09:50 / 30-04-2025
İvanovo, Nijni Novqorod və Yaroslavl hava limanları fəaliyyətini bərpa edib
09:46 / 30-04-2025
Bir kişi və bir qadın qəbiristanlıqdan qayıdarkən suda boğulublar
09:41 / 30-04-2025
Çoxuşaqlı ananın ölümünə səbəb olan səhlənkarlığa görə məhkum edilib
09:37 / 30-04-2025
Hindistan ordusu Pakistandan daha çox hücum olduğunu bildirir
09:24 / 30-04-2025
Hitlerin ziyafət gödəkçəsi ilk dəfə Moskvada nümayiş etdirilib
09:13 / 30-04-2025
Zaxarova Zelenskinin hərəkətlərini canlı televiziyada terror hücumu planlaşdırması ilə müqayisə edib
22:57 / 29-04-2025
"Alarm" qrupunun solisti Mayk Peters 30 illik xərçənglə mübarizədən sonra vəfat edib
22:50 / 29-04-2025
Maş: "Hindistan və Pakistan sərhədində toqquşmalar başlayıb"
22:46 / 29-04-2025
Polis əməkdaşı 10 yaşlı uşağı maşınla vurub
22:43 / 29-04-2025
Musiqiçi Stas Namin Ermənistan vətəndaşlığını alıb
18:26 / 29-04-2025
Finlandiya prezidenti Stubb Rusiyaya Trampla zarafat etməmək barədə xəbərdarlıq edib
18:21 / 29-04-2025
“Aeroflot” sərnişinlərə biletlərin üzərindəki pasport məlumatlarını özləri düzəltməyə icazə verib
18:09 / 29-04-2025
Stavropolda “sehrli ayinlər” üçün pul tələb edən fırıldaqçı həbs edilib
17:49 / 29-04-2025
Fransız tarixçi Todd: "Rusiya ilə münaqişə Ukraynaya mövcud olmaq üçün səbəb verdi"
17:46 / 29-04-2025
Tramp tezliklə məhv ediləcək Ukraynanı xilas etməyə çalışdığını deyir
17:36 / 29-04-2025
Tseretelinin nəvəsi Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının prezidenti vəzifəsini icra edən təyin edilib
17:29 / 29-04-2025
Tramp: "Putinin hərəkətləri ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı mövqeyini dəyişə bilər"
17:23 / 29-04-2025
Vətəndaşlar polis rəislərinə birbaşa müraciət edəcəklər - Video
17:19 / 29-04-2025
Prezidentdən Naxçıvanla bağlı - Sərəncam
17:14 / 29-04-2025
Pezeşkianın qızı da Bakıya gəlibmiş - Foto
17:10 / 29-04-2025
İcra başçısının müavini işdən çıxarıldı - Foto
17:04 / 29-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Azərbaycan-İran əlaqələri ölkələrimizin və bölgənin inkişafı baxımından böyük önəm kəsb edir"
17:01 / 29-04-2025
17 yaşlı yeniyetmə rəqibini bıçaqlayıb
16:54 / 29-04-2025
Polis bir həftə əvvəl meşədə itkin düşən 3 yanğınsöndürənni axtarır
16:48 / 29-04-2025
Ərdoğanın administrasiyası onun universitet təhsili olub-olmadığını soruşub
16:42 / 29-04-2025
Güclü külək zamanı damdan yıxılaraq ölüb
16:39 / 29-04-2025
Pələng və şirləri indi onlayn izləmək olar
11:55 / 29-04-2025
Türkiyəli analitik Lətifoğlu: "ABŞ Ukrayna münaqişəsində Rusiyanın qələbəsini qəbul edir"
11:51 / 29-04-2025
Külli miqdarda rüşvət almaqda şübhəli bilinən Həştərxan məmuru ilə bağlı iş açılıb
11:47 / 29-04-2025
İnsanların olduğu hava gəmisi batdı, bir nəfər ölüb
11:44 / 29-04-2025
3 kişi 18 yaşlı əlil qızı zorlayıb
11:42 / 29-04-2025
Konqresmen Tanedar Trampın impiçment prosesini elan edib
22:27 / 28-04-2025
Dağıstanda turistlərin olduğu qayığın batması ilə bağlı cinayət işi açılıb
22:22 / 28-04-2025
Rusiya avtopilotu "SJ-100" təyyarəsində uğurla sınaqdan keçirilib
22:17 / 28-04-2025
Beş polis korrupsiyada ittiham olunur
22:13 / 28-04-2025
Yelisey Sarayı Makronun Tramp-Zelenski danışıqlarının qəbuledilməzliyini rədd edir
22:06 / 28-04-2025
"Ekathimerini": ABŞ Yunanıstandan "Patriot" hava hücumundan müdafiə sistemlərini Ukraynaya təhvil verməsini tələb edir
