14:32 / 24-11-2024
Bakı aeroportu COP29-da - Video
14:25 / 24-11-2024
48 ton surroqat spirti müsadirə edilib
14:22 / 24-11-2024
Peskov: "ABŞ Putinin siqnallarına məhəl qoymadı və qəti addımlar atmaq lazım idi"
13:38 / 24-11-2024
Hikmət Hacıyev Berbokun ittihamlarına cavab verdi
13:24 / 24-11-2024
"Sky News": ABŞ-ın Böyük Britaniyadakı hava bazaları üzərində naməlum İHA-lar aşkarlanıb
13:20 / 24-11-2024
Primorski sakini ilə zəngə cavab verməyə gələn polis arasında baş verən dava videoya çəkilib
13:16 / 24-11-2024
Yanar materialların olduğu anbar yanır
13:13 / 24-11-2024
Rep konsertindən sonra üç yeniyetmə reanimasiyaya yerləşdirilib
13:11 / 24-11-2024
Kşilərin səfərbər olması səbəbindən minə yaxın ev istiliksiz qalıb
13:04 / 24-11-2024
"Bloomberg": Malidəki silahlılar "Wagner PMC"nin altı üzvünü öldürdülər
11:21 / 24-11-2024
Bir xəstənin reanimasiyası zamanı mənzildə yanğın başlayıb
11:18 / 24-11-2024
Rudenko: "Qərb Seulu Ukraynada şərik etmək və Pxenyana təzyiq etmək istəyir"
11:13 / 24-11-2024
Merkel: "Qərb və Ukrayna Rusiya ilə dialoqa getməlidir"
11:07 / 24-11-2024
Naməlum şəxs bıçaqla polisə hücum edib
10:55 / 24-11-2024
Müqəddəs Qəbir kilsəsinin altında tapılan Roma ziyarətgahının xarabalıqları
10:51 / 24-11-2024
Senator Qrem ABŞ müttəfiqlərini Netanyahunun həbsinə kömək etdiklərinə görə sanksiyalarla hədələyib
10:40 / 24-11-2024
12 qutu qəhvə oğurlamağa cəhd etdiyinə görə şərti cəza alıb
10:33 / 24-11-2024
WSJ: Ukrayna Silahlı Qüvvələri Rostov vilayətinə ATACMS raketləri ilə hücum edə bilər
23:05 / 23-11-2024
İsrail Hərbi Hava Qüvvələri Suriya ilə Livan sərhədindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsini vurub
22:44 / 23-11-2024
COP29-da İtki və Zərər Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən qərar qəbul olunub
22:39 / 23-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib
21:57 / 23-11-2024
"Bloomberg": Mask yenə planetin ən zəngin adamıdır
21:36 / 23-11-2024
Milli Məclisin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupu bəyanat yayıb
21:30 / 23-11-2024
Xumar Qədimovanın yeni “Ay”ı... - Video
21:26 / 23-11-2024
Litvada 2,5 mindən çox NATO əsgəri yerləşdirilib
21:17 / 23-11-2024
Karine Jean-Pierre G20 sammitində rusiyalı jurnalistlərin suallarını cavablandırmaqdan imtina edib
20:59 / 23-11-2024
"Yle": Finnair pilotların tətili səbəbindən təxminən 300 uçuşu ləğv etdi
20:54 / 23-11-2024
Zalujnı hesab edir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələri 2027-ci ildə cəbhəni yarıb keçəcək
20:46 / 23-11-2024
Qaz partlayışı nəticəsində bir nəfər xəsarət alıb
20:43 / 23-11-2024
Putin miqrantların sənədlərinin saxtalaşdırılmasına görə 60 milyon rubla qədər cərimələr haqqında qanun imzalayıb
20:34 / 23-11-2024
Fransanın xarici işlər naziri Borro: "Ukraynanın Rusiya Federasiyasına SCALP raketləri atmaq hüququ var"
20:28 / 23-11-2024
HƏMAS bildirir ki, Qəzzanın şimalında israilli girov ölüb
20:23 / 23-11-2024
Zaxarova: "Paris Kiyevi dəstəkləmir, amma bitirir"
20:20 / 23-11-2024
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
20:17 / 23-11-2024
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
20:11 / 23-11-2024
Bir qrup şəxs təltif olundu - Siyahı
20:07 / 23-11-2024
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
19:59 / 23-11-2024
Yüksək vəzifəyə təyin edilən Xəyyam Məmmədov kimdir?
AZƏRBAYCAN MƏKTƏB VƏ PEDAQOJİ FİKİR TARİXİNİN ÖYRƏNİLMƏMİŞ QARANLIQ SƏHİFƏLƏRİNƏ İŞIQ SAÇAN ALİM -ƏZİZ MİRƏHMƏDOV– 100
Tarix: 03-05-2020 22:52 | Bölmə: Ədəbiyyat
Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab İlham Əliyev Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının görkəmli nümayəndəsi, tanınmış tənqidçi və mətnşünas alim, Azərbaycan Respublikasının Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1980), Əməkdar elm xadimi (1982), filologiya elmləri doktoru (1976), professor Əziz Mirfeyzulla oğlu Mirəhmədovun anadan olmasının 100 illiyi ilə bağlı 28 fevral 2020-ci ildə Sərəncam imzalamışdır.
Əməkdar elm xadimi Əziz Mirəhmədov ()Azərbaycan ədəbiyyatı və pedaqoji fikir tarixində realizm, romantizm, satirik cərəyan, bədii fikirlə sosioloji-fəlsəfi fikrin münasibətləri, ənənə, qarşılıqlı ədəbi əlaqələr və sair kimi filoloji-pedaqoji-psixoloji mövzularla bərabər, Azərbaycan mənəvi mədəniyyəti ilə – incəsənət, dövri mətbuat, kitab tarixi, mətnşünaslıq və məxəzşünaslıqla da maraqlanmış, çox vaxt bir-biri ilə sıx bağlı, bir-birini tamamlayan bu iki predmeti sintez halında öyrənmişdir.
