17:44 / 13-09-2025
Həbib Müntəzirin Berlində toyu oldu - Video
17:42 / 13-09-2025
Elnur Şükürov da azadlığa çıxdı - Foto
17:34 / 13-09-2025
“Keçən il Azərbaycanda 12000 litr şərab istehsal olunub”
17:28 / 13-09-2025
Xalq artisti Almaniyada vəfat etdi
17:20 / 13-09-2025
Finlandiyanın baş naziri Orpo: "Ölkə iqtisadiyyatı Rusiya ilə əlaqələrin kəsilməsindən əziyyət çəkir"
17:15 / 13-09-2025
Bıçaq xəsarətləri olan qız meyiti tapılıb
17:08 / 13-09-2025
Əli Əsədov nazirlərə tapşırıqlar verdi - Fotolar
16:58 / 13-09-2025
“Space TV”nin yayımı 6 saatlıq dayandırılacaq - Bu çıxışa görə
16:52 / 13-09-2025
Orskdan Dyatlov aşırımına qədər 2300 km piyada gedib
16:19 / 13-09-2025
Ukraynalı gimnastlar rusiyalıların iştirakına görə Parisdəki turnirdən imtina ediblər
16:17 / 13-09-2025
Tramp NATO-nu Ukraynadakı münaqişəni həll etmək üçün Çinə tariflər tətbiq etməyə çağırıb
16:14 / 13-09-2025
Putin Moskvanı planetin ən yaxşı şəhəri adlandırıb
12:21 / 13-09-2025
Səfir Vieira: "Argentina hakimiyyəti "doğum turizmini" dayandırmaq üçün tədbirlər görüb"
12:18 / 13-09-2025
Kosmik gəmi hədəf orbitinə buraxılıb
12:12 / 13-09-2025
Pişik mətbəxdə sobanı yandıraraq yanğın törədib
12:09 / 13-09-2025
İsrail şahmatçıları İspaniyadakı turniri tərk etmək məcburiyyətində qalıblar
11:23 / 13-09-2025
"Rzeczpospolita": Ukraynadan gənclərin axını Polşanı təhdid edir
11:15 / 13-09-2025
Fırıldaqçılar messencerlərdə bloklandıqdan sonra stasionar telefonlara zəng etməyə başlayıblar
11:09 / 13-09-2025
Ekspert Novinski: "Hakimiyyət mübarizəsi Nepal rəhbərliyinin ölkəni inkişaf etdirməsinə mane olur"
11:05 / 13-09-2025
5,2 bal gücündə yeni zəlzələ qeydə alınıb
11:02 / 13-09-2025
Qayıqla Baykal gölünə aparılmış arvadı və nəvəsini xilas edərkən boğulub
10:55 / 13-09-2025
Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri Boris Conson Odessaya gəlib
10:52 / 13-09-2025
Filippot fon der Leyenin Ukrayna üçün pul dilənməsini biabırçılıq adlandırıb
10:43 / 13-09-2025
Kamçatka yaxınlığındakı zəlzələdən sonra Kuril adalarında sunami təhlükəsi aradan qalxıb
10:41 / 13-09-2025
Boks üzrə Avropa çempionu öldürülüb
10:36 / 13-09-2025
Vəsiqəsi olmayan sürücü iki yeniyetməni vurub
00:14 / 13-09-2025
Müxalifətçiliyi xəyanətlə səhv salanlar...