NAXÇIVANIN DÜNYA ƏHƏMİYYƏTLİ ABİDƏLƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ SİLSİLƏSİNDƏN: I KÜLTƏPƏNİN 9 MİN İL ƏVVƏLKİ TARİXİ SABAHIN TƏDQİQATÇILARININ GÖZÜ İLƏ
Tarix: 04-06-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
I Kültəpənin Neolit evlərinin maketi və layihənin hazırlanma prosesi
Tariximiz üçün müəyyən əhəmiyyət kəsb edən
və yer altından tapılmış hər bir əşya belə qızıldan qiymətlidir.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev
Azərbaycanın ən qədim guşələrindən olan Naxçıvan diyarı tarixin müxtəlif dövrlərinə işıq tutan yeraltı və yerüstü abidələri ilə dünya mədəniyyətinə qiymətli töhfələr vermişdir. Bu abidələrin üzə çıxarılması və mühafizə edilməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən imzalanmış “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında ” 6 dekabr 2005-ci il tarixli Sərəncamın mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Üç istiqamətdə qruplaşdırılan bu abidələrdən 665-i yerli, 495-i ölkə, 57-si isə dünya əhəmiyyətlidir. Lakin onlar haqqında məlumat geniş ictimaiyyətdə, xüsusilə məktəblilərdə son dərəcə azdır. Bunu nəzərə alararq, Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi və AMEA Naxçıvan Bölməsinin birgə işi olan “Sabahın tədqiqatçıları” layihəsi çərçivəsində ötən ildən başlayaraq Naxçıvanın dünya əhəmiyyətli abidələrinin məktəblilər içərisində tanıdılmasına başlanmış və onların xəritəsi hazırlanmışdır.
2020-2021-ci tədris ilində isə bu abidələrdən biri olan “I Kültəpənin Neolit evləri” mövzusunda layihənin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu mövzunun seçilməsində məqsəd Naxçıvan ərazisində oturaq həyata keçid və ilk kənd icmalarının yaranma prosesini öyrənmək olmuşdur. 9 min il əvvələ aid olan bu prosesin öyrənilməsi bu ərazidə yaşamış əcdadlarımızın həyat tərzi haqqında məktəblilərdə müəyyən təsəvvür yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Bu məqsədlə layihənin nəzəri və praktik olmaqla 2 mərhələdə aparılması planlaşdırılmışdı. Birinci mərhələdə I Kültəpə abidəsi haqqında olan yazılı materiallar araşdırılmış və müəyyən edilmişdir ki, çoxtəbəqəli olan bu abidədə tariximizin e.ə. VII minillikdən başlamış Erkən Dəmir dövrünədək davam edən geniş bir dövrü əks olunmuşdur. Bizim üçün maraqlı olan dövr-Neolit dövrü abidənin ən alt qatında yerləşir. Həmin dövrdə insanların həyat tərzini daha aydın təsəvvür etmək üçün evlərin maketinin hazırlanması qərara alınmışdı. Buradakı dağılmış tikili qalıqları içərisində yalnız bir yaşayış kompleksi qismən bütöv halda üzə çıxarılmışdır. 2014-cü ildə I Kültəpənin D sahəsində aşkar olunan bu kompleks in fotoşəkilinə əsasən rekonstruksiya olunmuş şəkildə maketi hazırlanmışdır. Gildən hazırlanan bu maketdə yaşayış kompleksinin salamat qalan tikili qalıqları kərpiclər şəklində düzəldilmiş, bərpa olunan hissəsi ilə sadə gillə tamamlanmışdır. Bu üsul Neolit evlərinin çiy kərpicdən və möhrədən tikildiyini göstərmək üçün də faydalı olmuşdur. Neolit dövrünə aid kənd icmalarından birinə məxsus yaşayış kompleksində oval hasarla çevrələnmiş dairəvi formalı evlər, onları birləşdirən arakəsmə divarları, müxtəlif tipli ocaqlar və iş emalatxanaları əks olunmuşdur. Evlər günbəzvari şəkildə tamamlanmışdır. Onlar əhatə edən ümumi divar mühafizə xarakteri daşımışdır. Evlərin içərisində ocaqlarla yanaşı tavanı saxlayan dirək daşları olmuş, insanların məşğuliyyət sahələrini əhatə edən iş yerləri isə evlərdən az aralıda bir-birinin yanında yerləşmişdir.