Əziz Mirəhmədovun (1920-2002)pedaqoji ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilən “Sovet Azərbaycanının kitab mədəniyyəti”, “Yazıçılar, talelər, əsərlər”, “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər”, “Sabir”, “Məhəmməd Hadi”, “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” kimi monoqrafiyaları bu gün də tədqiqatçı alim və müəllimlərin stolüstü kitabıdır.Ona görə ki, Əziz Mirəhmədov bu əsərlərin içərisində bəhs olunan maarifçi bahadırları Azərbaycan, Leninqrad (Sank Peterburq), Moskva, Gürcüstan, İrəvanarxivlərindən, kütləvi və şəxsi kitabxanalardan, üzərini toz basmış qovluqlardan vərəqləyərək gün üzünə çıxarmışdır. Elmin və təhsilin inkişaf tarixini əks etdirən çoxlu sayda yeni sənədləri və mənbələri elmi dövrüyyəyə daxil etmişdir. Bununla da Əziz Mirəhmədov xalqımızın tarixinin kifayət qədər öyrənilməmiş qaranlıq səhifələrinin zəngin arxiv materialları əsasında tədqiq edilməsini və yazılmasını, yeni tarix konsepsiyasının əsaslı surətdə işlənib hazırlanmasını tədqiqatçılar, tarixçi alimlər, bütövlükdə ədəbiyyat və pedaqoji fikir tarixçiləri qarşısında mühüm bir vəzifə kimi qoymuşdur.
“Ədəbiyyatşünaslıq terminləri”, “Ədəbiyyat müntəxabatı”, “Ədəbiyyat” kimi dərs vasitləri, lüğət və proqramlar hazırlaması Əziz Mirəhmədovun vətənə, xalqa, millətə fədakar xidmətinin ən bariz nümunəsi, əsil vətəndaşlıq örnəyidir. Bütün bunlar Əziz müəllimin yaradıcılığının həyatiliyinin və həmişəyaşarlığının sübutudur.
Azərbaycan ədəbi-pedaqoji tənqidin inkişafında Əziz Mirəhmədovun xidmətləri böyükdür. Əziz müəllimin ədəbi prosesdə olan tənqidləri də istiqamətverici tənqid olmuşdur. Onun tənqidi yazıları xeyirxahlıq, tərbiyəedici, maarifləndirici və qeyd etdiyimiz kimi istiqamətverici yöndə olan tənqidlər olmuşdur. Öz tənqidi qeydləri ilə tənqid olunanın “mən”ini kiçiltməmiş, adiləşdirməmişdir. Əksinə, tənqid etdiyi “mən”i öz səviyyəsində saxlamışdır.
Əziz Mirəhmədovun fundamental tədqiqat əsərlərinin işlənmə metodikasında(“Mirzə Fətəli Axundov” – 1953, “Abdulla Şaiq” – 1956, “Sabir” – 1958, “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” – 1980, “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər (XIX-XX əsrlər)” – 1983, “Məhəmməd Hadi” – 1985 və s.) ona məxsus borc, məsuliyyət, milli qürur, vətəndaşlıq qeyrəti, milli ləyaqəti özünə ehtiva edən xoş əməl, qayğıkeşlik, xeyirxahlıq, vicdanlılıq, insanpərvərlik kimi keyfiyyətlərin təzahürü aydın duyulur və hiss edilir. Bu da onun milli vətəndaşlıq şərəfindən və yetkinliyindən qaynaqlanmışdır. Geniş ədəbi yaradıcılıq diapozonu və fəaliyyət dairəsinə malik Əziz Mirəhmədovun əsərlərində özünü göstərən elmi-tədqiqat metodlarının təhlili göstərir ki, o, əqli imkanlarının mahiyyətini özündə əks etdirən təfəkkürün müxtəlif formalarından bəhrələnmişdir. Özü də bu metodika fasiləsizliyi, məntiqiliyi, tarixiliyi və dinamikliyi ilə oxucunun diqqətini cəlb etmişdir.
Bu cəhətdən Əziz Mirəhmədovun namizədlik dissertasiyası əsasında hazırlamış “Sabir” adlı monoqrafiyası xüsusi maraq doğurur. Kitabda Mirzə Ələkbər Sabirin mühitin təsirindən qaynaqlanan həyatı, praktik pedaqoji fəaliyyəti və ideyaları, o cümlədən Sabirin görüşlərinin digər aspektləri tədqiq və təhlil edilmişdir. Əziz Mirəhmədov Mirzə Ələkbər Sabirin millətinin maariflənməsində ana dilinin rolu, millətinin mənəvi şüurunun formalaşmasında əqli, milli əxlaqi tərbiyənin imkanları, məktəb, müəllim haqqında satirik şeirlərinin əhəmiyyətini yaradıcı təfəkkür süzgəcindən keçirmişdir. Mirəhmədov ideya və mülahizələrini satirik şairin (“Sabir realizminin ideya-bədii mənbələri və tarixi kökləri”, “Sabir və XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında satiranın bəzi məsələləri”, “Sabir şeirinin həyata və ədəbiyyata təsiri” və s.) və ilk dəfə tədqiqata cəlb etdiyi materiallara istinadən inandırıcı və alim məntiqinə müvafiq, dövrün reallıqları fonunda təhlil edərək ümumiləşdirmişdir. Mirzə Ələkbər Sabir yaradıcılığı və ictimai-siyasi baxışlarına yanaşma prizması birmənalı deyil, müxtəlif istiqamətli olmuşdur. Əziz Mirəhmədovun yanaşma tərzi hər cür təhrif, şəxsi və subyektiv fikirlərdən uzaq olmaqla, milli təəssübkeşliyi ifadə edən peşəkar tədqiqatçı, vətəndaş-alim mövqeyinin prinsipiallığını əks etdirmişdir.