22:16 / 12-09-2025
Xırdalan Cümə Məscidində möhtəşəm tədbir keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
19:51 / 12-09-2025
Rutte: "NATO-nun yeni əməliyyatı alyansın bütün şərq cinahını əhatə edəcək"
19:34 / 12-09-2025
Ədliyyə Nazirliyi yazıçı Topol və daha üç nəfəri xarici agentlərin reyestrinə daxil edib
19:32 / 12-09-2025
TASS: Elbrus kanat qəzasında ölənlər evli cütlük olub
19:28 / 12-09-2025
Kirk qətlində şübhəli bilinən şəxs Tramp kimi geyinib
19:25 / 12-09-2025
Qubernator: "Kirk cinayətində şübhəli Utah Universitetinin tələbəsi deyildi"
19:23 / 12-09-2025
Solovyov ona sui-qəsd planlaşdıran şəxsin həbsini əks etdirən görüntüləri nümayiş etdirib
19:21 / 12-09-2025
2 yaşayış məntəqəsində quduzluğa qarşı karantin tətbiq edilib
19:18 / 12-09-2025
Sərnişini yaralayan dəmiryolçular mühakimə olunacaqlar
NAXÇIVANIN DÜNYA ƏHƏMİYYƏTLİ ABİDƏLƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ SİLSİLƏSİNDƏN: I KÜLTƏPƏNİN 9 MİN İL ƏVVƏLKİ TARİXİ SABAHIN TƏDQİQATÇILARININ GÖZÜ İLƏ
Tarix: 04-06-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
I Kültəpənin Neolit evlərinin maketi və layihənin hazırlanma prosesi
Tariximiz üçün müəyyən əhəmiyyət kəsb edən
və yer altından tapılmış hər bir əşya belə qızıldan qiymətlidir.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev
Azərbaycanın ən qədim guşələrindən olan Naxçıvan diyarı tarixin müxtəlif dövrlərinə işıq tutan yeraltı və yerüstü abidələri ilə dünya mədəniyyətinə qiymətli töhfələr vermişdir. Bu abidələrin üzə çıxarılması və mühafizə edilməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən imzalanmış “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında ” 6 dekabr 2005-ci il tarixli Sərəncamın mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Üç istiqamətdə qruplaşdırılan bu abidələrdən 665-i yerli, 495-i ölkə, 57-si isə dünya əhəmiyyətlidir. Lakin onlar haqqında məlumat geniş ictimaiyyətdə, xüsusilə məktəblilərdə son dərəcə azdır. Bunu nəzərə alararq, Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi və AMEA Naxçıvan Bölməsinin birgə işi olan “Sabahın tədqiqatçıları” layihəsi çərçivəsində ötən ildən başlayaraq Naxçıvanın dünya əhəmiyyətli abidələrinin məktəblilər içərisində tanıdılmasına başlanmış və onların xəritəsi hazırlanmışdır.
2020-2021-ci tədris ilində isə bu abidələrdən biri olan “I Kültəpənin Neolit evləri” mövzusunda layihənin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu mövzunun seçilməsində məqsəd Naxçıvan ərazisində oturaq həyata keçid və ilk kənd icmalarının yaranma prosesini öyrənmək olmuşdur. 9 min il əvvələ aid olan bu prosesin öyrənilməsi bu ərazidə yaşamış əcdadlarımızın həyat tərzi haqqında məktəblilərdə müəyyən təsəvvür yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Bu məqsədlə layihənin nəzəri və praktik olmaqla 2 mərhələdə aparılması planlaşdırılmışdı. Birinci mərhələdə I Kültəpə abidəsi haqqında olan yazılı materiallar araşdırılmış və müəyyən edilmişdir ki, çoxtəbəqəli olan bu abidədə tariximizin e.ə. VII minillikdən başlamış Erkən Dəmir dövrünədək davam edən geniş bir dövrü əks olunmuşdur. Bizim üçün maraqlı olan dövr-Neolit dövrü abidənin ən alt qatında yerləşir. Həmin dövrdə insanların həyat tərzini daha aydın təsəvvür etmək üçün evlərin maketinin hazırlanması qərara alınmışdı. Buradakı dağılmış tikili qalıqları içərisində yalnız bir yaşayış kompleksi qismən bütöv halda üzə çıxarılmışdır. 2014-cü ildə I Kültəpənin D sahəsində aşkar olunan bu kompleks in fotoşəkilinə əsasən rekonstruksiya olunmuş şəkildə maketi hazırlanmışdır. Gildən hazırlanan bu maketdə yaşayış kompleksinin salamat qalan tikili qalıqları kərpiclər şəklində düzəldilmiş, bərpa olunan hissəsi ilə sadə gillə tamamlanmışdır. Bu üsul Neolit evlərinin çiy kərpicdən və möhrədən tikildiyini göstərmək üçün də faydalı olmuşdur. Neolit dövrünə aid kənd icmalarından birinə məxsus yaşayış kompleksində oval hasarla çevrələnmiş dairəvi formalı evlər, onları birləşdirən arakəsmə divarları, müxtəlif tipli ocaqlar və iş emalatxanaları əks olunmuşdur. Evlər günbəzvari şəkildə tamamlanmışdır. Onlar əhatə edən ümumi divar mühafizə xarakteri daşımışdır. Evlərin içərisində ocaqlarla yanaşı tavanı saxlayan dirək daşları olmuş, insanların məşğuliyyət sahələrini əhatə edən iş yerləri isə evlərdən az aralıda bir-birinin yanında yerləşmişdir.
I Kültəpənin Neolit tikililərinin bəzi elementləri günümüzədək yaşadılmaqdadır. Belə ki, çiy kərpic və möhrədən olan köməkçi tikililərə bu gün də kəndlərimizdə rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, dairəvi formalı və günbəzlərlə tamamlanan tikililər orta əsrlərdən türk-müsəlman memarlığının əsas komponentləri kimi qorunub saxlanmışdır. Bu gün müxtəlif şəhər və kəndlərimizi bəzəyən hamamların quruluşunda bu ənənələr aydın görülməkdədir. Bütün bunlar göstərir ki, bu torpaqların aborigenləri olan əcdadlarımızın Neolit dövründə əldə etdikləri memarlıq ənənələri genetik yaddaş vasitəsi ilə qədim dövrdən günümüzədək gəlib çatmışdır. Bu qədim ənənələri özündə əks etdirən abidələrimizi və onlardan tapılan materialları qorumaq isə hər bir məktəblinin başlıca vəzifəsi olmalıdır.
Layihə rəhbəri Zeynəb QULİYEVA,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Layihə icraçısı-Naxçıvan Qarnizonu tam orta məktəbinin
IXa sinif şagirdi Cəfərli Aysel
Sabaha-inamla.az
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 04-06-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
I Kültəpənin Neolit evlərinin maketi və layihənin hazırlanma prosesiTariximiz üçün müəyyən əhəmiyyət kəsb edən
və yer altından tapılmış hər bir əşya belə qızıldan qiymətlidir.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev
Azərbaycanın ən qədim guşələrindən olan Naxçıvan diyarı tarixin müxtəlif dövrlərinə işıq tutan yeraltı və yerüstü abidələri ilə dünya mədəniyyətinə qiymətli töhfələr vermişdir. Bu abidələrin üzə çıxarılması və mühafizə edilməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən imzalanmış “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında ” 6 dekabr 2005-ci il tarixli Sərəncamın mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Üç istiqamətdə qruplaşdırılan bu abidələrdən 665-i yerli, 495-i ölkə, 57-si isə dünya əhəmiyyətlidir. Lakin onlar haqqında məlumat geniş ictimaiyyətdə, xüsusilə məktəblilərdə son dərəcə azdır. Bunu nəzərə alararq, Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi və AMEA Naxçıvan Bölməsinin birgə işi olan “Sabahın tədqiqatçıları” layihəsi çərçivəsində ötən ildən başlayaraq Naxçıvanın dünya əhəmiyyətli abidələrinin məktəblilər içərisində tanıdılmasına başlanmış və onların xəritəsi hazırlanmışdır.
2020-2021-ci tədris ilində isə bu abidələrdən biri olan “I Kültəpənin Neolit evləri” mövzusunda layihənin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu mövzunun seçilməsində məqsəd Naxçıvan ərazisində oturaq həyata keçid və ilk kənd icmalarının yaranma prosesini öyrənmək olmuşdur. 9 min il əvvələ aid olan bu prosesin öyrənilməsi bu ərazidə yaşamış əcdadlarımızın həyat tərzi haqqında məktəblilərdə müəyyən təsəvvür yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Bu məqsədlə layihənin nəzəri və praktik olmaqla 2 mərhələdə aparılması planlaşdırılmışdı. Birinci mərhələdə I Kültəpə abidəsi haqqında olan yazılı materiallar araşdırılmış və müəyyən edilmişdir ki, çoxtəbəqəli olan bu abidədə tariximizin e.ə. VII minillikdən başlamış Erkən Dəmir dövrünədək davam edən geniş bir dövrü əks olunmuşdur. Bizim üçün maraqlı olan dövr-Neolit dövrü abidənin ən alt qatında yerləşir. Həmin dövrdə insanların həyat tərzini daha aydın təsəvvür etmək üçün evlərin maketinin hazırlanması qərara alınmışdı. Buradakı dağılmış tikili qalıqları içərisində yalnız bir yaşayış kompleksi qismən bütöv halda üzə çıxarılmışdır. 2014-cü ildə I Kültəpənin D sahəsində aşkar olunan bu kompleks in fotoşəkilinə əsasən rekonstruksiya olunmuş şəkildə maketi hazırlanmışdır. Gildən hazırlanan bu maketdə yaşayış kompleksinin salamat qalan tikili qalıqları kərpiclər şəklində düzəldilmiş, bərpa olunan hissəsi ilə sadə gillə tamamlanmışdır. Bu üsul Neolit evlərinin çiy kərpicdən və möhrədən tikildiyini göstərmək üçün də faydalı olmuşdur. Neolit dövrünə aid kənd icmalarından birinə məxsus yaşayış kompleksində oval hasarla çevrələnmiş dairəvi formalı evlər, onları birləşdirən arakəsmə divarları, müxtəlif tipli ocaqlar və iş emalatxanaları əks olunmuşdur. Evlər günbəzvari şəkildə tamamlanmışdır. Onlar əhatə edən ümumi divar mühafizə xarakteri daşımışdır. Evlərin içərisində ocaqlarla yanaşı tavanı saxlayan dirək daşları olmuş, insanların məşğuliyyət sahələrini əhatə edən iş yerləri isə evlərdən az aralıda bir-birinin yanında yerləşmişdir.
I Kültəpənin Neolit tikililərinin bəzi elementləri günümüzədək yaşadılmaqdadır. Belə ki, çiy kərpic və möhrədən olan köməkçi tikililərə bu gün də kəndlərimizdə rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, dairəvi formalı və günbəzlərlə tamamlanan tikililər orta əsrlərdən türk-müsəlman memarlığının əsas komponentləri kimi qorunub saxlanmışdır. Bu gün müxtəlif şəhər və kəndlərimizi bəzəyən hamamların quruluşunda bu ənənələr aydın görülməkdədir. Bütün bunlar göstərir ki, bu torpaqların aborigenləri olan əcdadlarımızın Neolit dövründə əldə etdikləri memarlıq ənənələri genetik yaddaş vasitəsi ilə qədim dövrdən günümüzədək gəlib çatmışdır. Bu qədim ənənələri özündə əks etdirən abidələrimizi və onlardan tapılan materialları qorumaq isə hər bir məktəblinin başlıca vəzifəsi olmalıdır.
Layihə rəhbəri Zeynəb QULİYEVA,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Layihə icraçısı-Naxçıvan Qarnizonu tam orta məktəbinin
IXa sinif şagirdi Cəfərli Aysel
Sabaha-inamla.az
Baxış sayı: 620
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:44
Həbib Müntəzirin Berlində toyu oldu - Video
12-09-2025, 22:16
Xırdalan Cümə Məscidində möhtəşəm tədbir keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
12-09-2025, 19:21
2 yaşayış məntəqəsində quduzluğa qarşı karantin tətbiq edilib
12-09-2025, 16:23
Lukaşenko Minsk sakinləri ilə görüşündə kartofu sevdiyini etiraf edib
11-09-2025, 22:56
Sertifikasiya imtahanı üzrə müsahibənin tarixi bəlli oldu
11-09-2025, 12:29
MİQ-də təkrar iştirak ödənişli olur - 45-60 manat
11-09-2025, 12:24
“Müəllim şagirdə şeiri əzbərlətməklə onu əmək bazarına hazırlamır”
11-09-2025, 12:18
Bir sıra QHT-lərin saxta orden və medallar verməsi ilə bağlı - Bəyanat
9-09-2025, 14:53
Məhkəmə miqrantın qondarma nikahını pozub
9-09-2025, 12:15
Ticarət mərkəzinin şüşələrini yuyan iki işçi 4-cü mərtəbədən yıxılıb
9-09-2025, 11:50
Daha bir boksçumuz dünya çempionatının 1/4 finalında
8-09-2025, 17:09
Sosioloq gənclərin yaşının 60-a çatdırılmasını istisna etmir
8-09-2025, 12:36
Bakıda bəylə gəlin toya at belində getdi - Video
5-09-2025, 15:11
Dağıstan Çindən gətirilən xəstə uşağa yardım göstərməyə hazırdır
4-09-2025, 12:33
Üç müəllim eyni vaxtda işdən çıxarıldı - “Direktordan şikayət etmişdik deyə...” - Video
4-09-2025, 11:39
Qalmaqallı məktəb direktorunun yerinə yeni təyinat - Foto
3-09-2025, 14:46
Taylandda yaralanan rus turist köhnə rus dilində danışır
2-09-2025, 14:48
Rusiyada ən bahalı mənzil 7 milyard rubla satılır
2-09-2025, 10:08
Hər beşinci kişi yüksək gəlirli qadınla görüşməyə hazır deyil
2-09-2025, 09:51
Stepaşin: "Prilepin, Vodolazkinin əsərləri futbolçular üçün kitablar siyahısına daxil edilə bilər"
1-09-2025, 20:27
Ukraynada dövlət qulluqçuları üçün illik bonuslar tətbiq edilir
31-08-2025, 22:41
Ağstafada dövlət qurumlarının iştirakı ilə əlilliyi olan qadınlara dəstək məqsədilə dəyirmi masa keçirilib
31-08-2025, 11:28
Meşə təsərrüfatında baş verən yanğınlardan biri söndürülüb
30-08-2025, 09:45
Bank quldurluğu törətməkdə təqsirləndirilən şəxs həbs edilib
28-08-2025, 19:15
Gəncə şəhərində əlilliyi olan qadınlara dəstək məqsədi ilə növbəti dəyirmi masa təşkil olunub
28-08-2025, 16:53
Sərnişinin dang qızdırması şübhəsi ilə əlaqədar tədbirlər görüb
28-08-2025, 16:34
Lukaşenkoya keçmiş McDonald's restoranlarında kartofun haradan gəldiyi barədə məlumat verilib
27-08-2025, 21:58
Məktəblilərin davranışını qiymətləndirmək üçün dördüncü modelin meydana çıxmasını istisna etməyib
27-08-2025, 20:28
Göygöl rayonunda dövlət qurumlarının iştirakı ilə əlilliyi olan qadınlara dəstək məqsədilə dəyirmi masa keçirilib
27-08-2025, 14:29
Klinikanın baş direktoru və onun müavini saxlanılıb
27-08-2025, 14:03
Baş verən daşqınlar regionda dərs ilinin başlanmasına təhlükə yaratmır
27-08-2025, 08:10
Azərbaycanın bir sıra bölgələrində zəlzələ oldu
26-08-2025, 18:16
Mehriban Əliyevadan uşaqlara sürpriz - Fotolar
26-08-2025, 18:00
Vətəndaşlara 10-dan çox bank kartının olması qadağan edilə bilər
26-08-2025, 15:51
17 kömür müəssisəsi fəaliyyətini dayandırıb
26-08-2025, 15:26
Milyarder Roman Tovstikin həyat yoldaşı ilk dəfə ərinin xəyanəti ilə bağlı həqiqəti deyir
26-08-2025, 13:55
Araz Əhmədov Masallını kabinetdən deyil, xalqın arasından idarə edir – Jurnalist Mərhəmət Lələyev yazır
25-08-2025, 20:27
İki uşaq xlordan zəhərlənərək xəstəxanaya yerləşdirilib
25-08-2025, 18:54
Jurnalist saxta məlumatlar yaydığına görə həbs edilib
25-08-2025, 18:27
Ekspert Belov hesab edir ki, Almaniya Ukraynadan olan qaçqınlara ödənişləri ləğv edəcək