I Kültəpənin Neolit tikililərinin bəzi elementləri günümüzədək yaşadılmaqdadır. Belə ki, çiy kərpic və möhrədən olan köməkçi tikililərə bu gün də kəndlərimizdə rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, dairəvi formalı və günbəzlərlə tamamlanan tikililər orta əsrlərdən türk-müsəlman memarlığının əsas komponentləri kimi qorunub saxlanmışdır. Bu gün müxtəlif şəhər və kəndlərimizi bəzəyən hamamların quruluşunda bu ənənələr aydın görülməkdədir. Bütün bunlar göstərir ki, bu torpaqların aborigenləri olan əcdadlarımızın Neolit dövründə əldə etdikləri memarlıq ənənələri genetik yaddaş vasitəsi ilə qədim dövrdən günümüzədək gəlib çatmışdır. Bu qədim ənənələri özündə əks etdirən abidələrimizi və onlardan tapılan materialları qorumaq isə hər bir məktəblinin başlıca vəzifəsi olmalıdır.
Layihə rəhbəri Zeynəb QULİYEVA,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Layihə icraçısı-Naxçıvan Qarnizonu tam orta məktəbinin
IXa sinif şagirdi Cəfərli Aysel
Sabaha-inamla.az
Baxış sayı: 585
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 04-06-2021 11:51 | Bölmə: Sosial
I Kültəpənin Neolit evlərinin maketi və layihənin hazırlanma prosesiTariximiz üçün müəyyən əhəmiyyət kəsb edən
və yer altından tapılmış hər bir əşya belə qızıldan qiymətlidir.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev
Azərbaycanın ən qədim guşələrindən olan Naxçıvan diyarı tarixin müxtəlif dövrlərinə işıq tutan yeraltı və yerüstü abidələri ilə dünya mədəniyyətinə qiymətli töhfələr vermişdir. Bu abidələrin üzə çıxarılması və mühafizə edilməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən imzalanmış “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında ” 6 dekabr 2005-ci il tarixli Sərəncamın mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Üç istiqamətdə qruplaşdırılan bu abidələrdən 665-i yerli, 495-i ölkə, 57-si isə dünya əhəmiyyətlidir. Lakin onlar haqqında məlumat geniş ictimaiyyətdə, xüsusilə məktəblilərdə son dərəcə azdır. Bunu nəzərə alararq, Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi və AMEA Naxçıvan Bölməsinin birgə işi olan “Sabahın tədqiqatçıları” layihəsi çərçivəsində ötən ildən başlayaraq Naxçıvanın dünya əhəmiyyətli abidələrinin məktəblilər içərisində tanıdılmasına başlanmış və onların xəritəsi hazırlanmışdır.