Əziz Mirəhmədov doktorluq dissertasiyası müdafiəsini çox gecikdirmişdir. Bu gecikmə isə ziyalıların bir çoxunu çox narahat etmişdir. Belə narahatçılıq yaşayanlardan biri də xalq yazıçısı Elçin olmuşdur. Akademik Məmməd Cəfərin yaradıcılıq görüşlərini “Cəfər müəllim” adı ilə təhlil edən Elçin İlyas oğlu yazır: “O vaxt Əziz Mirəhmədov doktorluq dissertasiyasının müdafiəsini elə hey uzadırdı və yaxın adamlar hər dəfə Əziz müəllimi görəndə nə vaxt müdafiə edəcəyini soruşurdu. Mən də daxil olmaqla hamı bunu soruşurdu, təkcə Cəfər müəllimdən başqa. Əziz müəllim tez-tez bizim şöbəyə gəlirdi, Cəfər müəllimlə onun arasında... sabit bir dostluq var idi, oturub, necə deyərlər, söhbətləşirdilər, zarafatlaşırdılar və yaxşı yadimdadır, bir dəfə mən Cəfər müəllimdən soruşanda ki, nə üçün dostuna təsir etmir ki, tez müdafiə etsin, Cəfər müəllim özünə xas olan bir sakitliklə (əslində müsahibini sakitləşdirə-sakitləşdirə!) dedi: “Əziz ciddi adamdır”. Həmin üç kəlmə söz çox şey deyirdi, ən əsası isə bunu deyirdi ki, müdafiəyə nə var ki, müdafiə asan şeydir. Cəfər müəllim yaxşı bilirdi ki, dostu bəzi başqaları kimi, müdafiəni elmi ad almaq xətrinə etmir, ədəbiyyatşünaslıq elminin naminə çalışır. Yoxsa doğrudan da müdafiəyə nə var ki... (xüsusən də Əziz Mirəhmədov kimi güclü qələm sahibi üçün!”[Bax: Elçin. Klassiklər və müasirlər. Bakı: Yazıçı, 1987, səh.151].
Sabirşünas və Məmmədquluzadəşünas alim Əziz Mirəhmədov, nəhayət 1973-cü ildə “Cəlil Məmmədquluzadə və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan dövrü mətbuat məsələləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Həmin tədqiqat əsəri əsasında hazırlamış olduğu “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” (1980) adlı sanballı monoqrafiyası “milli ədəbiyyatşünaslığımızın nadir və qiymətli nümunəsi hesab olunur”.
Əziz Mirəhmədovun müqəddimə, beş fəsil, son söz və məxəzlərdən ibarət olan “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” sanballı monoqrafiyasına hər dəfə nəzər salsaq görəcəyik ki, müəllifin öz tədqiqatında istinad etdiyi metodika-təhlil, mühakimə, fikir və ideyalar obyektiv faktlara, təmkinli, sistemli araşdırmalara, arxiv sənədlərinə, yazılı ədəbiyyata, obyektiv yanaşma prinsipinə əsaslanmışdır. Milli təəssübkeşlik baxımından tədqiq edilən monoqrafiyanın birinci fəsli “Cəlil Məmmədquluzadə dünyagörüşünün təşəkkülü və inkişaf istiqamətləri” adlanır.İki yarımfəsildən ibarət olan bu fəsildə Mirzə Cəlilin “yeddi-səkkiz yaşında ikən Naxçıvanda Hacı Bağırın və Molla Əlinin məktəblərində oxumağa başlaması” [Bax: səh.9] və Qori müəllimlər seminariyasında oxuduğu illər[Bax: səh.12] əks etdirilmişdir.Azərbaycan, rus və avropa nümayəndələrindən Füzuli, Zakir, Seyid Əzim, Aksakov, Qriboyedov, Qoqol, Turgenev, Qonçarov, Krılov, Puşkin, Lermantov, Tolstoy, Uşinski, Piroqov, Şekspir, Pestalotsi, Conn Lokk, Komenski və digərlərinin Cəlil Məmmədquluzadənin dünyagörüşünə və gələcəkdə elmi-pedaqoji fəaliyyətinə göstərəcəyi təsir təhlil edilmişdir.
Monoqrafiyada milli mənlik şüuru və ləyaqətin yetişən nəsildə inkişaf edib formalaşmasında, müəllim və məktəbin aparıcı rolu haqqında Cəlil Məmmədquluzadənin görüşü təhlil olunmuş, ilk mənbələrdən gətirilən iqtibaslarla təsdiqlənmişdir. Milli mənlik şüuru və ləyaqət kimi əxlaqi kateqoriyalar baxımından yanaşma prinsipi elmi tədqiqat metodlarının aparıcı istiqamətlərdən olduğunu gözəl dərk edən Əziz Mirəhmədov monoqrafiyanın digər hissələrində də bu səmimi duyuma sadiq qalmışdır. Bu özünü Cəlil Məmmədquluzadənin ana dili və onun tədrisi haqqında fikirlərinin üzə çıxarılaraq təhlil edilməsində daha bariz göstərir. Çünki ana dili xalqın milli varlığı, milli şüurun inkişaf və formalaşmasında xalqın yaratdığı əvəzolunmaz incidir. Elə bu səbəbdən də Əziz Mirəhmədov əsərində Cəlil Məmmədquluzadənin ana dili və onun məktəblərdə tədrisini təxirəsalınmaz vəzifə kimi irəli sürdüyünü, bu sahədə hər cür müqavimət və maneələrə qarşı qətiyyətli mübarizəsini əsil elmi tədqiqatçıya məxsus yanaşma ilə təhlil etmişdir. Ana dili və onun tədrisinə laqeyd münasibət göstərənlərə Cəlil Məmmədquluzadənin – “Yazıda böyük cürətimiz o oldu ki, açıq ana dilində yazmaqdan biz utanmadıq”[Bax: səh.243]kimifikriönplanaçəkənƏziz Mirəhmədov Cəlil Məmmədquluzadənin ana dilinin qorunub saxlanılacağına, inkişaf edib zənginləşəcəyinə nikbin baxışını diqqətdən qaçırmamışdır.
