23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
09:37 / 19-04-2025
Pakistan sakini: "Günəş panelləri quraşdırdıqdan sonra onun hesabı 3 dəfə azalıb"
09:33 / 19-04-2025
10-cu mərtəbədən yıxılan tikinti torunun sayəsində sağ qalıb
09:29 / 19-04-2025
Dövlət Departamenti: Avropa başa düşməlidir ki, ABŞ Ukraynada sülh axtarışını dayandıra bilər
09:22 / 19-04-2025
Vəkil Gürol: "Türkiyə fövqəladə vəziyyətdən sonra "Azimut"dan xərclər üçün təzminat tələb edə bilər
09:08 / 19-04-2025
Yeniyetmə qayadan yıxılaraq ölüb
23:31 / 18-04-2025
Naməlum silahlı şəxslər 11 xoruz döyüşçünü güllələyiblər
23:23 / 18-04-2025
Arxiyepiskop Markellin Moldovanı tərk edərək Müqəddəs Atəş üçün Yerusəlimə getməsinə icazə verilməyib
21:06 / 18-04-2025
Belçika Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmisi Rusiya tədqiqat gəmisini izləyir
20:53 / 18-04-2025
42 yaşlı qadın ikili orqan transplantasiyasından sonra uşaq dünyaya gətirib
20:50 / 18-04-2025
Professor Fenenko hesab edir ki, amerikalılar Ukraynanı silahlandırmaqdan əl çəkməyəcəklər
20:44 / 18-04-2025
İstintaq Komitəsi: Moskvada 100 milyon rubl dəyərində keyfiyyətsiz dərmanlar müsadirə edilib
20:35 / 18-04-2025
Lisey şagirdi müəllimənin əlindən dişləyib, ona tibbi yardım lazım olub
20:32 / 18-04-2025
Narışkin: "Qərb Əfqanıstanda qeyri-sabitliyi qorumağa çalışır"
10:56 / 18-04-2025
Cənubi Qafqazın sabitliyinin təmin olunmasında Azərbaycan-Gürcüstan əlaqələrinin rolu-Səyavuş Qasımov
10:27 / 18-04-2025
Kolumbiyanın şimalında naməlum şəxslər neft boru kəmərini partladıb, sızma meydana gəlib
10:11 / 18-04-2025
Bazarda baş verən yanğında 6 nəfər xəsarət alıb
10:08 / 18-04-2025
Üç öldürülmüş uşağın atası dördüncü uşağa işgəncə verdiyinə görə həbs edilib
10:01 / 18-04-2025
Baş verən yanğında 3 nəfər xəsarət alıb
90-cı illərdə nəşr olunmuş bəzi zərərli dini ədəbiyyatların fərdi evlərdə qalma ehtimalı var (MÜSAHİBƏ)
Tarix: 05-09-2019 23:35 | Bölmə: Müsahibə
Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin Dinşünaslıq ekspertizası şöbəsinin müdiri Nahid Məmmədovun Trend-ə müsahibəsi:
- Son illərdə ölkədə dini ədəbiyyatla bağlı kifayət qədər ciddi nəzarətin həyata keçirildiyi müşahidə olunur. Vaxtaşırı olaraq dövrü mətbuatda müxtəlif statistikalar səslənir, yaxud hüquq-mühafizə orqanlarının həyata keçirdiyi əməliyyat- axtarış tədbirləri zamanı qadağan olunmuş ədəbiyyatın aşkarlandığı barədə məlumatlar yayılır. Bu məlumatlar deməyə əsas verirmi ki, radikal ekstremist qüvvələr zərərli dini ədəbiyyatın yayılmasına hələ də ciddi səy göstərirlər?
- Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyət istiqamətlərindən biri dini ədəbiyyatların idxalına, ixracına, nəşrinə və yayılmasına nəzarət etməkdir. Dövlət Komitəsi “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 22-ci və 29-cu maddələrini rəhbər tutaraq dini ədəbiyyat sahəsinin tənzimlənməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. Belə ki, komitə radikal, qeyri-ənənəvi və milli kimliyimizə zidd təbliğat aparan dini təriqətlərin təlimlərini yaymaq, tərəfdarlarını artırmaq, dini fəaliyyət sahəsində cərəyan edən proseslərə təsir etmək məqsədilə dini ədəbiyyatın ölkəyə idxalına, çapına və yayılmasına xüsusi önəm verdiklərini nəzərə alaraq, bu istiqamətdə qabaqlayıcı tədbirlər həyata keçirilir, ölkədə dini ayrı-seçkilik və qarşıdurma meyillərinin yayılmasına rəvac verilməməsi, dini dözümlülük mühitinə mənfi təsir göstərə biləcək ədavəti, nifrəti, ekstremizmi və radikallığı təbliğ edən dini təyinatlı ədəbiyyatın xaricdən ölkəyə gətirilməsi və nəşrinin qarşısının alınması məqsədilə öz səlahiyyətləri çərçivəsində, eləcə də aidiyyəti qurumlarla birlikdə təxirəsalınmaz tədbirlər görür. Bu tədbirlər nəticəsində il boyu zərərli dini ədəbiyyatın qarşısının alınmasına çalışırıq.
