17:58 / 07-09-2025
Zarubin Ərdoğanın ŞƏT sammitində Peskovla dialoqunun görüntülərini dərc edib
17:56 / 07-09-2025
Zaxarova Kallası rus texnologiyaları haqqında dediyi sözlərə görə savadsız adlandırıb
17:52 / 07-09-2025
Turist səfəri zamanı sevgilisini çayda boğdu
17:49 / 07-09-2025
Bir qadın tüfənglə pilotsuz təyyarəyə cavab atəşi açıb
16:24 / 07-09-2025
Rusiya Müdafiə Nazirliyi Kiyevdə hökumət binasında yanğın xəbərindən sonra açıqlama verib
16:22 / 07-09-2025
Zarubin Kim Çen Inın təhlükəsizlik xidmətinin Putinlə görüşə necə hazırlaşdığını göstərib
16:18 / 07-09-2025
Lavrov "Labubu"nu Putinin Çin iqamətgahında tapmayıb
16:11 / 07-09-2025
DE: Putinin Ukraynadakı Aİ qoşunları ilə bağlı mövqeyi Qərb üçün sərt siqnal oldu
16:09 / 07-09-2025
Zaxarova Rusiya səfirliyinə hücumla bağlı: "İsveç təhlükəsizlik üzərində nəzarəti itirib"
16:07 / 07-09-2025
Lyubimova: “Qırmızı İpək” filmi Çində 5 min kinoteatrda nümayiş olunacaq"
11:43 / 07-09-2025
NYT: Rusiya, Çin və Şimali Koreya NATO-nun hərbi sənayesini təhdid edir
11:40 / 07-09-2025
Məktəblilərin valideynləri veteranın evinin yandırılmasına görə 1,2 milyon rubl ödəyəcəklər
11:33 / 07-09-2025
Peskov: "Putin özü haqqında filmlər və kitablarla maraqlanmır"
11:31 / 07-09-2025
Kiyevdə Ukrayna hökumət binasında 1 min kvadratmetr sahədə yanğını 400 nəfər söndürür
11:18 / 07-09-2025
NHK: Yaponiyanın Baş naziri LDP-nin parçalanmasının qarşısını almaq üçün istefa vermək niyyətindədir
11:15 / 07-09-2025
Elbrusda itkin düşən belaruslu alpinist ölü tapılıb
11:12 / 07-09-2025
Taekvondo üzrə dünya çempionu həbs edilib
11:09 / 07-09-2025
Zelenski, Ukraynanın Ukrayna Silahlı Qüvvələri üçün silahların 60%-ni istehsal etdiyini iddia etdi
11:07 / 07-09-2025
Şor axtarışları Moldova hakimiyyətinin “ovunun” bir hissəsi adlandırıb
10:59 / 07-09-2025
Parisdə keçirilən UFC turnirinin əsas döyüşündə fransız İmavov braziliyalı Borralyonu məğlub edib
10:55 / 07-09-2025
Peskov deyib ki, Putin tarixi filmləri və serialları sevir
20:37 / 06-09-2025
Dünya çempionu Çetinbaqla birlikdə mütəşəkkil cinayətkar qrupun daha 4 üzvü həbs edilib
20:34 / 06-09-2025
Terrorizmi maliyyələşdirməyə görə saxlanılıb
20:30 / 06-09-2025
WSJ: Moskva ABŞ və Aİ arasında Ukrayna ilə bağlı razılaşdırılmış strategiyanın olmamasından faydalanır
20:22 / 06-09-2025
"Welt": Avropa üçün NATO qoşunlarının Ukraynaya yeridilməsi ilə bağlı Rusiyanın fikrini nəzərə almaq vacibdir
20:19 / 06-09-2025
Evsiz it turist qrupuna qoşularaq onlarla birlikdə Elbrusu fəth edib
20:16 / 06-09-2025
Ukrayna Silahlı Qüvvələri elektrikçilər briqadasına iki dəfə hücum edib və onların avtomobilini yandırıblar
20:14 / 06-09-2025
Finlandiya parlamentinin üzvü 16 yaşından eskort olduğunu etiraf etdi
20:10 / 06-09-2025
Polşalı fermerlər bir neçə saat Ukrayna ilə sərhəddə keçid məntəqəsini bağlayıblar
19:25 / 06-09-2025
Manturov: "ABŞ mülki peyklər sahəsində hələ də üstünlüyə malikdir"
19:23 / 06-09-2025
"Reuters" Putin və Si Cinpinin 150-yə qədər yaşamağı müzakirə etdiyi videonu silib
16:26 / 06-09-2025
Baş redaktoru işdən çıxaracağını vəd edib
16:22 / 06-09-2025
Ofisiantlar qaynayan yağı söndürmək istəyərkən kafeni yandırıblar
16:20 / 06-09-2025
Bloqer Lebedev ölkəni tərk edən rusların hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına qarşı çıxış edib
16:17 / 06-09-2025
RMF24: Polşa öz vətəndaşlarını Belarusu mümkün qədər tez tərk etməyə çağırdı
16:13 / 06-09-2025
Sərnişinləri olan tramvay yanıb
16:10 / 06-09-2025
Tramp seks qalmaqalı ilə bağlı şayiələrdən sonra Epşteyni Mar-a-Laqodakı malikanəsindən qovub
16:07 / 06-09-2025
Alpinist Elbrusda itkin düşüb
“ÇİRKLİ ƏLLƏR XƏSTƏLİYİ” – ŞİGELLOZDAN NECƏ QORUNMAQ OLAR?