“Fırtına illərində”, “Ağır mübarizələr dövrü” kimi III və V fəsillərdə yenə də Cəlil Məmmədquluzadənin dünya ədəbiyyatına yaradıcı münasibəti, Şərqin müdrik gülüş ustası Nəsrəddin surətinin onun bədii təfəkküründə meydana çıxması və transformasiyası, bolşevizm ideyalarının satirik “Molla Nəsrəddin” jurnalı üçün əhəmiyyəti, mollanəsrəddinçilərin birinci rus inqilabı zamanı və sonra Azərbaycanda gedən ideoloji mübarizələrdə rolu və xidməti məsələlərinə Əziz Mirəhmədov tərəfindən xüsusi diqqət yetirilmişdir. Cəlil Məmmədquluzadə publisistikasının təhlili, habelə, ədibin milli dövri mətbuatın və kitab mədəniyyətinin inkişafı yolunda qızğın fəaliyyəti, “Qeyrət” mətbəə-nəşriyyatında işi haqqında bəhslər Əziz Mirəhmədov tədqiqində mərkəzi yer tutur. Monoqrafiyanın bir çox səhifələrində, “Molla Nəsrəddin”in banisi və redaktorunun öz məsləkdaşları Mirzə Ələkbər Sabir, Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyev, Ömər Faiq Nemanzadə, Əliqulu Qəmküsar, Əli Nəzmi və başqaları ilə yaradıcılıq münasibətlərindən, nəhayət, onun sosial-estetik idealının mahiyyətindən bəhs etmişdir. Tədqiqatçı alimlər də etiraf edərlər ki, əsər zəngin ədəbi-tarixi məxəzlər əsasında yazılmışdır.
Əziz Mirəhmədov Cəlil Məmmədquluzadənin iki (1951-1954), üç (1966-1967) və altı cildlik (1983-1985) əsərlər külliyyatını tərtib etmiş (Turan Həsənzadə ilə birlikdə), çapa hazırlamış, bu nəşrlərə müqəddimə, qeyd, izah və şərhlər yazmış, ədəbi-tənqidi və publisist irsinin çox hissəsini, məktubları, xatirələri külliyyat halına salmışdır. Təbii ki, bunlar da Əziz Mirəhmədovun çoxillik elmi fəaliyyətinin nəticəsinin bəhrəsidir. Həmçinin, Əziz Mirəhmədov “Molla Nəsrəddin” jurnalı kimi birinci dərəcəli əhəmiyyətə malik bir məxəzi kompleks halına salan ilklərdəndir. Bu münasibətlə Əziz Mirəhmədov yazıırdı: “60-cı illərin axırlarına qədər “Molla Nəsrəddin” jurnalı kimi birinci dərəcəli əhəmiyyətə malik bir məxəz nə Bakının, nə də Tbilisi, Moskva, Leninqrad və başqa sovet şəhərlərinin arxivində tam kompklekt halında toplanılmamışdır, bu jurnalın ictimai-ədəbi təsiri, nəşri tarixi, ədəbiyyat və mətbuat tarixindəki mövqeyi haqqında çox az şey məlum idi”[Bax: Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər. Bakı: “Maarif”, 1983, səh.5]. On ikicilddənibarətolan“Molla Nəsrəddin” jurnalı mətnlərinin transliteriyası, çapa hazırlanması və bu qiymətli abidənin I və II cildlərinin nəşr edilməsi Əziz Mirəhmədov və onun rəhbərlik etdiyi tədqiqatçılar qrupunun adı ilə bağlı olmuşdur.
“Elmdə heç bir zaman “son nöqtə” ola bilməz” – deyən Əziz Mirəhmədovun “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər” kitabı dazəngin tədqiqat materialı, arxiv sənədləri və dövri mətbuatdan götürülmüş tarixi faktlar əsasında yazılmışdır. XIX əsrin axırı, XX əsrin əvvəlində yaradılan zəngin, rəngarəng elmi-filoloji irs zəminində, uzun illərin gərgin əməyi, böyük axtarışları bahasına başa gəlmişdir. Qasım Bəy Zakir, Mirzə Fətəli Axundov, Mirzə Əli Möcüz, Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev, İsmayıl Bəy Qutqaşınlı, İsa Sultan, Abdulla Şaiq və başqaları haqqında faktları, məlumatları, epistolyar materialları, bədii nümunələri Əziz Mirəhmədov ilk dəfə aşkara çıxarmış və tədqiq etmişdir.
Ədəbiyyatşünaslıq ensiklopediyasının əsas yaradıcılarından olan Əziz Mirəhmədov “Əkinçi” qəzetinin də yeni əlifba ilə nəşr edilərək geniş oxucu auditoriyasına çatdırılmasında təqdirəlayiq iş görmüşdür.
Bütün həyatını elmin inkişafına həsr edənƏziz Mirəhmədov, həmçinin,30-dan artıq yüksəkixtisaslı alimlər kadrıhazırlayaraq elmi mühitə təqdim etmişdir.
Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimov yazır ki, “Zəmanəmizdə kitabsız mədəniyyətdən və mədəni inqilabdan danışmaq olmaz! Kitab insan ağlının və əməyinin məhsuludur... Kitab elm və sənət abidəsidir. Böyük filosoflar, şairlər və alimlər kitabla yaşayırlar. Nizami “Xəmsə” ilə, Tolstoy “Hərb və sülh ilə”, Sabir “Hophopnamə” ilə yaşayır. Kitab olmasaydı, bəşəriyyətin böyük simaları ulduzlar kimi öz vaxtlarında parlayıb, sonra sönüb gedərdilər”. Bu gün tanınmış tənqidçi və mətnşünas alim, Azərbaycan Respublikasının Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor Əziz Mirəhmədov aramızda yoxdur. Ancaq Əziz Mirəhmədovu bəşəriyyətin böyük simasına çevirən, əbədiyaşar edən əsərləri olacaqdır.
Kamal CAMALOV
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun dosenti,
Pedaqogikaüzrəfəlsəfədoktoru,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,
AYB-nin üzvü
Baxış sayı: 1 510
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 03-05-2020 22:52 | Bölmə: Ədəbiyyat
Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab İlham Əliyev Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının görkəmli nümayəndəsi, tanınmış tənqidçi və mətnşünas alim, Azərbaycan Respublikasının Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1980), Əməkdar elm xadimi (1982), filologiya elmləri doktoru (1976), professor Əziz Mirfeyzulla oğlu Mirəhmədovun anadan olmasının 100 illiyi ilə bağlı 28 fevral 2020-ci ildə Sərəncam imzalamışdır.Əməkdar elm xadimi Əziz Mirəhmədov ()Azərbaycan ədəbiyyatı və pedaqoji fikir tarixində realizm, romantizm, satirik cərəyan, bədii fikirlə sosioloji-fəlsəfi fikrin münasibətləri, ənənə, qarşılıqlı ədəbi əlaqələr və sair kimi filoloji-pedaqoji-psixoloji mövzularla bərabər, Azərbaycan mənəvi mədəniyyəti ilə – incəsənət, dövri mətbuat, kitab tarixi, mətnşünaslıq və məxəzşünaslıqla da maraqlanmış, çox vaxt bir-biri ilə sıx bağlı, bir-birini tamamlayan bu iki predmeti sintez halında öyrənmişdir.
Əziz Mirəhmədovun (1920-2002)pedaqoji ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilən “Sovet Azərbaycanının kitab mədəniyyəti”, “Yazıçılar, talelər, əsərlər”, “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər”, “Sabir”, “Məhəmməd Hadi”, “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” kimi monoqrafiyaları bu gün də tədqiqatçı alim və müəllimlərin stolüstü kitabıdır.Ona görə ki, Əziz Mirəhmədov bu əsərlərin içərisində bəhs olunan maarifçi bahadırları Azərbaycan, Leninqrad (Sank Peterburq), Moskva, Gürcüstan, İrəvanarxivlərindən, kütləvi və şəxsi kitabxanalardan, üzərini toz basmış qovluqlardan vərəqləyərək gün üzünə çıxarmışdır. Elmin və təhsilin inkişaf tarixini əks etdirən çoxlu sayda yeni sənədləri və mənbələri elmi dövrüyyəyə daxil etmişdir. Bununla da Əziz Mirəhmədov xalqımızın tarixinin kifayət qədər öyrənilməmiş qaranlıq səhifələrinin zəngin arxiv materialları əsasında tədqiq edilməsini və yazılmasını, yeni tarix konsepsiyasının əsaslı surətdə işlənib hazırlanmasını tədqiqatçılar, tarixçi alimlər, bütövlükdə ədəbiyyat və pedaqoji fikir tarixçiləri qarşısında mühüm bir vəzifə kimi qoymuşdur.“Ədəbiyyatşünaslıq terminləri”, “Ədəbiyyat müntəxabatı”, “Ədəbiyyat” kimi dərs vasitləri, lüğət və proqramlar hazırlaması Əziz Mirəhmədovun vətənə, xalqa, millətə fədakar xidmətinin ən bariz nümunəsi, əsil vətəndaşlıq örnəyidir. Bütün bunlar Əziz müəllimin yaradıcılığının həyatiliyinin və həmişəyaşarlığının sübutudur.
Azərbaycan ədəbi-pedaqoji tənqidin inkişafında Əziz Mirəhmədovun xidmətləri böyükdür. Əziz müəllimin ədəbi prosesdə olan tənqidləri də istiqamətverici tənqid olmuşdur. Onun tənqidi yazıları xeyirxahlıq, tərbiyəedici, maarifləndirici və qeyd etdiyimiz kimi istiqamətverici yöndə olan tənqidlər olmuşdur. Öz tənqidi qeydləri ilə tənqid olunanın “mən”ini kiçiltməmiş, adiləşdirməmişdir. Əksinə, tənqid etdiyi “mən”i öz səviyyəsində saxlamışdır.