Son illərdə dünyada baş verən proseslər bu istiqamətdə bizim həssaslığımızı daha da artırıb. Artıq ölkədə fəaliyyət göstərən bütün mətbəələr qanunvericiliyin tələbinə uyğun, Dövlət Komitəsinin razılığı olmayan hansısa dini ədəbiyyatı nəşr etmir. Amma buna baxmayaraq, dini ekstremistlər qaçaq yollarla ölkəyə zərərli dini ədəbiyyat gətirməyə çalışırlar. Həm də bu illər ərzində zərərli dini ədəbiyyatın toplanması istiqamətində aparılan işlərə baxmayaraq, 90-cı illərdə, eləcə də 2000-ci illərin əvvəllərində nəşr olunmuş bəzi zərərli dini ədəbiyyatların fərdi evlərdə qalma ehtimalı var.
Sualınıza gəlincə, mən deməzdim ki, radikallar öz düşüncələrini ədəbiyyatlar vasitəsilə sərbəst yaya bilirlər. 90-cı illərlə müqayisədə indi bu, o qədər də asan deyil. Bizi narahat edən məqam ölkədə dini durumu qarışdırmaq marağında olan şəxslərin yazılı məlumat materiallarından daha çox elektron resurslara önəm vermələridir.
- Bəs, internet resursları üzərindən, xüsusən sosial şəbəkələrdə yayılan zərərli materiallara qarşı hansı tədbirlər görülür?
- Radikallar yanlış olaraq düşünürlər ki, onların internet üzərindən yaydıqları zərərli materiallara nəzarət mexanizmi yoxdur. Dövlət Komitəsində internet resursların, xüsusən sosial şəbəkələrin gündəlik monitorinqi aparılır. Zərərli dini düşüncəni yaymağa çalışanlar müəyyənləşdirilir. Əksər hallarda saxta hesablardan yayılan məlumatların qaynaqlarını da müəyyənləşdirmək çətin olmur. Ölkəmizə qarşı birbaşa təhdid xarakterli hansısa çağırış, dini nifrət və düşmənçiliyin salınmasına xidmət edən hər hansı bir məlumatın yayılması müəyyənləşdirildiyi zaman faktlar toplanaraq analiz edilir. Məsələ ilə bağlı lazımı qurumlar operativ məlumatlandırılır. Bu məlumatları yayanların kimliyi araşdırılır. Yəni qanunvericiliyi kobudcasına pozmaq təşəbbüsü vaxtında aşkar edilir və zərərsizləşdirilməsi istiqamətində iş aparılır.
- Bəzən belə bir iddia irəli sürülür ki, XXI əsrdə hansısa formada kitabların qadağan edilməsi doğru deyil. Siz necə düşünürsünüz?
- Bu iddianı irəli sürənlərə xarici ölkələrin təcrübəsini öyrənməyi tövsiyə edərdim. Ədəbiyyatlara bu və ya digər formada məhdudiyyətin olması istənilən ölkənin təcrübəsində var. Hətta bu ədəbiyyatları birbaşa həmin ölkələrin məhkəmələri qadağan edir. Məsələn, Levis Karrolun “Alisa nağıllar diyarında” kitabını bilməyən yoxdur. Uşaqlıqda hər birimiz onun nağılına baxmışıq. Təsəvvür edin ki, bu kitab Çində qadağandır. Hətta Amerika kitabxanalarından yığışdırılıb. Məşhur “Min bir gecə nağılları” İraqda, İranda, Əfqanıstanda, Özbəkistanda və eləcə də Amerikada qadağandır. Axı, nağıl mahiyyətində olan kitabların qadağan olunması üçün tutarlı əsaslar lazımdır. Bu əsasları isə həmin kitabların qadağan olunduğu cəmiyyətdəki mühitlə əlaqələndirmək olar. Məsələn, Dostoyevskinin “Cinayət və Cəza"sı bir zamanlar Rusiya və Polşada qadağan olunub. Adolf Hitlerin “Mənim mübarizəm” əsəri 2016-cı ilə qədər əksər ölkədə qadağan olunmuş əsər hesab edilirdi və bu gün də həmin qadağa bəzi ölkələrdə qalmaqdadır. 2000-ci illərdən sonra Yakob Appelin, Alayn Denealtun, Cozep Leyvild və onlarla digər yazarların əsərləri müxtəlif ölkələrdə qadağan olunub. Den Braunun “Da Vinçi şifrəsi” kitabı xristianlığı təhqir etməsi adı ilə Livanda qadağan edilib. Məşhur fransız yazarı Roje Qarodininin holokostu inkar edən kitabı Fransada qadağan olunub və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi bu qərarı qüvvədə saxlayıb. Mən dini ədəbiyyatların adlarını sadalamıram. Çünki bütün ölkələrdə daxili ideoloji mühitə uyğun olmayan dini ədəbiyyatların qadağan olunması fakt kimi qalır. Hətta, Bibliyanın qadağan olunduğu ölkələr də var. İnternet üzərindən axtarış versəniz, onlarla belə siyahılara rast gələ bilərsiniz.
