23:17 / 01-05-2024
Kolumbiya İsraillə diplomatik əlaqələri kəsəcək
23:10 / 01-05-2024
Ukraynada yalnız rus dilini üç məktəbdə tədris olunur
23:04 / 01-05-2024
Yekaterina Mizulinanı gənə dişlədi, lakin kömək vaxtında gəldi
22:49 / 01-05-2024
"İndependent": Dortmund Kloppu geri qaytarmağı planlaşdırır
22:39 / 01-05-2024
Kursk bölgəsi Ukraynadan bir sıra hücumlara məruz qalıb
22:35 / 01-05-2024
Gələn həftə Moskva vilayətinə qar yağa bilər
22:30 / 01-05-2024
Rusiyanın Daimi Nümayəndəliyi dezinformasiyanın AB-yə yönəldilməsinə diqqət çəkib
21:42 / 01-05-2024
SBU cəbhə bölgəsində silah satışı ilə məşğul olan dəstəni saxlayıb
21:38 / 01-05-2024
Parisdə etirazçılar Olimpiya halqalarını yandırıblar
21:34 / 01-05-2024
Parisdə əldəqayırma bombanın partlaması nəticəsində 7 polis həlak olub
21:30 / 01-05-2024
Portuqaliyada bir kişi 17 il köləlikdə saxlanılıb
21:24 / 01-05-2024
“Spartak” “Dinamo”nu məğlub edərək Rusiya kubokunun “Regionlar yolu”nun ilk finalçısı oldu
21:19 / 01-05-2024
Slutskinin rəhbərlik etdiyi "Şanxay" Çindəki məğlubiyyətsizlik seriyasını 9 matça çatdırıb
21:08 / 01-05-2024
Rusiya yazıçılarının kitablarının 170-dən çox nadir nəşri Avropa kitabxanalarından yoxa çıxıb
21:02 / 01-05-2024
Bloger Diana Şurıgina Moskvada saxlanılaraq sərbəst buraxılıb
20:58 / 01-05-2024
Gürcüstanın baş naziri: "Biz narahatlığa baxmayaraq, xarici agentlər haqqında qanunu qəbul edəcəyik"
12:25 / 01-05-2024
Almaniyada solçu radikallar "Rheinmetall" konserni rəhbərinin bağ evini yandırıblar
12:13 / 01-05-2024
Kömür daşıyan 3 vaqon relsdən çıxıb
12:06 / 01-05-2024
Əcnəbilər miqrasiya siyasətini pozduqlarına görə DXR-ə deportasiya ediliblər
11:52 / 01-05-2024
ABŞ Ədliyyə Departamenti: Nyu-York sakini Rusiya Federasiyasına qeyri-qanuni olaraq texnologiya ixrac etməkdə təqsirli bilinib
11:45 / 01-05-2024
"Bavariya"nın baş məşqçisi Tuxel: "Real Madrid"in yalnız iki şansı olub və hər ikisindən yararlanıb"
11:40 / 01-05-2024
Yaponiya atom elektrik stansiyasının turbin otağında yanğın baş verib
22:12 / 30-04-2024
XTQ HEYƏTİNİN YARANMASININ 25 İLİ TAMAM OLUR
21:37 / 30-04-2024
Qazaxıstanda rəqəmsal inkişaf naziri vəzifəsindən azad edilib
21:33 / 30-04-2024
Məhkəmə Trampı məhkəməyə hörmətsizlik və sosial şəbəkələrdəki paylaşımlarına görə cərimələyib
21:27 / 30-04-2024
Pentaqon rəhbəri Ukraynanı Krıma zərbələri genişləndirməyə çağırıb
21:21 / 30-04-2024
ESPN: "Mançester Yunayted" Reşfordu 70 milyon avroya satmağa hazırdır
18:51 / 30-04-2024
Belarus Müdafiə Nazirliyi: Moskva Minskdən Şimal Hərbi Dairəsində iştirakını tələb etməyib
18:40 / 30-04-2024
Polşa əsgərləri Belarus sərhədi yaxınlığında yaralanıb
14:59 / 30-04-2024
Lukaşenko Belarusda ikinci atom elektrik stansiyası tikmək barədə düşünür
14:52 / 30-04-2024
Taikonavtlar orbital stansiyada altı aylıq missiyanı başa vurdular
14:47 / 30-04-2024
Nijni Novqorod Dumasının sədri mənimsəmə ittihamı ilə həbs edilib
