“ÇİRKLİ ƏLLƏR XƏSTƏLİYİ” – ŞİGELLOZDAN NECƏ QORUNMAQ OLAR?

Xəbər lenti

00:01 / 18-04-2025

Miraslan Rasimi də itirdik-Namiq MƏMMƏDLİ

23:03 / 17-04-2025

Rusiyanın Kabildəki səfiri Ali Məhkəmənin Talibanla bağlı qərarını mühüm addım adlandırıb

22:38 / 17-04-2025

Uşakov: "Rusiya enerji obyektlərinə zərbələrə moratoriumun qoyulması ilə bağlı vəziyyəti ABŞ-a deyəcək"

22:34 / 17-04-2025

Tramp bu həftə Ukraynada atəşkəslə bağlı Rusiyadan cavab alacağını gözləyir

22:28 / 17-04-2025

Florida Universitetində atışma nəticəsində 5 nəfər ölüb

22:26 / 17-04-2025

Pasxa bayramı üçün Rusiyaya getmək istəyənlərin növbələri yaranıb

22:21 / 17-04-2025

İHA hücumlarının videolarının çəkilişi və yayımlanması qadağan edilib

22:14 / 17-04-2025

Naməlum şəxs ticarət mərkəzində atəşfəşanlıq edib

22:09 / 17-04-2025

Uşaq bağçasında kütləvi bağırsaq infeksiyasından sonra iş açılıb

22:05 / 17-04-2025

Səfir Jirnov Əfqanıstanda terrorizmlə mübarizəni nümunəvi adlandırıb

22:00 / 17-04-2025

Qapalı şəhərin meri həbs edilib

21:54 / 17-04-2025

Səfir Neçayev onu Almaniyaya dəvət etməmək qərarına sakitcə yanaşıb

15:54 / 17-04-2025

Siluanov və Nabiullina Putinin Qətər əmiri ilə danışıqlarında iştirak edirlər

15:49 / 17-04-2025

Paytaxtdakı mağazalardan birində kişi mühafizəçiyə hücum edib

15:47 / 17-04-2025

Ana 3 yaşlı qızını bir neçə gün susuz və yeməksiz qoyub

15:42 / 17-04-2025

Putin: "Rusiya Suriyanın vahid suveren dövlət olaraq qalmasını istəyir"

15:37 / 17-04-2025

Güllələnənlərdən birinin arvadı ölüb

14:56 / 17-04-2025

İcarəyə verilən elektrik skuterlərinin sürəti bütün Rusiyada 20 km/saatla məhdudlaşdırılıb

14:52 / 17-04-2025

Rusiya Müdafiə Nazirliyi: Ukrayna Silahlı Qüvvələri 24 saat ərzində Rusiyanın enerji obyektlərinə 10 dəfə hücum edib

14:47 / 17-04-2025

Peskov: "Donbass və Novorossiyaya sahiblik danışıqların mövzusu deyil"

14:42 / 17-04-2025

ATOR: Xarici turistlər may bayramları üçün Rusiya otellərində kifayət qədər yer tapmadılar

14:37 / 17-04-2025

Politoloq Kislitsın: "Avropa ABŞ-ın Meksika ilə münasibətlərindən asılıdır"

13:13 / 17-04-2025

Şəhid Əkrəm Şadmanovun oğlu dünya birincisi oldu - FOTO

13:03 / 17-04-2025

Gələn il Ağdama 10 min əhali köçürüləcək - Emin Hüseynov

12:51 / 17-04-2025

Qəbul imtahanlarının vaxtı açıqlandı

12:44 / 17-04-2025

Daha 3 itkin şəhidimiz dəfn olunacaq - Foto

12:34 / 17-04-2025

Vüqar Rəhimzadə: "Zəngəzur dəhlizi regionda yeni iqtisadi, nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələrinin qurulmasına mühüm töhfə verəcək"

23:59 / 16-04-2025

Uşaq şkafın üstünə düşməsi nəticəsində ölüb

23:50 / 16-04-2025

Ədalət Əroğlunun doğum gününü təbrik edirəm!

23:16 / 16-04-2025

Vüqar Rəhimzadə: "Azərbaycan ilə Gürcüstan arasında qarşılıqlı anlaşma, dostluq və tərəfdaşlıq yüksək səviyyədədir"

23:08 / 16-04-2025

FSB Belqrad etirazında təşkil edilmiş təxribat əlamətləri tapıb

23:01 / 16-04-2025

AfD millət vəkili Springer: “Taurus” raketlərinin Ukraynaya ötürülməsi Almaniya üçün təhlükə yaradacaq"

22:56 / 16-04-2025

Dağıstan zooparkından pis şəraitə görə 44 vəhşi heyvan çıxarılacaq

22:53 / 16-04-2025

FED Başçısı Pauel: "ABŞ hökumətinin borcu dayanıqlı deyil, lakin hələ də davamlı deyil"

22:50 / 16-04-2025

Qrossi: "MAQATE ilə əməkdaşlıq İranın nüvə proqramının dinc xarakter daşıdığını sübut edəcək"

22:46 / 16-04-2025

Zaxarova: "Moskvanı Sumiyə zərbələr endirməkdə ittiham edənlər bütün dünyadan üzr istəməlidirlər"

22:37 / 16-04-2025

Həmas tərəfindən qaçırılan it Qəzzada tapıldı

22:31 / 16-04-2025

Şair və ədəbiyyatşünas Konstantin Kedrov vəfat edib

22:23 / 16-04-2025

Serbiya parlamenti Djuro Macutun rəhbərlik etdiyi yeni hökuməti təsdiqləyib

22:16 / 16-04-2025

"Fox 11": Oğurlar Los-Ancelesdə 20 milyon dollarlıq zərgərlik mağazasını qarət etdilər

Bütün xəbərlər

Ən çox oxunanlar

Sumqayıt şəhərində 1-ci Qarabağ şəhidi Əli Quliyevin 50 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR

Avropa bürokratlarının qərəzli mövqeyi qəbuledilməzdir-Könül Nurullayeva

Milli Məclisin deputatı: "Azərbaycanda kitabların təbliği və yayılması mühüm amilə çevrilir"

Görkəmli dövlət xadimi İlyas Vəkilovun məzarı ziyarət edildi - FOTOLAR

Qahirədə seminar: Azərbaycan alimləri ərəb dilinin inkişafına böyük töhfələr veriblər

Prezident ailə üzvləri ilə Antalyada - Fotolar

Azərbaycanın enerji sahəsində beynəlxalq təşəbbüskarlığı davam edir-Səyavuş Qasımov

Vüqar Rəhimzadə: "Azərbaycan yeni dünya nizamında əsas söz sahibi olan dövlətlərdən birinə çevrilir"

Xanlar Vəliyevin səlahiyyət müddətinin başa çatması ilə əlaqədar tədbir keçirilib

“Biz bu məhkəmənin qərarlarını tanımırıq” - Prezident

Prezidentin nəvələri Ərdoğanla - Foto

Leyla Əliyeva Bakıdakı yaşıllıqlarla bağlı layihənin növbəti mərhələsini başlatdı - Fotolar

“ÇİRKLİ ƏLLƏR XƏSTƏLİYİ” – ŞİGELLOZDAN NECƏ QORUNMAQ OLAR?
Tarix: 08-10-2018 16:38 | Bölmə: Reportaj

Müasir zamanda törədicinin adına görə adlanan şigelloz dahi Hippokratın dövründən yaxınlara kimi dizenteriya (bağırsaq pozğunluğu) ilə məşhur olmuşdur. Bu xəstəlik xalq arasında “qanlı ishal” və ya “qırmızı ishal”, ya da “qanlı-irinli ishal”, həmçinin “çirkli əllərin” və ya “yuyulmamış əllər xəstəliyi” adı ilə də tanınır. Hər zamanın öz sevimli, bədii obrazla ifadə etsək, “məcnunu olduğu” xəstəliyi var. Əlbəttə ki, bu bütün fəsillərdə rast gələn, lakin yüksək xəstələnmə səviyyəsi yay-payız olan, bağırsaq infeksiyaları qrupunda aparıcı yer tutan, diareya xəstəliklərinin ən geniş yayılmış, ağır formalarına aid olan, tibbi-sosial əhəmiyyətli şigellozdur. İnfeksiyadan qorunmaq barəsində qaydalara görə şigelloz “xəbərdarlığın aid edildiyi” xəstəlik sayılır. Şigelloz insandan-insana asanlıqla yoluxan diareyalardan biri sayılır, yəni olduqca yoluxucudur, digərləri ilə müqayisədə infeksiyanın baş verməsi üçün törədicinin hətta cüzi miqdarı kifayətdir, uzağa gedən epidemiya inkişaf edə bilər, ona görə də ciddi nəzarət tədbirləri görülməlidir. Şigelloz səyyah diareyalarına səbəb olur, ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edənlərdə rast gəlir. Səhvlərdən çəkinmək üçün bu bəndi yazıram. Səyahətləri sevirsinizmi? Bəzən sizin həyatınızda hər şey rəvan gedir, xoşagəlməz şeylər kənara çəkilir, səyahətlər isə parlaq, qayğısızdır, ən ümdəsi isə təhlükə hissini itirirsən. Bu zaman parlaq təəssüratların və emosiyaların “narkomanı”, həvəskarı olursan: yeni ölkə, yeni qida, ətrafında yeni insanlar.Yaddan çıxarırsan ki, hər bütün yeniliklərə ehtiyatla yanaşmaq vacibdir, asta-asta sınanılmalıdır, əks halda “başınla girdaba atılarsan”. Çünki ehtiyatlı olun – şigelloz! Şigelloz ağır formalarda bütün xəstələnənlərin 70 %-ni təşkil edən uşaqlar üçün onları ölümə qədər aparacaq qədər təhlükəlidir. Məhz 1-7 yaşlar ətraf dünyanın aktiv öyrənilməsi dövrüdür, o cümlədən dadın-tamın da. Belə ki, uşaq nə gəldi ağzına qoyur, necə deyərlər, “uşaqlar balacalıqdan dünyanı ağızları ilə kəşf edirlər”. Mövzuya dair lətifə də var: “Qızcığaz, sən nə yeyirsən? – bilmirəm, onun özü sürünə- sürünə gəld”. Şigellaların yayılmasında müəyyən rolu milçəyin bədənində 10 mln mikrob yerləşir. Yeməyə qonan milçək “bir oturuma” 30 min dizenteriya bakteriyalarını ifraz edə bilər! “Milçək mürəbbəyə qondusa, bax bu artıq şigellozdur!” Bu yerdə “Allah bu dünya üçün 2 lazımsız şey yaratdı: milçəklər və ermənilər” kimi deyim necə özünə kök salmasın?! Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə şiqellozun qlobal ağırlığı ildə 165 mln xəstələnmə hadisəsi ilə qiymətləndirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin payına xəstələnmənin əksər hissəsi, yəni onların 163 mln-nu düşür. Hər il bu ölkələrdə 1 mln-dan artıq insan bu infeksiyadan ölümə qucaq açır. Bununla belə, “Aysberq” fenomeni şigellozda daha da ifadəlidir. Şigelloz hələ də inkişaf etməkdədir və böhranın olduğu ölkələrdə aşağı gigiyenik səviyyə səbəbindən tügyan edir və siz onun ciddi xəstəlik oldugunu və “səyyah diareyasını” törədə bilməsini inkişaf etməkdə olan ölkələrə səyahət edəndə başa düşəcəksiniz. Buna görə də saglam beynəlxalq səyahətlər haqqında daha çox tanış olun! İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə şigelloz o qədər geniş vüsət alıb ki, alman mənbələri qeyd edir: “Almaniyada şigelloz çox azdır, olsa belə, bu o deməkdir ki, olanlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olublar”. Haşiyədən kənar: Bu yerdə qoy almanlar çox da qürrələnməsinlər! Çünki şigelloza çox oxşar olan, daha çox iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş iri şəhərlərdə rast gələn, bir növ “kəndli“ xəstəliyi deyil, tamamilə “sivilizasiyanın” xəstəliyi sayılan salmonellozun da obyekti yarımac Genuya yeniyetməsindən daha çox, ərköyün Alman byürgeridir – şəhərlisidir! Üstəlik, təhrif edilmış seksual kontaktlar, xüsusən kişi homoseksualistlər arasında, məhz daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən ABŞ-da baş verir (həkim olsam da, sonuncunu, yazmaq mənə çox ağır oldu, çünki “utancverici” ötürülmə yolundan söhbət gedir). Maraq doğuran məqam odur ki, hazıra kimi şiqelloza dair peyvənd mövcud deyil. “Welcome Trust Sanger” İnstitutundan Dr. Keti Beyker peyvənd əldə edilməməsinin səbəbini açıqlayır: “Hələ də şigelloza qarşı lisenziyalı peyvənd yoxdur və bunun üçün səylər davam edir. Əvvəla, şigella üçün uyğun heyvan tapılmır. Biz bu xəstəliyi istənilən heyvanlarda yarada bilmirik və bu peyvəndi yoxlamaq üçün isə bizə könüllü insan lazımdır, bu da çox qəliz məsələdir”. Dr. Beyker “1915-ci ildə Fransada şigellozdan ölmüş Ernest Keybl adlı əsgər üzərində alimlərin apardıqları tədqiqat nəticələrinin bu xəstəliklə mübarizəyə yardım edəcəyinə ümid verdiyini və 103 il öncə əsgərdən götürülən qan nümunəsinin İngiltərədə tibbi nümunələr laboratoriyasında saxlanılması mikrobioloqun uzaqgörənliyindən xəbər verir”- deyə bildirir. Bu yerdə qeyd edim ki, mən sənətimin fədaisiyəm, volanter ola bilərəm, təki, yoxsul ölkələrin insanları üçün vaksina hazırlansın! Şigellaları udaraq xəstəliyə yoluxa bilərsiniz. Ola bilsin ki, yoluxmuş nəsə içmisiniz və ya yemisiniz. Xəstələnmək üçün yetər ki, bir zərrə bu bakteriyaları udasan. Bir neçə gün sonra qəflətən qarını aşağı hissəsində güclü qıcolma ağrıları hiss edəcəksiniz. Bu zaman sizdə gündə 10-30 dəfəyədək və ola bilsin daha çox, sayının belə hesablanmasının çətin olacağı qədər, hamam otağına getmək istəyi baş qaldırsın və bu, əsla sizə yüngüllük gətirməyəcək. Bu artıq şigellozdur! Bütövlükdə, insanların heç bir qrupu şiqelloza qarşı immunitetə malik deyil! Məhz buna görə də “xəstəliyin qabağını almaq daha asandır, nəinki onu müalicə etmək” kimi təbabətin qızıl qaydasına daha ciddi əməl edilməlidir! Müəllifdən Şigelloz – şigellalar tərəfindan törədilən, fekal-oral yoluxma mexanizmə malik olan, yoğun bağırsağın, əsasən onun distal hissəsinin zədələnmə üstünlüyü ilə keçən, intoksikasiya və kolitik sindromla səciyyələnən, antroponoz mənşəli kəskin bağırsaq infeksiyasıdır. Şigellaların 4 növü var: 1) Sh. dyzenteriya I (Qriqorev-Şiqa və s.), 2) Sh. fleksneri, 3) Sh. boydi, 4) Sh. sonnei. Qriqorev-Şiqa növü güclü neyrotoksin hasil etməklə xəstəliyin ən agır formalarını, Sh. Sonne isə “yay diareyasını” törədir. Şiqellaların növləri olduqca kontagiozdur, belə ki, minimal dozada (10-200 mikrob) daxilə qəbul edildikdən sonra klinik əlamətlər biruzə verir. Xarici mühitdə yüksək dərəcədə yaşamaları ilə fərqlənir. Xəstə insan yeganə infeksiya mənbəyidir. Yoluxma yolları: alimentar, su, məişət-təmas və seksual kontakt. Xəstəlik insandan insana adətən bilavasitə kontakt yolu ilə (əlləri sıxanda) ötürülür. Yoluxma faktorları: əsasən ərzaq məhsulları, su, əllər, məişət əşyaları və torpaqdır. Belə ki, yoluxmuş suyu və onunla yuyulmuş meyvə-tərəvəzləri, həmçinin kifayət qədər termiki emaldan keçməmiş məhsulları istifadə etməklə xəstələnmək olar. Ən təhlükəli məhsullar balıq, ət və ya süd məhsulları sayılır. Qarpız mövsümü hər il xəstələnmənin yüksəlişi ilə fərqlənir. Şigelloz çox yoluxucu xəstəlikdir, hər yerdə, lakin ən çox sanitar-gigiyenik həyat şəraiti qeyri-qənaətbaxş inkişaf etməkdə olan, isti iqlimli ölkələrdə qeydə alınır və daha çox ölümcüldür ki, bu da xəstəliyin yayılma səbəbləridir. Kiçik uşaqlar və yaşlı şəxslər (ən çox ölüm riskinə məruz qalanlar), kişi homoseksualistləri və İİV-li xəstələr yüksək risk qrupudur. Əksər hallarda 7 yaşa qədər uşaqlar xəstələnir.Yeni dogulmuşlar şigellozla xəstələnmirlər, bu südlə əmizdirmənin qoruyucu təsiri ilə izah