etməyi planlaşdırdığını bildirib
20:11 / 25-04-2024
Nalçikdə iki İD üzvü həbs edilib
20:07 / 25-04-2024
Patruşev: "Qeyri-qanuni miqrasiya terror təhlükələri ilə sıx bağlıdır"
20:01 / 25-04-2024
“Şençjou-18”kosmik gəmisi orbital stansiyaya yaxınlaşır
19:55 / 25-04-2024
Rusiya səfiri: "İsveçrədə Ukrayna sammiti səs-küylü və boş piar kampaniyasına çevriləcək
19:50 / 25-04-2024
“Rostov” Ronaldonun qolu sayəsində “Ural”ı məğlub edib
19:47 / 25-04-2024
Ukrayna mərmisi çoxmərtəbəli yaşayış binasına düşüb
01:51 / 25-04-2024
Şəhid Elvin Həsənovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23:52 / 24-04-2024
Fransada Olimpiadada terror aktı planlaşdıran yeniyetmə saxlanılıb
22:59 / 24-04-2024
Moskva vilayəti hökumətinin keçmiş sədr müavini rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
22:31 / 24-04-2024
İlon Mask əmindir ki, gec-tez Qərbdə vətəndaş müharibəsi başlayacaq
22:24 / 24-04-2024
Bayden: "ABŞ bir neçə saat ərzində Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edəcək"
22:20 / 24-04-2024
Dudayev: "Kadırov həddindən artıq güc, sağlamlıq və enerji ilə xəstədir"
22:15 / 24-04-2024
Üç rusiyalı boksçu Avro-2024-də medallara zəmanət verib
22:11 / 24-04-2024
Komi məhkəməsi Kasparov və Qudkovu qiyabi həbs edib
22:07 / 24-04-2024
FSB Tambovda terror aktı hazırlayan diversantı saxlayıb
ƏDƏBİYYATŞÜNASLIĞIMIZIN TAPINTISI və İTKİSİ-FƏRMAN XƏLİLOV
Tarix: 21-08-2020 15:17 | Bölmə: Ədəbiyyat
55 illik ömür möhlətində onun müxtəlif vəzifələri və titulları olmuşdur: baş laborant, kabinə müdiri, müəllim, baş müəllim, dekan müavini, prorektor, direktor müavini, fəlsəfə doktoru, dosent, elmlər doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Lakin qısa və ümumiləşdirilmiş şəkildə onu professor Hüseyn Həşimli kimi qəbul etmək ürəyimcədir. Çünki bu ad ona çox yaraşır.
Hüseyn Həşimlini onun tələbəlik illərindən tanıyıram. Sadə, utancaq, səbirli, çalışqan, zəhmətkeş, böyük-kiçik yeri bilən bir gənc idi...
Sonralar müxtəlif tədbirlərdə və qeyri-rəsmi görüşlərdə onun istedadından xəbər verən halların və faktların da şahidi olmuşam ki, bu da mənə belə qənaətə gəlməyə əsas verib ki, ədəbiyyatşünaslıq elmimizə öz dəsti-xətti ilə seçilə biləcək və gələcəyi parlaq bir tədqiqatçı qədəm qoyur. Belə də oldu.
1973-cü ildə təyinat üzrə Culfa rayonunun Milax kənd orta məktəbində işləyəndə 13 yaş məndən kiçik olan Hüseyn Həşimli Teyvaz kənd orta məktəbinin şagirdi idi. Böyük qardaşı Həsənqulu Həşimov isə Milax kənd orta məktəbində oxuyurdu və mənim şagirdlərimdən biri idi. Kaş o vaxt Hüseyn Həşimlinin də müəllimi olaydım və indi fəxr edəydim ki, o, mənim şagirdim olub.
Böyük elmi uğurlar qazanacağına ümidlər bəslənilirdi. İlk elmi nailiyyətləri onun bu ümidləri doğruldacağının nişanələri idi. Bircə fakt: hələ tələbə ikən, yəni 1984-cü ildə Bakıda keçirilən Respublika tələbə konfransında “Azərbaycan ədəbiyyatında alleqoriya” mövzusundakı məruzəsi H.Həşimlinin “Ən yaxşı elmi-tədqiqat işinə görə” medalına layiq görülməsi ilə nəticələnmişdi.