Əziz Mirəhmədovun fundamental tədqiqat əsərlərinin işlənmə metodikasında(“Mirzə Fətəli Axundov” – 1953, “Abdulla Şaiq” – 1956, “Sabir” – 1958, “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” – 1980, “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər (XIX-XX əsrlər)” – 1983, “Məhəmməd Hadi” – 1985 və s.) ona məxsus borc, məsuliyyət, milli qürur, vətəndaşlıq qeyrəti, milli ləyaqəti özünə ehtiva edən xoş əməl, qayğıkeşlik, xeyirxahlıq, vicdanlılıq, insanpərvərlik kimi keyfiyyətlərin təzahürü aydın duyulur və hiss edilir. Bu da onun milli vətəndaşlıq şərəfindən və yetkinliyindən qaynaqlanmışdır. Geniş ədəbi yaradıcılıq diapozonu və fəaliyyət dairəsinə malik Əziz Mirəhmədovun əsərlərində özünü göstərən elmi-tədqiqat metodlarının təhlili göstərir ki, o, əqli imkanlarının mahiyyətini özündə əks etdirən təfəkkürün müxtəlif formalarından bəhrələnmişdir. Özü də bu metodika fasiləsizliyi, məntiqiliyi, tarixiliyi və dinamikliyi ilə oxucunun diqqətini cəlb etmişdir.
Bu cəhətdən Əziz Mirəhmədovun namizədlik dissertasiyası əsasında hazırlamış “Sabir” adlı monoqrafiyası xüsusi maraq doğurur. Kitabda Mirzə Ələkbər Sabirin mühitin təsirindən qaynaqlanan həyatı, praktik pedaqoji fəaliyyəti və ideyaları, o cümlədən Sabirin görüşlərinin digər aspektləri tədqiq və təhlil edilmişdir. Əziz Mirəhmədov Mirzə Ələkbər Sabirin millətinin maariflənməsində ana dilinin rolu, millətinin mənəvi şüurunun formalaşmasında əqli, milli əxlaqi tərbiyənin imkanları, məktəb, müəllim haqqında satirik şeirlərinin əhəmiyyətini yaradıcı təfəkkür süzgəcindən keçirmişdir. Mirəhmədov ideya və mülahizələrini satirik şairin (“Sabir realizminin ideya-bədii mənbələri və tarixi kökləri”, “Sabir və XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında satiranın bəzi məsələləri”, “Sabir şeirinin həyata və ədəbiyyata təsiri” və s.) və ilk dəfə tədqiqata cəlb etdiyi materiallara istinadən inandırıcı və alim məntiqinə müvafiq, dövrün reallıqları fonunda təhlil edərək ümumiləşdirmişdir. Mirzə Ələkbər Sabir yaradıcılığı və ictimai-siyasi baxışlarına yanaşma prizması birmənalı deyil, müxtəlif istiqamətli olmuşdur. Əziz Mirəhmədovun yanaşma tərzi hər cür təhrif, şəxsi və subyektiv fikirlərdən uzaq olmaqla, milli təəssübkeşliyi ifadə edən peşəkar tədqiqatçı, vətəndaş-alim mövqeyinin prinsipiallığını əks etdirmişdir.
Əziz Mirəhmədov doktorluq dissertasiyası müdafiəsini çox gecikdirmişdir. Bu gecikmə isə ziyalıların bir çoxunu çox narahat etmişdir. Belə narahatçılıq yaşayanlardan biri də xalq yazıçısı Elçin olmuşdur. Akademik Məmməd Cəfərin yaradıcılıq görüşlərini “Cəfər müəllim” adı ilə təhlil edən Elçin İlyas oğlu yazır: “O vaxt Əziz Mirəhmədov doktorluq dissertasiyasının müdafiəsini elə hey uzadırdı və yaxın adamlar hər dəfə Əziz müəllimi görəndə nə vaxt müdafiə edəcəyini soruşurdu. Mən də daxil olmaqla hamı bunu soruşurdu, təkcə Cəfər müəllimdən başqa. Əziz müəllim tez-tez bizim şöbəyə gəlirdi, Cəfər müəllimlə onun arasında... sabit bir dostluq var idi, oturub, necə deyərlər, söhbətləşirdilər, zarafatlaşırdılar və yaxşı yadimdadır, bir dəfə mən Cəfər müəllimdən soruşanda ki, nə üçün dostuna təsir etmir ki, tez müdafiə etsin, Cəfər müəllim özünə xas olan bir sakitliklə (əslində müsahibini sakitləşdirə-sakitləşdirə!) dedi: “Əziz ciddi adamdır”. Həmin üç kəlmə söz çox şey deyirdi, ən əsası isə bunu deyirdi ki, müdafiəyə nə var ki, müdafiə asan şeydir. Cəfər müəllim yaxşı bilirdi ki, dostu bəzi başqaları kimi, müdafiəni elmi ad almaq xətrinə etmir, ədəbiyyatşünaslıq elminin naminə çalışır. Yoxsa doğrudan da müdafiəyə nə var ki... (xüsusən də Əziz Mirəhmədov kimi güclü qələm sahibi üçün!”[Bax: Elçin. Klassiklər və müasirlər. Bakı: Yazıçı, 1987, səh.151].
Sabirşünas və Məmmədquluzadəşünas alim Əziz Mirəhmədov, nəhayət 1973-cü ildə “Cəlil Məmmədquluzadə və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan dövrü mətbuat məsələləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Həmin tədqiqat əsəri əsasında hazırlamış olduğu “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” (1980) adlı sanballı monoqrafiyası “milli ədəbiyyatşünaslığımızın nadir və qiymətli nümunəsi hesab olunur”.
Əziz Mirəhmədovun müqəddimə, beş fəsil, son söz və məxəzlərdən ibarət olan “Azərbaycan Molla Nəsrəddini” sanballı monoqrafiyasına hər dəfə nəzər salsaq görəcəyik ki, müəllifin öz tədqiqatında istinad etdiyi metodika-təhlil, mühakimə, fikir və ideyalar obyektiv faktlara, təmkinli, sistemli araşdırmalara, arxiv sənədlərinə, yazılı ədəbiyyata, obyektiv yanaşma prinsipinə əsaslanmışdır. Milli təəssübkeşlik baxımından tədqiq edilən monoqrafiyanın birinci fəsli “Cəlil Məmmədquluzadə dünyagörüşünün təşəkkülü və inkişaf istiqamətləri” adlanır.İki yarımfəsildən ibarət olan bu fəsildə Mirzə Cəlilin “yeddi-səkkiz yaşında ikən Naxçıvanda Hacı Bağırın və Molla Əlinin məktəblərində oxumağa başlaması” [Bax: səh.9] və Qori müəllimlər seminariyasında oxuduğu illər[Bax: səh.12] əks etdirilmişdir.Azərbaycan, rus və avropa nümayəndələrindən Füzuli, Zakir, Seyid Əzim, Aksakov, Qriboyedov, Qoqol, Turgenev, Qonçarov, Krılov, Puşkin, Lermantov, Tolstoy, Uşinski, Piroqov, Şekspir, Pestalotsi, Conn Lokk, Komenski və digərlərinin Cəlil Məmmədquluzadənin dünyagörüşünə və gələcəkdə elmi-pedaqoji fəaliyyətinə göstərəcəyi təsir təhlil edilmişdir.
Monoqrafiyada milli mənlik şüuru və ləyaqətin yetişən nəsildə inkişaf edib formalaşmasında, müəllim və məktəbin aparıcı rolu haqqında Cəlil Məmmədquluzadənin görüşü təhlil olunmuş, ilk mənbələrdən gətirilən iqtibaslarla təsdiqlənmişdir. Milli mənlik şüuru və ləyaqət kimi əxlaqi kateqoriyalar baxımından yanaşma prinsipi elmi tədqiqat metodlarının aparıcı istiqamətlərdən olduğunu gözəl dərk edən Əziz Mirəhmədov monoqrafiyanın digər hissələrində də bu səmimi duyuma sadiq qalmışdır. Bu özünü Cəlil Məmmədquluzadənin ana dili və onun tədrisi haqqında fikirlərinin üzə çıxarılaraq təhlil edilməsində daha bariz göstərir. Çünki ana dili xalqın milli varlığı, milli şüurun inkişaf və formalaşmasında xalqın yaratdığı əvəzolunmaz incidir. Elə bu səbəbdən də Əziz Mirəhmədov əsərində Cəlil Məmmədquluzadənin ana dili və onun məktəblərdə tədrisini təxirəsalınmaz vəzifə kimi irəli sürdüyünü, bu sahədə hər cür müqavimət və maneələrə qarşı qətiyyətli mübarizəsini əsil elmi tədqiqatçıya məxsus yanaşma ilə təhlil etmişdir. Ana dili və onun tədrisinə laqeyd münasibət göstərənlərə Cəlil Məmmədquluzadənin – “Yazıda böyük cürətimiz o oldu ki, açıq ana dilində yazmaqdan biz utanmadıq”[Bax: səh.243]kimifikriönplanaçəkənƏziz Mirəhmədov Cəlil Məmmədquluzadənin ana dilinin qorunub saxlanılacağına, inkişaf edib zənginləşəcəyinə nikbin baxışını diqqətdən qaçırmamışdır.
“Fırtına illərində”, “Ağır mübarizələr dövrü” kimi III və V fəsillərdə yenə də Cəlil Məmmədquluzadənin dünya ədəbiyyatına yaradıcı münasibəti, Şərqin müdrik gülüş ustası Nəsrəddin surətinin onun bədii təfəkküründə meydana çıxması və transformasiyası, bolşevizm ideyalarının satirik “Molla Nəsrəddin” jurnalı üçün əhəmiyyəti, mollanəsrəddinçilərin birinci rus inqilabı zamanı və sonra Azərbaycanda gedən ideoloji mübarizələrdə rolu və xidməti məsələlərinə Əziz Mirəhmədov tərəfindən xüsusi diqqət yetirilmişdir. Cəlil Məmmədquluzadə publisistikasının təhlili, habelə, ədibin milli dövri mətbuatın və kitab mədəniyyətinin inkişafı yolunda qızğın fəaliyyəti, “Qeyrət” mətbəə-nəşriyyatında işi haqqında bəhslər Əziz Mirəhmədov tədqiqində mərkəzi yer tutur. Monoqrafiyanın bir çox səhifələrində, “Molla Nəsrəddin”in banisi və redaktorunun öz məsləkdaşları Mirzə Ələkbər Sabir, Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyev, Ömər Faiq Nemanzadə, Əliqulu Qəmküsar, Əli Nəzmi və başqaları ilə yaradıcılıq münasibətlərindən, nəhayət, onun sosial-estetik idealının mahiyyətindən bəhs etmişdir. Tədqiqatçı alimlər də etiraf edərlər ki, əsər zəngin ədəbi-tarixi məxəzlər əsasında yazılmışdır.
Əziz Mirəhmədov Cəlil Məmmədquluzadənin iki (1951-1954), üç (1966-1967) və altı cildlik (1983-1985) əsərlər külliyyatını tərtib etmiş (Turan Həsənzadə ilə birlikdə), çapa hazırlamış, bu nəşrlərə müqəddimə, qeyd, izah və şərhlər yazmış, ədəbi-tənqidi və publisist irsinin çox hissəsini, məktubları, xatirələri külliyyat halına salmışdır. Təbii ki, bunlar da Əziz Mirəhmədovun çoxillik elmi fəaliyyətinin nəticəsinin bəhrəsidir. Həmçinin, Əziz Mirəhmədov “Molla Nəsrəddin” jurnalı kimi birinci dərəcəli əhəmiyyətə malik bir məxəzi kompleks halına salan ilklərdəndir. Bu münasibətlə Əziz Mirəhmədov yazıırdı: “60-cı illərin axırlarına qədər “Molla Nəsrəddin” jurnalı kimi birinci dərəcəli əhəmiyyətə malik bir məxəz nə Bakının, nə də Tbilisi, Moskva, Leninqrad və başqa sovet şəhərlərinin arxivində tam kompklekt halında toplanılmamışdır, bu jurnalın ictimai-ədəbi təsiri, nəşri tarixi, ədəbiyyat və mətbuat tarixindəki mövqeyi haqqında çox az şey məlum idi”[Bax: Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər. Bakı: “Maarif”, 1983, səh.5]. On ikicilddənibarətolan“Molla Nəsrəddin” jurnalı mətnlərinin transliteriyası, çapa hazırlanması və bu qiymətli abidənin I və II cildlərinin nəşr edilməsi Əziz Mirəhmədov və onun rəhbərlik etdiyi tədqiqatçılar qrupunun adı ilə bağlı olmuşdur.
“Elmdə heç bir zaman “son nöqtə” ola bilməz” – deyən Əziz Mirəhmədovun “Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər” kitabı dazəngin tədqiqat materialı, arxiv sənədləri və dövri mətbuatdan götürülmüş tarixi faktlar əsasında yazılmışdır. XIX əsrin axırı, XX əsrin əvvəlində yaradılan zəngin, rəngarəng elmi-filoloji irs zəminində, uzun illərin gərgin əməyi, böyük axtarışları bahasına başa gəlmişdir. Qasım Bəy Zakir, Mirzə Fətəli Axundov, Mirzə Əli Möcüz, Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev, İsmayıl Bəy Qutqaşınlı, İsa Sultan, Abdulla Şaiq və başqaları haqqında faktları, məlumatları, epistolyar materialları, bədii nümunələri Əziz Mirəhmədov ilk dəfə aşkara çıxarmış və tədqiq etmişdir.
Ədəbiyyatşünaslıq ensiklopediyasının əsas yaradıcılarından olan Əziz Mirəhmədov “Əkinçi” qəzetinin də yeni əlifba ilə nəşr edilərək geniş oxucu auditoriyasına çatdırılmasında təqdirəlayiq iş görmüşdür.
Bütün həyatını elmin inkişafına həsr edənƏziz Mirəhmədov, həmçinin,30-dan artıq yüksəkixtisaslı alimlər kadrıhazırlayaraq elmi mühitə təqdim etmişdir.
Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimov yazır ki, “Zəmanəmizdə kitabsız mədəniyyətdən və mədəni inqilabdan danışmaq olmaz! Kitab insan ağlının və əməyinin məhsuludur... Kitab elm və sənət abidəsidir. Böyük filosoflar, şairlər və alimlər kitabla yaşayırlar. Nizami “Xəmsə” ilə, Tolstoy “Hərb və sülh ilə”, Sabir “Hophopnamə” ilə yaşayır. Kitab olmasaydı, bəşəriyyətin böyük simaları ulduzlar kimi öz vaxtlarında parlayıb, sonra sönüb gedərdilər”. Bu gün tanınmış tənqidçi və mətnşünas alim, Azərbaycan Respublikasının Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor Əziz Mirəhmədov aramızda yoxdur. Ancaq Əziz Mirəhmədovu bəşəriyyətin böyük simasına çevirən, əbədiyaşar edən əsərləri olacaqdır.
Kamal CAMALOV
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun dosenti,
Pedaqogikaüzrəfəlsəfədoktoru,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,
AYB-nin üzvü
Baxış sayı: 1 510
Bölməyə aid digər xəbərlər
13-11-2024, 23:46
Görkəmli Türk Ədibi Sərhəd Kabaklı-Vüqar Əhməd
1-11-2024, 13:16
Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr olunmuş ədəbi-bədii gecə keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-10-2024, 21:46
Rusiyanın əməkdar artisti Kazbek Suanov dünyasını dəyişib
26-10-2024, 18:55
Tanzaniyada Puşkinin abidəsinin açılışı olub, nağılları isə suahili dilində nəşr olunub
16-10-2024, 10:02
Naxçıvan ədəbi mühitinin seçilən nümayəndəsi Hüseyn Razinin 100 illiyinə layiqli töhfə
12-10-2024, 20:45
Naxçıvanda xarici tədqiqatçıların iştirakı ilə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılır
12-10-2024, 19:55
Azərbaycan Universitetində Mirzə Ələkbər Sabir irsi və ədəbi dilə həsr olunmuş tədbir keçirilib
12-10-2024, 10:47
Ədəbiyyat müəllimi erotik fotolara görə töhmət alıb
28-09-2024, 21:57
Onu "Türk dünyasının sevilən qızı" adlandırırdılar
28-09-2024, 21:51
Vüqar Əhməd: "Allahımızın üzü dönüb"
2-08-2024, 14:53
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu yeni layihənin icrasına başlayıb
1-08-2024, 13:22
“Cəfər Cabbarlı - ədəbiyyatımızın böyük sənət fədaisi” adlı layihənin icrasına başlanılıb
12-06-2024, 23:33
Professor Mahirə Hüseynova Turan Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib
9-06-2024, 15:53
"Zəfəri yaşadanlar” kitabının təqdimat mərasimindən-VİDEO+FOTOLAR
6-06-2024, 14:52
Sumqayıtda Mikayıl Müşfiqin anım mərasimi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
1-05-2024, 21:08
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
27-04-2024, 00:42
ƏZƏL-AXIR SÖZ QALACAQ DÜNYADA
26-04-2024, 11:47
AMEA NİZAMİ GƏNCƏVİ ADINA İNSTİTUTUN 90 İLLİYİ
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski