23:49 / 25-11-2024
Uşaqlar mənzili yandırıblar
23:38 / 25-11-2024
NYP: Cənubi Koreyada çağırışçı orduya getməmək üçün 102 kq çəki qazandı
23:31 / 25-11-2024
Cozef Priqojin İsveçrədə daçasının olduğunu təsdiqləyib
23:27 / 25-11-2024
Polşada 12 milyon rubl dəyərində nadir sikkələr tapılıb
23:20 / 25-11-2024
Olaf Şolts Almaniya kansleri seçkilərində SPD-nin namizədi olacaq
22:51 / 25-11-2024
Azərbaycanlı sərnişinin igidliyi
19:58 / 25-11-2024
İran SWIFT-in analoqunu - ACUMER ödəniş sistemini yaradıb və istifadə edir
19:54 / 25-11-2024
Lavrov: "10 ildir ABŞ-a xəbərdarlıq edirik ki, Ukraynadan istifadə etməsin"
19:45 / 25-11-2024
Tunelə girən metro sərnişini saxlanılıb
19:40 / 25-11-2024
Moskvanın cənubunda baş verən yanğının sahəsi 3 min kvadratmetrə çatıb
19:37 / 25-11-2024
Paylaşılan avtomobillərdən ehtiyat hissələri oğurlayan miqrantlar tutulub
19:12 / 25-11-2024
Sülh quruculuğu təşəbbüslərinə dair Beynəlxalq Gənclər Forumu keçirildi
19:08 / 25-11-2024
COP29-da əldə olunan razılaşmalar maliyyə əlçatanlığını təmin edəcək-Könül Nurullayeva
02:45 / 25-11-2024
Çiolaku və Georgesku Rumıniyada keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turuna yüksəliblər
02:40 / 25-11-2024
Fiko: "Ukraynada münaqişənin uzanması onun zəifləməsinə gətirib çıxarır"
01:33 / 25-11-2024
Aktyor Vladimir Samoylov 80 yaşında vəfat edib
01:24 / 25-11-2024
Paytaxtın ticarət mərkəzindəki yeməkxanada kütləvi dava olub
01:20 / 25-11-2024
"Azimut": Sukhoi Superjet 100 küləyin kəsilməsi səbəbindən Antalyaya kobud eniş etdi
01:16 / 25-11-2024
"Economist": Ukrayna kəşfiyyatı Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Zaporojyeyə hücumunu gözləyir
01:10 / 25-11-2024
Müstəntiqlər Antalyada "Azimut" təyyarəsinin yanması ilə bağlı araşdırmalara başlayıb
01:07 / 25-11-2024
Zelenski: "Ukrayna və Qərb mütəxəssisləri "Oreşnik"in qalıqlarını öyrənirlər
00:49 / 25-11-2024
Amerikanın "Möcüzələr sahəsi"nin ilk aparıcısı dünyasını dəyişib
00:42 / 25-11-2024
Uolts: "Tramp xarici siyasətdə ABŞ-ın enerji resurslarından istifadə edəcək"
00:34 / 25-11-2024
Avtobusda qəbuledicinin partlaması nəticəsində sərnişin xəsarət alıb
00:29 / 25-11-2024
Tbilisi polisi müxalifətin karvanını şəhər mərkəzinə buraxmayıb
00:25 / 25-11-2024
Melnik: "Trampın andiçmə mərasimindən əvvəlki dövr Ukrayna tarixində ən çətin dövr olacaq"
22:30 / 24-11-2024
Soçi sakinləri şəhər yaxınlığında zəlzələnin baş verdiyini bildiriblər
22:26 / 24-11-2024
Bu da xatirə - Fotosu
22:17 / 24-11-2024
İlham Əliyevdən COP29-un yekunları ilə bağlı - Paylaşım
22:13 / 24-11-2024
Leyla Əliyeva Altıağacda - Fotolar
22:06 / 24-11-2024
“Sumqayıt”dan əzmkar qələbə
21:52 / 24-11-2024
Ərdoğan Putinə deyib ki, Türkiyə Rusiya ilə ticarəti artırmağı hədəfləyir
21:46 / 24-11-2024
Litva silah və elektrik generatorlarını Kiyevə köçürüb
21:28 / 24-11-2024
İranın ali dini liderinin müşaviri: "Kiyevə yardım azalacaq və Rusiya qalib gələcək"
21:24 / 24-11-2024
Bir qadın Analar Günündə metro stansiyasında uşaq dünyaya gətirib
21:19 / 24-11-2024
Bir gündə 84 nəfər İsrailin Livana endirdiyi zərbələrin qurbanı olub
21:14 / 24-11-2024
"Hizbullah" İsrailin Hayfadakı hərbi dəniz bazasına zərbələr endirib
14:32 / 24-11-2024
Bakı aeroportu COP29-da - Video
“ÇİRKLİ ƏLLƏR XƏSTƏLİYİ” – ŞİGELLOZDAN NECƏ QORUNMAQ OLAR?