Sonralar H.Həşimlinin elmi fəaliyyəti öz mündəricəsinə görə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının dəyərli səhifələrinə çevrildi. Onun elmi-tədqiqat işlərini iki istiqamət üzrə qruplaşdırmaq olar:
Ümumiyyətlə, hər iki istiqamətdə uzun illər boyu apardığı gərgin axtarışların və araşdırmalarının nəticələri onun bu gün bizə miras qoyub getdiyi 30 kitab və monoqrafiya, 350-dən çox məqalə, tezis və konfrans materiallarında öz əksini tapmışdır. 4 kitabı və 50-dək məqaləsi isə Türkiyə, İran, Qazaxıstan, Türkmənistan, Bolqarıstan, Misir, Gürcüstan, Ukrayna və Rusiyada nəşr olunmuşdur.
Hüseyn müəllimlə görüş və söhbətlərimiz 2010-cu illərədək ara-sıra və təsadüfdən-təsadüfə olurdu. Ancaq mən 2013-cü ildə AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri kimi işə başlayandan və elə həmin ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən Naxçıvan Dövlət Universiteti nəzdində təşkil olunan fəlsəfə doktorluğu üzrə Dissertasiya Şurasına üzv, 2015-2017-ci illərdə isə həmin şuranın Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə seminar sədri təyin edildikdən sonra əlaqələrimiz daha da genişləndi və möhkəmləndi. Həmin vaxtlar Hüseyn müəllim NDU-da işləməklə yanaşı, Dissertasiya Şurasının üzvü, bir qədər sonra isə sədr müavini idi.
Bu illərdə onun tədqiqatçı diapazonunun genişliyi, elmi erudisiyası, nəzəri hazırlığı, faktları mənalandırmaq bacarığı, novatorluğu, polemika mədəniyyəti, opponentə ehtiramı və nəhayət, təşkilatçılıq qabiliyyətinə daha yaxından bələd oldum.
Hüseyn müəllimlə vəfatınadək müxtəlif şəraitlərdə-toyda, yasda, qonaqlıqlarda, tanışlarla görüşlərdə və şəxsi söhbətlərimizdə saatlarla vaxt keçirmişik. Uzun müddəti əhatə edən bu görüş və söhbətlərdə mən ona məxsus digər keyfiyyətləri də müşahidə etmişəm.
Əvvəla, Hüseyn müəllim yumşaqxasiyyətli, heç kəsin qəlbinə dəyməyən, dilində “yox” kəlməsi olmayan, eyni zamanda ciddi və ağırtəbiətli bir insan idi. Hamı ilə məsafə saxlamağı bacarırdı. Hər adamla zarafat etməzdi. Lakin çox incə yumor hissinə malik idi. Onun yerinə salaraq dediyi yumorlu sözlər nəzərdə tutulan hədəfin on qatından keçərdi. Yüksək səviyyədə təmkinli idi. Bu təmkindən böyük də, kiçik də nümunə götürə bilərdi. Güclü yaddaşa malik idi. Həm məişət zəminində, həm də elmi baxımdan ən kiçik detalları belə unutmazdı. Mütəxəssis kimi hər gün onda bir irəliləyiş olurdu. Buna onun geniş mütaliə dairəsi, zəhmətsevərliyi, elm adamları və müəssisələri ilə sıx əlaqələri imkan verirdi. Dissertantlarını və tələbələrini düzgün istiqamətə yönəltməyi bacaran səriştəli elmi rəhbər və müəllim idi.
Son vaxtlar Hüseyn müəllimlə tez-tez söhbətlər edirdik. Gah telefonda, gah müxtəlif tədbirlərdən sonra, gah iş yerində və hətta yolda rastlaşanda. Söhbətlərimizin əsas məzmununu ədəbiyyat məsələləri, apardığımız araşdırmalar, gələcək iş planlarımız təşkil edirdi. Hüseyn müəllim ərsəyə gətirdiyi məqalə, kitab və monoqrafiyalar üzərində işləyərkən rastlaşdığı müəyyən çətinliklərdən, araşdırmalar zamanı yeni sənəd və faktlarla rastlaşarkən keçirdiyi hisslərdən, arxiv və kitabxanalarda işləməyin əzabı və ləzzətindən, Naxçıvan ədəbi mühitinə aid müxtəlif mənbələrdən əldə etdiyi materiallar əsasında yazacağı məqalə və kitablardan həvəslə danışardı. Danışdıqca hiss olunurdu ki, elm aləminə çox gənc yaşlarında qədəm qoyduğu illərdəki kimi sönməz maraq, tükənməz enerji və yazıb-yaratmaq eşqi ona hakim kəsilib.
Hüseyn müəllimin məlumat dairəsi əhatəli idi. Ədəbi mənbələrə yaxşı bələd idi. Üzərində işlədiyim mövzulara aid bir neçə dəfə yeni fakt və məlumatları diqqətimə çatdırması məni heyran etmişdi. Ümumiyyətlə, Hüseyn müəllimlə ədəbiyyatşünaslığa aid nədən danışsaydın, o hökmən həmin mövzuya aid çoxlarına bəlli olmayan bir neçə mənbə göstərməli idi.
Mən həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərində respublika və müxtəlif ölkələrin arxiv və kitabxanalarında bir sıra materiallarla tanış olmuş və onların qeydiyyatını aparmışdım. Bunların içərisində Naxçıvan ədəbi mühitinə aid xeyli sənəd və məlumatlar da var idi. Materiallar o qədər çox idi ki, onları tədqiq etmək və üzə çıxarmaq illər tələb edirdi. Yaşını və enerjisini nəzər alaraq söhbətlərimizin birində Hüseyn müəllimə təklif etdim ki, əgər arzu edərsə, bu materialların bir qismini ona verə bilərəm. Naxçıvanlı şair Molla Mahmud Çakər, Əliqulu Qəmküsarın qardaşı, tanınmış jurnalist Rzaqulu Nəcəfov, XX əsrin əvvəllərində Tiflisdə çıxan “Yeni fikir” qəzetində dərc olunmuş Naxçıvanla bağlı materiallar bu qəbildən idi. O razılaşdı və bildirdi ki, məndə də bu məsələlərlə bağlı vaxtilə topladığım xeyli material vardır. Gələcəkdə həmin istiqamətlərdə araşdırmalar aparıb nəticələrini ortaya qoymaq fikrindəyəm (Hüseyn müəllim həmişə deyərdi ki, şəxsi arxivində olan materiallardan bundan sonra 20 il də yazsam görər).
Nə mən imkan tapıb həmin materialları Hüseyn müəllimə verə bildim, nə də o bu işi başa çatdırmağa macal tapdı...
Hüseyn müəllim zəngin bir kitabxanaya da malik idi. Ən lazımlı kitabları oradan tapmaq olardı. Bilirdi ki, mənim də şəxsi kitabxanamda az kitab yoxdur. Dəfələrlə onunla kitab mübadiləsi etmişdik. Kitabxanadan söz açmağım məni həmişə üzəcək bir məqama toxunmağıma körpü salmaq üçündür...
Onun istifadə üçün mənə verdiyi son kitab “Molla Nəsrəddin” jurnalının komplekt şəklində 2010-cu ildə çap olunan VII cildi idi. Dörd-beş ay ondan istifadə etdim. İşimi bitirdikdən sonra qaytarmaq üçün onu və Hüseyn müəllimə hədiyyə edəcəyim professor Nazim Axundovun “Azərbaycan satira jurnalları” adlı monoqrafiyasını (bu monoqrafiya Hüseyn müəllimin kitabxanasında yox idi) iş otağımda diqqətçəkən bir yerə qoydum. Lakin kitabları Hüseyn müəllimə çatdıra bilmədim. Əcəl aman vermədi... Hərdən gözüm həmin kitablara sataşanda üzülür, narahat olur və Hüseyn müəllimə hefsilənirəm... Bu məqamda Hüseyn müəllimin oğlu gənc hüquqşünas Turqay Həşimlinin atasının vəfatından bir neçə gün sonra yazdığı beş bəndlik şeirin ilk bəndini xatırlatmasam olmaz:
Bu gün girdim otağına
Hər tərəf qan ağlayırdı.
Kitabın da qəlbi varmış,
Atama yas saxlayırdı...
Təxminən 30 il bundan əvvəl Hüseyn müəllimdən şair Rəsul Rzanın “Qızıl gül olmayaydı...” adlı kiçik bir kitabçasını almışdım. Kitabı itirdiyimə görə geri qaytara bilmədim. Ancaq Hüseyn müəllimə söz verdim ki, o kitabdan tapıb hökmən geri qaytaracağam. İllər keçdi bu vədimə əməl edə bilmədim. Heç Hüseyn müəllim də məndən o kitabı istəmədi. Bundan sonra da istəməyəcək... Kaş ki:
Qızıl gül olmayaydı,
Saralıb solmayaydı, Bir ayrılıq, bir ölüm,
Heç biri olmayaydı...
Hüseyn müəllimin məndə yadigar qalan 10-dan çox kitabı da vardır. Bunlar onun avtoqrafı ilə mənə hədiyyə edilmişdir. Həmin avtoqraflarda da Hüseyn müəllimin diqqətcilliyi, etikası, təvazökarlığı, yaşca özündən böyüklərə ehtiramı hiss olunur. Mənə hədiyyə etdiyi 2020-ci ildə çap olunan “Əli Səbri Qasımov: ömür yolu və yaradaıcılığı” adlı son kitabına yazdığı aşağıdakı sözlər bunun kiçik bir nümunəsidir ”Görkəmli alim, dəyərli tədqiqatlar müəllifi çox hörmətli Fərman müəllim üçün ən xoş arzularla”.
Avtoqrafdan söz düşmüşkən. Hüseyn müəllim mənim 2013-cü ildə çap olunan “Ömür yolu” adlanan biblioqrafiyama oraya mənə bağışlanmış kitablara yazılan avtoqrafların da daxil edilməsini (biblioqrafiyaya Hüseyn müəllimin də bir avtoqrafı salınıb) bu istiqamətdə bir yenilik hesab edirdi və deyirdi ki, mən də öz biblioqrafiyamı hazırlayanda bu təcrübədən istifadə edəcəyəm. Qismət olmadı...
Hüseyn müəllimdə çoxlarında olmayan bir keyfiyyət də var idi. Təzə aldığı, yaxud ona hədiyyə olunan kitabları yubatmadan oxumaq.
2017-ci ildə çapa hazırladığım “Naxçıvanın elmi, ədəbi və mədəni mühiti: tədqiqlər” adlı 250 səhifəlik kitabımın kompüter variantını ona verdim ki, oxuyub fikrini bildirsin. Kitaba müxtəlif illərdə çap olunan və təzə yazdığım məqalələr daxil edilmişdi. İki gündən sonra Hüseyn müəllim kitabı “Tədqiqatçı səriştəsi və üzə çıxan həqiqətlər” sərlövhəli rəyi ilə birlikdə mənə qaytardı. Rəy xoşuma gəldi. Hüseyn müəllimin “Xeyli qismi ilə əvvəldən tanış olduğum bu kitabdakı materialları böyük maraq və həvəslə oxumaq sözün əsl mənasında mənə zövq verdi” sözləri də mənə xoş təsir bağışladı. Bu rəyi ön söz kimi 2017-ci ildə “Əcəmi” nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilən həmin kitaba daxil etdim. Bu seriyadan olan 2019-cu ildə nəşr edilən ikinci kitabın rəyçisi də Hüseyn Həşimli oldu. Nəzərdə tutmuşdum ki, 2021-ci ildə həmin seriyanın davamı kimi çap etdirəcəyim üçüncü kitabın elmi redaktoru o olsun...
Hüseyn müəllim professor elmi adını almaq məqsədilə Azərbaycan Prezidenti yanında Ali Attestasuya Komissiyasına təqdim etmək üçün “Azərbaycan xalq cümhuriyyəti dövründə satirik poeziya” adlı dərslik hazırlamışdı. Məndən xahiş edəndə ki, həmin kitaba rəyçi olum, dərhal razılıq verdim. Kitabla tanışlıq onun müəllifinin çox səriştəli bir tədqiqatçı olduğundan xəbər verirdi. Bu kitab da 2017-ci ildə Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olundu.
Vəfatından təxminən üç ay əvvəl Naxçıvan Dövlət Televiziyasında dosent Ramiz Qasımovun apardığı “Söz məclisi” adlı verilişdə iştirakımız zamanı Hüseyn müəllimin konkret bir mövzu ətrafında necə dəqiq və əhatəli məlumatları bilməsinin və məharətlə tamaşaçılara çatdirmasının bir daha şahidi oldum. Veriliş professor Əziz Şərifə həsr olunmuşdu.
Hüseyn müəllimin 2019-ci ilin oktyabr ayından AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə təyin olunması onu mənə bir addım da yaxınlaşdırmışdı. Bölmənin ayrı-ayrı institutlarında çalışsaq da, işlə bağlı tez-tez görüşür, telefonla söhbətləşir və müxtəlif tədbirlərdə iştirak edirdik.
Əməkdaşlığımızın getdikcə genişləndiyi, elmi yaradıcılığının və ictimai-siyasi fəaliyyətinin çiçəkləndiyi bir dövrdə onun ölüm xəbəri mənim üçün gözlənilməz və sarsıdıcı oldu...
Dostum və həmkarım professor Hüseyn Həşimlinin vəfatı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının ağır itkisidir. O, yaşını qabaqlayan xeyli elmi nailiyyətlər qazanmışdı. Potensialı imkan verirdi ki, fundamental tədqiqatları ilə daha geniş arenada məşhurlaşsın. Əcəl buna da aman vermədi...
FƏRMAN XƏLİLOV,
filologiya elmləri doktoru,
AMEA Naxçıvan Bölməsi
Baxış sayı: 1 551
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2020 15:17 | Bölmə: Ədəbiyyat
55 illik ömür möhlətində onun müxtəlif vəzifələri və titulları olmuşdur: baş laborant, kabinə müdiri, müəllim, baş müəllim, dekan müavini, prorektor, direktor müavini, fəlsəfə doktoru, dosent, elmlər doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Lakin qısa və ümumiləşdirilmiş şəkildə onu professor Hüseyn Həşimli kimi qəbul etmək ürəyimcədir. Çünki bu ad ona çox yaraşır.
Hüseyn Həşimlini onun tələbəlik illərindən tanıyıram. Sadə, utancaq, səbirli, çalışqan, zəhmətkeş, böyük-kiçik yeri bilən bir gənc idi...
Sonralar müxtəlif tədbirlərdə və qeyri-rəsmi görüşlərdə onun istedadından xəbər verən halların və faktların da şahidi olmuşam ki, bu da mənə belə qənaətə gəlməyə əsas verib ki, ədəbiyyatşünaslıq elmimizə öz dəsti-xətti ilə seçilə biləcək və gələcəyi parlaq bir tədqiqatçı qədəm qoyur. Belə də oldu.
1973-cü ildə təyinat üzrə Culfa rayonunun Milax kənd orta məktəbində işləyəndə 13 yaş məndən kiçik olan Hüseyn Həşimli Teyvaz kənd orta məktəbinin şagirdi idi. Böyük qardaşı Həsənqulu Həşimov isə Milax kənd orta məktəbində oxuyurdu və mənim şagirdlərimdən biri idi. Kaş o vaxt Hüseyn Həşimlinin də müəllimi olaydım və indi fəxr edəydim ki, o, mənim şagirdim olub.
Böyük elmi uğurlar qazanacağına ümidlər bəslənilirdi. İlk elmi nailiyyətləri onun bu ümidləri doğruldacağının nişanələri idi. Bircə fakt: hələ tələbə ikən, yəni 1984-cü ildə Bakıda keçirilən Respublika tələbə konfransında “Azərbaycan ədəbiyyatında alleqoriya” mövzusundakı məruzəsi H.Həşimlinin “Ən yaxşı elmi-tədqiqat işinə görə” medalına layiq görülməsi ilə nəticələnmişdi.
Sonralar H.Həşimlinin elmi fəaliyyəti öz mündəricəsinə görə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının dəyərli səhifələrinə çevrildi. Onun elmi-tədqiqat işlərini iki istiqamət üzrə qruplaşdırmaq olar:
- Ədəbiyyatşünaslığımızın qarşısında duran Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, mətnşünaslığı və bir sıra aktual nəzəri problemlərinin tədqiqi.
- Naxçıvan ədəbi-mədəni mühitinin açılmamış səhifələrinin araşdırılması.
Ümumiyyətlə, hər iki istiqamətdə uzun illər boyu apardığı gərgin axtarışların və araşdırmalarının nəticələri onun bu gün bizə miras qoyub getdiyi 30 kitab və monoqrafiya, 350-dən çox məqalə, tezis və konfrans materiallarında öz əksini tapmışdır. 4 kitabı və 50-dək məqaləsi isə Türkiyə, İran, Qazaxıstan, Türkmənistan, Bolqarıstan, Misir, Gürcüstan, Ukrayna və Rusiyada nəşr olunmuşdur.
Hüseyn müəllimlə görüş və söhbətlərimiz 2010-cu illərədək ara-sıra və təsadüfdən-təsadüfə olurdu. Ancaq mən 2013-cü ildə AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri kimi işə başlayandan və elə həmin ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən Naxçıvan Dövlət Universiteti nəzdində təşkil olunan fəlsəfə doktorluğu üzrə Dissertasiya Şurasına üzv, 2015-2017-ci illərdə isə həmin şuranın Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə seminar sədri təyin edildikdən sonra əlaqələrimiz daha da genişləndi və möhkəmləndi. Həmin vaxtlar Hüseyn müəllim NDU-da işləməklə yanaşı, Dissertasiya Şurasının üzvü, bir qədər sonra isə sədr müavini idi.
Bu illərdə onun tədqiqatçı diapazonunun genişliyi, elmi erudisiyası, nəzəri hazırlığı, faktları mənalandırmaq bacarığı, novatorluğu, polemika mədəniyyəti, opponentə ehtiramı və nəhayət, təşkilatçılıq qabiliyyətinə daha yaxından bələd oldum.
Hüseyn müəllimlə vəfatınadək müxtəlif şəraitlərdə-toyda, yasda, qonaqlıqlarda, tanışlarla görüşlərdə və şəxsi söhbətlərimizdə saatlarla vaxt keçirmişik. Uzun müddəti əhatə edən bu görüş və söhbətlərdə mən ona məxsus digər keyfiyyətləri də müşahidə etmişəm.
Əvvəla, Hüseyn müəllim yumşaqxasiyyətli, heç kəsin qəlbinə dəyməyən, dilində “yox” kəlməsi olmayan, eyni zamanda ciddi və ağırtəbiətli bir insan idi. Hamı ilə məsafə saxlamağı bacarırdı. Hər adamla zarafat etməzdi. Lakin çox incə yumor hissinə malik idi. Onun yerinə salaraq dediyi yumorlu sözlər nəzərdə tutulan hədəfin on qatından keçərdi. Yüksək səviyyədə təmkinli idi. Bu təmkindən böyük də, kiçik də nümunə götürə bilərdi. Güclü yaddaşa malik idi. Həm məişət zəminində, həm də elmi baxımdan ən kiçik detalları belə unutmazdı. Mütəxəssis kimi hər gün onda bir irəliləyiş olurdu. Buna onun geniş mütaliə dairəsi, zəhmətsevərliyi, elm adamları və müəssisələri ilə sıx əlaqələri imkan verirdi. Dissertantlarını və tələbələrini düzgün istiqamətə yönəltməyi bacaran səriştəli elmi rəhbər və müəllim idi.
Son vaxtlar Hüseyn müəllimlə tez-tez söhbətlər edirdik. Gah telefonda, gah müxtəlif tədbirlərdən sonra, gah iş yerində və hətta yolda rastlaşanda. Söhbətlərimizin əsas məzmununu ədəbiyyat məsələləri, apardığımız araşdırmalar, gələcək iş planlarımız təşkil edirdi. Hüseyn müəllim ərsəyə gətirdiyi məqalə, kitab və monoqrafiyalar üzərində işləyərkən rastlaşdığı müəyyən çətinliklərdən, araşdırmalar zamanı yeni sənəd və faktlarla rastlaşarkən keçirdiyi hisslərdən, arxiv və kitabxanalarda işləməyin əzabı və ləzzətindən, Naxçıvan ədəbi mühitinə aid müxtəlif mənbələrdən əldə etdiyi materiallar əsasında yazacağı məqalə və kitablardan həvəslə danışardı. Danışdıqca hiss olunurdu ki, elm aləminə çox gənc yaşlarında qədəm qoyduğu illərdəki kimi sönməz maraq, tükənməz enerji və yazıb-yaratmaq eşqi ona hakim kəsilib.
Hüseyn müəllimin məlumat dairəsi əhatəli idi. Ədəbi mənbələrə yaxşı bələd idi. Üzərində işlədiyim mövzulara aid bir neçə dəfə yeni fakt və məlumatları diqqətimə çatdırması məni heyran etmişdi. Ümumiyyətlə, Hüseyn müəllimlə ədəbiyyatşünaslığa aid nədən danışsaydın, o hökmən həmin mövzuya aid çoxlarına bəlli olmayan bir neçə mənbə göstərməli idi.
Mən həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərində respublika və müxtəlif ölkələrin arxiv və kitabxanalarında bir sıra materiallarla tanış olmuş və onların qeydiyyatını aparmışdım. Bunların içərisində Naxçıvan ədəbi mühitinə aid xeyli sənəd və məlumatlar da var idi. Materiallar o qədər çox idi ki, onları tədqiq etmək və üzə çıxarmaq illər tələb edirdi. Yaşını və enerjisini nəzər alaraq söhbətlərimizin birində Hüseyn müəllimə təklif etdim ki, əgər arzu edərsə, bu materialların bir qismini ona verə bilərəm. Naxçıvanlı şair Molla Mahmud Çakər, Əliqulu Qəmküsarın qardaşı, tanınmış jurnalist Rzaqulu Nəcəfov, XX əsrin əvvəllərində Tiflisdə çıxan “Yeni fikir” qəzetində dərc olunmuş Naxçıvanla bağlı materiallar bu qəbildən idi. O razılaşdı və bildirdi ki, məndə də bu məsələlərlə bağlı vaxtilə topladığım xeyli material vardır. Gələcəkdə həmin istiqamətlərdə araşdırmalar aparıb nəticələrini ortaya qoymaq fikrindəyəm (Hüseyn müəllim həmişə deyərdi ki, şəxsi arxivində olan materiallardan bundan sonra 20 il də yazsam görər).
Nə mən imkan tapıb həmin materialları Hüseyn müəllimə verə bildim, nə də o bu işi başa çatdırmağa macal tapdı...
Hüseyn müəllim zəngin bir kitabxanaya da malik idi. Ən lazımlı kitabları oradan tapmaq olardı. Bilirdi ki, mənim də şəxsi kitabxanamda az kitab yoxdur. Dəfələrlə onunla kitab mübadiləsi etmişdik. Kitabxanadan söz açmağım məni həmişə üzəcək bir məqama toxunmağıma körpü salmaq üçündür...
Onun istifadə üçün mənə verdiyi son kitab “Molla Nəsrəddin” jurnalının komplekt şəklində 2010-cu ildə çap olunan VII cildi idi. Dörd-beş ay ondan istifadə etdim. İşimi bitirdikdən sonra qaytarmaq üçün onu və Hüseyn müəllimə hədiyyə edəcəyim professor Nazim Axundovun “Azərbaycan satira jurnalları” adlı monoqrafiyasını (bu monoqrafiya Hüseyn müəllimin kitabxanasında yox idi) iş otağımda diqqətçəkən bir yerə qoydum. Lakin kitabları Hüseyn müəllimə çatdıra bilmədim. Əcəl aman vermədi... Hərdən gözüm həmin kitablara sataşanda üzülür, narahat olur və Hüseyn müəllimə hefsilənirəm... Bu məqamda Hüseyn müəllimin oğlu gənc hüquqşünas Turqay Həşimlinin atasının vəfatından bir neçə gün sonra yazdığı beş bəndlik şeirin ilk bəndini xatırlatmasam olmaz:
Bu gün girdim otağına
Hər tərəf qan ağlayırdı.
Kitabın da qəlbi varmış,
Atama yas saxlayırdı...
Təxminən 30 il bundan əvvəl Hüseyn müəllimdən şair Rəsul Rzanın “Qızıl gül olmayaydı...” adlı kiçik bir kitabçasını almışdım. Kitabı itirdiyimə görə geri qaytara bilmədim. Ancaq Hüseyn müəllimə söz verdim ki, o kitabdan tapıb hökmən geri qaytaracağam. İllər keçdi bu vədimə əməl edə bilmədim. Heç Hüseyn müəllim də məndən o kitabı istəmədi. Bundan sonra da istəməyəcək... Kaş ki:
Qızıl gül olmayaydı,
Saralıb solmayaydı, Bir ayrılıq, bir ölüm,
Heç biri olmayaydı...
Hüseyn müəllimin məndə yadigar qalan 10-dan çox kitabı da vardır. Bunlar onun avtoqrafı ilə mənə hədiyyə edilmişdir. Həmin avtoqraflarda da Hüseyn müəllimin diqqətcilliyi, etikası, təvazökarlığı, yaşca özündən böyüklərə ehtiramı hiss olunur. Mənə hədiyyə etdiyi 2020-ci ildə çap olunan “Əli Səbri Qasımov: ömür yolu və yaradaıcılığı” adlı son kitabına yazdığı aşağıdakı sözlər bunun kiçik bir nümunəsidir ”Görkəmli alim, dəyərli tədqiqatlar müəllifi çox hörmətli Fərman müəllim üçün ən xoş arzularla”.
Avtoqrafdan söz düşmüşkən. Hüseyn müəllim mənim 2013-cü ildə çap olunan “Ömür yolu” adlanan biblioqrafiyama oraya mənə bağışlanmış kitablara yazılan avtoqrafların da daxil edilməsini (biblioqrafiyaya Hüseyn müəllimin də bir avtoqrafı salınıb) bu istiqamətdə bir yenilik hesab edirdi və deyirdi ki, mən də öz biblioqrafiyamı hazırlayanda bu təcrübədən istifadə edəcəyəm. Qismət olmadı...
Hüseyn müəllimdə çoxlarında olmayan bir keyfiyyət də var idi. Təzə aldığı, yaxud ona hədiyyə olunan kitabları yubatmadan oxumaq.
2017-ci ildə çapa hazırladığım “Naxçıvanın elmi, ədəbi və mədəni mühiti: tədqiqlər” adlı 250 səhifəlik kitabımın kompüter variantını ona verdim ki, oxuyub fikrini bildirsin. Kitaba müxtəlif illərdə çap olunan və təzə yazdığım məqalələr daxil edilmişdi. İki gündən sonra Hüseyn müəllim kitabı “Tədqiqatçı səriştəsi və üzə çıxan həqiqətlər” sərlövhəli rəyi ilə birlikdə mənə qaytardı. Rəy xoşuma gəldi. Hüseyn müəllimin “Xeyli qismi ilə əvvəldən tanış olduğum bu kitabdakı materialları böyük maraq və həvəslə oxumaq sözün əsl mənasında mənə zövq verdi” sözləri də mənə xoş təsir bağışladı. Bu rəyi ön söz kimi 2017-ci ildə “Əcəmi” nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilən həmin kitaba daxil etdim. Bu seriyadan olan 2019-cu ildə nəşr edilən ikinci kitabın rəyçisi də Hüseyn Həşimli oldu. Nəzərdə tutmuşdum ki, 2021-ci ildə həmin seriyanın davamı kimi çap etdirəcəyim üçüncü kitabın elmi redaktoru o olsun...
Hüseyn müəllim professor elmi adını almaq məqsədilə Azərbaycan Prezidenti yanında Ali Attestasuya Komissiyasına təqdim etmək üçün “Azərbaycan xalq cümhuriyyəti dövründə satirik poeziya” adlı dərslik hazırlamışdı. Məndən xahiş edəndə ki, həmin kitaba rəyçi olum, dərhal razılıq verdim. Kitabla tanışlıq onun müəllifinin çox səriştəli bir tədqiqatçı olduğundan xəbər verirdi. Bu kitab da 2017-ci ildə Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olundu.
Vəfatından təxminən üç ay əvvəl Naxçıvan Dövlət Televiziyasında dosent Ramiz Qasımovun apardığı “Söz məclisi” adlı verilişdə iştirakımız zamanı Hüseyn müəllimin konkret bir mövzu ətrafında necə dəqiq və əhatəli məlumatları bilməsinin və məharətlə tamaşaçılara çatdirmasının bir daha şahidi oldum. Veriliş professor Əziz Şərifə həsr olunmuşdu.
Hüseyn müəllimin 2019-ci ilin oktyabr ayından AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə təyin olunması onu mənə bir addım da yaxınlaşdırmışdı. Bölmənin ayrı-ayrı institutlarında çalışsaq da, işlə bağlı tez-tez görüşür, telefonla söhbətləşir və müxtəlif tədbirlərdə iştirak edirdik.
Əməkdaşlığımızın getdikcə genişləndiyi, elmi yaradıcılığının və ictimai-siyasi fəaliyyətinin çiçəkləndiyi bir dövrdə onun ölüm xəbəri mənim üçün gözlənilməz və sarsıdıcı oldu...
Dostum və həmkarım professor Hüseyn Həşimlinin vəfatı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının ağır itkisidir. O, yaşını qabaqlayan xeyli elmi nailiyyətlər qazanmışdı. Potensialı imkan verirdi ki, fundamental tədqiqatları ilə daha geniş arenada məşhurlaşsın. Əcəl buna da aman vermədi...
FƏRMAN XƏLİLOV,
filologiya elmləri doktoru,
AMEA Naxçıvan Bölməsi
Baxış sayı: 1 551
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV