10:18 / 10-05-2025
HEYDƏR ƏLİYEV VƏ QƏRBİ AZƏRBAYCAN - Komitə sədrinin məqaləsi
00:18 / 10-05-2025
Sumqayıt şəhərində kəşfiyyatçı şəhid Nail Məmmədovun 50 illik yubileyi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
23:09 / 09-05-2025
Kiyev Budapeştin hərəkətlərinə cavab olaraq iki macar diplomatı ölkədən çıxaracaq
21:20 / 09-05-2025
Avstraliyalı Kasatkina Roma turnirində ukraynalı Kostyukla məğlub olub
21:10 / 09-05-2025
Şmıqal: "İtaliya, Fransa və Danimarka Ukrayna üçün 1 milyard avroya silah alacaq"
21:00 / 09-05-2025
Məşhur samboçu qıza hücum etməkdə ittiham olunur
20:56 / 09-05-2025
Fransa Müdafiə Nazirliyi hökuməti tənqid edən briqada generalları Kustu və Pellizarrini işdən çıxarıb
20:50 / 09-05-2025
Vitkoff: "ABŞ heç bir halda Putinlə dialoqdan imtina etməməlidir"
20:42 / 09-05-2025
Merz yaxın günlərdə Ukraynada atəşkəsə nail olacağına ümid edir
20:36 / 09-05-2025
Qadınlar 80 yaşlı təqaüdçünü və qızını döyüblər, cinayət işi açılıb
20:32 / 09-05-2025
Husilər Ben Qurion hava limanına hipersonik raket hücumu həyata keçirdiklərini iddia edirlər
20:29 / 09-05-2025
Dupon-Aignan: "Fransa Moskvada Qələbə Paradında iştirak etməli idi"
20:25 / 09-05-2025
Putin Misiri Rusiyanın Afrikadakı əsas tərəfdaşı adlandırıb
20:21 / 09-05-2025
Rusiyanın Londondakı səfiri Britaniyanın Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalarını acizlik adlandırıb
13:00 / 09-05-2025
İkinci Dünya Müharibəsi veteranı "T-34" tankı ilə paraddan kerçib
12:53 / 09-05-2025
Paşinyan: "Daxili təxribatlara baxmayaraq, Azərbaycanla müharibə olmayacaq"
12:49 / 09-05-2025
TOS-2 "Tosoçka" və özüyeriyən "Malva" ilk dəfə Qələbə Paradında iştirak edib
12:46 / 09-05-2025
SBU Macarıstan xeyrinə casusluq ittihamı ilə iki nəfəri həbs edib
12:43 / 09-05-2025
Putin və Si Cinpin Qələbə Paradı zamanı söz mübadiləsi aparıblar
12:19 / 09-05-2025
Tramp zənginlər üçün vergi dərəcələrini 39,6%-ə qaldırmaq istəyir
12:15 / 09-05-2025
Gürcüstan parlamenti Qələbə günü ilə bağlı mübahisəni tarixin yenidən yazılması cəhdi adlandırıb
12:12 / 09-05-2025
Rusiyanın 14 regionunda 24 saat ərzində 47 meşə yanğını söndürülüb
12:10 / 09-05-2025
17 yaşlı motosikletçinin ölümündə təqsirləndirilən şəxs saxlanılıb
12:07 / 09-05-2025
Vladimir Putinin Qələbə Paradında çıxışı 10 dəqiqəyə yaxın davam edib
10:42 / 09-05-2025
Misirdə Ümummilli Lider Heydər Əliyevə həsr olunmuş tədbir keçirilib
10:35 / 09-05-2025
Professor: "Ulu Öndər Azərbaycan milli mətbuatını həmişə diqqət mərkəzində saxlayırdı"
10:29 / 09-05-2025
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi və konstitusiya quruculuğunun banisi kimi rolu əvəzsizdir
10:00 / 09-05-2025
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
23:36 / 08-05-2025
Hindistan Silahlı Qüvvələri Pakistanın bazalarına hücum etdiyini bildirib
23:33 / 08-05-2025
Putin Kremldə qələbə və sülh üçün tost qaldırıb
23:27 / 08-05-2025
Dağıstanda 101 yaşlı veteran orden və yubiley medalı ilə təltif edilib
23:23 / 08-05-2025
Qeyts Maskı USAID-i bağlayaraq yoxsul uşaqları öldürməkdə ittiham edib
23:12 / 08-05-2025
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
20:20 / 08-05-2025
Şoyqu Moskvada Xəlifə Haftarla görüşüb
20:15 / 08-05-2025
Tramp Zelenski ilə gözlənilən telefon danışığını açıqlayıb
20:01 / 08-05-2025
Tramp ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin sədrini axmaq adlandırıb
19:58 / 08-05-2025
Paşinyan Qələbə bayramını qeyd etmək üçün Moskvaya gəlib
19:55 / 08-05-2025
Uralda NATO-nun avadanlıq sərgisində nəhəng Müqəddəs Georgi lenti açılıb
Kəngərlilərin son generalı...
Tarix: 11-08-2020 17:32 | Bölmə: Digər
Azərbaycanın ünlü hərb xadimi, Azərbaycanın ilk milli atıcı diviziyasının komandiri, Kəngərli nəslindən olan axırıncı general Cəmşid Xan Naxçıvanski (Cəmşid Xan Cəfərqulu Xan oğlu Naxçıvanski 1895-ci il avqustun 10-da, Naxçıvan, İrəvan quberniyasında doğulub. Süvari generalı Hüseynxan Naxçıvanskinin qardaşı, istefada olan rotmistr (kapitan) Cəfərqulu Xan Naxçıvanskinin övladıdır. Cəmşid anası Fərrantac xanımın sayəsində 7 yaşında Azərbaycan dilində yazmağı, dayəsinin sayəsində sərbəst şəkildə rus və fransız dillərində danışmağı öyrənib.
C.Naxçıvanski 1904-cü ildə Tiflis kadet korpusuna daxil olub və 1911-ci ildə həmin məktəbi, 1915-ci ildə Qərbi Ukrayna Qvardiya Məktəbini bitirib. I Dünya müharibəsində müsəlmanlardan təşkil olunmuş süvari bölüyünün komandiri olub, “Brusilov cəbhəsi”nin yarılmasında iştirak edib. Avstriya-Rumıniya cəbhəsində üç dəfə yaralanan C.Naxçıvanski, igid süvari zabiti kimi gümüş silahla ödülləndirilib, II Müqəddəs Anna ordenli ilə təltif olunub.
C.Naxşıvanski 1917-ci ilin martında Rumın cəbhəsindəki hərbi xidmətlərinə görə 2-ci dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni və qılıncla təltif olunub. O, 9 may 1917-ci ildə poruçik (leytenant) rütbəsinə, elə həmin il (30 oktyabrda isə) Ştabs-rotmistr (qərargah-kapitanı) rütbəsinə layiq görülüb. C.Naxçıvanski hərbi şücaətinə görə 15 aprel 1917-ci ildə Müqəddəs Anna ordeninin 3-cü dərəcəsi, 22 avqustda isə Müqəddəs Georgi ordeninin 4-cü dərəcəsi ilə təltif edilib.
Güney-Batı cəbhəsi dağıdıldıqdan sonra ştabs-rotmistr C.Naxçıvanski başçılıq etdiyi süvari alayı ilə birgə Azərbaycana qayıdıb. C.Naxçıvanskinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə hərbi fəaliyyəti xüsusi önəm daşıyır. 15 sentyabrda Qafqaz Türk-İslam Ordusu Azərbaycan Əlahiddə Korpusu ilə birgə Bakını daşnak ermənilərdən ibarət olan və ingilislərə arxalanan “SentroKaspi diktaturası” qüvvələrindən təmizləyib. Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda C.Naxçıvanski inamla vuruşub. Xalq Cümhuriyyətinin naziri, ünlü artilleriya generalı Səmədbəy Mehmandarovun 24 mart 1920-ci il tarixli Əmri ilə I Süvari Tatar Alayının komandiri yarbay C.Naxçıvanski, II Qarabağ süvari alayının komandiri təyin edilib. 1920-ci ilin martında onun Qarabağda (Şuşada) yerləşən alayı daşnaklara və ümumən düşmənlərə qarşı döyüş əməliyyatlarında fəal iştirak edib. Həmin ilin aprelində N.Nərimanov Şuşaya, C.Naxçıvanskiyə dərhal Bakıya qayıtmaq, milli ordu hissələrinin təşkilinə başlamaq haqqında teleqram göndərib. C.Naxçıvanski Bakıda yaradılmış Azərbaycan Birləşmiş Komanda Məktəbinin rəisi, 1921-ci ilin dekabrında isə Azərbaycanın ilk milli atıcı diviziyasının komandiri təyin edilib, yüksək ixtisaslı hərbi kadr hazırlığında önəmli rol oynayıb.
C.Naxçıvanski 1923 və 1928-ci illərdə Moskvada Frunze adına Ali Hərbi Akademiyanın qısamüddətli kurslarında oxuyub, Azərbaycana qayıtdıqdan sonra yenidən diviziya komandiri olub.1922-1929-cu illərdə general Əliağa Şıxlinskinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan dilində nəşr olunan “Hərbi bilik” jurnalının redaktorlarından biri olub.
1931-ci ildə C.Naxçıvanskinin həbs olunması haqqında order verilib (həmin orderin surəti hazırda Naxçıvan şəhərində yerləşən “Xan sarayı” Muzeyindədir). C.Naxçıvanski Moskvaya – Frunze adına Ali Hərbi-Siyasi Akademiyaya oxumağa göndərilib, 1933-cü ildə akademiyanı fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra orada müəllim saxlanılıb, 3 il ümumi taktika kafedrasına rəhbərlik edib, akademiyada əsas fakultənin kurs rəisi olub və 1935-ci ildə briqada komandiri vəzifəsinə təyin olunub.
XX yüzilin 30-cu illərinin ortalarında C.Naxçıvanski guya başçılıq etdiyi “casus təxribat dəstəsi” ilə mühacirətdə olan qardaşları Davudxan və Kəlbalı xanla sıx bağlantı qurmaqda təqsirləndirilərək repressiyaya məruz qalıb. (Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Davudxan və Kəlbalı xan İrana gedib, qısa müddətdə Şah qvardiyasında yüksək rütbələrə çatıb; sovet hökuməti onların antisovet fəaliyyətini dayandırmaq üçün İran hökumətinə təzyiqlər edib, “nota”lar verib; sonda, Kəlbalı xan Azərbaycanla sərhəddə xidməti vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb. C. Naxçıvanskinin sovet ordusunda briqada komandiri olmasını, ata-babalarının isə rus ordusunun tərkibində İran ordusuna qarşı vuruşmasını bilən şah onları güllələtdirib).
Kütləvi repressiyaların başladığı bir dövrdə C.Naxçıvanski (20 may 1938-ci ildə) antisovet təşkilatın işində iştirakda günahlandırılaraq üçüncü dəfə həbs edilib. 26 avqust 1938-ci ildə Lefortova zindanında SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının sədri Vasili Vasilyeviç Ulrixin sədrliyi ilə keçirilən səyyar məhkəmə iclasında o, sovet hökumətinin devrilməsi məqsədi ilə sui-qəsddə iştirakda və casusluqda günahkar hesab edilib. C.Naxçivanski, əmlakı müsadirə edilməklə güllələnmə cəzasına məhkum edilib və elə həmin gün güllələnib. O, Moskvadan 26 km. aralıda – Kaluqa şossesi yaxınlığında sabiq xalq komissarı Henrix Yaqodanın keçmiş bağında, “Kommunarka” adlanan (gizli obyekt adı ilə tanınan – Stalin repressiyasının bir çox qurbanlarının uyuduğu…) qardaşlıq məzarlığında dəfn olunub.
1938-ci il avqustun 12-də “Sovet hökumətinin qatı düşməni, müqəssir” Cəmşid xan Naxçıvanskiyə elan olunan ittihamnamədə deyilir:- “Azərbaycan Milli Mərkəzi” adlanan Azərbaycan antisovet millətçi təşkilatın fəal iştirakçısıdır. - Azərbaycanda sovet hökumətinin devrilməsi planının hazırlanmasında və Azərbaycanın Sovet İttifaqından ayrılmasında fəal iş aparmış, hərbi üsyan planını şəxsən özü hazırlamışdır. - İran ordusunda xidmət edən qardaşı, mühacir Kəlbalı xana Azərbaycanda üsyan başlayarkən mühacirlərdən ibarət hərbi dəstələr göndərmək tapşırığı vermişdir. - 1931-ci ildə həbsdən azad olunduqdan sonra …“Azərbaycan Milli Mərkəzi”ndə antisovet fəaliyyətini daha da gücləndirmiş və mərkəzin işlərində yaxından iştirak etmişdir.- Antisovet hərbçilərlə əlaqə saxlamış, onlara “Azərbaycan Milli Mərkəzi”nə kömək göstərəcəyi barədə razılıq vermişdir. Və s.
Bu ittihamlardan 14 gün sonra SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası qapalı məhkəmə iclası keçirib. Hərbi Kollegiyanın sədri V.V.Ulrixin və üç nəfərin şahidliyi ilə 15 dəqiqə çəkən məhkəmə iclası general Cəmşid xan Naxçıvanskiyə ölüm hökmü oxuyub. Sonra ona son söz deməyi təklif edilib. Döyülüb ağır yaralar almış Cəmşid xan şər və iftira dolu ölüm hökmü kəsiləndən sonra vida sözünü deməyi qüruruna sığışdırmayıb... O, 1956-cı ildə tam bəraət alıb. Bakıda hərbi lisey və paytaxt küçələrindən birionun adını daşıyır. Naxçıvanda Xatirə muzeyi fəaliyyət göstərir.
Görkəmli hərbi xadiminin 120 illik yubileyi, Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə ölkəmizdə təntənə ilə qeyd olunub.
RUHU ŞAD OLSUN!
Qənirə PAŞAYEVA,
Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri
Baxış sayı: 534
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-08-2020 17:32 | Bölmə: Digər
Azərbaycanın ünlü hərb xadimi, Azərbaycanın ilk milli atıcı diviziyasının komandiri, Kəngərli nəslindən olan axırıncı general Cəmşid Xan Naxçıvanski (Cəmşid Xan Cəfərqulu Xan oğlu Naxçıvanski 1895-ci il avqustun 10-da, Naxçıvan, İrəvan quberniyasında doğulub. Süvari generalı Hüseynxan Naxçıvanskinin qardaşı, istefada olan rotmistr (kapitan) Cəfərqulu Xan Naxçıvanskinin övladıdır. Cəmşid anası Fərrantac xanımın sayəsində 7 yaşında Azərbaycan dilində yazmağı, dayəsinin sayəsində sərbəst şəkildə rus və fransız dillərində danışmağı öyrənib.C.Naxçıvanski 1904-cü ildə Tiflis kadet korpusuna daxil olub və 1911-ci ildə həmin məktəbi, 1915-ci ildə Qərbi Ukrayna Qvardiya Məktəbini bitirib. I Dünya müharibəsində müsəlmanlardan təşkil olunmuş süvari bölüyünün komandiri olub, “Brusilov cəbhəsi”nin yarılmasında iştirak edib. Avstriya-Rumıniya cəbhəsində üç dəfə yaralanan C.Naxçıvanski, igid süvari zabiti kimi gümüş silahla ödülləndirilib, II Müqəddəs Anna ordenli ilə təltif olunub.
C.Naxşıvanski 1917-ci ilin martında Rumın cəbhəsindəki hərbi xidmətlərinə görə 2-ci dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni və qılıncla təltif olunub. O, 9 may 1917-ci ildə poruçik (leytenant) rütbəsinə, elə həmin il (30 oktyabrda isə) Ştabs-rotmistr (qərargah-kapitanı) rütbəsinə layiq görülüb. C.Naxçıvanski hərbi şücaətinə görə 15 aprel 1917-ci ildə Müqəddəs Anna ordeninin 3-cü dərəcəsi, 22 avqustda isə Müqəddəs Georgi ordeninin 4-cü dərəcəsi ilə təltif edilib.
Güney-Batı cəbhəsi dağıdıldıqdan sonra ştabs-rotmistr C.Naxçıvanski başçılıq etdiyi süvari alayı ilə birgə Azərbaycana qayıdıb. C.Naxçıvanskinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə hərbi fəaliyyəti xüsusi önəm daşıyır. 15 sentyabrda Qafqaz Türk-İslam Ordusu Azərbaycan Əlahiddə Korpusu ilə birgə Bakını daşnak ermənilərdən ibarət olan və ingilislərə arxalanan “SentroKaspi diktaturası” qüvvələrindən təmizləyib. Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda C.Naxçıvanski inamla vuruşub. Xalq Cümhuriyyətinin naziri, ünlü artilleriya generalı Səmədbəy Mehmandarovun 24 mart 1920-ci il tarixli Əmri ilə I Süvari Tatar Alayının komandiri yarbay C.Naxçıvanski, II Qarabağ süvari alayının komandiri təyin edilib. 1920-ci ilin martında onun Qarabağda (Şuşada) yerləşən alayı daşnaklara və ümumən düşmənlərə qarşı döyüş əməliyyatlarında fəal iştirak edib. Həmin ilin aprelində N.Nərimanov Şuşaya, C.Naxçıvanskiyə dərhal Bakıya qayıtmaq, milli ordu hissələrinin təşkilinə başlamaq haqqında teleqram göndərib. C.Naxçıvanski Bakıda yaradılmış Azərbaycan Birləşmiş Komanda Məktəbinin rəisi, 1921-ci ilin dekabrında isə Azərbaycanın ilk milli atıcı diviziyasının komandiri təyin edilib, yüksək ixtisaslı hərbi kadr hazırlığında önəmli rol oynayıb.
C.Naxçıvanski 1923 və 1928-ci illərdə Moskvada Frunze adına Ali Hərbi Akademiyanın qısamüddətli kurslarında oxuyub, Azərbaycana qayıtdıqdan sonra yenidən diviziya komandiri olub.1922-1929-cu illərdə general Əliağa Şıxlinskinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan dilində nəşr olunan “Hərbi bilik” jurnalının redaktorlarından biri olub.
1931-ci ildə C.Naxçıvanskinin həbs olunması haqqında order verilib (həmin orderin surəti hazırda Naxçıvan şəhərində yerləşən “Xan sarayı” Muzeyindədir). C.Naxçıvanski Moskvaya – Frunze adına Ali Hərbi-Siyasi Akademiyaya oxumağa göndərilib, 1933-cü ildə akademiyanı fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra orada müəllim saxlanılıb, 3 il ümumi taktika kafedrasına rəhbərlik edib, akademiyada əsas fakultənin kurs rəisi olub və 1935-ci ildə briqada komandiri vəzifəsinə təyin olunub.
XX yüzilin 30-cu illərinin ortalarında C.Naxçıvanski guya başçılıq etdiyi “casus təxribat dəstəsi” ilə mühacirətdə olan qardaşları Davudxan və Kəlbalı xanla sıx bağlantı qurmaqda təqsirləndirilərək repressiyaya məruz qalıb. (Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Davudxan və Kəlbalı xan İrana gedib, qısa müddətdə Şah qvardiyasında yüksək rütbələrə çatıb; sovet hökuməti onların antisovet fəaliyyətini dayandırmaq üçün İran hökumətinə təzyiqlər edib, “nota”lar verib; sonda, Kəlbalı xan Azərbaycanla sərhəddə xidməti vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb. C. Naxçıvanskinin sovet ordusunda briqada komandiri olmasını, ata-babalarının isə rus ordusunun tərkibində İran ordusuna qarşı vuruşmasını bilən şah onları güllələtdirib).
Kütləvi repressiyaların başladığı bir dövrdə C.Naxçıvanski (20 may 1938-ci ildə) antisovet təşkilatın işində iştirakda günahlandırılaraq üçüncü dəfə həbs edilib. 26 avqust 1938-ci ildə Lefortova zindanında SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının sədri Vasili Vasilyeviç Ulrixin sədrliyi ilə keçirilən səyyar məhkəmə iclasında o, sovet hökumətinin devrilməsi məqsədi ilə sui-qəsddə iştirakda və casusluqda günahkar hesab edilib. C.Naxçivanski, əmlakı müsadirə edilməklə güllələnmə cəzasına məhkum edilib və elə həmin gün güllələnib. O, Moskvadan 26 km. aralıda – Kaluqa şossesi yaxınlığında sabiq xalq komissarı Henrix Yaqodanın keçmiş bağında, “Kommunarka” adlanan (gizli obyekt adı ilə tanınan – Stalin repressiyasının bir çox qurbanlarının uyuduğu…) qardaşlıq məzarlığında dəfn olunub.
1938-ci il avqustun 12-də “Sovet hökumətinin qatı düşməni, müqəssir” Cəmşid xan Naxçıvanskiyə elan olunan ittihamnamədə deyilir:- “Azərbaycan Milli Mərkəzi” adlanan Azərbaycan antisovet millətçi təşkilatın fəal iştirakçısıdır. - Azərbaycanda sovet hökumətinin devrilməsi planının hazırlanmasında və Azərbaycanın Sovet İttifaqından ayrılmasında fəal iş aparmış, hərbi üsyan planını şəxsən özü hazırlamışdır. - İran ordusunda xidmət edən qardaşı, mühacir Kəlbalı xana Azərbaycanda üsyan başlayarkən mühacirlərdən ibarət hərbi dəstələr göndərmək tapşırığı vermişdir. - 1931-ci ildə həbsdən azad olunduqdan sonra …“Azərbaycan Milli Mərkəzi”ndə antisovet fəaliyyətini daha da gücləndirmiş və mərkəzin işlərində yaxından iştirak etmişdir.- Antisovet hərbçilərlə əlaqə saxlamış, onlara “Azərbaycan Milli Mərkəzi”nə kömək göstərəcəyi barədə razılıq vermişdir. Və s.
Bu ittihamlardan 14 gün sonra SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası qapalı məhkəmə iclası keçirib. Hərbi Kollegiyanın sədri V.V.Ulrixin və üç nəfərin şahidliyi ilə 15 dəqiqə çəkən məhkəmə iclası general Cəmşid xan Naxçıvanskiyə ölüm hökmü oxuyub. Sonra ona son söz deməyi təklif edilib. Döyülüb ağır yaralar almış Cəmşid xan şər və iftira dolu ölüm hökmü kəsiləndən sonra vida sözünü deməyi qüruruna sığışdırmayıb... O, 1956-cı ildə tam bəraət alıb. Bakıda hərbi lisey və paytaxt küçələrindən birionun adını daşıyır. Naxçıvanda Xatirə muzeyi fəaliyyət göstərir.
Görkəmli hərbi xadiminin 120 illik yubileyi, Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə ölkəmizdə təntənə ilə qeyd olunub.
RUHU ŞAD OLSUN!
Qənirə PAŞAYEVA,
Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri
Baxış sayı: 534
Bölməyə aid digər xəbərlər