olunur. Infeksiyanın giriş qapısı həzm traktıdır. Şigellalar əsasən yoğun bağırsagı zədələyərək şigelloz üçün tipik olan kolit sindromunun inkişafına səbəb olur. Bu da klinik olaraq özünü qarında spastik agrılarla göstərir. Spazm nəticəsində az miqdarda, iltihabi eksudatdan ibarət nəcis xaric olur. Çənbər bagırsaq əzələlərinin spastik qıcolması qarında sancışəkilli ağrı, “S”-ə bənzər” və düz bağırsaq əzələlərinin qıcolma yıgılmaları isə uyğun olaraq yalançı defekasiya və tenezm əmələ gətirir. Gizli dövr orta hesabla 2-3 gündür. Xəstəliyin 3 klinik forması mövcuddur: 1) Kəskin şigelloz: kolit, qastroenterokolit, qastroenterit; 2) Xroniki şiqelloz: residivlərlə gedən, fasiləsiz gediş; 3) Bakteriyaifrazetmə. Gedişinin ağırlığına görə: yüngül, orta ağır, ağır. Şigellozun tipik forması kolitik variant sayılır. Xəstəlik intoksikasiya əlamətləri ilə kəskin başlayır: üşütmə, hərarətin yüksəlməsi, ümumi əzginlik, baş ağrısı, baş gicəllənməsi və iştahanın azalması. 2-3 saat sonra kolit sindromu başlayır: əsasən sol qalça çuxurunda sancışəkilli ağrı, defekasiyaya yalançı çağırış və onun sona yetməməsi hissiyatı, düz bağırsaq nahiyəsində əzabverici ağrı–“tenezm”, nəcis ifrazının az miqdarlı, tez-tez–“saysız-hesabsız defekasiya”, əvvəlcə bolluca, duru, qanlı-selikli nəcis xarakterli olması və sonra isə onun sayı çoxaldıqca nəcisin öz xarakterini itirməsi, onun yalnız selik, qan və irindən ibarət olması¬–“rektal tüpürcək”, bəzən ət suyunu xatırlatması, xəstəyə yüngüllük gətirməməsi, palpasiyada yoğun bağırsaq boyunca spazm və kəskin ağrı. Xəstəlik 3 aydan artıq davam edərsə, bu xroniki şigelloz kimi qiymətləndirilir. Ağırlaşmalara aiddir: infeksion-toksiki şok, dehidratasiya şoku, hemolitik-uremik sindrom, böyrək çatışmazlıgı, düz bağırsağın düşməsi, reaktiv artrit (“at sindromu”), Röyter sindomu və s. Proqnoz bütövlükdə əlverişlidir. Qriqorev-Şiqa şiğellozu yüksək letallığı ilə isə ciddidir. Şigellozu necə müəyyən etmək olar? Diaqnoz xəstəliyin xarakter klnik mənzərə, epid. anamnez və laborator-instrumental müayinələr əsasında qoyulur: bakterioloji, seroloji, dəri-allergik sınaq, rektoromanoskopiya, koprositoqramma. Şigellozun müalicə prinsipi onun kompleksliyidir: müalicə-qoruyucu rejim, pəhriz, etiotrop və patogenetik terapiya, vitamin kompleksi, dəstəkləyici, immuntənzimləyici.Yüngül formalı xəstələrə antibiotiklərin təyini vacib deyil, əsasən dəstəkləyici müalicə kifayət edir. Antibiotiklər, xüsusən ftorxinolonlar, aminoqlükozidlər, sefalosporinlər ağır və yüksək risk qruplu xəstələrə göstərişdir. Antidiareya vasitələrdən uzaq olmaq vacibdir, çünki onlar orqanizmdən bakteriyaların sekresiyasını ləngitməklə xəstənin vəziyyətini agırlaşdırırlar. Spazmolitiklər, yerli müalicə, poliferment vasitələr, büzüşdürücü, bürüyücü, antiseptik vasitələr təyin edilir. Şigellozdan necə qorunmaq olar? Profilaktik tədbirlərə aiddir: müalcə-profilaktik, sanitar-gigiyenik və epidemiya əleyhinə. USM xatırladır: 1. İnfeksiyanın etibarlı və təhlükəsiz olaraq qabağını daha asan almaq olar, nəinki onunla qızğın vaxtda və acı nəticələri ilə mübarizə aparmaq; 2. Sanitar-gigenik vərdişlərinə riayət etməklə şiqellozla yoluxma riskini azaltmaq olar; 3. “Sağlam qida xəstəliklərin yaxşı pofilaktikasıdır”, meyvə və tərəvəzi diqqətlə yuyun; 4. Hər zaman və xüsusən səyahət zamanı yalnız keyfiyyətli su için; 5. Şigellozlu körpələrə, uşaqlara və böyüklərə 24 saat müddətində diareya kəsilməyincə çimmək qadağandır! Beləlikə, “çirkli əllər” xəstəliyindən asanlıqla qurtulmaq olar, əgər elementar şəxsi gigiyena qaydalarıına riayət etsəniz! Sağlam olun!
Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb üzrə fəlsəfə doktoru,
yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis Elza Qüdrət qızı Orucova

Baxış sayı: 1 008