Tarix: 08-10-2018 16:38 | Bölmə: Reportaj
Müasir zamanda törədicinin adına görə adlanan şigelloz dahi Hippokratın dövründən yaxınlara kimi dizenteriya (bağırsaq pozğunluğu) ilə məşhur olmuşdur. Bu xəstəlik xalq arasında “qanlı ishal” və ya “qırmızı ishal”, ya da “qanlı-irinli ishal”, həmçinin “çirkli əllərin” və ya “yuyulmamış əllər xəstəliyi” adı ilə də tanınır. Hər zamanın öz sevimli, bədii obrazla ifadə etsək, “məcnunu olduğu” xəstəliyi var. Əlbəttə ki, bu bütün fəsillərdə rast gələn, lakin yüksək xəstələnmə səviyyəsi yay-payız olan, bağırsaq infeksiyaları qrupunda aparıcı yer tutan, diareya xəstəliklərinin ən geniş yayılmış, ağır formalarına aid olan, tibbi-sosial əhəmiyyətli şigellozdur. İnfeksiyadan qorunmaq barəsində qaydalara görə şigelloz “xəbərdarlığın aid edildiyi” xəstəlik sayılır. Şigelloz insandan-insana asanlıqla yoluxan diareyalardan biri sayılır, yəni olduqca yoluxucudur, digərləri ilə müqayisədə infeksiyanın baş verməsi üçün törədicinin hətta cüzi miqdarı kifayətdir, uzağa gedən epidemiya inkişaf edə bilər, ona görə də ciddi nəzarət tədbirləri görülməlidir. Şigelloz səyyah diareyalarına səbəb olur, ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edənlərdə rast gəlir. Səhvlərdən çəkinmək üçün bu bəndi yazıram. Səyahətləri sevirsinizmi? Bəzən sizin həyatınızda hər şey rəvan gedir, xoşagəlməz şeylər kənara çəkilir, səyahətlər isə parlaq, qayğısızdır, ən ümdəsi isə təhlükə hissini itirirsən. Bu zaman parlaq təəssüratların və emosiyaların “narkomanı”, həvəskarı olursan: yeni ölkə, yeni qida, ətrafında yeni insanlar.Yaddan çıxarırsan ki, hər bütün yeniliklərə ehtiyatla yanaşmaq vacibdir, asta-asta sınanılmalıdır, əks halda “başınla girdaba atılarsan”. Çünki ehtiyatlı olun – şigelloz! Şigelloz ağır formalarda bütün xəstələnənlərin 70 %-ni təşkil edən uşaqlar üçün onları ölümə qədər aparacaq qədər təhlükəlidir. Məhz 1-7 yaşlar ətraf dünyanın aktiv öyrənilməsi dövrüdür, o cümlədən dadın-tamın da. Belə ki, uşaq nə gəldi ağzına qoyur, necə deyərlər, “uşaqlar balacalıqdan dünyanı ağızları ilə kəşf edirlər”. Mövzuya dair lətifə də var: “Qızcığaz, sən nə yeyirsən? – bilmirəm, onun özü sürünə- sürünə gəld”. Şigellaların yayılmasında müəyyən rolu milçəyin bədənində 10 mln mikrob yerləşir. Yeməyə qonan milçək “bir oturuma” 30 min dizenteriya bakteriyalarını ifraz edə bilər! “Milçək mürəbbəyə qondusa, bax bu artıq şigellozdur!” Bu yerdə “Allah bu dünya üçün 2 lazımsız şey yaratdı: milçəklər və ermənilər” kimi deyim necə özünə kök salmasın?! Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə şiqellozun qlobal ağırlığı ildə 165 mln xəstələnmə hadisəsi ilə qiymətləndirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin payına xəstələnmənin əksər hissəsi, yəni onların 163 mln-nu düşür. Hər il bu ölkələrdə 1 mln-dan artıq insan bu infeksiyadan ölümə qucaq açır. Bununla belə, “Aysberq” fenomeni şigellozda daha da ifadəlidir. Şigelloz hələ də inkişaf etməkdədir və böhranın olduğu ölkələrdə aşağı gigiyenik səviyyə səbəbindən tügyan edir və siz onun ciddi xəstəlik oldugunu və “səyyah diareyasını” törədə bilməsini inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edəndə başa düşəcəksiniz. Buna görə də saglam beynəlxalq səyahətlər haqqında daha çox tanış olun! İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə şigelloz o qədər geniş vüsət alıb ki, alman mənbələri qeyd edir: “Almaniyada şigelloz çox azdır, olsa belə, bu o deməkdir ki, olanlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olublar”. Haşiyədən kənar: Bu yerdə qoy almanlar çox da qürrələnməsinlər! Çünki şigelloza çox oxşar olan, daha çox iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş iri şəhərlərdə rast gələn, bir növ “kəndli“ xəstəliyi deyil, tamamilə “sivilizasiyanın” xəstəliyi sayılan salmonellozun da obyekti yarımac Genuya yeniyetməsindən daha çox, ərköyün Alman byürgeridir – şəhərlisidir! Üstəlik, təhrif edilmış seksual kontaktlar, xüsusən kişi homoseksualistlər arasında, məhz daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da baş verir (həkim olsam da, sonuncunu, yazmaq mənə çox ağır oldu, çünki “utancverici” ötürülmə yolundan söhbət gedir). Maraq doğuran məqam odur ki, hazıra kimi şiqelloza dair peyvənd mövcud deyil. “Welcome Trust Sanger” İnstitutundan Dr. Keti Beyker peyvənd əldə edilməməsinin səbəbini açıqlayır: “Hələ də şigelloza qarşı lisenziyalı peyvənd yoxdur və bunun üçün səylər davam edir. Əvvəla, şigella üçün uyğun heyvan tapılmır. Biz bu xəstəliyi istənilən heyvanlarda yarada bilmirik və bu peyvəndi yoxlamaq üçün isə bizə könüllü insan lazımdır, bu da çox qəliz məsələdir”. Dr. Beyker “1915-ci ildə Fransada şigellozdan ölmüş Ernest Keybl adlı əsgər üzərində alimlərin apardıqları tədqiqat nəticələrinin bu xəstəliklə mübarizəyə yardım edəcəyinə ümid verdiyini və 103 il öncə əsgərdən götürülən qan nümunəsinin İngiltərədə tibbi nümunələr laboratoriyasında saxlanılması mikrobioloqun uzaqgörənliyindən xəbər verir”- deyə bildirir. Bu yerdə qeyd edim ki, mən sənətimin fədaisiyəm, volanter ola bilərəm, təki, yoxsul ölkələrin insanları üçün vaksina hazırlansın! Şigellaları udaraq xəstəliyə yoluxa bilərsiniz. Ola bilsin ki, yoluxmuş nəsə içmisiniz və ya yemisiniz. Xəstələnmək üçün yetər ki, bir zərrə bu bakteriyaları udasan. Bir neçə gün sonra qəflətən qarını aşağı hissəsində güclü qıcolma ağrıları hiss edəcəksiniz. Bu zaman sizdə gündə 10-30 dəfəyədək və ola bilsin daha çox, sayının belə hesablanmasının çətin olacağı qədər, hamam otağına getmək istəyi baş qaldırsın və bu, əsla sizə yüngüllük gətirməyəcək. Bu artıq şigellozdur! Bütövlükdə, insanların heç bir qrupu şiqelloza qarşı immunitetə malik deyil! Məhz buna görə də “xəstəliyin qabağını almaq daha asandır, nəinki onu müalicə etmək” kimi təbabətin qızıl qaydasına daha ciddi əməl edilməlidir! Müəllifdən Şigelloz – şigellalar tərəfindan törədilən, fekal-oral yoluxma mexanizmə malik olan, yoğun bağırsağın, əsasən onun distal hissəsinin zədələnmə üstünlüyü ilə keçən, intoksikasiya və kolitik sindromla səciyyələnən, antroponoz mənşəli kəskin bağırsaq infeksiyasıdır. Şigellaların 4 növü var: 1) Sh. dyzenteriya I (Qriqorev-Şiqa və s.), 2) Sh. fleksneri, 3) Sh. boydi, 4) Sh. sonnei. Qriqorev-Şiqa növü güclü neyrotoksin hasil etməklə xəstəliyin ən agır formalarını, Sh. Sonne isə “yay diareyasını” törədir. Şiqellaların növləri olduqca kontagiozdur, belə ki, minimal dozada (10-200 mikrob) daxilə qəbul edildikdən sonra klinik əlamətlər biruzə verir. Xarici mühitdə yüksək dərəcədə yaşamaları ilə fərqlənir. Xəstə insan yeganə infeksiya mənbəyidir. Yoluxma yolları: alimentar, su, məişət-təmas və seksual kontakt. Xəstəlik insandan insana adətən bilavasitə kontakt yolu ilə (əlləri sıxanda) ötürülür. Yoluxma faktorları: əsasən ərzaq məhsulları, su, əllər, məişət əşyaları və torpaqdır. Belə ki, yoluxmuş suyu və onunla yuyulmuş meyvə-tərəvəzləri, həmçinin kifayət qədər termiki emaldan keçməmiş məhsulları istifadə etməklə xəstələnmək olar. Ən təhlükəli məhsullar balıq, ət və ya süd məhsulları sayılır. Qarpız mövsümü hər il xəstələnmənin yüksəlişi ilə fərqlənir. Şigelloz çox yoluxucu xəstəlikdir, hər yerdə, lakin ən çox sanitar-gigiyenik həyat şəraiti qeyri-qənaətbaxş inkişaf etməkdə olan, isti iqlimli ölkələrdə qeydə alınır və daha çox ölümcüldür ki, bu da xəstəliyin yayılma səbəbləridir. Kiçik uşaqlar və yaşlı şəxslər (ən çox ölüm riskinə məruz qalanlar), kişi homoseksualistləri və İİV-li xəstələr yüksək risk qrupudur. Əksər hallarda 7 yaşa qədər uşaqlar xəstələnir.Yeni dogulmuşlar şigellozla xəstələnmirlər, bu südlə əmizdirmənin qoruyucu təsiri ilə izah olunur. Infeksiyanın giriş qapısı həzm traktıdır. Şigellalar əsasən yoğun bağırsagı zədələyərək şigelloz üçün tipik olan kolit sindromunun inkişafına səbəb olur. Bu da klinik olaraq özünü qarında spastik agrılarla göstərir. Spazm nəticəsində az miqdarda, iltihabi eksudatdan ibarət nəcis xaric olur. Çənbər bagırsaq əzələlərinin spastik qıcolması qarında sancışəkilli ağrı, “S”-ə bənzər” və düz bağırsaq əzələlərinin qıcolma yıgılmaları isə uyğun olaraq yalançı defekasiya və tenezm əmələ gətirir. Gizli dövr orta hesabla 2-3 gündür. Xəstəliyin 3 klinik forması mövcuddur: 1) Kəskin şigelloz: kolit, qastroenterokolit, qastroenterit; 2) Xroniki şiqelloz: residivlərlə gedən, fasiləsiz gediş; 3) Bakteriyaifrazetmə. Gedişinin ağırlığına görə: yüngül, orta ağır, ağır. Şigellozun tipik forması kolitik variant sayılır. Xəstəlik intoksikasiya əlamətləri ilə kəskin başlayır: üşütmə, hərarətin yüksəlməsi, ümumi əzginlik, baş ağrısı, baş gicəllənməsi və iştahanın azalması. 2-3 saat sonra kolit sindromu başlayır: əsasən sol qalça çuxurunda sancışəkilli ağrı, defekasiyaya yalançı çağırış və onun sona yetməməsi hissiyatı, düz bağırsaq nahiyəsində əzabverici ağrı–“tenezm”, nəcis ifrazının az miqdarlı, tez-tez–“saysız-hesabsız defekasiya”, əvvəlcə bolluca, duru, qanlı-selikli nəcis xarakterli olması və sonra isə onun sayı çoxaldıqca nəcisin öz xarakterini itirməsi, onun yalnız selik, qan və irindən ibarət olması¬–“rektal tüpürcək”, bəzən ət suyunu xatırlatması, xəstəyə yüngüllük gətirməməsi, palpasiyada yoğun bağırsaq boyunca spazm və kəskin ağrı. Xəstəlik 3 aydan artıq davam edərsə, bu xroniki şigelloz kimi qiymətləndirilir. Ağırlaşmalara aiddir: infeksion-toksiki şok, dehidratasiya şoku, hemolitik-uremik sindrom, böyrək çatışmazlıgı, düz bağırsağın düşməsi, reaktiv artrit (“at sindromu”), Röyter sindomu və s. Proqnoz bütövlükdə əlverişlidir. Qriqorev-Şiqa şiğellozu yüksək letallığı ilə isə ciddidir. Şigellozu necə müəyyən etmək olar? Diaqnoz xəstəliyin xarakter klnik mənzərə, epid. anamnez və laborator-instrumental müayinələr əsasında qoyulur: bakterioloji, seroloji, dəri-allergik sınaq, rektoromanoskopiya, koprositoqramma. Şigellozun müalicə prinsipi onun kompleksliyidir: müalicə-qoruyucu rejim, pəhriz, etiotrop və patogenetik terapiya, vitamin kompleksi, dəstəkləyici, immuntənzimləyici.Yüngül formalı xəstələrə antibiotiklərin təyini vacib deyil, əsasən dəstəkləyici müalicə kifayət edir. Antibiotiklər, xüsusən ftorxinolonlar, aminoqlükozidlər, sefalosporinlər ağır və yüksək risk qruplu xəstələrə göstərişdir. Antidiareya vasitələrdən uzaq olmaq vacibdir, çünki onlar orqanizmdən bakteriyaların sekresiyasını ləngitməklə xəstənin vəziyyətini agırlaşdırırlar. Spazmolitiklər, yerli müalicə, poliferment vasitələr, büzüşdürücü, bürüyücü, antiseptik vasitələr təyin edilir. Şigellozdan necə qorunmaq olar? Profilaktik tədbirlərə aiddir: müalcə-profilaktik, sanitar-gigiyenik və epidemiya əleyhinə. USM xatırladır: 1. İnfeksiyanın etibarlı və təhlükəsiz olaraq qabağını daha asan almaq olar, nəinki onunla qızğın vaxtda və acı nəticələri ilə mübarizə aparmaq; 2. Sanitar-gigenik vərdişlərinə riayət etməklə şiqellozla yoluxma riskini azaltmaq olar; 3. “Sağlam qida xəstəliklərin yaxşı pofilaktikasıdır”, meyvə və tərəvəzi diqqətlə yuyun; 4. Hər zaman və xüsusən səyahət zamanı yalnız keyfiyyətli su için; 5. Şigellozlu körpələrə, uşaqlara və böyüklərə 24 saat müddətində diareya kəsilməyincə çimmək qadağandır! Beləlikə, “çirkli əllər” xəstəliyindən asanlıqla qurtulmaq olar, əgər elementar şəxsi gigiyena qaydalarıına riayət etsəniz! Sağlam olun!
Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb üzrə fəlsəfə doktoru,
yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis Elza Qüdrət qızı Orucova
Baxış sayı: 1 052
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-10-2018 16:38 | Bölmə: Reportaj
Müasir zamanda törədicinin adına görə adlanan şigelloz dahi Hippokratın dövründən yaxınlara kimi dizenteriya (bağırsaq pozğunluğu) ilə məşhur olmuşdur. Bu xəstəlik xalq arasında “qanlı ishal” və ya “qırmızı ishal”, ya da “qanlı-irinli ishal”, həmçinin “çirkli əllərin” və ya “yuyulmamış əllər xəstəliyi” adı ilə də tanınır. Hər zamanın öz sevimli, bədii obrazla ifadə etsək, “məcnunu olduğu” xəstəliyi var. Əlbəttə ki, bu bütün fəsillərdə rast gələn, lakin yüksək xəstələnmə səviyyəsi yay-payız olan, bağırsaq infeksiyaları qrupunda aparıcı yer tutan, diareya xəstəliklərinin ən geniş yayılmış, ağır formalarına aid olan, tibbi-sosial əhəmiyyətli şigellozdur. İnfeksiyadan qorunmaq barəsində qaydalara görə şigelloz “xəbərdarlığın aid edildiyi” xəstəlik sayılır. Şigelloz insandan-insana asanlıqla yoluxan diareyalardan biri sayılır, yəni olduqca yoluxucudur, digərləri ilə müqayisədə infeksiyanın baş verməsi üçün törədicinin hətta cüzi miqdarı kifayətdir, uzağa gedən epidemiya inkişaf edə bilər, ona görə də ciddi nəzarət tədbirləri görülməlidir. Şigelloz səyyah diareyalarına səbəb olur, ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edənlərdə rast gəlir. Səhvlərdən çəkinmək üçün bu bəndi yazıram. Səyahətləri sevirsinizmi? Bəzən sizin həyatınızda hər şey rəvan gedir, xoşagəlməz şeylər kənara çəkilir, səyahətlər isə parlaq, qayğısızdır, ən ümdəsi isə təhlükə hissini itirirsən. Bu zaman parlaq təəssüratların və emosiyaların “narkomanı”, həvəskarı olursan: yeni ölkə, yeni qida, ətrafında yeni insanlar.Yaddan çıxarırsan ki, hər bütün yeniliklərə ehtiyatla yanaşmaq vacibdir, asta-asta sınanılmalıdır, əks halda “başınla girdaba atılarsan”. Çünki ehtiyatlı olun – şigelloz! Şigelloz ağır formalarda bütün xəstələnənlərin 70 %-ni təşkil edən uşaqlar üçün onları ölümə qədər aparacaq qədər təhlükəlidir. Məhz 1-7 yaşlar ətraf dünyanın aktiv öyrənilməsi dövrüdür, o cümlədən dadın-tamın da. Belə ki, uşaq nə gəldi ağzına qoyur, necə deyərlər, “uşaqlar balacalıqdan dünyanı ağızları ilə kəşf edirlər”. Mövzuya dair lətifə də var: “Qızcığaz, sən nə yeyirsən? – bilmirəm, onun özü sürünə- sürünə gəld”. Şigellaların yayılmasında müəyyən rolu milçəyin bədənində 10 mln mikrob yerləşir. Yeməyə qonan milçək “bir oturuma” 30 min dizenteriya bakteriyalarını ifraz edə bilər! “Milçək mürəbbəyə qondusa, bax bu artıq şigellozdur!” Bu yerdə “Allah bu dünya üçün 2 lazımsız şey yaratdı: milçəklər və ermənilər” kimi deyim necə özünə kök salmasın?! Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə şiqellozun qlobal ağırlığı ildə 165 mln xəstələnmə hadisəsi ilə qiymətləndirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin payına xəstələnmənin əksər hissəsi, yəni onların 163 mln-nu düşür. Hər il bu ölkələrdə 1 mln-dan artıq insan bu infeksiyadan ölümə qucaq açır. Bununla belə, “Aysberq” fenomeni şigellozda daha da ifadəlidir. Şigelloz hələ də inkişaf etməkdədir və böhranın olduğu ölkələrdə aşağı gigiyenik səviyyə səbəbindən tügyan edir və siz onun ciddi xəstəlik oldugunu və “səyyah diareyasını” törədə bilməsini inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edəndə başa düşəcəksiniz. Buna görə də saglam beynəlxalq səyahətlər haqqında daha çox tanış olun! İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə şigelloz o qədər geniş vüsət alıb ki, alman mənbələri qeyd edir: “Almaniyada şigelloz çox azdır, olsa belə, bu o deməkdir ki, olanlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olublar”. Haşiyədən kənar: Bu yerdə qoy almanlar çox da qürrələnməsinlər! Çünki şigelloza çox oxşar olan, daha çox iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş iri şəhərlərdə rast gələn, bir növ “kəndli“ xəstəliyi deyil, tamamilə “sivilizasiyanın” xəstəliyi sayılan salmonellozun da obyekti yarımac Genuya yeniyetməsindən daha çox, ərköyün Alman byürgeridir – şəhərlisidir! Üstəlik, təhrif edilmış seksual kontaktlar, xüsusən kişi homoseksualistlər arasında, məhz daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da baş verir (həkim olsam da, sonuncunu, yazmaq mənə çox ağır oldu, çünki “utancverici” ötürülmə yolundan söhbət gedir). Maraq doğuran məqam odur ki, hazıra kimi şiqelloza dair peyvənd mövcud deyil. “Welcome Trust Sanger” İnstitutundan Dr. Keti Beyker peyvənd əldə edilməməsinin səbəbini açıqlayır: “Hələ də şigelloza qarşı lisenziyalı peyvənd yoxdur və bunun üçün səylər davam edir. Əvvəla, şigella üçün uyğun heyvan tapılmır. Biz bu xəstəliyi istənilən heyvanlarda yarada bilmirik və bu peyvəndi yoxlamaq üçün isə bizə könüllü insan lazımdır, bu da çox qəliz məsələdir”. Dr. Beyker “1915-ci ildə Fransada şigellozdan ölmüş Ernest Keybl adlı əsgər üzərində alimlərin apardıqları tədqiqat nəticələrinin bu xəstəliklə mübarizəyə yardım edəcəyinə ümid verdiyini və 103 il öncə əsgərdən götürülən qan nümunəsinin İngiltərədə tibbi nümunələr laboratoriyasında saxlanılması mikrobioloqun uzaqgörənliyindən xəbər verir”- deyə bildirir. Bu yerdə qeyd edim ki, mən sənətimin fədaisiyəm, volanter ola bilərəm, təki, yoxsul ölkələrin insanları üçün vaksina hazırlansın! Şigellaları udaraq xəstəliyə yoluxa bilərsiniz. Ola bilsin ki, yoluxmuş nəsə içmisiniz və ya yemisiniz. Xəstələnmək üçün yetər ki, bir zərrə bu bakteriyaları udasan. Bir neçə gün sonra qəflətən qarını aşağı hissəsində güclü qıcolma ağrıları hiss edəcəksiniz. Bu zaman sizdə gündə 10-30 dəfəyədək və ola bilsin daha çox, sayının belə hesablanmasının çətin olacağı qədər, hamam otağına getmək istəyi baş qaldırsın və bu, əsla sizə yüngüllük gətirməyəcək. Bu artıq şigellozdur! Bütövlükdə, insanların heç bir qrupu şiqelloza qarşı immunitetə malik deyil! Məhz buna görə də “xəstəliyin qabağını almaq daha asandır, nəinki onu müalicə etmək” kimi təbabətin qızıl qaydasına daha ciddi əməl edilməlidir! Müəllifdən Şigelloz – şigellalar tərəfindan törədilən, fekal-oral yoluxma mexanizmə malik olan, yoğun bağırsağın, əsasən onun distal hissəsinin zədələnmə üstünlüyü ilə keçən, intoksikasiya və kolitik sindromla səciyyələnən, antroponoz mənşəli kəskin bağırsaq infeksiyasıdır. Şigellaların 4 növü var: 1) Sh. dyzenteriya I (Qriqorev-Şiqa və s.), 2) Sh. fleksneri, 3) Sh. boydi, 4) Sh. sonnei. Qriqorev-Şiqa növü güclü neyrotoksin hasil etməklə xəstəliyin ən agır formalarını, Sh. Sonne isə “yay diareyasını” törədir. Şiqellaların növləri olduqca kontagiozdur, belə ki, minimal dozada (10-200 mikrob) daxilə qəbul edildikdən sonra klinik əlamətlər biruzə verir. Xarici mühitdə yüksək dərəcədə yaşamaları ilə fərqlənir. Xəstə insan yeganə infeksiya mənbəyidir. Yoluxma yolları: alimentar, su, məişət-təmas və seksual kontakt. Xəstəlik insandan insana adətən bilavasitə kontakt yolu ilə (əlləri sıxanda) ötürülür. Yoluxma faktorları: əsasən ərzaq məhsulları, su, əllər, məişət əşyaları və torpaqdır. Belə ki, yoluxmuş suyu və onunla yuyulmuş meyvə-tərəvəzləri, həmçinin kifayət qədər termiki emaldan keçməmiş məhsulları istifadə etməklə xəstələnmək olar. Ən təhlükəli məhsullar balıq, ət və ya süd məhsulları sayılır. Qarpız mövsümü hər il xəstələnmənin yüksəlişi ilə fərqlənir. Şigelloz çox yoluxucu xəstəlikdir, hər yerdə, lakin ən çox sanitar-gigiyenik həyat şəraiti qeyri-qənaətbaxş inkişaf etməkdə olan, isti iqlimli ölkələrdə qeydə alınır və daha çox ölümcüldür ki, bu da xəstəliyin yayılma səbəbləridir. Kiçik uşaqlar və yaşlı şəxslər (ən çox ölüm riskinə məruz qalanlar), kişi homoseksualistləri və İİV-li xəstələr yüksək risk qrupudur. Əksər hallarda 7 yaşa qədər uşaqlar xəstələnir.Yeni dogulmuşlar şigellozla xəstələnmirlər, bu südlə əmizdirmənin qoruyucu təsiri ilə izah olunur. Infeksiyanın giriş qapısı həzm traktıdır. Şigellalar əsasən yoğun bağırsagı zədələyərək şigelloz üçün tipik olan kolit sindromunun inkişafına səbəb olur. Bu da klinik olaraq özünü qarında spastik agrılarla göstərir. Spazm nəticəsində az miqdarda, iltihabi eksudatdan ibarət nəcis xaric olur. Çənbər bagırsaq əzələlərinin spastik qıcolması qarında sancışəkilli ağrı, “S”-ə bənzər” və düz bağırsaq əzələlərinin qıcolma yıgılmaları isə uyğun olaraq yalançı defekasiya və tenezm əmələ gətirir. Gizli dövr orta hesabla 2-3 gündür. Xəstəliyin 3 klinik forması mövcuddur: 1) Kəskin şigelloz: kolit, qastroenterokolit, qastroenterit; 2) Xroniki şiqelloz: residivlərlə gedən, fasiləsiz gediş; 3) Bakteriyaifrazetmə. Gedişinin ağırlığına görə: yüngül, orta ağır, ağır. Şigellozun tipik forması kolitik variant sayılır. Xəstəlik intoksikasiya əlamətləri ilə kəskin başlayır: üşütmə, hərarətin yüksəlməsi, ümumi əzginlik, baş ağrısı, baş gicəllənməsi və iştahanın azalması. 2-3 saat sonra kolit sindromu başlayır: əsasən sol qalça çuxurunda sancışəkilli ağrı, defekasiyaya yalançı çağırış və onun sona yetməməsi hissiyatı, düz bağırsaq nahiyəsində əzabverici ağrı–“tenezm”, nəcis ifrazının az miqdarlı, tez-tez–“saysız-hesabsız defekasiya”, əvvəlcə bolluca, duru, qanlı-selikli nəcis xarakterli olması və sonra isə onun sayı çoxaldıqca nəcisin öz xarakterini itirməsi, onun yalnız selik, qan və irindən ibarət olması¬–“rektal tüpürcək”, bəzən ət suyunu xatırlatması, xəstəyə yüngüllük gətirməməsi, palpasiyada yoğun bağırsaq boyunca spazm və kəskin ağrı. Xəstəlik 3 aydan artıq davam edərsə, bu xroniki şigelloz kimi qiymətləndirilir. Ağırlaşmalara aiddir: infeksion-toksiki şok, dehidratasiya şoku, hemolitik-uremik sindrom, böyrək çatışmazlıgı, düz bağırsağın düşməsi, reaktiv artrit (“at sindromu”), Röyter sindomu və s. Proqnoz bütövlükdə əlverişlidir. Qriqorev-Şiqa şiğellozu yüksək letallığı ilə isə ciddidir. Şigellozu necə müəyyən etmək olar? Diaqnoz xəstəliyin xarakter klnik mənzərə, epid. anamnez və laborator-instrumental müayinələr əsasında qoyulur: bakterioloji, seroloji, dəri-allergik sınaq, rektoromanoskopiya, koprositoqramma. Şigellozun müalicə prinsipi onun kompleksliyidir: müalicə-qoruyucu rejim, pəhriz, etiotrop və patogenetik terapiya, vitamin kompleksi, dəstəkləyici, immuntənzimləyici.Yüngül formalı xəstələrə antibiotiklərin təyini vacib deyil, əsasən dəstəkləyici müalicə kifayət edir. Antibiotiklər, xüsusən ftorxinolonlar, aminoqlükozidlər, sefalosporinlər ağır və yüksək risk qruplu xəstələrə göstərişdir. Antidiareya vasitələrdən uzaq olmaq vacibdir, çünki onlar orqanizmdən bakteriyaların sekresiyasını ləngitməklə xəstənin vəziyyətini agırlaşdırırlar. Spazmolitiklər, yerli müalicə, poliferment vasitələr, büzüşdürücü, bürüyücü, antiseptik vasitələr təyin edilir. Şigellozdan necə qorunmaq olar? Profilaktik tədbirlərə aiddir: müalcə-profilaktik, sanitar-gigiyenik və epidemiya əleyhinə. USM xatırladır: 1. İnfeksiyanın etibarlı və təhlükəsiz olaraq qabağını daha asan almaq olar, nəinki onunla qızğın vaxtda və acı nəticələri ilə mübarizə aparmaq; 2. Sanitar-gigenik vərdişlərinə riayət etməklə şiqellozla yoluxma riskini azaltmaq olar; 3. “Sağlam qida xəstəliklərin yaxşı pofilaktikasıdır”, meyvə və tərəvəzi diqqətlə yuyun; 4. Hər zaman və xüsusən səyahət zamanı yalnız keyfiyyətli su için; 5. Şigellozlu körpələrə, uşaqlara və böyüklərə 24 saat müddətində diareya kəsilməyincə çimmək qadağandır! Beləlikə, “çirkli əllər” xəstəliyindən asanlıqla qurtulmaq olar, əgər elementar şəxsi gigiyena qaydalarıına riayət etsəniz! Sağlam olun! Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb üzrə fəlsəfə doktoru,
yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis Elza Qüdrət qızı Orucova
Baxış sayı: 1 052
Bölməyə aid digər xəbərlər
25-07-2025, 17:49
Sumqayıt şəhərində Saleh Nuriyevin mövludundan-VİDEO+FOTOLAR
18-07-2025, 22:28
Sumqayıtın tarixi muzeyində mətbuatın 150 illik yubileyi ilə bağlı tədbir keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
13-07-2025, 20:43
Sumqayıtda Tovuz döyüşləri və Qubadlı şəhidlərinin anım günü keçirilib
14-06-2025, 21:33
Milli qəhrəman Şükür Həmidovun oğlu məzun oldu-FOTOLAR
26-05-2025, 12:38
Sumqayıt şəhərində XTQ-nin giziri, "Qarabağ" ordenli şəhid Şəhriyar Quliyevin 35 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23-05-2025, 00:23
Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi Səyavuş Məmmədovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
10-05-2025, 00:18
Sumqayıt şəhərində kəşfiyyatçı şəhid Nail Məmmədovun 50 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
26-04-2025, 09:17
Sumqayıtda şəhid Elvin Həsənovun mövludu-VİDEO+FOTOLAR
14-04-2025, 11:01
Sumqayıt şəhərində 1-ci Qarabağ şəhidi Əli Quliyevin 50 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
2-04-2025, 11:12
44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidi Novruz Məmmədovun mövluduna həsr olunmuş “Bu dünyadan bir qəhrəman Novruz keçdi” adlı tədbir
29-03-2025, 11:33
Şəhid ailələri və qazilər iftar süfrəsində-VİDEO+FOTOLAR
13-03-2025, 21:27
Sumqayıtda şəhid Rüfət Mustafayevin mövludu qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
11-03-2025, 23:45
Sumqayıtda şəhid Abdulla Əhmədovun mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
16-02-2025, 16:40
Şəhid anası: "Bugünkü tədbiri keçirən millət vəkilimizə minnətdaram, bizim kimi anaların yanar ürəyinə su səpdi"
3-02-2025, 21:04
Sumqayıtda şəhid Qubad Əliyevin mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-11-2024, 20:43
Sumqayıtda 1-ci Qarabağ Müharibəsi şəhidlərinin baralyefinin açılışı olub-VİDEO+FOTOLAR
29-11-2024, 22:37
Sumqayıt şəhərində şəhid Aydın Əliyevin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
26-11-2024, 20:29
Xudatda şəhid Fəxrəddin Fərəcovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
15-11-2024, 21:39
Sumqayıtda şəhid Rəhman Məmmədovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
11-11-2024, 23:45
Sumqayıtda şəhidlərin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
6-11-2024, 23:12
Sumqayıt şəhərində "Qarabağ" ordenli şəhid Vüsal Allahyarovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 23:33
Sumqayıt şəhərində şəhid kəşfiyyatçı mayor Taleh Kərimovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
24-10-2024, 14:45
Sumqayıt şəhərində "Qarabağ" ordenli şəhid Şəhriyar Quliyevin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
20-10-2024, 15:02
Sumqayıt şəhərində şəhid Eldar Abdullayevin anım gününə həsr olunmuş tədbir-VİDEO+FOTOLAR
19-10-2024, 23:56
Sumqayıtda Saleh Nuriyevin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
17-10-2024, 21:33
Şəhidlərin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
3-10-2024, 12:30
Sumqayıtda şəhid Abdulla Əhmədovun ildönümü keçirilib
22-09-2024, 03:01
Şəhid leytenant Cavid Mirzəyevin ildönümü keçirilib
20-09-2024, 18:59
Sumqayıtda şəhid polis Asim Camalzadənin ildönümü keçirilib
19-09-2024, 20:37
Şəhid polis Ramil Şirinovun ildönümü keçirilib
13-09-2024, 00:43
Sumqayıtda şəhid Səbuhi Əhmədovun ildönümü keçirilib
15-07-2024, 09:05
Şəhidə həsr olunmuş “Unutmadıq... tarix yazdınız!” adlı tədbir keçirilib-Video+FOTOLAR