- Dini ədəbiyyatların nəşrinə, idxalına və ya yayılmasına sərt nəzarət nədən qaynaqlanır? Azərbaycanda nə qədər dini kitab qadağan edilib?
- Ümumiyyətlə, Dövlət Komitəsi kitab nəşrini qadağan etmir. Sadəcə, məqsədəuyğun olub-olmaması barədə rəy verir. Kitabı qadağan etmək məhkəmələrin səlahiyyətindədir. Əgər kimsə bizim rəyimizdən narazıdırsa, məhkəməyə müraciət edir. Eyni zamanda, hansısa kitabın çapının və ölkəyə idxalının məqsədəuyğun saymamaq həmin kitablardakı informasiyanı cəmiyyətdən gizlətmək məqsədini güdmür. Maraqlananlar internet əsrində yaşadığımızdan bu məlumatı əldə edə bilirlər. Sadəcə, bizim hansısa kitaba razılıq verib-verməməyimiz həm də cəmiyyətə həmin kitabdakı dini düşüncənin doğru və ya yanlış olması mesajını vermək məqsədini daşıyır. Dövlət öz milli təhlükəsizliyinə, qida təhlükəsizliyinə və s. cavabdeh olduğu kimi, cəmiyyətin mənəvi və ideoloji təhlükəsizliyinə də cavabdehdir.
Azərbaycanda bu günə qədər məhkəmə müstəvisində hər hansı bir dini ədəbiyyatın qadağan olunması ilə bağlı qərar olmayıb. Doğrudur, bir çox ədəbiyyatın məzmununda dini nifrət və düşmənçiliyi təbliğ edən fikirlərin olduğuna görə Dövlət Komitəsi onların ölkədə yayılmasını məqsədəuyğun hesab etməyib. Məhkəmə müstəvisində mübahisələndirilən zaman Dövlət Komitəsinin qərarı haqlı hesab edilib. Amma bu o demək deyil ki, Azərbaycanda hansısa dini ədəbiyyat qadağan edilib. Sadəcə, indiki dini durum üçün bu məhdudiyyətin tətbiq olunması labüddür.
- Dini ədəbiyyata mənfi rəy verməyin əsasında hansı meyarlar dayanır?
- Bizim hədəfimiz kitab qadağan etmək deyil. Əksinə, kitab nəşri və satışı ilə məşğul olanlar vasitəsilə hər kəsin inancına hörmətlə yanaşmağı təbliğ etməkdir. Mənə elə gəlir ki, biz bu istiqamətdə böyük uğur əldə etmişik. Məsələn, əvvəlki illərdə nəşrinə razılıq verilməsi üçün Dövlət Komitəsinə göndərilən ədəbiyyatlarda problemli məqamlar, qarşılıqlı ittihamlar çox olurdu. İndi isə bu, nadir hallarda baş verir. Biz vətəndaşlarımıza sağlam, xurafatdan, mövhumatdan və bölücülükdən uzaq olan dini ədəbiyyatların əlçatanlığını təmin etməyə çalışırıq.
Azərbaycan tolerantlığı və multikulturalizmi dünyaya örnək göstərilir. Amma bəziləri bilərəkdən bu mühitə zərər vurmağa çalışır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında vətəndaşlara təkbaşına və başqaları ilə birlikdə istənilən dinə etiqad etmək və ya etməmək azadlığı verilir. Lakin təəssüf olsun ki, bəzən müəyyən maraqlara xidmət edənlər bu hüquqdan sui-istifadə etməyə çalışır. Öz hüququnu hər yerdə yüksək tonla səsləndirməyə çalışanlar, nədənsə başqalarının haqq və hüququnu görməməzlikdən gəlirlər. Halbuki, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 9-cu maddəsində açıq şəkildə bildirilir ki, öz dininə və baxışlarına etiqad etmək azadlığı yalnız ictimai asayiş maraqları naminə, ictimai qaydanı, sağlamlığı, yaxud mənəviyyatı qorumaq üçün və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarını müdafiə etmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan məhdudiyyətlərə məruz qala bilər. Bu müddəa Azərbaycan qanunvericiliyində də öz əksini tapıb.
Bu o deməkdir ki, Konvensiya başqalarının hüquqlarına qəsd edildiyi zaman məhdudiyyət tətbiq olunmasını labüd hesab edir. Terrora, insanpərvərlik əleyhinə çağırışlarla dolu olan, yalnız özünü haqlı bilib başqalarını batil hesab edən bir dini düşüncə nə dərəcədə bir cəmiyyət üçün faydalı ola bilər? Necə ola bilər ki, kimsə başqasının hüququnu, onun inancını açıq şəkildə təhqir etsin, kimlərisə təhdid hədəfinə çevirsin, səlahiyyətli qurumlar da kənardan müşahidə aparsın?! O zaman dövlətin ixtisaslaşmış strukturları nə üçündür? Əslində, bunu hamı yaxşı anlayır, lakin maraqlar müxtəlif olduğu üçün demaqogiyaya əl atırlar.
- 2019-cu il üçün dini ədəbiyyatların ekspertizası zamanı hansı nəticələr əldə olunub?
- Hər il olduğu kimi 2019-cu ilin başlanğıcından bu günə qədər müxtəlif istiqamətlərdə dini ədəbiyyatın ekspertizası davam etdirilib. 2019-cu ilin yanvar-iyun ayları ərzində idxal üçün Dövlət Komitəsinə daxil olmuş müraciətlər əsasında 1452 adda dini məzmunlu ədəbiyyata baxılıb. Onlardan dini dözümsüzlüyü, ayrıseçkiliyi və radikallığı təbliğ edən 19 adda kitabın ölkəyə idxalının və yayılmasının qarşısı alınmışdır.
İl ərzində Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə nəşr olunmaq məqsədilə təqdim edilmiş 104 adda dini ədəbiyyat dinşünaslıq ekspertizasından keçirilmiş, onlardan 6-nın çapı məqsədəuyğun sayılmamışdır.
Bununla yanaşı, dini təyinatlı ədəbiyyat (kağız və elektron daşıyıcılarında), audio və video materiallar, mal və məmulatlar və dini məzmunlu başqa məlumat materiallarına nəzarət markası ilə markalanması üçün 302 adda dini təyinatlı ədəbiyyata yapışdırılması üçün nəzarət markaları verilmişdir.
Qeyd etdiyimiz kimi, dini ədəbiyyatlara nəzarətin bir istiqaməti də hüquq-mühafizə orqanları ilə birgə əməkdaşlıq nəticəsində həyata keçirilir. Belə ki, bu il ərzində hüquq-mühafizə orqanlarından dinşünaslıq ekspertizasına göndərilmiş 348 adda dini təyinatlı ədəbiyyata və məmulat materiallarına baxılaraq, onlardan 62-nin zərərli, yaxud müvafiq razılıq alınmadan idxal və istehsal edildiyi müəyyən edilmişdir.
Baxış sayı: 753
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-09-2019 23:35 | Bölmə: Müsahibə
- Son illərdə ölkədə dini ədəbiyyatla bağlı kifayət qədər ciddi nəzarətin həyata keçirildiyi müşahidə olunur. Vaxtaşırı olaraq dövrü mətbuatda müxtəlif statistikalar səslənir, yaxud hüquq-mühafizə orqanlarının həyata keçirdiyi əməliyyat- axtarış tədbirləri zamanı qadağan olunmuş ədəbiyyatın aşkarlandığı barədə məlumatlar yayılır. Bu məlumatlar deməyə əsas verirmi ki, radikal ekstremist qüvvələr zərərli dini ədəbiyyatın yayılmasına hələ də ciddi səy göstərirlər?
- Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyət istiqamətlərindən biri dini ədəbiyyatların idxalına, ixracına, nəşrinə və yayılmasına nəzarət etməkdir. Dövlət Komitəsi “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 22-ci və 29-cu maddələrini rəhbər tutaraq dini ədəbiyyat sahəsinin tənzimlənməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. Belə ki, komitə radikal, qeyri-ənənəvi və milli kimliyimizə zidd təbliğat aparan dini təriqətlərin təlimlərini yaymaq, tərəfdarlarını artırmaq, dini fəaliyyət sahəsində cərəyan edən proseslərə təsir etmək məqsədilə dini ədəbiyyatın ölkəyə idxalına, çapına və yayılmasına xüsusi önəm verdiklərini nəzərə alaraq, bu istiqamətdə qabaqlayıcı tədbirlər həyata keçirilir, ölkədə dini ayrı-seçkilik və qarşıdurma meyillərinin yayılmasına rəvac verilməməsi, dini dözümlülük mühitinə mənfi təsir göstərə biləcək ədavəti, nifrəti, ekstremizmi və radikallığı təbliğ edən dini təyinatlı ədəbiyyatın xaricdən ölkəyə gətirilməsi və nəşrinin qarşısının alınması məqsədilə öz səlahiyyətləri çərçivəsində, eləcə də aidiyyəti qurumlarla birlikdə təxirəsalınmaz tədbirlər görür. Bu tədbirlər nəticəsində il boyu zərərli dini ədəbiyyatın qarşısının alınmasına çalışırıq.
Son illərdə dünyada baş verən proseslər bu istiqamətdə bizim həssaslığımızı daha da artırıb. Artıq ölkədə fəaliyyət göstərən bütün mətbəələr qanunvericiliyin tələbinə uyğun, Dövlət Komitəsinin razılığı olmayan hansısa dini ədəbiyyatı nəşr etmir. Amma buna baxmayaraq, dini ekstremistlər qaçaq yollarla ölkəyə zərərli dini ədəbiyyat gətirməyə çalışırlar. Həm də bu illər ərzində zərərli dini ədəbiyyatın toplanması istiqamətində aparılan işlərə baxmayaraq, 90-cı illərdə, eləcə də 2000-ci illərin əvvəllərində nəşr olunmuş bəzi zərərli dini ədəbiyyatların fərdi evlərdə qalma ehtimalı var.
Sualınıza gəlincə, mən deməzdim ki, radikallar öz düşüncələrini ədəbiyyatlar vasitəsilə sərbəst yaya bilirlər. 90-cı illərlə müqayisədə indi bu, o qədər də asan deyil. Bizi narahat edən məqam ölkədə dini durumu qarışdırmaq marağında olan şəxslərin yazılı məlumat materiallarından daha çox elektron resurslara önəm vermələridir.
- Bəs, internet resursları üzərindən, xüsusən sosial şəbəkələrdə yayılan zərərli materiallara qarşı hansı tədbirlər görülür?
- Radikallar yanlış olaraq düşünürlər ki, onların internet üzərindən yaydıqları zərərli materiallara nəzarət mexanizmi yoxdur. Dövlət Komitəsində internet resursların, xüsusən sosial şəbəkələrin gündəlik monitorinqi aparılır. Zərərli dini düşüncəni yaymağa çalışanlar müəyyənləşdirilir. Əksər hallarda saxta hesablardan yayılan məlumatların qaynaqlarını da müəyyənləşdirmək çətin olmur. Ölkəmizə qarşı birbaşa təhdid xarakterli hansısa çağırış, dini nifrət və düşmənçiliyin salınmasına xidmət edən hər hansı bir məlumatın yayılması müəyyənləşdirildiyi zaman faktlar toplanaraq analiz edilir. Məsələ ilə bağlı lazımı qurumlar operativ məlumatlandırılır. Bu məlumatları yayanların kimliyi araşdırılır. Yəni qanunvericiliyi kobudcasına pozmaq təşəbbüsü vaxtında aşkar edilir və zərərsizləşdirilməsi istiqamətində iş aparılır.
- Bəzən belə bir iddia irəli sürülür ki, XXI əsrdə hansısa formada kitabların qadağan edilməsi doğru deyil. Siz necə düşünürsünüz?
- Bu iddianı irəli sürənlərə xarici ölkələrin təcrübəsini öyrənməyi tövsiyə edərdim. Ədəbiyyatlara bu və ya digər formada məhdudiyyətin olması istənilən ölkənin təcrübəsində var. Hətta bu ədəbiyyatları birbaşa həmin ölkələrin məhkəmələri qadağan edir. Məsələn, Levis Karrolun “Alisa nağıllar diyarında” kitabını bilməyən yoxdur. Uşaqlıqda hər birimiz onun nağılına baxmışıq. Təsəvvür edin ki, bu kitab Çində qadağandır. Hətta Amerika kitabxanalarından yığışdırılıb. Məşhur “Min bir gecə nağılları” İraqda, İranda, Əfqanıstanda, Özbəkistanda və eləcə də Amerikada qadağandır. Axı, nağıl mahiyyətində olan kitabların qadağan olunması üçün tutarlı əsaslar lazımdır. Bu əsasları isə həmin kitabların qadağan olunduğu cəmiyyətdəki mühitlə əlaqələndirmək olar. Məsələn, Dostoyevskinin “Cinayət və Cəza"sı bir zamanlar Rusiya və Polşada qadağan olunub. Adolf Hitlerin “Mənim mübarizəm” əsəri 2016-cı ilə qədər əksər ölkədə qadağan olunmuş əsər hesab edilirdi və bu gün də həmin qadağa bəzi ölkələrdə qalmaqdadır. 2000-ci illərdən sonra Yakob Appelin, Alayn Denealtun, Cozep Leyvild və onlarla digər yazarların əsərləri müxtəlif ölkələrdə qadağan olunub. Den Braunun “Da Vinçi şifrəsi” kitabı xristianlığı təhqir etməsi adı ilə Livanda qadağan edilib. Məşhur fransız yazarı Roje Qarodininin holokostu inkar edən kitabı Fransada qadağan olunub və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi bu qərarı qüvvədə saxlayıb. Mən dini ədəbiyyatların adlarını sadalamıram. Çünki bütün ölkələrdə daxili ideoloji mühitə uyğun olmayan dini ədəbiyyatların qadağan olunması fakt kimi qalır. Hətta, Bibliyanın qadağan olunduğu ölkələr də var. İnternet üzərindən axtarış versəniz, onlarla belə siyahılara rast gələ bilərsiniz.
- Dini ədəbiyyatların nəşrinə, idxalına və ya yayılmasına sərt nəzarət nədən qaynaqlanır? Azərbaycanda nə qədər dini kitab qadağan edilib?
- Ümumiyyətlə, Dövlət Komitəsi kitab nəşrini qadağan etmir. Sadəcə, məqsədəuyğun olub-olmaması barədə rəy verir. Kitabı qadağan etmək məhkəmələrin səlahiyyətindədir. Əgər kimsə bizim rəyimizdən narazıdırsa, məhkəməyə müraciət edir. Eyni zamanda, hansısa kitabın çapının və ölkəyə idxalının məqsədəuyğun saymamaq həmin kitablardakı informasiyanı cəmiyyətdən gizlətmək məqsədini güdmür. Maraqlananlar internet əsrində yaşadığımızdan bu məlumatı əldə edə bilirlər. Sadəcə, bizim hansısa kitaba razılıq verib-verməməyimiz həm də cəmiyyətə həmin kitabdakı dini düşüncənin doğru və ya yanlış olması mesajını vermək məqsədini daşıyır. Dövlət öz milli təhlükəsizliyinə, qida təhlükəsizliyinə və s. cavabdeh olduğu kimi, cəmiyyətin mənəvi və ideoloji təhlükəsizliyinə də cavabdehdir.
Azərbaycanda bu günə qədər məhkəmə müstəvisində hər hansı bir dini ədəbiyyatın qadağan olunması ilə bağlı qərar olmayıb. Doğrudur, bir çox ədəbiyyatın məzmununda dini nifrət və düşmənçiliyi təbliğ edən fikirlərin olduğuna görə Dövlət Komitəsi onların ölkədə yayılmasını məqsədəuyğun hesab etməyib. Məhkəmə müstəvisində mübahisələndirilən zaman Dövlət Komitəsinin qərarı haqlı hesab edilib. Amma bu o demək deyil ki, Azərbaycanda hansısa dini ədəbiyyat qadağan edilib. Sadəcə, indiki dini durum üçün bu məhdudiyyətin tətbiq olunması labüddür.
- Dini ədəbiyyata mənfi rəy verməyin əsasında hansı meyarlar dayanır?
- Bizim hədəfimiz kitab qadağan etmək deyil. Əksinə, kitab nəşri və satışı ilə məşğul olanlar vasitəsilə hər kəsin inancına hörmətlə yanaşmağı təbliğ etməkdir. Mənə elə gəlir ki, biz bu istiqamətdə böyük uğur əldə etmişik. Məsələn, əvvəlki illərdə nəşrinə razılıq verilməsi üçün Dövlət Komitəsinə göndərilən ədəbiyyatlarda problemli məqamlar, qarşılıqlı ittihamlar çox olurdu. İndi isə bu, nadir hallarda baş verir. Biz vətəndaşlarımıza sağlam, xurafatdan, mövhumatdan və bölücülükdən uzaq olan dini ədəbiyyatların əlçatanlığını təmin etməyə çalışırıq.
Azərbaycan tolerantlığı və multikulturalizmi dünyaya örnək göstərilir. Amma bəziləri bilərəkdən bu mühitə zərər vurmağa çalışır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında vətəndaşlara təkbaşına və başqaları ilə birlikdə istənilən dinə etiqad etmək və ya etməmək azadlığı verilir. Lakin təəssüf olsun ki, bəzən müəyyən maraqlara xidmət edənlər bu hüquqdan sui-istifadə etməyə çalışır. Öz hüququnu hər yerdə yüksək tonla səsləndirməyə çalışanlar, nədənsə başqalarının haqq və hüququnu görməməzlikdən gəlirlər. Halbuki, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 9-cu maddəsində açıq şəkildə bildirilir ki, öz dininə və baxışlarına etiqad etmək azadlığı yalnız ictimai asayiş maraqları naminə, ictimai qaydanı, sağlamlığı, yaxud mənəviyyatı qorumaq üçün və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarını müdafiə etmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan məhdudiyyətlərə məruz qala bilər. Bu müddəa Azərbaycan qanunvericiliyində də öz əksini tapıb.
Bu o deməkdir ki, Konvensiya başqalarının hüquqlarına qəsd edildiyi zaman məhdudiyyət tətbiq olunmasını labüd hesab edir. Terrora, insanpərvərlik əleyhinə çağırışlarla dolu olan, yalnız özünü haqlı bilib başqalarını batil hesab edən bir dini düşüncə nə dərəcədə bir cəmiyyət üçün faydalı ola bilər? Necə ola bilər ki, kimsə başqasının hüququnu, onun inancını açıq şəkildə təhqir etsin, kimlərisə təhdid hədəfinə çevirsin, səlahiyyətli qurumlar da kənardan müşahidə aparsın?! O zaman dövlətin ixtisaslaşmış strukturları nə üçündür? Əslində, bunu hamı yaxşı anlayır, lakin maraqlar müxtəlif olduğu üçün demaqogiyaya əl atırlar.
- 2019-cu il üçün dini ədəbiyyatların ekspertizası zamanı hansı nəticələr əldə olunub?
- Hər il olduğu kimi 2019-cu ilin başlanğıcından bu günə qədər müxtəlif istiqamətlərdə dini ədəbiyyatın ekspertizası davam etdirilib. 2019-cu ilin yanvar-iyun ayları ərzində idxal üçün Dövlət Komitəsinə daxil olmuş müraciətlər əsasında 1452 adda dini məzmunlu ədəbiyyata baxılıb. Onlardan dini dözümsüzlüyü, ayrıseçkiliyi və radikallığı təbliğ edən 19 adda kitabın ölkəyə idxalının və yayılmasının qarşısı alınmışdır.
İl ərzində Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə nəşr olunmaq məqsədilə təqdim edilmiş 104 adda dini ədəbiyyat dinşünaslıq ekspertizasından keçirilmiş, onlardan 6-nın çapı məqsədəuyğun sayılmamışdır.
Bununla yanaşı, dini təyinatlı ədəbiyyat (kağız və elektron daşıyıcılarında), audio və video materiallar, mal və məmulatlar və dini məzmunlu başqa məlumat materiallarına nəzarət markası ilə markalanması üçün 302 adda dini təyinatlı ədəbiyyata yapışdırılması üçün nəzarət markaları verilmişdir.
Qeyd etdiyimiz kimi, dini ədəbiyyatlara nəzarətin bir istiqaməti də hüquq-mühafizə orqanları ilə birgə əməkdaşlıq nəticəsində həyata keçirilir. Belə ki, bu il ərzində hüquq-mühafizə orqanlarından dinşünaslıq ekspertizasına göndərilmiş 348 adda dini təyinatlı ədəbiyyata və məmulat materiallarına baxılaraq, onlardan 62-nin zərərli, yaxud müvafiq razılıq alınmadan idxal və istehsal edildiyi müəyyən edilmişdir.
Baxış sayı: 753
Bölməyə aid digər xəbərlər
17-04-2025, 13:03
Gələn il Ağdama 10 min əhali köçürüləcək - Emin Hüseynov
5-03-2025, 20:07
Könül Nurullayeva: “İdmanın gücü və universallığı əvəzedilməzdir”
1-03-2025, 01:13
Rafael Ağayev: "Zədəli olarkən dünya və Avropa çempionatlarını televiziyadan göz yaşları ilə izləyirdim"
26-02-2025, 19:27
“Gəl anamın pasportunu sənə göstərim, gör ermənidir?”
12-02-2025, 10:45
İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN telekanalına müsahibə verib
21-01-2025, 00:27
İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN telekanalına müsahibə verib
17-01-2025, 16:11
İlham Əliyev və Baş nazir İrakli Kobaxidze mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər-VİDEO
18-12-2024, 09:28
Əliyev: "Türkiyənin Azərbaycan ərazisində hərbi bazasına ehtiyac yoxdur"
30-11-2024, 15:47
Rəşad Məcid: "Mediada təhsillə bağlı ucuz sensasiya yaratmaq meyilləri var" - MÜSAHİBƏ
19-08-2024, 10:21
“Mən dahi siyasətçi Heydər Əliyevin ideologiyası üzərində böyümüşəm”
15-08-2024, 10:12
Kelin: "Britaniya rus diplomatlarını işə götürməyə çalışdı"
4-08-2024, 11:39
“Şagirdlərimiz son 5 ilin ən yüksək nəticələrini əldə ediblər”
17-04-2024, 23:29
Hikmət Hacıyev: Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib
3-03-2024, 20:10
Kamilə Vəliyeva: "Mən şüurlu şəkildə dopinq qəbul etməmişəm"
16-02-2024, 21:58
Əfsanəvi cüdoçu:"Hər dəfə Bakıya gələndə fərqli hisslər keçirirəm"
15-02-2024, 23:33
“Bu gümüşü qızılla əvəzləmək üçün əlimdən gələni edəcəyəm”
4-01-2024, 19:46
“Bu gün sülh sazişinin mətni üzərində iş birbaşa Bakı ilə İrəvan arasında aparılır”
26-12-2023, 08:48
Prezident Ceyhun Bayramova hansı tapşırığı verib? - Video
13-12-2023, 12:43
"Biz məğlub olmağa layiq deyildik"- "Mançester Yunayted"in baş məşqçisi Ten Haq "Bavariya" ilə oyun haqda danışıb
12-12-2023, 13:20
“Xalqımızın haqqı var ki, bu istintaqın nəticəsi barədə məlumatlı olsun”
3-12-2023, 18:18
Zəngin tərcümeyi halı olan qəhrəman polis polkovniki
19-11-2023, 18:48
Polkovnik Sadir Məmmədov: "İlham Əliyev artıq tarixə düşmüş böyük sərkərdədir"-VİDEO
25-09-2023, 17:10
İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər
17-08-2023, 00:53
“Nicat güclü şahmatçıdır” - Maqnus Karlsen
2-08-2023, 10:05
“Müharibədə qalib gəlmək siyasi həyatımın missiyası idi” - Prezident
23-06-2023, 21:05
Kamran Əliyev: "Qonşularımız öz təxribatçı fəaliyyətini dayandırmırlar"
17-05-2023, 21:02
Nazirlə jurnalist arasında maraqlı dialoq - Video
16-05-2023, 21:48
Nazirdən “Son zəng”lə bağlı - Açıqlama
13-05-2023, 23:44
“Bakıya qələbə üçün gəlməmişdik” - Şenol Günəş
11-05-2023, 15:28
“Övladlarımın təhsilindən tam razı deyiləm” - Nazir
18-04-2023, 02:13
“Boş vaxtında domino oynayan ən faydalı işçidir” - Yeni nazir+Video
18-04-2023, 01:46
Voleybol Federasiyasının vitse-prezidenti: “İşimiz asan olmayacaq, amma öhdəsindən gələcəyik” - MÜSAHİBƏ
14-03-2023, 08:50
“Prezident dedi ki, çox ürəklə qapıdan kənara çıxıram” - Şahruddinlə videomüsahibə
1-03-2023, 13:59
"Media ilə işgüzar əlaqələr qurmalıyıq” - Kamran Əliyev
5-02-2023, 12:16
“Bığ saxlamaq istəyirdim, yoldaşım icazə vermədi” - Video
3-02-2023, 11:54
Artur Beterbiev: "Nokautlar hakimlərin işini asanlaşdırır"
19-01-2023, 19:51
İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN televiziya kanalına müsahibə verib
24-12-2022, 13:32
Fiqurlu konkisürən Medvedeva: Xəyallarınızın adamı etibarlı, dürüst və yaxşı yumor hissi ilə olmalıdır
21-12-2022, 13:00
Psixoloq Ronaldonun Messini 2022 Dünya Kubokunu qazanması münasibətilə niyə təbrik etmədiyini izah etdi
7-12-2022, 22:33
Nyu-Yorkda polis işləyən azərbaycanlı qadın: “Ölkəm üçün hər zaman faydalı olmağa hazıram” - MÜSAHİBƏ + FOTO
4-12-2022, 22:36
Əsgərləri şəhid komandirlərinə ehsan veriblər-VİDEO+FOTOLAR
4-12-2022, 13:30
ABŞ İranla nüvə sazişini müzakirə etmək fikrində deyil
4-12-2022, 13:19
Sankt-Peterburq zavodu plandan artıq gülləkeçirməz jiletlər verir