14:02 / 30-04-2024
Londonda samuray qılıncı olan şəxs polisi və yoldan keçənləri yaralayıb
13:58 / 30-04-2024
Cinayətkarlarla atışma zamanı 4 ABŞ polisi həlak olub
13:53 / 30-04-2024
Altı ay ərzində 398 keçmiş əcnəbi Rusiya vətəndaşlığından məhrum edilib
13:48 / 30-04-2024
May ayında Hərbi Dəniz Qüvvələrinin iki gəmisi suya salınacaq
13:45 / 30-04-2024
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi: Ağ Evin İsrailin hərəkətləri ilə bağlı BCM-nin təhqiqatı ilə bağlı açıqlamaları absurddur
13:20 / 30-04-2024
RİA Novosti: Timur İvanov italyan yarış motosikletini atasına təhvil verib
“Ərəb baharı” nəyə görə demokratik dəyişikliklərə yol aça bilmədi? - TƏHLİL
Tarix: 19-06-2019 10:35 | Bölmə: Siyasət
Şimali Afrika və Yaxın Şərq(ŞAYŞ) regionunda demokratiya perspektivləri varmı? Yoxsa region avtoritarizm və müharibələr burulğanında yaşamağa məhkumdur?
Ərəb dünyası və ya ayrıca götürülmüş hər hansı bir ərəb ölkəsi mükəmməl demokratiyaya doğru ciddi addım ata bilərmi? Bu sual illərdir ki, tədqiqatçıları, siyasətçiləri və sıravi adamları düşündürməkdədir. İndiyədək görünən tərəf odur ki, heç bir ərəb ölkəsi demokratiyaya doğru addım ata bilməmişdir, halbuki hökumət dəyişiklikləri, monarxiyaların devrilməsi və kütləvi üsyanlar region üçün nadir sayıla biləcək hadisələr deyil.
Florensiyadakı Avropa Universiteti İnstitutunun (European University İnstitute) professoru Filip Şmitter və Qahirədəki Amerika Universitetinin professoru Nədin Sika “ŞAYŞ regionunda demokratikləşmə” adlı yazıda 1970-ci illərin ortalarından başlayaraq ərəb dünyası və digər ölkələr arasında demokratik transformasiya fərqləri və bənzərliklərini tədqiq etmişlər. (Araşdırmalara əsasən dünyada, ötən əsrdə demokratikləşmənin üç dalğası bir sıra ölkələri əhatə etmiş və yaşam tərzini əsaslı dəyişmişdir. İlk dalğa, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra 1945-46-cı illəri əhatə edir ki, bu dövr faşizmin çökməsi və yeni sistemin yaranması ilə əlamətdardır. 1970-ci illərdə başlayan, İkinci dalğada Yaxın Şərqdəki milli azadlıq hərəkatları son müstəmləkələri çökdürdü və daha sonra bu dalğa Latın Amerikasınadək uzandı. Demokratiyanın üçüncü dalğası isə 1990-cı illərin əvvəllərində Berlin divarının və Sovet İttifaqının dağılması və yeni müstəqil ölkələrin yaranması ilə nəticələnmişdir). Qeyd olunan qlobal dəyişikliklər fonunda ŞAYŞ regionunda gedən prosesləri izləyən müəlliflər fərqlərin bənzərliklərdən daha çox olması qənaətinə gəlmişlər.
2010-2011-ci illər Tunis, Misir, Liviya, Yəmən və Suriyada kütləvi etirazlar yaşandı, ərəb dünyasında böyük transformasiya prosesləri baş verdi. Amma, bu transformasiya demokratiyaya deyil, xaosa, anarxiyaya və qeyri-müəyyənliyə yol açdı. Şmitter və Sika öz tədqiqatlarında nəinki demokratik, hətta liberal dəyişikliklərin baş verə bilməməsinin əsas səbəblərini göstərmişlər.
Birinci səbəb
Müəlliflərə görə demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin əsas səbəbi müxalifətin zəifliyidir. Avtoritar rejimlərin seçkiləri daimi manipulyasiya etdiyi, vətəndaş cəmiyyətinin zəif olduğu ərəb ölkələrində müxalifətin əsas rolu hakimiyyətlə sövdələşərək, yeni mümkün fiqurların və ideyaların meydana çıxa bilməsinin qarşısını almaq və hakim elitanın uzun müddət rəhbərlikdə qalmasını təmin etməkdir. Belə mövqe illərlə davam edir və nəticədə müxalifət passiv, fəaliyyətsiz müşahidəçiyə çevrilir. Ərəb ölkələrində müxalifətin digər problemi ədalətli siyasi rəqabət mühitinin olmamasıdır. Praktiki olaraq “ərəb baharı” hadisələri zamanı insanlar kütləvi aksiyalarda müxalifəti dəstəkləmir, daha yaxşı və daha layiqli həyat şəraiti tələb edirdilər. Adətən belə aksiyalardan sonra siyasi rəqabət təcrübəsi olmayan müxalifətin hakimiyyəti ələ keçirməsi ağır nəticələrlə sonuclanır. Hakimiyyətə gəlmiş müxalifət yeni siyasi düşüncə tərzi ilə deyil, dövlət əmlakı və vəsaitinin yeni simalar tərəfindən daha da çox talanması ilə yadda qalır. Digər çətinlik “demokratiya” məfhumuna ehtiyatlı yanaşma ilə bağlıdır. Böyük əksəriyyətlə ərəb düşüncə tərzində demokratiya Qərblə, Qərb isə müstəmləkəçi siyasətlə assosiasiya olunur.
Bunun nəticəsidir ki, “ərəb baharı” Suriya, Liviya və Yəməndə olduğu kimi dövlətin iflasına, ya da Tunis və Misirdəki kimi keçid dövrü yaşayan hibrid rejimlərin hakimiyyətə gəlməsinə yol açdı.
İkinci səbəb
ŞAYŞ regionunda demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin digər səbəbi RED(Real Existing Democracies), yəni RMD (Real Mövcud Demokratiyalar) adlanan ölkərdədir. RMD ölkələri ərəb dünyasını həqiqətən azad və demokratik görmək istəyirmi? RMD və ŞAYŞ arasındakı münasibətlər azadlıq və demokratiya deyil, daha çox Qərbin mənafeyinə xidmət edən qarşılıqlı iqtisadi maraqlar üzərində qurulub. Ona görə də Qərb dünyası demokratiyadan daha çox, onun iqtisadi maraqlarını təmin edə biləcək sabitliyin tərəfindədirlər. Ərəb millətinin mövcud milli-siyasi savad səviyyəsinin olduğu kimi qalması da Qərbin marağındadır, əks halda, savadlı və siyasi yetkin cəmiyyət fərqli iddialı tələblərlə çıxış edə bilər.
Dünya şəxsi qızıl ehtiyatlarının 60%-dən çoxu zəngin neft istehsalçılarının əlində cəmlənmişdir. RMD-ın əsas məqsədi regionda qarşıdurma və münaqişə ocaqları yaratmaq, sonra istehsal etdikləri silahları münaqişə tərəflərinə satmaq, daha sonra “ədalətli” vasitəçi qismində həmin regiona daxil olmaq və istənilən yollarla qızıl ehtiyatlarının regiondan çıxarılmasına nail olmaqdır. Ərəb dünyasında baş verən daxili və xarici toqquşmaların əsasında müxtəlif səbəblər ola bilər, lakin bu çəkişmələrin hər birinin arxasında RMD ölkələrinin maraqlarının olması danılmaz faktdır. Ərəblərin hətta belə bir atalar sözü də vardır ki, “dənizdə iki köpək balığı savaşırsa, əmin ola bilərsiniz ki, yaxınlıqda ingilis gəmisi lövbər salmışdır”. Regionda Qərb dövlətlərini ən çox düşündürən neft faktorudur, nefti əldə etmək üçün isə ən asan və ən sadə yol əhalini Qərbin şərtləri ilə razılaşan rəhbərin nəzarəti altında saxlamaqdır. Bundan əlavə RMD-lar rejim dəyişikliyi ehtiyacı yarandığı zaman özlərinə sərf edən loyal namizədin hakimiyyətə gəlməsini dəstəkləyir ki, bu da demokratik transformasiya prosesini ləngidir.
