13:20 / 24-11-2024
Primorski sakini ilə zəngə cavab verməyə gələn polis arasında baş verən dava videoya çəkilib
13:16 / 24-11-2024
Yanar materialların olduğu anbar yanır
13:13 / 24-11-2024
Rep konsertindən sonra üç yeniyetmə reanimasiyaya yerləşdirilib
13:11 / 24-11-2024
Kşilərin səfərbər olması səbəbindən minə yaxın ev istiliksiz qalıb
13:04 / 24-11-2024
"Bloomberg": Malidəki silahlılar "Wagner PMC"nin altı üzvünü öldürdülər
11:21 / 24-11-2024
Bir xəstənin reanimasiyası zamanı mənzildə yanğın başlayıb
11:18 / 24-11-2024
Rudenko: "Qərb Seulu Ukraynada şərik etmək və Pxenyana təzyiq etmək istəyir"
11:13 / 24-11-2024
Merkel: "Qərb və Ukrayna Rusiya ilə dialoqa getməlidir"
11:07 / 24-11-2024
Naməlum şəxs bıçaqla polisə hücum edib
10:55 / 24-11-2024
Müqəddəs Qəbir kilsəsinin altında tapılan Roma ziyarətgahının xarabalıqları
10:51 / 24-11-2024
Senator Qrem ABŞ müttəfiqlərini Netanyahunun həbsinə kömək etdiklərinə görə sanksiyalarla hədələyib
10:40 / 24-11-2024
12 qutu qəhvə oğurlamağa cəhd etdiyinə görə şərti cəza alıb
10:33 / 24-11-2024
WSJ: Ukrayna Silahlı Qüvvələri Rostov vilayətinə ATACMS raketləri ilə hücum edə bilər
23:05 / 23-11-2024
İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Suriya ilə Livan sərhədindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsini vurub
22:44 / 23-11-2024
COP29-da İtki və Zərər Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən qərar qəbul olunub
22:39 / 23-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
21:57 / 23-11-2024
"Bloomberg": Mask yenə planetin ən zəngin adamıdır
21:36 / 23-11-2024
Milli Məclisin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupu bəyanat yayıb
21:30 / 23-11-2024
Xumar Qədimovanın yeni “Ay”ı... - Video
21:26 / 23-11-2024
Litvada 2,5 mindən çox NATO əsgəri yerləşdirilib
21:17 / 23-11-2024
Karine Jean-Pierre G20 sammitində rusiyalı jurnalistlərin suallarını cavablandırmaqdan imtina edib
20:59 / 23-11-2024
"Yle": Finnair pilotların tətili səbəbindən təxminən 300 uçuşu ləğv etdi
20:54 / 23-11-2024
Zalujnı hesab edir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri 2027-ci ildə cəbhəni yarıb keçəcək
20:46 / 23-11-2024
Qaz partlayışı nəticəsində bir nəfər xəsarət alıb
20:43 / 23-11-2024
Putin miqrantların sənədlərinin saxtalaşdırılmasına görə 60 milyon rubla qədər cərimələr haqqında qanun imzalayıb
20:34 / 23-11-2024
Fransanın xarici işlər naziri Borro: "Ukraynanın Rusiya Federasiyasına SCALP raketləri atmaq hüququ var"
20:28 / 23-11-2024
HƏMAS bildirir ki, Qəzzanın şimalında israilli girov ölüb
20:23 / 23-11-2024
Zaxarova: "Paris Kiyevi dəstəkləmir, amma bitirir"
20:20 / 23-11-2024
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
20:17 / 23-11-2024
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
20:11 / 23-11-2024
Bir qrup şəxs təltif olundu - Siyahı
20:07 / 23-11-2024
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
19:59 / 23-11-2024
Yüksək vəzifəyə təyin edilən Xəyyam Məmmədov kimdir?
14:26 / 23-11-2024
Şeyx Portuqaliyaya gedir
14:20 / 23-11-2024
Rusiyanın Qırğızıstandakı səfiri əmək miqrasiyası məsələsini kəskin, lakin çox vacib adlandırıb
14:16 / 23-11-2024
Abxaziya İttifaq dövlətinin vahid valyutasının sınaqdan keçirilməsini təklif edib
14:13 / 23-11-2024
"Yabloko" Şlosberqin saxlanmasının səbəbini açıqlayıb
14:08 / 23-11-2024
Peskov: "Qərbdə söz azadlığı yoxdur, son illərin hadisələri bunu göstərir"
14:03 / 23-11-2024
Ovçu silahını boşaldarkən ovçuya atəş açıb
ƏDƏBİYYATŞÜNASLIĞIMIZIN TAPINTISI və İTKİSİ-FƏRMAN XƏLİLOV
Tarix: 21-08-2020 15:17 | Bölmə: Ədəbiyyat
55 illik ömür möhlətində onun müxtəlif vəzifələri və titulları olmuşdur: baş laborant, kabinə müdiri, müəllim, baş müəllim, dekan müavini, prorektor, direktor müavini, fəlsəfə doktoru, dosent, elmlər doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Lakin qısa və ümumiləşdirilmiş şəkildə onu professor Hüseyn Həşimli kimi qəbul etmək ürəyimcədir. Çünki bu ad ona çox yaraşır.