Tarix: 08-10-2018 16:38 | Bölmə: Reportaj
Müasir zamanda törədicinin adına görə adlanan şigelloz dahi Hippokratın dövründən yaxınlara kimi dizenteriya (bağırsaq pozğunluğu) ilə məşhur olmuşdur. Bu xəstəlik xalq arasında “qanlı ishal” və ya “qırmızı ishal”, ya da “qanlı-irinli ishal”, həmçinin “çirkli əllərin” və ya “yuyulmamış əllər xəstəliyi” adı ilə də tanınır. Hər zamanın öz sevimli, bədii obrazla ifadə etsək, “məcnunu olduğu” xəstəliyi var. Əlbəttə ki, bu bütün fəsillərdə rast gələn, lakin yüksək xəstələnmə səviyyəsi yay-payız olan, bağırsaq infeksiyaları qrupunda aparıcı yer tutan, diareya xəstəliklərinin ən geniş yayılmış, ağır formalarına aid olan, tibbi-sosial əhəmiyyətli şigellozdur. İnfeksiyadan qorunmaq barəsində qaydalara görə şigelloz “xəbərdarlığın aid edildiyi” xəstəlik sayılır. Şigelloz insandan-insana asanlıqla yoluxan diareyalardan biri sayılır, yəni olduqca yoluxucudur, digərləri ilə müqayisədə infeksiyanın baş verməsi üçün törədicinin hətta cüzi miqdarı kifayətdir, uzağa gedən epidemiya inkişaf edə bilər, ona görə də ciddi nəzarət tədbirləri görülməlidir. Şigelloz səyyah diareyalarına səbəb olur, ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edənlərdə rast gəlir. Səhvlərdən çəkinmək üçün bu bəndi yazıram. Səyahətləri sevirsinizmi? Bəzən sizin həyatınızda hər şey rəvan gedir, xoşagəlməz şeylər kənara çəkilir, səyahətlər isə parlaq, qayğısızdır, ən ümdəsi isə təhlükə hissini itirirsən. Bu zaman parlaq təəssüratların və emosiyaların “narkomanı”, həvəskarı olursan: yeni ölkə, yeni qida, ətrafında yeni insanlar.Yaddan çıxarırsan ki, hər bütün yeniliklərə ehtiyatla yanaşmaq vacibdir, asta-asta sınanılmalıdır, əks halda “başınla girdaba atılarsan”. Çünki ehtiyatlı olun – şigelloz! Şigelloz ağır formalarda bütün xəstələnənlərin 70 %-ni təşkil edən uşaqlar üçün onları ölümə qədər aparacaq qədər təhlükəlidir. Məhz 1-7 yaşlar ətraf dünyanın aktiv öyrənilməsi dövrüdür, o cümlədən dadın-tamın da. Belə ki, uşaq nə gəldi ağzına qoyur, necə deyərlər, “uşaqlar balacalıqdan dünyanı ağızları ilə kəşf edirlər”. Mövzuya dair lətifə də var: “Qızcığaz, sən nə yeyirsən? – bilmirəm, onun özü sürünə- sürünə gəld”. Şigellaların yayılmasında müəyyən rolu milçəyin bədənində 10 mln mikrob yerləşir. Yeməyə qonan milçək “bir oturuma” 30 min dizenteriya bakteriyalarını ifraz edə bilər! “Milçək mürəbbəyə qondusa, bax bu artıq şigellozdur!” Bu yerdə “Allah bu dünya üçün 2 lazımsız şey yaratdı: milçəklər və ermənilər” kimi deyim necə özünə kök salmasın?! Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə şiqellozun qlobal ağırlığı ildə 165 mln xəstələnmə hadisəsi ilə qiymətləndirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin payına xəstələnmənin əksər hissəsi, yəni onların 163 mln-nu düşür. Hər il bu ölkələrdə 1 mln-dan artıq insan bu infeksiyadan ölümə qucaq açır. Bununla belə, “Aysberq” fenomeni şigellozda daha da ifadəlidir. Şigelloz hələ də inkişaf etməkdədir və böhranın olduğu ölkələrdə aşağı gigiyenik səviyyə səbəbindən tügyan edir və siz onun ciddi xəstəlik oldugunu və “səyyah diareyasını” törədə bilməsini inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edəndə başa düşəcəksiniz. Buna görə də saglam beynəlxalq səyahətlər haqqında daha çox tanış olun! İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə şigelloz o qədər geniş vüsət alıb ki, alman mənbələri qeyd edir: “Almaniyada şigelloz çox azdır, olsa belə, bu o deməkdir ki, olanlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olublar”. Haşiyədən kənar: Bu yerdə qoy almanlar çox da qürrələnməsinlər! Çünki şigelloza çox oxşar olan, daha çox iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş iri şəhərlərdə rast gələn, bir növ “kəndli“ xəstəliyi deyil, tamamilə “sivilizasiyanın” xəstəliyi sayılan salmonellozun da obyekti yarımac Genuya yeniyetməsindən daha çox, ərköyün Alman byürgeridir – şəhərlisidir! Üstəlik, təhrif edilmış seksual kontaktlar, xüsusən kişi homoseksualistlər arasında, məhz daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da baş verir (həkim olsam da, sonuncunu, yazmaq mənə çox ağır oldu, çünki “utancverici” ötürülmə yolundan söhbət gedir). Maraq doğuran məqam odur ki, hazıra kimi şiqelloza dair peyvənd mövcud deyil. “Welcome Trust Sanger” İnstitutundan Dr. Keti Beyker peyvənd əldə edilməməsinin səbəbini açıqlayır: “Hələ də şigelloza qarşı lisenziyalı peyvənd yoxdur və bunun üçün səylər davam edir. Əvvəla, şigella üçün uyğun heyvan tapılmır. Biz bu xəstəliyi istənilən heyvanlarda yarada bilmirik və bu peyvəndi yoxlamaq üçün isə bizə könüllü insan lazımdır, bu da çox qəliz məsələdir”. Dr. Beyker “1915-ci ildə Fransada şigellozdan ölmüş Ernest Keybl adlı əsgər üzərində alimlərin apardıqları tədqiqat nəticələrinin bu xəstəliklə mübarizəyə yardım edəcəyinə ümid verdiyini və 103 il öncə əsgərdən götürülən qan nümunəsinin İngiltərədə tibbi nümunələr laboratoriyasında saxlanılması mikrobioloqun uzaqgörənliyindən xəbər verir”- deyə bildirir. Bu yerdə qeyd edim ki, mən sənətimin fədaisiyəm, volanter ola bilərəm, təki, yoxsul ölkələrin insanları üçün vaksina hazırlansın! Şigellaları udaraq xəstəliyə yoluxa bilərsiniz. Ola bilsin ki, yoluxmuş nəsə içmisiniz və ya yemisiniz. Xəstələnmək üçün yetər ki, bir zərrə bu bakteriyaları udasan. Bir neçə gün sonra qəflətən qarını aşağı hissəsində güclü qıcolma ağrıları hiss edəcəksiniz. Bu zaman sizdə gündə 10-30 dəfəyədək və ola bilsin daha çox, sayının belə hesablanmasının çətin olacağı qədər, hamam otağına getmək istəyi baş qaldırsın və bu, əsla sizə yüngüllük gətirməyəcək. Bu artıq şigellozdur! Bütövlükdə, insanların heç bir qrupu şiqelloza qarşı immunitetə malik deyil! Məhz buna görə də “xəstəliyin qabağını almaq daha asandır, nəinki onu müalicə etmək” kimi təbabətin qızıl qaydasına daha ciddi əməl edilməlidir! Müəllifdən Şigelloz – şigellalar tərəfindan törədilən, fekal-oral yoluxma mexanizmə malik olan, yoğun bağırsağın, əsasən onun distal hissəsinin zədələnmə üstünlüyü ilə keçən, intoksikasiya və kolitik sindromla səciyyələnən, antroponoz mənşəli kəskin bağırsaq infeksiyasıdır. Şigellaların 4 növü var: 1) Sh. dyzenteriya I (Qriqorev-Şiqa və s.), 2) Sh. fleksneri, 3) Sh. boydi, 4) Sh. sonnei. Qriqorev-Şiqa növü güclü neyrotoksin hasil etməklə xəstəliyin ən agır formalarını, Sh. Sonne isə “yay diareyasını” törədir. Şiqellaların növləri olduqca kontagiozdur, belə ki, minimal dozada (10-200 mikrob) daxilə qəbul edildikdən sonra klinik əlamətlər biruzə verir. Xarici mühitdə yüksək dərəcədə yaşamaları ilə fərqlənir. Xəstə insan yeganə infeksiya mənbəyidir. Yoluxma yolları: alimentar, su, məişət-təmas və seksual kontakt. Xəstəlik insandan insana adətən bilavasitə kontakt yolu ilə (əlləri sıxanda) ötürülür. Yoluxma faktorları: əsasən ərzaq məhsulları, su, əllər, məişət əşyaları və torpaqdır. Belə ki, yoluxmuş suyu və onunla yuyulmuş meyvə-tərəvəzləri, həmçinin kifayət qədər termiki emaldan keçməmiş məhsulları istifadə etməklə xəstələnmək olar. Ən təhlükəli məhsullar balıq, ət və ya süd məhsulları sayılır. Qarpız mövsümü hər il xəstələnmənin yüksəlişi ilə fərqlənir. Şigelloz çox yoluxucu xəstəlikdir, hər yerdə, lakin ən çox sanitar-gigiyenik həyat şəraiti qeyri-qənaətbaxş inkişaf etməkdə olan, isti iqlimli ölkələrdə qeydə alınır və daha çox ölümcüldür ki, bu da xəstəliyin yayılma səbəbləridir. Kiçik uşaqlar və yaşlı şəxslər (ən çox ölüm riskinə məruz qalanlar), kişi homoseksualistləri və İİV-li xəstələr yüksək risk qrupudur. Əksər hallarda 7 yaşa qədər uşaqlar xəstələnir.Yeni dogulmuşlar şigellozla xəstələnmirlər, bu südlə əmizdirmənin qoruyucu təsiri ilə izah olunur. Infeksiyanın giriş qapısı həzm traktıdır. Şigellalar əsasən yoğun bağırsagı zədələyərək şigelloz üçün tipik olan kolit sindromunun inkişafına səbəb olur. Bu da klinik olaraq özünü qarında spastik agrılarla göstərir. Spazm nəticəsində az miqdarda, iltihabi eksudatdan ibarət nəcis xaric olur. Çənbər bagırsaq əzələlərinin spastik qıcolması qarında sancışəkilli ağrı, “S”-ə bənzər” və düz bağırsaq əzələlərinin qıcolma yıgılmaları isə uyğun olaraq yalançı defekasiya və tenezm əmələ gətirir. Gizli dövr orta hesabla 2-3 gündür. Xəstəliyin 3 klinik forması mövcuddur: 1) Kəskin şigelloz: kolit, qastroenterokolit, qastroenterit; 2) Xroniki şiqelloz: residivlərlə gedən, fasiləsiz gediş; 3) Bakteriyaifrazetmə. Gedişinin ağırlığına görə: yüngül, orta ağır, ağır. Şigellozun tipik forması kolitik variant sayılır. Xəstəlik intoksikasiya əlamətləri ilə kəskin başlayır: üşütmə, hərarətin yüksəlməsi, ümumi əzginlik, baş ağrısı, baş gicəllənməsi və iştahanın azalması. 2-3 saat sonra kolit sindromu başlayır: əsasən sol qalça çuxurunda sancışəkilli ağrı, defekasiyaya yalançı çağırış və onun sona yetməməsi hissiyatı, düz bağırsaq nahiyəsində əzabverici ağrı–“tenezm”, nəcis ifrazının az miqdarlı, tez-tez–“saysız-hesabsız defekasiya”, əvvəlcə bolluca, duru, qanlı-selikli nəcis xarakterli olması və sonra isə onun sayı çoxaldıqca nəcisin öz xarakterini itirməsi, onun yalnız selik, qan və irindən ibarət olması¬–“rektal tüpürcək”, bəzən ət suyunu xatırlatması, xəstəyə yüngüllük gətirməməsi, palpasiyada yoğun bağırsaq boyunca spazm və kəskin ağrı. Xəstəlik 3 aydan artıq davam edərsə, bu xroniki şigelloz kimi qiymətləndirilir. Ağırlaşmalara aiddir: infeksion-toksiki şok, dehidratasiya şoku, hemolitik-uremik sindrom, böyrək çatışmazlıgı, düz bağırsağın düşməsi, reaktiv artrit (“at sindromu”), Röyter sindomu və s. Proqnoz bütövlükdə əlverişlidir. Qriqorev-Şiqa şiğellozu yüksək letallığı ilə isə ciddidir. Şigellozu necə müəyyən etmək olar? Diaqnoz xəstəliyin xarakter klnik mənzərə, epid. anamnez və laborator-instrumental müayinələr əsasında qoyulur: bakterioloji, seroloji, dəri-allergik sınaq, rektoromanoskopiya, koprositoqramma. Şigellozun müalicə prinsipi onun kompleksliyidir: müalicə-qoruyucu rejim, pəhriz, etiotrop və patogenetik terapiya, vitamin kompleksi, dəstəkləyici, immuntənzimləyici.Yüngül formalı xəstələrə antibiotiklərin təyini vacib deyil, əsasən dəstəkləyici müalicə kifayət edir. Antibiotiklər, xüsusən ftorxinolonlar, aminoqlükozidlər, sefalosporinlər ağır və yüksək risk qruplu xəstələrə göstərişdir. Antidiareya vasitələrdən uzaq olmaq vacibdir, çünki onlar orqanizmdən bakteriyaların sekresiyasını ləngitməklə xəstənin vəziyyətini agırlaşdırırlar. Spazmolitiklər, yerli müalicə, poliferment vasitələr, büzüşdürücü, bürüyücü, antiseptik vasitələr təyin edilir. Şigellozdan necə qorunmaq olar? Profilaktik tədbirlərə aiddir: müalcə-profilaktik, sanitar-gigiyenik və epidemiya əleyhinə. USM xatırladır: 1. İnfeksiyanın etibarlı və təhlükəsiz olaraq qabağını daha asan almaq olar, nəinki onunla qızğın vaxtda və acı nəticələri ilə mübarizə aparmaq; 2. Sanitar-gigenik vərdişlərinə riayət etməklə şiqellozla yoluxma riskini azaltmaq olar; 3. “Sağlam qida xəstəliklərin yaxşı pofilaktikasıdır”, meyvə və tərəvəzi diqqətlə yuyun; 4. Hər zaman və xüsusən səyahət zamanı yalnız keyfiyyətli su için; 5. Şigellozlu körpələrə, uşaqlara və böyüklərə 24 saat müddətində diareya kəsilməyincə çimmək qadağandır! Beləlikə, “çirkli əllər” xəstəliyindən asanlıqla qurtulmaq olar, əgər elementar şəxsi gigiyena qaydalarıına riayət etsəniz! Sağlam olun!
Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb üzrə fəlsəfə doktoru,
yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis Elza Qüdrət qızı Orucova
Baxış sayı: 939
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-10-2018 16:38 | Bölmə: Reportaj
Müasir zamanda törədicinin adına görə adlanan şigelloz dahi Hippokratın dövründən yaxınlara kimi dizenteriya (bağırsaq pozğunluğu) ilə məşhur olmuşdur. Bu xəstəlik xalq arasında “qanlı ishal” və ya “qırmızı ishal”, ya da “qanlı-irinli ishal”, həmçinin “çirkli əllərin” və ya “yuyulmamış əllər xəstəliyi” adı ilə də tanınır. Hər zamanın öz sevimli, bədii obrazla ifadə etsək, “məcnunu olduğu” xəstəliyi var. Əlbəttə ki, bu bütün fəsillərdə rast gələn, lakin yüksək xəstələnmə səviyyəsi yay-payız olan, bağırsaq infeksiyaları qrupunda aparıcı yer tutan, diareya xəstəliklərinin ən geniş yayılmış, ağır formalarına aid olan, tibbi-sosial əhəmiyyətli şigellozdur. İnfeksiyadan qorunmaq barəsində qaydalara görə şigelloz “xəbərdarlığın aid edildiyi” xəstəlik sayılır. Şigelloz insandan-insana asanlıqla yoluxan diareyalardan biri sayılır, yəni olduqca yoluxucudur, digərləri ilə müqayisədə infeksiyanın baş verməsi üçün törədicinin hətta cüzi miqdarı kifayətdir, uzağa gedən epidemiya inkişaf edə bilər, ona görə də ciddi nəzarət tədbirləri görülməlidir. Şigelloz səyyah diareyalarına səbəb olur, ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edənlərdə rast gəlir. Səhvlərdən çəkinmək üçün bu bəndi yazıram. Səyahətləri sevirsinizmi? Bəzən sizin həyatınızda hər şey rəvan gedir, xoşagəlməz şeylər kənara çəkilir, səyahətlər isə parlaq, qayğısızdır, ən ümdəsi isə təhlükə hissini itirirsən. Bu zaman parlaq təəssüratların və emosiyaların “narkomanı”, həvəskarı olursan: yeni ölkə, yeni qida, ətrafında yeni insanlar.Yaddan çıxarırsan ki, hər bütün yeniliklərə ehtiyatla yanaşmaq vacibdir, asta-asta sınanılmalıdır, əks halda “başınla girdaba atılarsan”. Çünki ehtiyatlı olun – şigelloz! Şigelloz ağır formalarda bütün xəstələnənlərin 70 %-ni təşkil edən uşaqlar üçün onları ölümə qədər aparacaq qədər təhlükəlidir. Məhz 1-7 yaşlar ətraf dünyanın aktiv öyrənilməsi dövrüdür, o cümlədən dadın-tamın da. Belə ki, uşaq nə gəldi ağzına qoyur, necə deyərlər, “uşaqlar balacalıqdan dünyanı ağızları ilə kəşf edirlər”. Mövzuya dair lətifə də var: “Qızcığaz, sən nə yeyirsən? – bilmirəm, onun özü sürünə- sürünə gəld”. Şigellaların yayılmasında müəyyən rolu milçəyin bədənində 10 mln mikrob yerləşir. Yeməyə qonan milçək “bir oturuma” 30 min dizenteriya bakteriyalarını ifraz edə bilər! “Milçək mürəbbəyə qondusa, bax bu artıq şigellozdur!” Bu yerdə “Allah bu dünya üçün 2 lazımsız şey yaratdı: milçəklər və ermənilər” kimi deyim necə özünə kök salmasın?! Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə şiqellozun qlobal ağırlığı ildə 165 mln xəstələnmə hadisəsi ilə qiymətləndirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin payına xəstələnmənin əksər hissəsi, yəni onların 163 mln-nu düşür. Hər il bu ölkələrdə 1 mln-dan artıq insan bu infeksiyadan ölümə qucaq açır. Bununla belə, “Aysberq” fenomeni şigellozda daha da ifadəlidir. Şigelloz hələ də inkişaf etməkdədir və böhranın olduğu ölkələrdə aşağı gigiyenik səviyyə səbəbindən tügyan edir və siz onun ciddi xəstəlik oldugunu və “səyyah diareyasını” törədə bilməsini inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edəndə başa düşəcəksiniz. Buna görə də saglam beynəlxalq səyahətlər haqqında daha çox tanış olun! İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə şigelloz o qədər geniş vüsət alıb ki, alman mənbələri qeyd edir: “Almaniyada şigelloz çox azdır, olsa belə, bu o deməkdir ki, olanlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olublar”. Haşiyədən kənar: Bu yerdə qoy almanlar çox da qürrələnməsinlər! Çünki şigelloza çox oxşar olan, daha çox iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş iri şəhərlərdə rast gələn, bir növ “kəndli“ xəstəliyi deyil, tamamilə “sivilizasiyanın” xəstəliyi sayılan salmonellozun da obyekti yarımac Genuya yeniyetməsindən daha çox, ərköyün Alman byürgeridir – şəhərlisidir! Üstəlik, təhrif edilmış seksual kontaktlar, xüsusən kişi homoseksualistlər arasında, məhz daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da baş verir (həkim olsam da, sonuncunu, yazmaq mənə çox ağır oldu, çünki “utancverici” ötürülmə yolundan söhbət gedir). Maraq doğuran məqam odur ki, hazıra kimi şiqelloza dair peyvənd mövcud deyil. “Welcome Trust Sanger” İnstitutundan Dr. Keti Beyker peyvənd əldə edilməməsinin səbəbini açıqlayır: “Hələ də şigelloza qarşı lisenziyalı peyvənd yoxdur və bunun üçün səylər davam edir. Əvvəla, şigella üçün uyğun heyvan tapılmır. Biz bu xəstəliyi istənilən heyvanlarda yarada bilmirik və bu peyvəndi yoxlamaq üçün isə bizə könüllü insan lazımdır, bu da çox qəliz məsələdir”. Dr. Beyker “1915-ci ildə Fransada şigellozdan ölmüş Ernest Keybl adlı əsgər üzərində alimlərin apardıqları tədqiqat nəticələrinin bu xəstəliklə mübarizəyə yardım edəcəyinə ümid verdiyini və 103 il öncə əsgərdən götürülən qan nümunəsinin İngiltərədə tibbi nümunələr laboratoriyasında saxlanılması mikrobioloqun uzaqgörənliyindən xəbər verir”- deyə bildirir. Bu yerdə qeyd edim ki, mən sənətimin fədaisiyəm, volanter ola bilərəm, təki, yoxsul ölkələrin insanları üçün vaksina hazırlansın! Şigellaları udaraq xəstəliyə yoluxa bilərsiniz. Ola bilsin ki, yoluxmuş nəsə içmisiniz və ya yemisiniz. Xəstələnmək üçün yetər ki, bir zərrə bu bakteriyaları udasan. Bir neçə gün sonra qəflətən qarını aşağı hissəsində güclü qıcolma ağrıları hiss edəcəksiniz. Bu zaman sizdə gündə 10-30 dəfəyədək və ola bilsin daha çox, sayının belə hesablanmasının çətin olacağı qədər, hamam otağına getmək istəyi baş qaldırsın və bu, əsla sizə yüngüllük gətirməyəcək. Bu artıq şigellozdur! Bütövlükdə, insanların heç bir qrupu şiqelloza qarşı immunitetə malik deyil! Məhz buna görə də “xəstəliyin qabağını almaq daha asandır, nəinki onu müalicə etmək” kimi təbabətin qızıl qaydasına daha ciddi əməl edilməlidir! Müəllifdən Şigelloz – şigellalar tərəfindan törədilən, fekal-oral yoluxma mexanizmə malik olan, yoğun bağırsağın, əsasən onun distal hissəsinin zədələnmə üstünlüyü ilə keçən, intoksikasiya və kolitik sindromla səciyyələnən, antroponoz mənşəli kəskin bağırsaq infeksiyasıdır. Şigellaların 4 növü var: 1) Sh. dyzenteriya I (Qriqorev-Şiqa və s.), 2) Sh. fleksneri, 3) Sh. boydi, 4) Sh. sonnei. Qriqorev-Şiqa növü güclü neyrotoksin hasil etməklə xəstəliyin ən agır formalarını, Sh. Sonne isə “yay diareyasını” törədir. Şiqellaların növləri olduqca kontagiozdur, belə ki, minimal dozada (10-200 mikrob) daxilə qəbul edildikdən sonra klinik əlamətlər biruzə verir. Xarici mühitdə yüksək dərəcədə yaşamaları ilə fərqlənir. Xəstə insan yeganə infeksiya mənbəyidir. Yoluxma yolları: alimentar, su, məişət-təmas və seksual kontakt. Xəstəlik insandan insana adətən bilavasitə kontakt yolu ilə (əlləri sıxanda) ötürülür. Yoluxma faktorları: əsasən ərzaq məhsulları, su, əllər, məişət əşyaları və torpaqdır. Belə ki, yoluxmuş suyu və onunla yuyulmuş meyvə-tərəvəzləri, həmçinin kifayət qədər termiki emaldan keçməmiş məhsulları istifadə etməklə xəstələnmək olar. Ən təhlükəli məhsullar balıq, ət və ya süd məhsulları sayılır. Qarpız mövsümü hər il xəstələnmənin yüksəlişi ilə fərqlənir. Şigelloz çox yoluxucu xəstəlikdir, hər yerdə, lakin ən çox sanitar-gigiyenik həyat şəraiti qeyri-qənaətbaxş inkişaf etməkdə olan, isti iqlimli ölkələrdə qeydə alınır və daha çox ölümcüldür ki, bu da xəstəliyin yayılma səbəbləridir. Kiçik uşaqlar və yaşlı şəxslər (ən çox ölüm riskinə məruz qalanlar), kişi homoseksualistləri və İİV-li xəstələr yüksək risk qrupudur. Əksər hallarda 7 yaşa qədər uşaqlar xəstələnir.Yeni dogulmuşlar şigellozla xəstələnmirlər, bu südlə əmizdirmənin qoruyucu təsiri ilə izah olunur. Infeksiyanın giriş qapısı həzm traktıdır. Şigellalar əsasən yoğun bağırsagı zədələyərək şigelloz üçün tipik olan kolit sindromunun inkişafına səbəb olur. Bu da klinik olaraq özünü qarında spastik agrılarla göstərir. Spazm nəticəsində az miqdarda, iltihabi eksudatdan ibarət nəcis xaric olur. Çənbər bagırsaq əzələlərinin spastik qıcolması qarında sancışəkilli ağrı, “S”-ə bənzər” və düz bağırsaq əzələlərinin qıcolma yıgılmaları isə uyğun olaraq yalançı defekasiya və tenezm əmələ gətirir. Gizli dövr orta hesabla 2-3 gündür. Xəstəliyin 3 klinik forması mövcuddur: 1) Kəskin şigelloz: kolit, qastroenterokolit, qastroenterit; 2) Xroniki şiqelloz: residivlərlə gedən, fasiləsiz gediş; 3) Bakteriyaifrazetmə. Gedişinin ağırlığına görə: yüngül, orta ağır, ağır. Şigellozun tipik forması kolitik variant sayılır. Xəstəlik intoksikasiya əlamətləri ilə kəskin başlayır: üşütmə, hərarətin yüksəlməsi, ümumi əzginlik, baş ağrısı, baş gicəllənməsi və iştahanın azalması. 2-3 saat sonra kolit sindromu başlayır: əsasən sol qalça çuxurunda sancışəkilli ağrı, defekasiyaya yalançı çağırış və onun sona yetməməsi hissiyatı, düz bağırsaq nahiyəsində əzabverici ağrı–“tenezm”, nəcis ifrazının az miqdarlı, tez-tez–“saysız-hesabsız defekasiya”, əvvəlcə bolluca, duru, qanlı-selikli nəcis xarakterli olması və sonra isə onun sayı çoxaldıqca nəcisin öz xarakterini itirməsi, onun yalnız selik, qan və irindən ibarət olması¬–“rektal tüpürcək”, bəzən ət suyunu xatırlatması, xəstəyə yüngüllük gətirməməsi, palpasiyada yoğun bağırsaq boyunca spazm və kəskin ağrı. Xəstəlik 3 aydan artıq davam edərsə, bu xroniki şigelloz kimi qiymətləndirilir. Ağırlaşmalara aiddir: infeksion-toksiki şok, dehidratasiya şoku, hemolitik-uremik sindrom, böyrək çatışmazlıgı, düz bağırsağın düşməsi, reaktiv artrit (“at sindromu”), Röyter sindomu və s. Proqnoz bütövlükdə əlverişlidir. Qriqorev-Şiqa şiğellozu yüksək letallığı ilə isə ciddidir. Şigellozu necə müəyyən etmək olar? Diaqnoz xəstəliyin xarakter klnik mənzərə, epid. anamnez və laborator-instrumental müayinələr əsasında qoyulur: bakterioloji, seroloji, dəri-allergik sınaq, rektoromanoskopiya, koprositoqramma. Şigellozun müalicə prinsipi onun kompleksliyidir: müalicə-qoruyucu rejim, pəhriz, etiotrop və patogenetik terapiya, vitamin kompleksi, dəstəkləyici, immuntənzimləyici.Yüngül formalı xəstələrə antibiotiklərin təyini vacib deyil, əsasən dəstəkləyici müalicə kifayət edir. Antibiotiklər, xüsusən ftorxinolonlar, aminoqlükozidlər, sefalosporinlər ağır və yüksək risk qruplu xəstələrə göstərişdir. Antidiareya vasitələrdən uzaq olmaq vacibdir, çünki onlar orqanizmdən bakteriyaların sekresiyasını ləngitməklə xəstənin vəziyyətini agırlaşdırırlar. Spazmolitiklər, yerli müalicə, poliferment vasitələr, büzüşdürücü, bürüyücü, antiseptik vasitələr təyin edilir. Şigellozdan necə qorunmaq olar? Profilaktik tədbirlərə aiddir: müalcə-profilaktik, sanitar-gigiyenik və epidemiya əleyhinə. USM xatırladır: 1. İnfeksiyanın etibarlı və təhlükəsiz olaraq qabağını daha asan almaq olar, nəinki onunla qızğın vaxtda və acı nəticələri ilə mübarizə aparmaq; 2. Sanitar-gigenik vərdişlərinə riayət etməklə şiqellozla yoluxma riskini azaltmaq olar; 3. “Sağlam qida xəstəliklərin yaxşı pofilaktikasıdır”, meyvə və tərəvəzi diqqətlə yuyun; 4. Hər zaman və xüsusən səyahət zamanı yalnız keyfiyyətli su için; 5. Şigellozlu körpələrə, uşaqlara və böyüklərə 24 saat müddətində diareya kəsilməyincə çimmək qadağandır! Beləlikə, “çirkli əllər” xəstəliyindən asanlıqla qurtulmaq olar, əgər elementar şəxsi gigiyena qaydalarıına riayət etsəniz! Sağlam olun! Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb üzrə fəlsəfə doktoru,
yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis Elza Qüdrət qızı Orucova
Baxış sayı: 939
Bölməyə aid digər xəbərlər
15-11-2024, 21:39
Sumqayıtda şəhid Rəhman Məmmədovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
11-11-2024, 23:45
Sumqayıtda şəhidlərin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
6-11-2024, 23:12
Sumqayıt şəhərində "Qarabağ" ordenli şəhid Vüsal Allahyarovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 23:33
Sumqayıt şəhərində şəhid kəşfiyyatçı mayor Taleh Kərimovun ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
24-10-2024, 14:45
Sumqayıt şəhərində "Qarabağ" ordenli şəhid Şəhriyar Quliyevin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
20-10-2024, 15:02
Sumqayıt şəhərində şəhid Eldar Abdullayevin anım gününə həsr olunmuş tədbir-VİDEO+FOTOLAR
19-10-2024, 23:56
Sumqayıtda Saleh Nuriyevin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
17-10-2024, 21:33
Şəhidlərin ildönümü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
3-10-2024, 12:30
Sumqayıtda şəhid Abdulla Əhmədovun ildönümü keçirilib
22-09-2024, 03:01
Şəhid leytenant Cavid Mirzəyevin ildönümü keçirilib
20-09-2024, 18:59
Sumqayıtda şəhid polis Asim Camalzadənin ildönümü keçirilib
19-09-2024, 20:37
Şəhid polis Ramil Şirinovun ildönümü keçirilib
13-09-2024, 00:43
Sumqayıtda şəhid Səbuhi Əhmədovun ildönümü keçirilib
15-07-2024, 09:05
Şəhidə həsr olunmuş “Unutmadıq... tarix yazdınız!” adlı tədbir keçirilib-Video+FOTOLAR
14-07-2024, 10:15
Şəhidə həsr olunnuş “Dastana dönən şəhidim” adlı xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
9-07-2024, 09:01
Şəhid polis Ramil Şirinovun mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
6-07-2024, 15:09
Şəhid Leytenant Ülvü Məhərrəmovun mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
4-07-2024, 02:18
Şəhidin dəfn və yas mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
26-06-2024, 21:43
Qarabağ Qaziləri Birliyinin Sumqayıt şəhər filalının əməkdaşları Sumqayıt Şəhidlər Xiyabanını ziyarət ediblər
20-06-2024, 12:13
Baş redaktor: "Doğum günündə şəhidi və ailəsini ziyarət etdim-FOTOLAR
7-06-2024, 00:05
Şəhid leytenant Ruslan Məmmədovun mövludu qeyd olundu-VİDEO+FOTOLAR
5-06-2024, 14:39
Şəhid Səmid Əliyevin 26 yaşı qayd olundu-VİDEO+FOTOLAR
28-05-2024, 23:00
Şəhid Cavid Ələkbərovun dəfnindən-VİDEO+FOTOLAR
22-05-2024, 12:53
Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi Səyavuş Məmmədov Sumqayıtda dəfn olunub -VİDEO+ FOTOLAR
18-05-2024, 00:26
Şəhid Elgin Abbaslının mövludu qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
16-05-2024, 03:58
Sumqayıtda şəhidin mövludu qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
16-05-2024, 02:11
Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi dəfn edilib-VİDEO+FOTOLAR
7-05-2024, 12:30
Şəhid kapitan Şirbala Hüseynovun mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
6-05-2024, 00:01
Şəhid Abdulla Əhmədovun əsgər getdiyi gün qeyd olunub-VİDEO+FOTOLAR
27-04-2024, 15:48
Birinci Qarabağ Müharibəsi şəhidinin mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
26-04-2024, 03:20
Sumqayıtın 75 illiyi ilə bağlı 44 günlük Vətən müharibəsinin şəhidlərinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
25-04-2024, 01:51
Şəhid Elvin Həsənovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
23-04-2024, 00:34
Sumqayıtda şəhid Vüsal Allahyarovun mövludu olub-VİDEO+FOTOLAR
19-04-2024, 14:06
Şəhid Səbuhi Həsənquliyevİn mövludundan-VİDEO+FOTOLAR
16-04-2024, 12:35
Sumqayıtda şəhidə həsr olunmuş “Bir ovuc torpağa sevgi “ adlı xatirə gecəsi keçirildi-VİDEO+FOTOLAR
1-04-2024, 15:30
Şəhid Abdulla Əhmədovun şərəfinə iftar süfrəsi-VİDEO+FOTOLAR
25-03-2024, 21:46
Şəhid ailələri iftar süfrəsində-VİDEO+FOTOLAR
23-03-2024, 18:43
Şəhidin həyat yoldaşı iftar verdi-VİDEO+FOTOLAR
17-03-2024, 22:20
Məktəblilər şəhid Tacəddin İsmayılzadənin məzarını ziyarət ediblər
13-03-2024, 16:40
Şəhid Rüfət Mustafayevin mövludu keçirilib-VİDEO+FOTOLAR