Üçüncü səbəb
Ərəb dünyasında demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin daha bir səbəbi regionun coğrafi ərazisi və burada baş verən daxili və regional münaqişələrdir. Ərəb ölkələrində demokratik dəyişiklikləri araşdıran İbrahim Elbadavi və Samir Makdisi göstərirlər ki, dünyanın digər yerlərində vətəndaş müharibələri və xaricdən müdaxilə demokratik proseslərin güclənməsinə təkan versə də, ərəb dünyasında bunun əksi müşahidə olunmaqdadır. Qonşu ölkələrdə də demokratiya təcrübəsinin olmaması regional və beynəlxalq münaqişələri yumşaq müstəviyə keçirməyə imkan vermir, əksinə, həmin münaqişələrin şiddətini artırır. 1990-cı illərdə Qərb yarımkürəsində baş verən hadisələr kommunist blokuna daxil olan ölkələrin demokratik transformasiyası ilə yekunlaşdı. Avropa strukturlarına inteqrasiya olunmaq perspektivi də bu ölkələrdə sürətli demokratikləşmə prosesinə rəvac verən mühüm amillərdən idi. ŞAYŞ regionunda belə bir perspektiv yoxdur. Bundan əlavə regionda demokratik model rolunu oynayacaq ölkə də mövcud deyil.
Bu səbəblərdən ərəblər rejim dəyişiklərinə baxmayaraq, daha azad, daha sərbəst, daha demokratik və daha zəngin ola bilmirlər. Son zamanlar ərəblərin RMD ölkələrinə böyük köçü müşahidə olunur. İnsanlar Avropa və Amerikaya demokratik azadlıqlar ümidilə köçürlər və bu o deməkdir ki, demokratiya ərəb xalqına yad məfhum deyil.
Uzun illər Türkiyə, tam demokratiya hesab olunmasa da, regionda uğurla inkişaf edən dünyəvi dövlət kimi qəbul edilir. Türkiyənin sonrakı demokratik inkişafı bəzi ərəb ölkələrini də prosesə cəlb edə bilər. Qüdsün İsrail dövlətinin paytaxtı kimi tanınması, Rusiyadan silah alınacağı təqdirdə Ərdoğan hökuməti qarşısına qoyulan şərtlər, iyun ayında İstanbulda gözlənilən təkrar seçkilər Türkiyəni çətin seçim qarşısında qoymuşdur. ABŞ-la qarşıdurma yaxşı perspektiv vəd etmir. Hadisələrin bu cür inkişafı anti-Amerika ritorikasının radikallaşmasına gətirib çıxara bilər. Belə olan halda, ABŞ bunu anti-demokratik siyasət kimi dəyərləndirəcək və Türkiyəyə qarşı təzyiq vasitələrini artıracaqdır, ki, bu da ümumən regionda demokratik inkişaf prosesinin qarşısının alınması deməkdir.
Tahir Kərimov
Diplomat, Harvard Universitetinin məzunu,
Mərhum Prezident Heydər Əliyevin şəxsi tərcüməçisi
Modern.az
Baxış sayı: 534
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 19-06-2019 10:35 | Bölmə: Siyasət
Şimali Afrika və Yaxın Şərq(ŞAYŞ) regionunda demokratiya perspektivləri varmı? Yoxsa region avtoritarizm və müharibələr burulğanında yaşamağa məhkumdur?
Ərəb dünyası və ya ayrıca götürülmüş hər hansı bir ərəb ölkəsi mükəmməl demokratiyaya doğru ciddi addım ata bilərmi? Bu sual illərdir ki, tədqiqatçıları, siyasətçiləri və sıravi adamları düşündürməkdədir. İndiyədək görünən tərəf odur ki, heç bir ərəb ölkəsi demokratiyaya doğru addım ata bilməmişdir, halbuki hökumət dəyişiklikləri, monarxiyaların devrilməsi və kütləvi üsyanlar region üçün nadir sayıla biləcək hadisələr deyil.
Florensiyadakı Avropa Universiteti İnstitutunun (European University İnstitute) professoru Filip Şmitter və Qahirədəki Amerika Universitetinin professoru Nədin Sika “ŞAYŞ regionunda demokratikləşmə” adlı yazıda 1970-ci illərin ortalarından başlayaraq ərəb dünyası və digər ölkələr arasında demokratik transformasiya fərqləri və bənzərliklərini tədqiq etmişlər. (Araşdırmalara əsasən dünyada, ötən əsrdə demokratikləşmənin üç dalğası bir sıra ölkələri əhatə etmiş və yaşam tərzini əsaslı dəyişmişdir. İlk dalğa, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra 1945-46-cı illəri əhatə edir ki, bu dövr faşizmin çökməsi və yeni sistemin yaranması ilə əlamətdardır. 1970-ci illərdə başlayan, İkinci dalğada Yaxın Şərqdəki milli azadlıq hərəkatları son müstəmləkələri çökdürdü və daha sonra bu dalğa Latın Amerikasınadək uzandı. Demokratiyanın üçüncü dalğası isə 1990-cı illərin əvvəllərində Berlin divarının və Sovet İttifaqının dağılması və yeni müstəqil ölkələrin yaranması ilə nəticələnmişdir). Qeyd olunan qlobal dəyişikliklər fonunda ŞAYŞ regionunda gedən prosesləri izləyən müəlliflər fərqlərin bənzərliklərdən daha çox olması qənaətinə gəlmişlər.
2010-2011-ci illər Tunis, Misir, Liviya, Yəmən və Suriyada kütləvi etirazlar yaşandı, ərəb dünyasında böyük transformasiya prosesləri baş verdi. Amma, bu transformasiya demokratiyaya deyil, xaosa, anarxiyaya və qeyri-müəyyənliyə yol açdı. Şmitter və Sika öz tədqiqatlarında nəinki demokratik, hətta liberal dəyişikliklərin baş verə bilməməsinin əsas səbəblərini göstərmişlər.
Birinci səbəb
Müəlliflərə görə demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin əsas səbəbi müxalifətin zəifliyidir. Avtoritar rejimlərin seçkiləri daimi manipulyasiya etdiyi, vətəndaş cəmiyyətinin zəif olduğu ərəb ölkələrində müxalifətin əsas rolu hakimiyyətlə sövdələşərək, yeni mümkün fiqurların və ideyaların meydana çıxa bilməsinin qarşısını almaq və hakim elitanın uzun müddət rəhbərlikdə qalmasını təmin etməkdir. Belə mövqe illərlə davam edir və nəticədə müxalifət passiv, fəaliyyətsiz müşahidəçiyə çevrilir. Ərəb ölkələrində müxalifətin digər problemi ədalətli siyasi rəqabət mühitinin olmamasıdır. Praktiki olaraq “ərəb baharı” hadisələri zamanı insanlar kütləvi aksiyalarda müxalifəti dəstəkləmir, daha yaxşı və daha layiqli həyat şəraiti tələb edirdilər. Adətən belə aksiyalardan sonra siyasi rəqabət təcrübəsi olmayan müxalifətin hakimiyyəti ələ keçirməsi ağır nəticələrlə sonuclanır. Hakimiyyətə gəlmiş müxalifət yeni siyasi düşüncə tərzi ilə deyil, dövlət əmlakı və vəsaitinin yeni simalar tərəfindən daha da çox talanması ilə yadda qalır. Digər çətinlik “demokratiya” məfhumuna ehtiyatlı yanaşma ilə bağlıdır. Böyük əksəriyyətlə ərəb düşüncə tərzində demokratiya Qərblə, Qərb isə müstəmləkəçi siyasətlə assosiasiya olunur.
Bunun nəticəsidir ki, “ərəb baharı” Suriya, Liviya və Yəməndə olduğu kimi dövlətin iflasına, ya da Tunis və Misirdəki kimi keçid dövrü yaşayan hibrid rejimlərin hakimiyyətə gəlməsinə yol açdı.
İkinci səbəb
ŞAYŞ regionunda demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin digər səbəbi RED(Real Existing Democracies), yəni RMD (Real Mövcud Demokratiyalar) adlanan ölkərdədir. RMD ölkələri ərəb dünyasını həqiqətən azad və demokratik görmək istəyirmi? RMD və ŞAYŞ arasındakı münasibətlər azadlıq və demokratiya deyil, daha çox Qərbin mənafeyinə xidmət edən qarşılıqlı iqtisadi maraqlar üzərində qurulub. Ona görə də Qərb dünyası demokratiyadan daha çox, onun iqtisadi maraqlarını təmin edə biləcək sabitliyin tərəfindədirlər. Ərəb millətinin mövcud milli-siyasi savad səviyyəsinin olduğu kimi qalması da Qərbin marağındadır, əks halda, savadlı və siyasi yetkin cəmiyyət fərqli iddialı tələblərlə çıxış edə bilər.
Dünya şəxsi qızıl ehtiyatlarının 60%-dən çoxu zəngin neft istehsalçılarının əlində cəmlənmişdir. RMD-ın əsas məqsədi regionda qarşıdurma və münaqişə ocaqları yaratmaq, sonra istehsal etdikləri silahları münaqişə tərəflərinə satmaq, daha sonra “ədalətli” vasitəçi qismində həmin regiona daxil olmaq və istənilən yollarla qızıl ehtiyatlarının regiondan çıxarılmasına nail olmaqdır. Ərəb dünyasında baş verən daxili və xarici toqquşmaların əsasında müxtəlif səbəblər ola bilər, lakin bu çəkişmələrin hər birinin arxasında RMD ölkələrinin maraqlarının olması danılmaz faktdır. Ərəblərin hətta belə bir atalar sözü də vardır ki, “dənizdə iki köpək balığı savaşırsa, əmin ola bilərsiniz ki, yaxınlıqda ingilis gəmisi lövbər salmışdır”. Regionda Qərb dövlətlərini ən çox düşündürən neft faktorudur, nefti əldə etmək üçün isə ən asan və ən sadə yol əhalini Qərbin şərtləri ilə razılaşan rəhbərin nəzarəti altında saxlamaqdır. Bundan əlavə RMD-lar rejim dəyişikliyi ehtiyacı yarandığı zaman özlərinə sərf edən loyal namizədin hakimiyyətə gəlməsini dəstəkləyir ki, bu da demokratik transformasiya prosesini ləngidir.
Üçüncü səbəb
Ərəb dünyasında demokratik dəyişikliklərin baş verməməsinin daha bir səbəbi regionun coğrafi ərazisi və burada baş verən daxili və regional münaqişələrdir. Ərəb ölkələrində demokratik dəyişiklikləri araşdıran İbrahim Elbadavi və Samir Makdisi göstərirlər ki, dünyanın digər yerlərində vətəndaş müharibələri və xaricdən müdaxilə demokratik proseslərin güclənməsinə təkan versə də, ərəb dünyasında bunun əksi müşahidə olunmaqdadır. Qonşu ölkələrdə də demokratiya təcrübəsinin olmaması regional və beynəlxalq münaqişələri yumşaq müstəviyə keçirməyə imkan vermir, əksinə, həmin münaqişələrin şiddətini artırır. 1990-cı illərdə Qərb yarımkürəsində baş verən hadisələr kommunist blokuna daxil olan ölkələrin demokratik transformasiyası ilə yekunlaşdı. Avropa strukturlarına inteqrasiya olunmaq perspektivi də bu ölkələrdə sürətli demokratikləşmə prosesinə rəvac verən mühüm amillərdən idi. ŞAYŞ regionunda belə bir perspektiv yoxdur. Bundan əlavə regionda demokratik model rolunu oynayacaq ölkə də mövcud deyil.
Bu səbəblərdən ərəblər rejim dəyişiklərinə baxmayaraq, daha azad, daha sərbəst, daha demokratik və daha zəngin ola bilmirlər. Son zamanlar ərəblərin RMD ölkələrinə böyük köçü müşahidə olunur. İnsanlar Avropa və Amerikaya demokratik azadlıqlar ümidilə köçürlər və bu o deməkdir ki, demokratiya ərəb xalqına yad məfhum deyil.
Uzun illər Türkiyə, tam demokratiya hesab olunmasa da, regionda uğurla inkişaf edən dünyəvi dövlət kimi qəbul edilir. Türkiyənin sonrakı demokratik inkişafı bəzi ərəb ölkələrini də prosesə cəlb edə bilər. Qüdsün İsrail dövlətinin paytaxtı kimi tanınması, Rusiyadan silah alınacağı təqdirdə Ərdoğan hökuməti qarşısına qoyulan şərtlər, iyun ayında İstanbulda gözlənilən təkrar seçkilər Türkiyəni çətin seçim qarşısında qoymuşdur. ABŞ-la qarşıdurma yaxşı perspektiv vəd etmir. Hadisələrin bu cür inkişafı anti-Amerika ritorikasının radikallaşmasına gətirib çıxara bilər. Belə olan halda, ABŞ bunu anti-demokratik siyasət kimi dəyərləndirəcək və Türkiyəyə qarşı təzyiq vasitələrini artıracaqdır, ki, bu da ümumən regionda demokratik inkişaf prosesinin qarşısının alınması deməkdir.
Tahir Kərimov
Diplomat, Harvard Universitetinin məzunu,
Mərhum Prezident Heydər Əliyevin şəxsi tərcüməçisi
Modern.az
Baxış sayı: 534
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 20:58
Gürcüstanın baş naziri: "Biz narahatlığa baxmayaraq, xarici agentlər haqqında qanunu qəbul edəcəyik"
30-04-2024, 12:07
Azərbaycan-Almaniya əlaqələrinin sürətli inkişaf dövrü-Aybəniz Rüstəmova
29-04-2024, 19:38
Azərbaycan deyəndə qalib dövlət, müxtəlif ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların etibarlı tərəfdaşı və sürətli inkişaf edən ölkə yada düşür-Şahin İsmayılov
29-04-2024, 19:14
Azərbaycanın qlobal məsələlərdə iştirakı və səyləri göz qabağındadır-Şahin İsmayılov
29-04-2024, 13:03
Yeni icra başçısı Ovni Muradov kimdir?
29-04-2024, 12:58
İcra başçısı vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28-04-2024, 22:08
Qətər Xarici İşlər Nazirliyi: Danışıqların pozulmasında həm İsrail, həm də Həmas günahkardır
28-04-2024, 20:23
Gürcüstanın hakim partiyası xarici agentlər haqqında qanuna görə ABŞ-ın sanksiyalarından qorxmur
28-04-2024, 18:30
Ermənistanın Aİ-dəki səfiri: "Rusiyanın Qafqazdakı maraqlarını pozmaq cəhdləri intihardır"
27-04-2024, 14:31
Volqoqradda sərnişinlər taksi sürücüsünü döyərək öldürüblər
27-04-2024, 11:38
Azərbaycan-Qırğızıstan qardaşlıq münasibətləri-Nəbi Ağayev
26-04-2024, 20:26
Ərdoğan mayın 9-da ABŞ-a planlaşdırılan səfərini təxirə salıb
26-04-2024, 11:53
Rusiya və Qırğızıstan hərbi əməkdaşlıq haqqında iki saziş imzalayıb
26-04-2024, 05:20
COP29-ın Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə müsbət imicinin formalaşmasında rolu-Səyavuş Qasımov
25-04-2024, 19:55
Rusiya səfiri: "İsveçrədə Ukrayna sammiti səs-küylü və boş piar kampaniyasına çevriləcək
24-04-2024, 22:31
İlon Mask əmindir ki, gec-tez Qərbdə vətəndaş müharibəsi başlayacaq
24-04-2024, 21:35
Rusiyanın məhkəmə sistemində ciddi dəyişikliklər olmayacaq
23-04-2024, 21:19
Raisi İsraili məhv etməklə hədələyib
22-04-2024, 23:50
Moldova siyasətçilərinin Moskvada keçirilən qurultayının iştirakçıları Kişinyovda saxlanılıb
22-04-2024, 22:25
Böyük Britaniya Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin keçmiş baş komandanı Zalujnıya müqavilə imzalayıb
22-04-2024, 16:30
Mişustin: "Rusiya və Belarus vahid effektiv hava xidməti qurdular"
21-04-2024, 23:41
Şor və Hutsul Moldova prezidentliyinə namizəd olmayacaqlar
20-04-2024, 18:25
Abbas: "Fələstin BMT üzvlüyünə veto qoyduğu üçün ABŞ-la münasibətlərə yenidən baxacaq"
20-04-2024, 18:16
Türkiyə XİN Qazaxın 4 kəndinin qaytarılması ilə bağlı bəyanat yaydı
20-04-2024, 12:21
Deputat İvlev: "Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiyaya zərbələri NATO tərəfindən planlaşdırılıb"
19-04-2024, 08:09
Kuleba Kobaxidzeni Gürcüstanın “ukraynalaşması” ilə bağlı sözlərə görə tənqid edib
19-04-2024, 07:53
Əlcəzair Fələstinin BMT-yə üzvlüyü perspektivinə əmindir
18-04-2024, 22:18
Krımda “Ağ kostyum” neonasist qruplaşmasının 12 üzvü saxlanılıb
18-04-2024, 15:14
Zaxarova: "Almaniya Rusiyanı konsentrasiya düşərgəsi məhbuslarının xatirəsini yad etməyə dəvət etməyib"
18-04-2024, 14:47
Peskov: "Kiyevə yeni yardım paketi cəbhədəki vəziyyəti dəyişməyəcək"
17-04-2024, 21:32
Yeni yardım layihəsi ABŞ prezidentini Kiyevlə təzminatla bağlı danışıqlar aparmağa məcbur edir
17-04-2024, 13:03
Azərbaycan XİN: Paris Bakını qorxuda bilməyəcək
17-04-2024, 11:13
Fransa Azərbaycandakı səfirini məsləhətləşmələr üçün geri çağırıb
16-04-2024, 23:18
Kadırov Alaudinovun yeni təyinatını açıqlayıb
16-04-2024, 22:23
Tokayev rus dili ətrafında isteriya oyatmağı axmaqlıq hesab edir
16-04-2024, 16:26
Knaysl Zelenskini ölkə konstitusiyasını dəyişdirməyə çağırıb
15-04-2024, 22:38
Filippo Ukraynaya maliyyə və hərbi yardımı dayandırmağa çağırıb
15-04-2024, 10:08
Nebenzya: "Quterreş İsrailin İran konsulluğuna endirdiyi zərbə ilə bağlı görüşdə iştirak etməyib"
14-04-2024, 20:17
Rəşid Nurqaliev: "Qərb Rusiyaya qarşı kəşfiyyat üçün kiberhücumlardan istifadə edir"
13-04-2024, 20:40
Zaxarova Rusiyada diplomatik statusun toxunulmazlığına işarə edib
13-04-2024, 08:32
Polyanski: "Yaponiya baş nazirinin ABŞ Konqresindəki çıxışı “rüsvayçılıq və biabırçılıqdır”
12-04-2024, 22:06
Hizbullah İsrail artilleriyasına onlarla raket atıb