2020-2021-ci tədris ilində isə bu abidələrdən biri olan “I Kültəpənin Neolit evləri” mövzusunda layihənin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu mövzunun seçilməsində məqsəd Naxçıvan ərazisində oturaq həyata keçid və ilk kənd icmalarının yaranma prosesini öyrənmək olmuşdur. 9 min il əvvələ aid olan bu prosesin öyrənilməsi bu ərazidə yaşamış əcdadlarımızın həyat tərzi haqqında məktəblilərdə müəyyən təsəvvür yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Bu məqsədlə layihənin nəzəri və praktik olmaqla 2 mərhələdə aparılması planlaşdırılmışdı. Birinci mərhələdə I Kültəpə abidəsi haqqında olan yazılı materiallar araşdırılmış və müəyyən edilmişdir ki, çoxtəbəqəli olan bu abidədə tariximizin e.ə. VII minillikdən başlamış Erkən Dəmir dövrünədək davam edən geniş bir dövrü əks olunmuşdur. Bizim üçün maraqlı olan dövr-Neolit dövrü abidənin ən alt qatında yerləşir. Həmin dövrdə insanların həyat tərzini daha aydın təsəvvür etmək üçün evlərin maketinin hazırlanması qərara alınmışdı. Buradakı dağılmış tikili qalıqları içərisində yalnız bir yaşayış kompleksi qismən bütöv halda üzə çıxarılmışdır. 2014-cü ildə I Kültəpənin D sahəsində aşkar olunan bu kompleks in fotoşəkilinə əsasən rekonstruksiya olunmuş şəkildə maketi hazırlanmışdır. Gildən hazırlanan bu maketdə yaşayış kompleksinin salamat qalan tikili qalıqları kərpiclər şəklində düzəldilmiş, bərpa olunan hissəsi ilə sadə gillə tamamlanmışdır. Bu üsul Neolit evlərinin çiy kərpicdən və möhrədən tikildiyini göstərmək üçün də faydalı olmuşdur. Neolit dövrünə aid kənd icmalarından birinə məxsus yaşayış kompleksində oval hasarla çevrələnmiş dairəvi formalı evlər, onları birləşdirən arakəsmə divarları, müxtəlif tipli ocaqlar və iş emalatxanaları əks olunmuşdur. Evlər günbəzvari şəkildə tamamlanmışdır. Onlar əhatə edən ümumi divar mühafizə xarakteri daşımışdır. Evlərin içərisində ocaqlarla yanaşı tavanı saxlayan dirək daşları olmuş, insanların məşğuliyyət sahələrini əhatə edən iş yerləri isə evlərdən az aralıda bir-birinin yanında yerləşmişdir.
I Kültəpənin Neolit tikililərinin bəzi elementləri günümüzədək yaşadılmaqdadır. Belə ki, çiy kərpic və möhrədən olan köməkçi tikililərə bu gün də kəndlərimizdə rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, dairəvi formalı və günbəzlərlə tamamlanan tikililər orta əsrlərdən türk-müsəlman memarlığının əsas komponentləri kimi qorunub saxlanmışdır. Bu gün müxtəlif şəhər və kəndlərimizi bəzəyən hamamların quruluşunda bu ənənələr aydın görülməkdədir. Bütün bunlar göstərir ki, bu torpaqların aborigenləri olan əcdadlarımızın Neolit dövründə əldə etdikləri memarlıq ənənələri genetik yaddaş vasitəsi ilə qədim dövrdən günümüzədək gəlib çatmışdır. Bu qədim ənənələri özündə əks etdirən abidələrimizi və onlardan tapılan materialları qorumaq isə hər bir məktəblinin başlıca vəzifəsi olmalıdır.
Layihə rəhbəri Zeynəb QULİYEVA,
AMEA Naxçıvan Bölməsinin şöbə müdiri,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Layihə icraçısı-Naxçıvan Qarnizonu tam orta məktəbinin
IXa sinif şagirdi Cəfərli Aysel
Sabaha-inamla.az
Baxış sayı: 585
Bölməyə aid digər xəbərlər
27-04-2025, 20:51
Ekoloji kampaniya çərçivəsində Baykal gölündən 10 ton zibil yığılıb
27-04-2025, 11:47
Bioloq ağcaqanadların mümkün hücumu barədə xəbərdarlıq edir
25-04-2025, 23:04
Beynəlxalq riyaziyyat olimpiadasının seçim turunda qızıl medal qazanıb-TƏBRİK EDİRİK!
25-04-2025, 22:56
59 rayonda sosial ödənişlərlə dələduzluq edən fırıldaqçılar saxlanılıb
25-04-2025, 21:54
Miqrant uşaqları bağçaya yazmaq üçün infeksiyanın olmaması haqqında arayış tələb olunacaq
24-04-2025, 08:17
Rusiyada “Dubay şokoladı” saxtakarlığı və təhlükəsizliyi üçün sınaqdan keçiriləcək
23-04-2025, 23:03
450 kvadratmetr sahədə yanğın söndürülüb
23-04-2025, 21:17
Tibb mərkəzində iki xəstə botoks iynəsindən sonra botulizmə yoluxub
23-04-2025, 10:49
Qarabağ veteranı Yadulla Cümşüdovun doğum günüdür-TƏBRİK EDİRİK!
22-04-2025, 21:07
Estoniya ukraynalı qaçqınlara kirayə müavinətləri ödəməyi dayandıracaq
21-04-2025, 20:54
Həkimlər stresdən bir neçə gün yuxuya gedən məktəbli qızı xilas ediblər
19-04-2025, 21:22
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
19-04-2025, 09:47
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
18-04-2025, 20:44
İstintaq Komitəsi: Moskvada 100 milyon rubl dəyərində keyfiyyətsiz dərmanlar müsadirə edilib
18-04-2025, 20:35
Lisey şagirdi müəllimənin əlindən dişləyib, ona tibbi yardım lazım olub
17-04-2025, 22:09
Uşaq bağçasında kütləvi bağırsaq infeksiyasından sonra iş açılıb
17-04-2025, 14:56
İcarəyə verilən elektrik skuterlərinin sürəti bütün Rusiyada 20 km/saatla məhdudlaşdırılıb
17-04-2025, 13:13
Şəhid Əkrəm Şadmanovun oğlu dünya birincisi oldu - FOTO
17-04-2025, 12:51
Qəbul imtahanlarının vaxtı açıqlandı
15-04-2025, 21:51
Ukraynada şahzadə Harriyə rus Pasxa tortu hədiyyə edilib
15-04-2025, 21:48
Miqrant uşaqlar Sankt-Peterburqdakı məktəblərə qəbul olunmazdan əvvəl dil imtahanından keçməlidirlər
14-04-2025, 23:17
Yeni doğulan qızını yarım milyona satıb
14-04-2025, 14:02
Mari Eldə hamilə tələbələr 100 min rubl birdəfəlik ödəniş alacaqlar
13-04-2025, 19:43
Yaş yarımlıq uşaq kimyəvi maddədən zəhərlənib
12-04-2025, 22:36
Polis reyd keçirib
12-04-2025, 09:48
Kravtsov: "Miqrant uşaqlar üçün test proseduru ilə bağlı heç bir problem müəyyən edilməyib"
12-04-2025, 09:37
Məktəbə atəş açmağı planlaşdıran tümenli yeniyetmə müalicəyə göndərilib
11-04-2025, 10:37
İki stansiyanı birləşdirəcək yeni tunel - Tikinti 11 ay çəkəcək
9-04-2025, 23:42
Leyla Əliyeva Əminəni belə təbrik etdi - Fotolar
9-04-2025, 19:58
Kəmaləddin Heydərov BƏƏ-də sammitdə iştirak etdi - Video - Fotolar
9-04-2025, 19:41
Nazir onu direktor təyin etdi
9-04-2025, 09:27
“Əlil Qadınlar Cəmiyyəti” İctimai Birliyi uğurlu layihəsinin dəstəyi ilə növbəti seminarını Bakıda təşkil etdi
9-04-2025, 08:50
Millət vəkili Könül Nurullayeva vətəndaşlarla görüş keçirib
8-04-2025, 20:51
Qadın və uşaq asma körpüdən yıxılıb
8-04-2025, 20:41
Universitetinin rektoru 10 milyon rublu mənimsəməkdə şübhəli bilinir
8-04-2025, 20:34
"Mash": Federal Vergi Xidməti Həbib Nurməhəmmədovun bank hesabını yenidən bloklayıb
8-04-2025, 19:57
Dərman vasitələrini qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkəyə gətirməkdə və onlardan rüşvət almaqla himayədarlıq etməkdə təqsirləndirilən şəxslər ifşa edilib
8-04-2025, 19:07
Türkiyə limon ixracının dayandırılmasını mayın 15-nə qədər təxirə salmağa qərar verdi
7-04-2025, 09:31
Qasırğadan sonra elektrik enerjisinin bərpası üçün işlər aparılır
6-04-2025, 15:08
Məktəbli infarkt keçirib
6-04-2025, 11:49
Pis hava şəraiti ilə əlaqədar olaraq elektrik skuter və velosiped kirayəsi mümkün deyil