22:26 / 24-11-2024
Bu da xatirə - Fotosu
Bütün xəbərlər
Naxçıvanın muxtariyyəti: dünən və bu gün
Tarix: 09-02-2021 01:09 | Bölmə: Gündəm


AMEA Naxçıvan Bölməsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaradıl-masının 97-ci ildönümünə həsr olunmuş “Naxçıvanın muxtariyyəti: dünən və bu gün” mövzusunda elmi konfrans keçirilib.
AMEA Naxçıvan Bölməsinin mətbuat xidmətindən Sabaha-inamla.az-a verilən məlumata görə Bölmənin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev konfransı giriş sözü ilə açaraq Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaradılmasının Azərbaycanın tarixində böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini və xalqımızın həyatında əlamətdar hadisə olduğunu bildirib. Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının keçdiyi çox mürəkkəb tarixi inkişaf yoluna nəzər salan alim muxtariyyət statusunun qazanıldığı ərəfədə bölgədə mövcud olan ağır siyasi vəziyyətdən danışıb. Qeyd olunub ki, hələ XIX əsrdə Azərbaycan torpaqlarına köçürülən və havadarları sayəsində özlərinin dövlətini yaratmağa çalışan ermənilərin daha da fəallaşması, Naxçıvanı Azərbaycandan qoparmaq məqsədilə tutarsız ərazi iddialarının Rusiya tərəfindən qəsdən qızışdırılması və məsələnin ermənilərin xeyrinə həll edilməsi siyasətinin yürüdülməsi Naxçıvanı olduqca çətin vəziyyətə salmışdı.
Naxçıvanın muxtariyyət statusu qazanmasında və daşnak təcavüzünə qarşı əhalinin təşkilatlanmasında Behbud ağa Şahtaxtınskinin mühüm rol oynadığını diqqətə çatdıran alim bildirib ki, onun Rusiya XKS-nin sədri V.İ.Leninə göndərdiyi məktub və teleqramlarda Naxçıvan, Zəngəzur və Dağlıq Qarabağ ərazilərinin gələcəyindən duyulan narahatlıq ifadə olunmuş, həmin ərazilərin milli tərkibi və coğrafiyası haqqında ətraflı məlumat və bölgə ilə bağlı faydalı təkliflər əks olunmuşdur. Məhz Behbud ağa Şahtaxtınskinin təklifləri sayəsində V.Lenin məsələnin Siyasi Büroda müzakirə edilməsi barədə göstəriş vermişdir.
Çıxışında Moskva və Qars müqavilələrini xatırladan İsmayıl Hacıyev bildirib ki, bu müqavilələr sayəsində Naxçıvanın sərhədləri bir daha dəqiqləşdirilmişdir. Sovet Rusiyasının, ingilislərin və amerikalıların ermənipərəst mövqeyinə, erməni daşnaklarının ciddi cəhdlərinə və silahlı təxribatlarına baxmayaraq, Naxçıvan əhalisinin qətiyyəti, dönməz iradəsi, Türkiyənin prinsipial mövqeyi və B.Şahtaxtinski kimi siyasi xadimlərin səyləri nəticəsində Naxçıvan Azərbaycanın tərkibində saxlanılmışdır.
Naxçıvan Muxtar Respublikasında hazırda mövcud olan siyasi sabitlik və hərtərəfli inkişafa diqqət çəkən akademik bildirib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının statusu Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra qəbul edilmiş yeni Konstitusiyada dəqiq şəkildə müəyyən edilmişdir. Müstəqillik illərində çətinliklərlə qarşılaşan, erməni basqınları ilə üzləşən Naxçıvan Muxtar Respublikası ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə qorunmuş və hərtərəfli inkişafı təmin edilmişdir.
1995-ci il dekabrın 16-da Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri seçilən Vasif Talıbovun Heydər Əliyev siyasi kursunu uğurla davam etdirdiyini söyləyən alim 25 il ərzində muxtar respublikada həyata keçirilən məqsədyönlü addımlardan bəhs edib. Muxtar respublikanın beynəlxalq arenada tanındığını, bir sıra ölkələrlə iqtisadi və mədəni əlaqələrin yaradıldığını, ərazi, qida və enerji təhlükəsizliyinin tam təmin olunduğunu konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırıb.
“Muxtar respublikada son illərdə görülən işlər, həyata keçirilən quruculuq tədbirləri böyük öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunun uğurla həyata keçirilməsinin ən bariz göstəricisidir”,-deyən İ.Hacıyev qeyd edib ki, ardıcıl, düşünülmüş, uzaqgörən siyasətin nəticəsində bu gün Naxçıvan özünün hərtərəfli inkişaf dövrünü yaşayır.
Konfransda “Muxtariyyət ərəfəsində Naxçıvanda ictimai-siyasi vəziyyət” mövzusunda məruzə edən AMEA Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun elmi katibi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Yaşar Rəhimov ötən əsrin əvvəllərində Azərbaycanda və onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanda mövcud olan gərgin ictimai-siyasi vəziyyət, erməni quldurlarının xalqımıza qarşı törətdikləri qırğınlar, başverən hadisələrin fonunda Azərbaycan xalqının düçar olduğu çətin sosial vəziyyətdən danışıb.
Naxçıvan, Zəngəzur və Dağlıq Qarabağa qarşı erməni iddialarından bəhs edən tədqiqatçı, sovetləşmə dövründə bu iddiaların daha da genişləndiyini və o zamankı sovet rəhbərliyinin anti-Azərbaycan siyasəti nəticəsində Zəngəzurun Ermənistana verilməsilə Naxçıvanın muxtariyyəti məsələsinin gündəliyə gəlməsini dinləyicilərin diqqətinə çatdırıb.
Məruzədə vurğulanıb ki, Naxçıvanın ərazi məsələsinin müəyyənləşdirilməsi və onun muxtariyyət statusu əldə etməsində Moskva və Qars müqavilələrinin rolu danılmazdır. Qars müqaviləsinin müddətsiz imzalanması bölgənin gələcək taleyi üçün böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Zorla siyasiləşdirilmiş Naxçıvan məsələsi məhz bu müqavilələrlə əhalinin arzu və tələbinə uyğun olaraq həll edilmiş, Naxçıvanın Azərbaycanın tərkibində muxtar respublika kimi qalması imkanı reallaşmışdır.
Konfransda həmçinin Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Musa Quliyevin “Moskva və Qars müqavilələri və Naxçıvanın ərazi taleyi” və kiçik elmi işçi Nilufər Ağayevanın “Naxçıvan Muxtar Respublikasının inkişaf yolu” mövzusunda məruzələri dinlənilib.
Məruzələrdə gərgin siyasi müzakirələr şəraitində müəyyənləşdirilən Naxçıvan muxtariyyətinin tarixi zərurət olması, sonrakı dövrdə bu problemin Moskva və Qars müqavilələri ilə Azərbaycanın xeyrinə həll edilməsi, müqavilələrin şərtləri və bölgə üçün perspektivləri konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb.
Naxçıvanın muxtariyyət tarixini iki mərhələdə təsnif edən məruzəçi N.Ağayeva qeyd edib ki, 1924-cü ildən 1991-ci ilə qədər davam edən birinci mərhələ Naxçıvanın tarixi ərazilərinin bir qisminin tədricən qoparılması ilə müşayiət olunmuş, Mehri rayonunun Ermənistana birləşdirilməsi ilə Naxçıvan Azərbaycandan ayrı düşmüşdür.
Vurğulanıb ki, 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqillik qazanması ilə muxtariyyətin ikinci mərhələsi başlamış, gərgin ictimai-siyasi vəziyyətin əksinə olaraq siyasi sabitlik təmin edilmiş və iqtisadi-mədəni inkişaf yolunda mühüm addımlar atılmışdır. Naxçıvan bölgəsinin muxtariyyət statusunun beynəlxalq müqavilələrlə təsbit olunduğu bütün dünyaya bəyan edilmişdir. Naxçıvanın muxtariyyət statusu əsl bəhrəsini müstəqillik dövründə vermiş, Azərbaycanın müstəqilliyi Naxçıvanın muxtariyyətinin hüquqi cəhətdən qorunmasının qarantı olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ordusunun şanlı qələbəsi nəticəsində imzalanan birgə bəyanatın 9-cu bəndinin Naxçıvanla bağlı olması və Azərbaycan tərəfinin təkidi ilə sözügedən bəyanata belə bir bəndin salınması həm Naxçıvan, həm bütövlükdə Azərbaycan, həm də türk dünyası və qlobal Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sazişin bu bəndində nəzərdə tutulanların həyata keçirilməsi prosesi çərçivəsində bu yolun açılması Naxçıvanı blokadadan çıxarmaqla onun “Şərqin qapısı” funksiyasını özünə qaytaracaq!
Sabaha-inamla.az





Baxış sayı: 457


Bölməyə aid digər xəbərlər
23-11-2024, 14:26 Şeyx Portuqaliyaya gedir