Hüseyn Həşimlini onun tələbəlik illərindən tanıyıram. Sadə, utancaq, səbirli, çalışqan, zəhmətkeş, böyük-kiçik yeri bilən bir gənc idi...
Sonralar müxtəlif tədbirlərdə və qeyri-rəsmi görüşlərdə onun istedadından xəbər verən halların və faktların da şahidi olmuşam ki, bu da mənə belə qənaətə gəlməyə əsas verib ki, ədəbiyyatşünaslıq elmimizə öz dəsti-xətti ilə seçilə biləcək və gələcəyi parlaq bir tədqiqatçı qədəm qoyur. Belə də oldu.
1973-cü ildə təyinat üzrə Culfa rayonunun Milax kənd orta məktəbində işləyəndə 13 yaş məndən kiçik olan Hüseyn Həşimli Teyvaz kənd orta məktəbinin şagirdi idi. Böyük qardaşı Həsənqulu Həşimov isə Milax kənd orta məktəbində oxuyurdu və mənim şagirdlərimdən biri idi. Kaş o vaxt Hüseyn Həşimlinin də müəllimi olaydım və indi fəxr edəydim ki, o, mənim şagirdim olub.
Böyük elmi uğurlar qazanacağına ümidlər bəslənilirdi. İlk elmi nailiyyətləri onun bu ümidləri doğruldacağının nişanələri idi. Bircə fakt: hələ tələbə ikən, yəni 1984-cü ildə Bakıda keçirilən Respublika tələbə konfransında “Azərbaycan ədəbiyyatında alleqoriya” mövzusundakı məruzəsi H.Həşimlinin “Ən yaxşı elmi-tədqiqat işinə görə” medalına layiq görülməsi ilə nəticələnmişdi.
Sonralar H.Həşimlinin elmi fəaliyyəti öz mündəricəsinə görə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının dəyərli səhifələrinə çevrildi. Onun elmi-tədqiqat işlərini iki istiqamət üzrə qruplaşdırmaq olar:
Ümumiyyətlə, hər iki istiqamətdə uzun illər boyu apardığı gərgin axtarışların və araşdırmalarının nəticələri onun bu gün bizə miras qoyub getdiyi 30 kitab və monoqrafiya, 350-dən çox məqalə, tezis və konfrans materiallarında öz əksini tapmışdır. 4 kitabı və 50-dək məqaləsi isə Türkiyə, İran, Qazaxıstan, Türkmənistan, Bolqarıstan, Misir, Gürcüstan, Ukrayna və Rusiyada nəşr olunmuşdur.
Hüseyn müəllimlə görüş və söhbətlərimiz 2010-cu illərədək ara-sıra və təsadüfdən-təsadüfə olurdu. Ancaq mən 2013-cü ildə AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri kimi işə başlayandan və elə həmin ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən Naxçıvan Dövlət Universiteti nəzdində təşkil olunan fəlsəfə doktorluğu üzrə Dissertasiya Şurasına üzv, 2015-2017-ci illərdə isə həmin şuranın Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə seminar sədri təyin edildikdən sonra əlaqələrimiz daha da genişləndi və möhkəmləndi. Həmin vaxtlar Hüseyn müəllim NDU-da işləməklə yanaşı, Dissertasiya Şurasının üzvü, bir qədər sonra isə sədr müavini idi.
Bu illərdə onun tədqiqatçı diapazonunun genişliyi, elmi erudisiyası, nəzəri hazırlığı, faktları mənalandırmaq bacarığı, novatorluğu, polemika mədəniyyəti, opponentə ehtiramı və nəhayət, təşkilatçılıq qabiliyyətinə daha yaxından bələd oldum.
Hüseyn müəllimlə vəfatınadək müxtəlif şəraitlərdə-toyda, yasda, qonaqlıqlarda, tanışlarla görüşlərdə və şəxsi söhbətlərimizdə saatlarla vaxt keçirmişik. Uzun müddəti əhatə edən bu görüş və söhbətlərdə mən ona məxsus digər keyfiyyətləri də müşahidə etmişəm.
Əvvəla, Hüseyn müəllim yumşaqxasiyyətli, heç kəsin qəlbinə dəyməyən, dilində “yox” kəlməsi olmayan, eyni zamanda ciddi və ağırtəbiətli bir insan idi. Hamı ilə məsafə saxlamağı bacarırdı. Hər adamla zarafat etməzdi. Lakin çox incə yumor hissinə malik idi. Onun yerinə salaraq dediyi yumorlu sözlər nəzərdə tutulan hədəfin on qatından keçərdi. Yüksək səviyyədə təmkinli idi. Bu təmkindən böyük də, kiçik də nümunə götürə bilərdi. Güclü yaddaşa malik idi. Həm məişət zəminində, həm də elmi baxımdan ən kiçik detalları belə unutmazdı. Mütəxəssis kimi hər gün onda bir irəliləyiş olurdu. Buna onun geniş mütaliə dairəsi, zəhmətsevərliyi, elm adamları və müəssisələri ilə sıx əlaqələri imkan verirdi. Dissertantlarını və tələbələrini düzgün istiqamətə yönəltməyi bacaran səriştəli elmi rəhbər və müəllim idi.
Son vaxtlar Hüseyn müəllimlə tez-tez söhbətlər edirdik. Gah telefonda, gah müxtəlif tədbirlərdən sonra, gah iş yerində və hətta yolda rastlaşanda. Söhbətlərimizin əsas məzmununu ədəbiyyat məsələləri, apardığımız araşdırmalar, gələcək iş planlarımız təşkil edirdi. Hüseyn müəllim ərsəyə gətirdiyi məqalə, kitab və monoqrafiyalar üzərində işləyərkən rastlaşdığı müəyyən çətinliklərdən, araşdırmalar zamanı yeni sənəd və faktlarla rastlaşarkən keçirdiyi hisslərdən, arxiv və kitabxanalarda işləməyin əzabı və ləzzətindən, Naxçıvan ədəbi mühitinə aid müxtəlif mənbələrdən əldə etdiyi materiallar əsasında yazacağı məqalə və kitablardan həvəslə danışardı. Danışdıqca hiss olunurdu ki, elm aləminə çox gənc yaşlarında qədəm qoyduğu illərdəki kimi sönməz maraq, tükənməz enerji və yazıb-yaratmaq eşqi ona hakim kəsilib.
Hüseyn müəllimin məlumat dairəsi əhatəli idi. Ədəbi mənbələrə yaxşı bələd idi. Üzərində işlədiyim mövzulara aid bir neçə dəfə yeni fakt və məlumatları diqqətimə çatdırması məni heyran etmişdi. Ümumiyyətlə, Hüseyn müəllimlə ədəbiyyatşünaslığa aid nədən danışsaydın, o hökmən həmin mövzuya aid çoxlarına bəlli olmayan bir neçə mənbə göstərməli idi.
Mən həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərində respublika və müxtəlif ölkələrin arxiv və kitabxanalarında bir sıra materiallarla tanış olmuş və onların qeydiyyatını aparmışdım. Bunların içərisində Naxçıvan ədəbi mühitinə aid xeyli sənəd və məlumatlar da var idi. Materiallar o qədər çox idi ki, onları tədqiq etmək və üzə çıxarmaq illər tələb edirdi. Yaşını və enerjisini nəzər alaraq söhbətlərimizin birində Hüseyn müəllimə təklif etdim ki, əgər arzu edərsə, bu materialların bir qismini ona verə bilərəm. Naxçıvanlı şair Molla Mahmud Çakər, Əliqulu Qəmküsarın qardaşı, tanınmış jurnalist Rzaqulu Nəcəfov, XX əsrin əvvəllərində Tiflisdə çıxan “Yeni fikir” qəzetində dərc olunmuş Naxçıvanla bağlı materiallar bu qəbildən idi. O razılaşdı və bildirdi ki, məndə də bu məsələlərlə bağlı vaxtilə topladığım xeyli material vardır. Gələcəkdə həmin istiqamətlərdə araşdırmalar aparıb nəticələrini ortaya qoymaq fikrindəyəm (Hüseyn müəllim həmişə deyərdi ki, şəxsi arxivində olan materiallardan bundan sonra 20 il də yazsam görər).
Nə mən imkan tapıb həmin materialları Hüseyn müəllimə verə bildim, nə də o bu işi başa çatdırmağa macal tapdı...
Hüseyn müəllim zəngin bir kitabxanaya da malik idi. Ən lazımlı kitabları oradan tapmaq olardı. Bilirdi ki, mənim də şəxsi kitabxanamda az kitab yoxdur. Dəfələrlə onunla kitab mübadiləsi etmişdik. Kitabxanadan söz açmağım məni həmişə üzəcək bir məqama toxunmağıma körpü salmaq üçündür...
Onun istifadə üçün mənə verdiyi son kitab “Molla Nəsrəddin” jurnalının komplekt şəklində 2010-cu ildə çap olunan VII cildi idi. Dörd-beş ay ondan istifadə etdim. İşimi bitirdikdən sonra qaytarmaq üçün onu və Hüseyn müəllimə hədiyyə edəcəyim professor Nazim Axundovun “Azərbaycan satira jurnalları” adlı monoqrafiyasını (bu monoqrafiya Hüseyn müəllimin kitabxanasında yox idi) iş otağımda diqqətçəkən bir yerə qoydum. Lakin kitabları Hüseyn müəllimə çatdıra bilmədim. Əcəl aman vermədi... Hərdən gözüm həmin kitablara sataşanda üzülür, narahat olur və Hüseyn müəllimə hefsilənirəm... Bu məqamda Hüseyn müəllimin oğlu gənc hüquqşünas Turqay Həşimlinin atasının vəfatından bir neçə gün sonra yazdığı beş bəndlik şeirin ilk bəndini xatırlatmasam olmaz:
Bu gün girdim otağına
Hər tərəf qan ağlayırdı.
Kitabın da qəlbi varmış,
Atama yas saxlayırdı...
Təxminən 30 il bundan əvvəl Hüseyn müəllimdən şair Rəsul Rzanın “Qızıl gül olmayaydı...” adlı kiçik bir kitabçasını almışdım. Kitabı itirdiyimə görə geri qaytara bilmədim. Ancaq Hüseyn müəllimə söz verdim ki, o kitabdan tapıb hökmən geri qaytaracağam. İllər keçdi bu vədimə əməl edə bilmədim. Heç Hüseyn müəllim də məndən o kitabı istəmədi. Bundan sonra da istəməyəcək... Kaş ki:
Qızıl gül olmayaydı,
Saralıb solmayaydı, Bir ayrılıq, bir ölüm,
Heç biri olmayaydı...
Hüseyn müəllimin məndə yadigar qalan 10-dan çox kitabı da vardır. Bunlar onun avtoqrafı ilə mənə hədiyyə edilmişdir. Həmin avtoqraflarda da Hüseyn müəllimin diqqətcilliyi, etikası, təvazökarlığı, yaşca özündən böyüklərə ehtiramı hiss olunur. Mənə hədiyyə etdiyi 2020-ci ildə çap olunan “Əli Səbri Qasımov: ömür yolu və yaradaıcılığı” adlı son kitabına yazdığı aşağıdakı sözlər bunun kiçik bir nümunəsidir ”Görkəmli alim, dəyərli tədqiqatlar müəllifi çox hörmətli Fərman müəllim üçün ən xoş arzularla”.
Avtoqrafdan söz düşmüşkən. Hüseyn müəllim mənim 2013-cü ildə çap olunan “Ömür yolu” adlanan biblioqrafiyama oraya mənə bağışlanmış kitablara yazılan avtoqrafların da daxil edilməsini (biblioqrafiyaya Hüseyn müəllimin də bir avtoqrafı salınıb) bu istiqamətdə bir yenilik hesab edirdi və deyirdi ki, mən də öz biblioqrafiyamı hazırlayanda bu təcrübədən istifadə edəcəyəm. Qismət olmadı...
Hüseyn müəllimdə çoxlarında olmayan bir keyfiyyət də var idi. Təzə aldığı, yaxud ona hədiyyə olunan kitabları yubatmadan oxumaq.
2017-ci ildə çapa hazırladığım “Naxçıvanın elmi, ədəbi və mədəni mühiti: tədqiqlər” adlı 250 səhifəlik kitabımın kompüter variantını ona verdim ki, oxuyub fikrini bildirsin. Kitaba müxtəlif illərdə çap olunan və təzə yazdığım məqalələr daxil edilmişdi. İki gündən sonra Hüseyn müəllim kitabı “Tədqiqatçı səriştəsi və üzə çıxan həqiqətlər” sərlövhəli rəyi ilə birlikdə mənə qaytardı. Rəy xoşuma gəldi. Hüseyn müəllimin “Xeyli qismi ilə əvvəldən tanış olduğum bu kitabdakı materialları böyük maraq və həvəslə oxumaq sözün əsl mənasında mənə zövq verdi” sözləri də mənə xoş təsir bağışladı. Bu rəyi ön söz kimi 2017-ci ildə “Əcəmi” nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilən həmin kitaba daxil etdim. Bu seriyadan olan 2019-cu ildə nəşr edilən ikinci kitabın rəyçisi də Hüseyn Həşimli oldu. Nəzərdə tutmuşdum ki, 2021-ci ildə həmin seriyanın davamı kimi çap etdirəcəyim üçüncü kitabın elmi redaktoru o olsun...
Hüseyn müəllim professor elmi adını almaq məqsədilə Azərbaycan Prezidenti yanında Ali Attestasuya Komissiyasına təqdim etmək üçün “Azərbaycan xalq cümhuriyyəti dövründə satirik poeziya” adlı dərslik hazırlamışdı. Məndən xahiş edəndə ki, həmin kitaba rəyçi olum, dərhal razılıq verdim. Kitabla tanışlıq onun müəllifinin çox səriştəli bir tədqiqatçı olduğundan xəbər verirdi. Bu kitab da 2017-ci ildə Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olundu.
Vəfatından təxminən üç ay əvvəl Naxçıvan Dövlət Televiziyasında dosent Ramiz Qasımovun apardığı “Söz məclisi” adlı verilişdə iştirakımız zamanı Hüseyn müəllimin konkret bir mövzu ətrafında necə dəqiq və əhatəli məlumatları bilməsinin və məharətlə tamaşaçılara çatdirmasının bir daha şahidi oldum. Veriliş professor Əziz Şərifə həsr olunmuşdu.
Hüseyn müəllimin 2019-ci ilin oktyabr ayından AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə təyin olunması onu mənə bir addım da yaxınlaşdırmışdı. Bölmənin ayrı-ayrı institutlarında çalışsaq da, işlə bağlı tez-tez görüşür, telefonla söhbətləşir və müxtəlif tədbirlərdə iştirak edirdik.
Əməkdaşlığımızın getdikcə genişləndiyi, elmi yaradıcılığının və ictimai-siyasi fəaliyyətinin çiçəkləndiyi bir dövrdə onun ölüm xəbəri mənim üçün gözlənilməz və sarsıdıcı oldu...
Dostum və həmkarım professor Hüseyn Həşimlinin vəfatı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının ağır itkisidir. O, yaşını qabaqlayan xeyli elmi nailiyyətlər qazanmışdı. Potensialı imkan verirdi ki, fundamental tədqiqatları ilə daha geniş arenada məşhurlaşsın. Əcəl buna da aman vermədi...
FƏRMAN XƏLİLOV,
filologiya elmləri doktoru,
AMEA Naxçıvan Bölməsi
Baxış sayı: 1 654
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2020 15:17 | Bölmə: Ədəbiyyat
55 illik ömür möhlətində onun müxtəlif vəzifələri və titulları olmuşdur: baş laborant, kabinə müdiri, müəllim, baş müəllim, dekan müavini, prorektor, direktor müavini, fəlsəfə doktoru, dosent, elmlər doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Lakin qısa və ümumiləşdirilmiş şəkildə onu professor Hüseyn Həşimli kimi qəbul etmək ürəyimcədir. Çünki bu ad ona çox yaraşır. Hüseyn Həşimlini onun tələbəlik illərindən tanıyıram. Sadə, utancaq, səbirli, çalışqan, zəhmətkeş, böyük-kiçik yeri bilən bir gənc idi...
Sonralar müxtəlif tədbirlərdə və qeyri-rəsmi görüşlərdə onun istedadından xəbər verən halların və faktların da şahidi olmuşam ki, bu da mənə belə qənaətə gəlməyə əsas verib ki, ədəbiyyatşünaslıq elmimizə öz dəsti-xətti ilə seçilə biləcək və gələcəyi parlaq bir tədqiqatçı qədəm qoyur. Belə də oldu.
1973-cü ildə təyinat üzrə Culfa rayonunun Milax kənd orta məktəbində işləyəndə 13 yaş məndən kiçik olan Hüseyn Həşimli Teyvaz kənd orta məktəbinin şagirdi idi. Böyük qardaşı Həsənqulu Həşimov isə Milax kənd orta məktəbində oxuyurdu və mənim şagirdlərimdən biri idi. Kaş o vaxt Hüseyn Həşimlinin də müəllimi olaydım və indi fəxr edəydim ki, o, mənim şagirdim olub.
Böyük elmi uğurlar qazanacağına ümidlər bəslənilirdi. İlk elmi nailiyyətləri onun bu ümidləri doğruldacağının nişanələri idi. Bircə fakt: hələ tələbə ikən, yəni 1984-cü ildə Bakıda keçirilən Respublika tələbə konfransında “Azərbaycan ədəbiyyatında alleqoriya” mövzusundakı məruzəsi H.Həşimlinin “Ən yaxşı elmi-tədqiqat işinə görə” medalına layiq görülməsi ilə nəticələnmişdi.
Sonralar H.Həşimlinin elmi fəaliyyəti öz mündəricəsinə görə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının dəyərli səhifələrinə çevrildi. Onun elmi-tədqiqat işlərini iki istiqamət üzrə qruplaşdırmaq olar:
- Ədəbiyyatşünaslığımızın qarşısında duran Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, mətnşünaslığı və bir sıra aktual nəzəri problemlərinin tədqiqi.
- Naxçıvan ədəbi-mədəni mühitinin açılmamış səhifələrinin araşdırılması.
Ümumiyyətlə, hər iki istiqamətdə uzun illər boyu apardığı gərgin axtarışların və araşdırmalarının nəticələri onun bu gün bizə miras qoyub getdiyi 30 kitab və monoqrafiya, 350-dən çox məqalə, tezis və konfrans materiallarında öz əksini tapmışdır. 4 kitabı və 50-dək məqaləsi isə Türkiyə, İran, Qazaxıstan, Türkmənistan, Bolqarıstan, Misir, Gürcüstan, Ukrayna və Rusiyada nəşr olunmuşdur.
Hüseyn müəllimlə görüş və söhbətlərimiz 2010-cu illərədək ara-sıra və təsadüfdən-təsadüfə olurdu. Ancaq mən 2013-cü ildə AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri kimi işə başlayandan və elə həmin ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən Naxçıvan Dövlət Universiteti nəzdində təşkil olunan fəlsəfə doktorluğu üzrə Dissertasiya Şurasına üzv, 2015-2017-ci illərdə isə həmin şuranın Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə seminar sədri təyin edildikdən sonra əlaqələrimiz daha da genişləndi və möhkəmləndi. Həmin vaxtlar Hüseyn müəllim NDU-da işləməklə yanaşı, Dissertasiya Şurasının üzvü, bir qədər sonra isə sədr müavini idi.
Bu illərdə onun tədqiqatçı diapazonunun genişliyi, elmi erudisiyası, nəzəri hazırlığı, faktları mənalandırmaq bacarığı, novatorluğu, polemika mədəniyyəti, opponentə ehtiramı və nəhayət, təşkilatçılıq qabiliyyətinə daha yaxından bələd oldum.
Hüseyn müəllimlə vəfatınadək müxtəlif şəraitlərdə-toyda, yasda, qonaqlıqlarda, tanışlarla görüşlərdə və şəxsi söhbətlərimizdə saatlarla vaxt keçirmişik. Uzun müddəti əhatə edən bu görüş və söhbətlərdə mən ona məxsus digər keyfiyyətləri də müşahidə etmişəm.
Əvvəla, Hüseyn müəllim yumşaqxasiyyətli, heç kəsin qəlbinə dəyməyən, dilində “yox” kəlməsi olmayan, eyni zamanda ciddi və ağırtəbiətli bir insan idi. Hamı ilə məsafə saxlamağı bacarırdı. Hər adamla zarafat etməzdi. Lakin çox incə yumor hissinə malik idi. Onun yerinə salaraq dediyi yumorlu sözlər nəzərdə tutulan hədəfin on qatından keçərdi. Yüksək səviyyədə təmkinli idi. Bu təmkindən böyük də, kiçik də nümunə götürə bilərdi. Güclü yaddaşa malik idi. Həm məişət zəminində, həm də elmi baxımdan ən kiçik detalları belə unutmazdı. Mütəxəssis kimi hər gün onda bir irəliləyiş olurdu. Buna onun geniş mütaliə dairəsi, zəhmətsevərliyi, elm adamları və müəssisələri ilə sıx əlaqələri imkan verirdi. Dissertantlarını və tələbələrini düzgün istiqamətə yönəltməyi bacaran səriştəli elmi rəhbər və müəllim idi.
Son vaxtlar Hüseyn müəllimlə tez-tez söhbətlər edirdik. Gah telefonda, gah müxtəlif tədbirlərdən sonra, gah iş yerində və hətta yolda rastlaşanda. Söhbətlərimizin əsas məzmununu ədəbiyyat məsələləri, apardığımız araşdırmalar, gələcək iş planlarımız təşkil edirdi. Hüseyn müəllim ərsəyə gətirdiyi məqalə, kitab və monoqrafiyalar üzərində işləyərkən rastlaşdığı müəyyən çətinliklərdən, araşdırmalar zamanı yeni sənəd və faktlarla rastlaşarkən keçirdiyi hisslərdən, arxiv və kitabxanalarda işləməyin əzabı və ləzzətindən, Naxçıvan ədəbi mühitinə aid müxtəlif mənbələrdən əldə etdiyi materiallar əsasında yazacağı məqalə və kitablardan həvəslə danışardı. Danışdıqca hiss olunurdu ki, elm aləminə çox gənc yaşlarında qədəm qoyduğu illərdəki kimi sönməz maraq, tükənməz enerji və yazıb-yaratmaq eşqi ona hakim kəsilib.
Hüseyn müəllimin məlumat dairəsi əhatəli idi. Ədəbi mənbələrə yaxşı bələd idi. Üzərində işlədiyim mövzulara aid bir neçə dəfə yeni fakt və məlumatları diqqətimə çatdırması məni heyran etmişdi. Ümumiyyətlə, Hüseyn müəllimlə ədəbiyyatşünaslığa aid nədən danışsaydın, o hökmən həmin mövzuya aid çoxlarına bəlli olmayan bir neçə mənbə göstərməli idi.
Mən həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərində respublika və müxtəlif ölkələrin arxiv və kitabxanalarında bir sıra materiallarla tanış olmuş və onların qeydiyyatını aparmışdım. Bunların içərisində Naxçıvan ədəbi mühitinə aid xeyli sənəd və məlumatlar da var idi. Materiallar o qədər çox idi ki, onları tədqiq etmək və üzə çıxarmaq illər tələb edirdi. Yaşını və enerjisini nəzər alaraq söhbətlərimizin birində Hüseyn müəllimə təklif etdim ki, əgər arzu edərsə, bu materialların bir qismini ona verə bilərəm. Naxçıvanlı şair Molla Mahmud Çakər, Əliqulu Qəmküsarın qardaşı, tanınmış jurnalist Rzaqulu Nəcəfov, XX əsrin əvvəllərində Tiflisdə çıxan “Yeni fikir” qəzetində dərc olunmuş Naxçıvanla bağlı materiallar bu qəbildən idi. O razılaşdı və bildirdi ki, məndə də bu məsələlərlə bağlı vaxtilə topladığım xeyli material vardır. Gələcəkdə həmin istiqamətlərdə araşdırmalar aparıb nəticələrini ortaya qoymaq fikrindəyəm (Hüseyn müəllim həmişə deyərdi ki, şəxsi arxivində olan materiallardan bundan sonra 20 il də yazsam görər).
Nə mən imkan tapıb həmin materialları Hüseyn müəllimə verə bildim, nə də o bu işi başa çatdırmağa macal tapdı...
Hüseyn müəllim zəngin bir kitabxanaya da malik idi. Ən lazımlı kitabları oradan tapmaq olardı. Bilirdi ki, mənim də şəxsi kitabxanamda az kitab yoxdur. Dəfələrlə onunla kitab mübadiləsi etmişdik. Kitabxanadan söz açmağım məni həmişə üzəcək bir məqama toxunmağıma körpü salmaq üçündür...
Onun istifadə üçün mənə verdiyi son kitab “Molla Nəsrəddin” jurnalının komplekt şəklində 2010-cu ildə çap olunan VII cildi idi. Dörd-beş ay ondan istifadə etdim. İşimi bitirdikdən sonra qaytarmaq üçün onu və Hüseyn müəllimə hədiyyə edəcəyim professor Nazim Axundovun “Azərbaycan satira jurnalları” adlı monoqrafiyasını (bu monoqrafiya Hüseyn müəllimin kitabxanasında yox idi) iş otağımda diqqətçəkən bir yerə qoydum. Lakin kitabları Hüseyn müəllimə çatdıra bilmədim. Əcəl aman vermədi... Hərdən gözüm həmin kitablara sataşanda üzülür, narahat olur və Hüseyn müəllimə hefsilənirəm... Bu məqamda Hüseyn müəllimin oğlu gənc hüquqşünas Turqay Həşimlinin atasının vəfatından bir neçə gün sonra yazdığı beş bəndlik şeirin ilk bəndini xatırlatmasam olmaz:
Bu gün girdim otağına
Hər tərəf qan ağlayırdı.
Kitabın da qəlbi varmış,
Atama yas saxlayırdı...
Təxminən 30 il bundan əvvəl Hüseyn müəllimdən şair Rəsul Rzanın “Qızıl gül olmayaydı...” adlı kiçik bir kitabçasını almışdım. Kitabı itirdiyimə görə geri qaytara bilmədim. Ancaq Hüseyn müəllimə söz verdim ki, o kitabdan tapıb hökmən geri qaytaracağam. İllər keçdi bu vədimə əməl edə bilmədim. Heç Hüseyn müəllim də məndən o kitabı istəmədi. Bundan sonra da istəməyəcək... Kaş ki:
Qızıl gül olmayaydı,
Saralıb solmayaydı, Bir ayrılıq, bir ölüm,
Heç biri olmayaydı...
Hüseyn müəllimin məndə yadigar qalan 10-dan çox kitabı da vardır. Bunlar onun avtoqrafı ilə mənə hədiyyə edilmişdir. Həmin avtoqraflarda da Hüseyn müəllimin diqqətcilliyi, etikası, təvazökarlığı, yaşca özündən böyüklərə ehtiramı hiss olunur. Mənə hədiyyə etdiyi 2020-ci ildə çap olunan “Əli Səbri Qasımov: ömür yolu və yaradaıcılığı” adlı son kitabına yazdığı aşağıdakı sözlər bunun kiçik bir nümunəsidir ”Görkəmli alim, dəyərli tədqiqatlar müəllifi çox hörmətli Fərman müəllim üçün ən xoş arzularla”.
Avtoqrafdan söz düşmüşkən. Hüseyn müəllim mənim 2013-cü ildə çap olunan “Ömür yolu” adlanan biblioqrafiyama oraya mənə bağışlanmış kitablara yazılan avtoqrafların da daxil edilməsini (biblioqrafiyaya Hüseyn müəllimin də bir avtoqrafı salınıb) bu istiqamətdə bir yenilik hesab edirdi və deyirdi ki, mən də öz biblioqrafiyamı hazırlayanda bu təcrübədən istifadə edəcəyəm. Qismət olmadı...
Hüseyn müəllimdə çoxlarında olmayan bir keyfiyyət də var idi. Təzə aldığı, yaxud ona hədiyyə olunan kitabları yubatmadan oxumaq.
2017-ci ildə çapa hazırladığım “Naxçıvanın elmi, ədəbi və mədəni mühiti: tədqiqlər” adlı 250 səhifəlik kitabımın kompüter variantını ona verdim ki, oxuyub fikrini bildirsin. Kitaba müxtəlif illərdə çap olunan və təzə yazdığım məqalələr daxil edilmişdi. İki gündən sonra Hüseyn müəllim kitabı “Tədqiqatçı səriştəsi və üzə çıxan həqiqətlər” sərlövhəli rəyi ilə birlikdə mənə qaytardı. Rəy xoşuma gəldi. Hüseyn müəllimin “Xeyli qismi ilə əvvəldən tanış olduğum bu kitabdakı materialları böyük maraq və həvəslə oxumaq sözün əsl mənasında mənə zövq verdi” sözləri də mənə xoş təsir bağışladı. Bu rəyi ön söz kimi 2017-ci ildə “Əcəmi” nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilən həmin kitaba daxil etdim. Bu seriyadan olan 2019-cu ildə nəşr edilən ikinci kitabın rəyçisi də Hüseyn Həşimli oldu. Nəzərdə tutmuşdum ki, 2021-ci ildə həmin seriyanın davamı kimi çap etdirəcəyim üçüncü kitabın elmi redaktoru o olsun...
Hüseyn müəllim professor elmi adını almaq məqsədilə Azərbaycan Prezidenti yanında Ali Attestasuya Komissiyasına təqdim etmək üçün “Azərbaycan xalq cümhuriyyəti dövründə satirik poeziya” adlı dərslik hazırlamışdı. Məndən xahiş edəndə ki, həmin kitaba rəyçi olum, dərhal razılıq verdim. Kitabla tanışlıq onun müəllifinin çox səriştəli bir tədqiqatçı olduğundan xəbər verirdi. Bu kitab da 2017-ci ildə Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olundu.
Vəfatından təxminən üç ay əvvəl Naxçıvan Dövlət Televiziyasında dosent Ramiz Qasımovun apardığı “Söz məclisi” adlı verilişdə iştirakımız zamanı Hüseyn müəllimin konkret bir mövzu ətrafında necə dəqiq və əhatəli məlumatları bilməsinin və məharətlə tamaşaçılara çatdirmasının bir daha şahidi oldum. Veriliş professor Əziz Şərifə həsr olunmuşdu.
Hüseyn müəllimin 2019-ci ilin oktyabr ayından AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə təyin olunması onu mənə bir addım da yaxınlaşdırmışdı. Bölmənin ayrı-ayrı institutlarında çalışsaq da, işlə bağlı tez-tez görüşür, telefonla söhbətləşir və müxtəlif tədbirlərdə iştirak edirdik.
Əməkdaşlığımızın getdikcə genişləndiyi, elmi yaradıcılığının və ictimai-siyasi fəaliyyətinin çiçəkləndiyi bir dövrdə onun ölüm xəbəri mənim üçün gözlənilməz və sarsıdıcı oldu...
Dostum və həmkarım professor Hüseyn Həşimlinin vəfatı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının ağır itkisidir. O, yaşını qabaqlayan xeyli elmi nailiyyətlər qazanmışdı. Potensialı imkan verirdi ki, fundamental tədqiqatları ilə daha geniş arenada məşhurlaşsın. Əcəl buna da aman vermədi...
FƏRMAN XƏLİLOV,
filologiya elmləri doktoru,
AMEA Naxçıvan Bölməsi
Baxış sayı: 1 654
Bölməyə aid digər xəbərlər
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski