14:20 / 23-11-2024
Rusiyanın Qırğızıstandakı səfiri əmək miqrasiyası məsələsini kəskin, lakin çox vacib adlandırıb
14:16 / 23-11-2024
Abxaziya İttifaq dövlətinin vahid valyutasının sınaqdan keçirilməsini təklif edib
14:13 / 23-11-2024
"Yabloko" Şlosberqin saxlanmasının səbəbini açıqlayıb
14:08 / 23-11-2024
Peskov: "Qərbdə söz azadlığı yoxdur, son illərin hadisələri bunu göstərir"
14:03 / 23-11-2024
Ovçu silahını boşaldarkən ovçuya atəş açıb
13:57 / 23-11-2024
Həkimlər bir yeniyetmənin sidik kisəsindən 46 maqnit top çıxarıblar
13:52 / 23-11-2024
"Qazprombank" UnionPay kartlarının Türkiyədə qəbulu dayandırılıb
13:46 / 23-11-2024
Bastrıkin qızın döyülməsindən sonra cinayət işinin açılmasını əmr edib
13:40 / 23-11-2024
Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti 15 min nəfərlik kampus tikəcək
13:37 / 23-11-2024
"Bloomberg": Avropa növbəti enerji böhranı ilə üz-üzədir, qazın qiyməti 45% artıb
13:02 / 23-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat bu səfirlikdə işləyir - Bakıya gətirildi
12:58 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ oldu
22:33 / 22-11-2024
Prezidentdən nazirlə bağlı - Sərəncam
22:20 / 22-11-2024
İsrailli nazir Bakıda Aqarunovun məzarını ziyarət etdi - Fotolar
21:58 / 22-11-2024
Laosda 6 turist metanoldan zəhərlənib
21:26 / 22-11-2024
Putin: "Oreşnik zərbəsinin təsiri strateji silahla müqayisə oluna bilər"
21:01 / 22-11-2024
Zaxarova amerikalı senatorun Hollandiyanı işğal etmək çağırışına cavab verib
20:44 / 22-11-2024
Livanın cənubundakı UNIFIL bazasına raket zərbələri endirilib, nəticədə dörd italyan sülhməramlısı yaralanıb
20:28 / 22-11-2024
"Guardian": Rusiyanın yeni "Oreşnik" raketi Avropadakı hədəflərə çata bilər
20:23 / 22-11-2024
Vladimirdə kütləvi davanın 4 iştirakçısı həbs edilib
20:13 / 22-11-2024
Bir şagirdin telefonu dərs zamanı yanıb
20:08 / 22-11-2024
Moskvalılar Malay ayı balası üçün ad seçəcəklər
19:18 / 22-11-2024
Fiqurlu konkisürənlər Lopareva və Brissot Polşada keçirilən turnirdə mahnıdan ruslar haqqında olan ifadəni çıxarıblar
19:11 / 22-11-2024
Polşa Ədliyyə Nazirliyi casus proqram işi üzrə keçmiş rəhbərinin həbsini tələb edir
19:00 / 22-11-2024
İki yaşlı uşaq butiratdan zəhərlənərək ölüb
18:56 / 22-11-2024
Qırğızıstanda elektron siqaretlərin çəkilməsi qadağan edilib
18:35 / 22-11-2024
Naməlum şəxs məktəbdə terror aktı törətməklə hədələyib
18:10 / 22-11-2024
Borrell: "Putin və Tramp tezliklə danışıqlar masasına oturub Ukraynanı müzakirə edəcəklər"
17:50 / 22-11-2024
Ənsar Allah hərəkatı İsrail hava bazasına hipersəs raketi atıb
17:42 / 22-11-2024
Zenden ayaqqabılar şəbəkəsinin təsisçisi istintaqla əməkdaşlıq edəcək
17:36 / 22-11-2024
Merkel Putinlə təmasların zəruri olduğunu bildirib
15:33 / 22-11-2024
“Yaşıl dünya naminə inklüzivlik” adlı tədbir keçirilib
12:16 / 22-11-2024
Qazaxıstanın baş naziri Ukraynadakı vəziyyətlə əlaqədar təhlükəsizliklə bağlı iclas keçirib
12:09 / 22-11-2024
Adamı qaçıran iki nəfər həbs edilib
10:26 / 22-11-2024
Xabarovsk diyarının qubernatoru Demeşin: "Regionda 576 həkim çatışmır"
10:13 / 22-11-2024
FT: Avropa Trampın Ukrayna ilə bağlı mövqeyinə ehtiyatlı nikbinliklə baxır
10:08 / 22-11-2024
Xəstə təcili yardımın feldşerini öldürərək qaçıb
09:59 / 22-11-2024
Kəlbəcərin yeni dirçəliş dövrü-Aybəniz Rüstəmova
09:32 / 22-11-2024
“Üzr istəməsini tələb edirik!” - Hikmət Hacıyev
Təbrizdə səhnədə Azərbaycan bayrağını qaldıran rejissor, son illər ən çox kinoya çəkilən XALQ ARTİSTİ
Tarix: 02-09-2019 01:18 | Bölmə: Mədəniyyət
Vidadi Əliyevin doğum günüdür
1988-ci ildən C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının Bakı dönəmi başladı. Kollektivi toplayaraq, İrəvandan qalan yeganə mədəniyyət ocağını yaratmaq naminə, əzablı yolu keçmək kimi şərəfli vəzifəni öz üzərinə götürən Əməkdar artist Vidadi Əliyev teatrın rəhbəri və rejissoru kimi çoxillik yaradıcılıq ənənələrini davam etdirdi.
Vidadi Əliyev istedadlı aktyor kimi bu dövrə qədər geniş şöhrət qazanıb. Balaş (“Sevil”), Yaşar (“Yaşar”), Bəhram (“Solğun çiçəklər”), Müsyo Jordan (“Müsyo Jordan və dərviş Məstəli şah”), Xan (“Lənkəran xanın vəziri”), Areluizi (“İki ağanın bir nökəri”), Əsgər (“Arşın mal alan”), Volodka (“Tribunal”), Karandışev (“Cehizsiz qız”), Rüstəm (“Sən nə üçün yaşayırsan?”), Zəfər (“Məhəbbət yaşayır hələ”), Şahsuvarov (“Atayevlər ailəsi”), Savalan (“Məhv olmuş gündəliklər”), Qiyas (“Şəhərin yay günləri”), Müşviq (“Səni kim unudar”), Şıxlinski (“İmzalar içində”), Mitoş (“Hicran”) və s. kimi maraqlı və yaddaqalan obrazlar yaradıb.
1400 dəfədən çox oynanılan tamaşa
Moskva şəhərində Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunda rejissor təhsili aldıqdan sonra, C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında bir müddət ikinci rejissor, sonra isə quruluşçu rejissor kimi fəaliyyət göstərib. “Mənim qaynanam” (G.Xuqayev) (bu tamaşa 1400 dəfədən çox oynanılıb), “3 kişi, 1 qız, 1 gecə” (T.Saakov), “Nəsrəddin” (Y.Əzimzadə, 1980), “Məhəbbət yaşayır hələ” (Hidayət, 1980) kimi tamaşalara verdiyi quruluşlar rejissorun yüksək sənətkarlığından, tükənməz təxəyyülündən xəbər verirdi. İşində əsas gücü aktyor ifasına verən V.Əliyev, maraqlı və təkrarolunmaz yozumları ilə böyük rəğbət qazanan tamaşalar yaradırdı. Onun yaradıcılığında lirik məqamlar, psixoloji vəziyyətlər və realistcəsinə poetik ifadələr verilir. Rejissor Nəsir Sadıqzadənin tələbəsi V.Əliyev ondan səhnə üçün mühüm olan ifa səmimiyyətinin əldə olunmasının sirrini öyrənib. Səhnə sadəliyinə, məkan genişliyinə üstünlük verən rejissor V.Əliyev, novatorluq axtarışlarını cəsarətlə səhnəyə gətirib.
Aktyorsuz, binasız qazanılan uğurlar...
Simvolizmə böyük üstünlük verən rejissor, qurduğu tamaşaların simvolik obrazı kimi hansısa ifadə vasitələrindən (dekordan, musiqidən) istifadə edir, onu obraz kimi təqdim edir. Onun böyük uğuru kimi səhnə dilinin sadələşdirilməsi, adiləşdirilməsi uğrunda atdığı addımları qeyd etmək lazımdır. Səhnədə başqalaşmanı psixoloji çalarlarla, inandırıcılıqla gerçəkləşdirməyi aktyora təlqin edən rejissor, adi danışığı ciddi təkidlə tələb edir. Onun quruluşlarında aktyor mizanla, psixoloji durumla dediyi söz arasında üzvilik, vəhdət yaradıb sadə, səmimi və inandırıcı şəkildə ifa sərgiləyirdi. Bu cəhətlərinə görə onun quruluşları uğurlu alınırdı. Bakı fəaliyyəti dövründə Bədii rəhbər kimi çalışdığı 1988-2000-ci illər ərzində teatrın yaşaması və yüksəlişi üçün olduqca böyük işlər görən Vidadi Əliyev repertuara maraqlı, günümüzlə səsləşən əsərlərin daxil edilməsi, gənc aktyor və rejissorların gətirilməsi sahəsində ciddi cəhdlə çalışıb. Öncə Mar Bayciyevin “Ər və arvad”, Georgi Xuqayevin “Mənim qaynanam”, Panço Pançevin “Əkizlərin nağılı”, Yusif Əzimzadənin “Nəsrəddin” əsərləri əsasında qurulmuş tamaşaları bərpa edən rejissor, teatrın məhdud aktyor heyəti olmasını (teatra cəmi 14 aktyor ştatı verilmişdi) və kirayədə qaldığı binanın heç bir texniki bazasının olmamasını nəzərə alaraq, səyyar göstəriyə yararlı və az iştirakçısı olan əsərlərə quruluş vermək məcburiyyətində qalırdı. Onu da demək lazımdır ki, bu gün də, respublika teatrları içərisində ən az ştatı olan teatr məhz İrəvan teatrıdır.
Təbrizi titrədən yozum
Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Vidadi Əliyev yaradıcılıq axtarışlarını davam etdirir, çağdaş durumun mənzərəsinin bədii inikası üçün çalışırdı. Rejissor dönəm üçün müasir olan S.Rəşidinin “Allah onlara rəhmət eləsin” pyesinə quruluş verdi. 1990-cı ilin 20 yanvarında rus irticasından bəhs edən pyesin səhnə həllində xalqın qəhrəmanlıq mübarizəsi, azadlıq savaşı, dini, mənəvi dəyərlərə qayıdış cəhdi fonunda obrazların taleləri bədii məziyyətlərlə işləndi. Rejissor şəhidlərimiz olan İlqarla Larisanın arzularını, milli-mənəvi keyfiyyətlərə sahib olmaq istəklərini orijinal yozumla təqdim etdi. Vidadi Əliyev bu obrazların psixoloji durumlarını, yaşantılarını çevik, sadə mizanlarla çatdırdı. Mərdan və Sənəm obrazlarının çalarları, koloritliyi ustalıqla işləndi və tamaşanın ümumi kompozisiyası ilə uyğunlaşdırıldı.
Onun yozumunda dövrün ziddiyyətlərinin bədii inikası qabarıq duyulur. Bir tərəfdə dininə, milli dəyərlərə qayıtmaq, hürr yaşamaq istəyən xalq, bir tərəfdə isə bu xalqı əsarətdə saxlayan imperiya və onun cəza mexanizmini hərəkətə gətirən məmurlar, əsgərlər. Bütün tamaşa boyu bu ziddiyyət inkişaf etdirilir və toqquşma anı yüksək bədiiliklə çatdırılır. Əli silahlı əsgərlər günahsız insanları öldürür, növbə anaya çatanda, o, oğlu İlqarın köksündə qana bulaşmış Quranı qoparıb onu hədəfə alan əsgərin üzünə tutur. Əsgərin cəhdləri avtomatının ilişməsi ucabatından baş tutmur. Avtomatı düzəltmək istədikdə, atəş açılır və əsgər ölür. Epizod xalqın iradəsinin, inancının qələbəsi simvoluna çevrilir. Bu olaylardan keçən hər bir obrazın mənəvi xüsusiyyətləri aydın şəkildə göstərilir. Azadlıq savaşı hər bir qəhrəmanın taleyindən keçir. Kiminin şəhidlik zirvəsinə ucalmasına, kiminin azad yaşamasına, kiminin əbədi cəhənnəm odunda qovrulmasına gətirib çıxarır.
Aktyor oyununun səmimi və inandırıcı olması, tamaşanı uğurlu edən başlıca səbələrdən idi. İlqar – Ramiz Əliyev, Sənəm – Elmira İsmayılova, Mərdan – Vüqar Əliyev, Ülvi – İntiqam Soltan, Larisa – Mətanət Əmirullayeva, Xəyal – Arzu Sadıqov olduqca yaddaqalan ifaları ilə tamaşaçıları indinin tarixini bir daha səhifələməyə vadar edirlər. Təsadüfi deyil ki, tamaşa 1993-cü il dekabr-1994-cü il yanvar aylarında Cənubi Azərbaycanda - Təbriz və Ərdəbil şəhərlərində böyük müvəffəqiyyətlə göstərilib. Fars istibdadı altında yaşayan Təbriz və Ərdəbil tamaşaçıları üçrəngli bayrağın dalğalanmasından, “Koroğlu” üverturasının əzəmətindən riqqətə gəliblər. Rejissorun uğuru dəhşətli hadisəni populizmə deyil, obrazların daxilindən keçirərək tamaşaçıya, çağdaş tariximizin böyük mərhələsinin başlıca olayının olduqca qüvvətli əksinə nail olmasındadır. Cənnətlə müjdələnmiş şəhidlərin əbədi uyuduqları məzarıstandan duraraq, tamaşaçı önündə hadisəni göstərməsi bədii cəhətdən yozumu qüvvətləndirirdi. Finalda haqq iş uğrunda şəhid olmuş İlqar, Ülvi, Larisa, Mərdanın ruhları onilliklər ərzində Azərbaycan türklərinin ürəklərinə enmiş üçrəngli bayrağı təkrar göylərə qaldırır və öz qanları ilə onun əbədi həyatına möhür vururlar.
“Allah onlara rəhmət eləsin” tamaşasının digər bu mövzulu tamaşalardan fərqli cəhəti olayın bədii həllinin, obrazların taleyində əks olunmasında idi. Onların mübarizəsi inandırıcı, taleləri tükürpədici olurdu. Səmimi və inandırıcı ifa, uğurlu kompozisiya tamaşaçını olayı səhnədəkilərlə bərabər yaşamağa, unutmamağa və vuruşmağa çağırırdı. Gənc nəslin tərbiyəsində mühüm yer tutan bu səpkili tamaşalar əvəzsizdir. Fəqət, çağdaş gəncin maraq dairəsini, zövqünü, dünyagörüşünü düzgün qiymətləndirərək, indi ilə səsləşən, gənclər üçün məlhəm ola biləcək quruluşlarla teatr və sənətkar öz istəyinə nail ola bilər. Məhz bu cəhətlərinə görə 1993-cü ildə göstərilmiş bu tamaşa uğurlu hesab edilə bilər. Sosial-tematikanın bu cür bədii həlli, tamaşaçılar arasında uğur qazandı. Buna görə də rejissor Vidadi Əliyevin uğurlu işi, xüsusilə qeyd olunmalıdır.
Layiq olduğu qiyməti almayan qəhrəmanların Vətən sevgisi
Rejissor tarixi mövzulara olan marağı 1996-cı ildə İnqilab Vəlizadənin “Abbasqulu bəy Şadlınski” pyesinə quruluş verməklə bir daha təsdiq olunur. Burada o, olduqca orijinal, tamam yeni yozumla əsərə yanaşıb, illər ərzində o dönəmin ziddiyyətli olayları haqqında yaranmış stereotipindən uzaqlaşaraq, uzunmüddətli tədqiqat apararaq əsl tarixi gerçəkliyin bədii inikasına nail olub. Burada da rejissor öz üslubuna sadiq qalaraq, hadisəni qəhrəmanların yaşantıları, taleləri içərisindən keçirərək tamaşaçıya çatdırmağa nail olub. Mübariz şəxslərin fərqli dünyagörüşü, rus işğalına fərqli münasibətə görə üz-üzə durduğu anlarda belə mərdliyi, obrazların fərqli, özünəməxsus çalarları yüksək bədiiliklə ifadə olunub. Səhnənin mərkəzindən qıraqlarınadək uzanan kələ-kötürlü dağı əvəz edən döşəmə, qəhrəmanların talelərinin obrazlı ifadəsi idi. Döyüş zamanı dərə-təpəni, Abbasqulu bəyin otağını, Kərbəlayi İsmayılın mülkünü əvəz edən bu döşəmə, dövrün ziddiyyətlərinin obrazı idi.
Obrazlar yeni yozumla təqdim olunurdu. Vaxtı ilə “hay-daşnak” ordusuna qarşı duran Abbasqulu bəylə (Əjdər Zeynalov), Kərbəlayi İsmayıl (Qədir Məmmədov) sovet quruluşuna fərqli münasibətləri, eyni zamanda mərdlikləri və vətənpərvərlikləri, Feyzinin (Əli Qurbanlı) əlinə düşmüş fürsətdən istifadə edərək şərəfsizlik etməsi, Qəmlonun (Vüqar Əliyev) namərdliyi, Əli Tağızadənin (Əli Quliyev) müdrikliyi, Məhinin (Dilarə Murtuzəliyeva) namusluluğu bütün bədii keyfiyyətləri ilə işlənib, istedadlı aktyor ifası ilə qüvvətlənib. Rejissor böyük ustalıqla dönəmin səhnə estetikasını qurub və rəngarəng çalarlarla real mənzərəni yaradıb. Burada da simvolika duyulur. Bu dəfə simvola, uzaqlardan ucalan Ağrı dağı çevrilir. Ağrı dağının poetik abı-havası tamaşanın gedişatında hiss edilir. Dağ, mərdlik və qeyrət təcəssümü olmaqla bərabər, həm də adında olan ağrının daşıyıcısıdır. Bu cəhətlər dağa sığınan əhalinin - obrazların həyat tərzlərinə çöküb. Tamaşanın yozumunda, haqqında danışdığımız incəliklər aydınlıqla duyulur.
Obrazların portret cizgilərində Ağrının “bozluğu” görünür. Əslində bu bütünlükdə Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlıların talelərinin ümumiləşdirilmiş durumunun göstəricisidir. Vidadi Əliyev dünənin olayı ilə günün faciəsi arasında əlaqəni, daha dəqiq desək səbəbləri axtarır. Rejissor yozumunda Abbasqulu bəyin ölümü, Kərbəlayi İsmayılın mühacirəti nəticəsində başsız qalmış xalqın sonrakı faciəsi məqamlarla qabardılır və qəhrəmanları tarixin dolancından keçirərək mühakimə yürütmək tamaşaçının öhdəsinə buraxılır. Tamaşada bütöv bir xalqın faciəsi bir problem kimi bədiiləşərək səhnəyə yol tapır. Quruluş ədəbi materialdan daha güclü, ifadəli alınıb. Bir sıra epizodları əlavə edən V.Əliyev müəllifin ideyasını olduqca doğru və zamanla səsləşən bir tərzdə göstərib. Ədəbi materialda olan dramaturji qüsurlar-sözçülük, hadisəlilik prinsipinin pozulması, xarakterlərin açılmaması və ümumi kompozisiyanın sönük olması, rejissor ustalığı ilə aradan qaldırılıb və nəticədə kamil səhnə əsəri meydana gəlib. Tamaşanın fiziki və psixoloji plastikasında dinamika, dərinlik, ifadəliliklə bərabər, mühit və dönəmin rəngləri duyulur. Şəxsiyyətlərin səhnə taleyi, səmimi və inandırıcı aktyor ifası ilə bütün qüdrətli və əzəmətli, insani duyğuları ilə göstərilib. Teatrlarımızda özünə yer tapan saxta pafosla təqdim olunan qəhrəman stereotipi, məhz bu tamaşada rejissor tərəfindən ustalıqla dağıdılıb. Quru, uzun-uzadı nitqləri, pafosu, boğazdanyuxarı populizmi rədd edən Vidadi Əliyev öz qəhrəmanlarının psixoloji durumlarını, ovqatını, yaşantılarını adi, sadə şəkildə ifadə olunmasına nail olub.
Xalq artisti Həsən Turabovun, Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində məharətlə ifa etdiyi Xiyabani obrazının həlli ilə Abbasqulu bəy Şadlınskinin təqdimatında oxşarlığın səmimilikdə və inandırıcılıqda olduğunu desək, yanılmarıq. Məhz böyük sənətkarın ilk dəfə şəxsiyyət ifası ətrafında olan mifi dağıdaraq, ona adi, insani çalarlar verməsi, digər aktyorların yaradıcılığına sirayət etdi. Əjdər Xiyabaninin qüdrəti və usta ifası Həsən Turabovun adı ilə bilavasitə bağlıdırsa, bu tamaşada Abbasqulu bəyin dediyimiz şəkildə təqdim olunması rejissor ustalığının nailiyyətidir. Tamaşanın bədii tərtibatında orijinallıq və ifadəlilik rəssam Rza Avçarovun uğurlu işinin bəhrəsi idi. Musiqi tərtibatında seçilmiş musiqilər tamaşanın obrazı ilə səsləşdiyindən və bədii təsirini gücləndirdiyindən, Kamil Misgərovun işi təqdirəlayiqdir. Bütövlükdə yaradıcı heyəti düzgün istiqamətləndirən rejissor Vidadi Əliyev, teatrın tarixində mühüm yer tutan bir tamaşanın ərsəyə gəlməsinə rəvac verib. Təsadüfi deyil ki, tamaşa C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının repertuarında bir neçə il uğurla göstərilib.
Baxış sayı: 832
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-09-2019 01:18 | Bölmə: Mədəniyyət
Vidadi Əliyevin doğum günüdür
1988-ci ildən C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının Bakı dönəmi başladı. Kollektivi toplayaraq, İrəvandan qalan yeganə mədəniyyət ocağını yaratmaq naminə, əzablı yolu keçmək kimi şərəfli vəzifəni öz üzərinə götürən Əməkdar artist Vidadi Əliyev teatrın rəhbəri və rejissoru kimi çoxillik yaradıcılıq ənənələrini davam etdirdi.
Vidadi Əliyev istedadlı aktyor kimi bu dövrə qədər geniş şöhrət qazanıb. Balaş (“Sevil”), Yaşar (“Yaşar”), Bəhram (“Solğun çiçəklər”), Müsyo Jordan (“Müsyo Jordan və dərviş Məstəli şah”), Xan (“Lənkəran xanın vəziri”), Areluizi (“İki ağanın bir nökəri”), Əsgər (“Arşın mal alan”), Volodka (“Tribunal”), Karandışev (“Cehizsiz qız”), Rüstəm (“Sən nə üçün yaşayırsan?”), Zəfər (“Məhəbbət yaşayır hələ”), Şahsuvarov (“Atayevlər ailəsi”), Savalan (“Məhv olmuş gündəliklər”), Qiyas (“Şəhərin yay günləri”), Müşviq (“Səni kim unudar”), Şıxlinski (“İmzalar içində”), Mitoş (“Hicran”) və s. kimi maraqlı və yaddaqalan obrazlar yaradıb.
1400 dəfədən çox oynanılan tamaşa
Moskva şəhərində Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunda rejissor təhsili aldıqdan sonra, C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında bir müddət ikinci rejissor, sonra isə quruluşçu rejissor kimi fəaliyyət göstərib. “Mənim qaynanam” (G.Xuqayev) (bu tamaşa 1400 dəfədən çox oynanılıb), “3 kişi, 1 qız, 1 gecə” (T.Saakov), “Nəsrəddin” (Y.Əzimzadə, 1980), “Məhəbbət yaşayır hələ” (Hidayət, 1980) kimi tamaşalara verdiyi quruluşlar rejissorun yüksək sənətkarlığından, tükənməz təxəyyülündən xəbər verirdi. İşində əsas gücü aktyor ifasına verən V.Əliyev, maraqlı və təkrarolunmaz yozumları ilə böyük rəğbət qazanan tamaşalar yaradırdı. Onun yaradıcılığında lirik məqamlar, psixoloji vəziyyətlər və realistcəsinə poetik ifadələr verilir. Rejissor Nəsir Sadıqzadənin tələbəsi V.Əliyev ondan səhnə üçün mühüm olan ifa səmimiyyətinin əldə olunmasının sirrini öyrənib. Səhnə sadəliyinə, məkan genişliyinə üstünlük verən rejissor V.Əliyev, novatorluq axtarışlarını cəsarətlə səhnəyə gətirib.
Aktyorsuz, binasız qazanılan uğurlar...
Simvolizmə böyük üstünlük verən rejissor, qurduğu tamaşaların simvolik obrazı kimi hansısa ifadə vasitələrindən (dekordan, musiqidən) istifadə edir, onu obraz kimi təqdim edir. Onun böyük uğuru kimi səhnə dilinin sadələşdirilməsi, adiləşdirilməsi uğrunda atdığı addımları qeyd etmək lazımdır. Səhnədə başqalaşmanı psixoloji çalarlarla, inandırıcılıqla gerçəkləşdirməyi aktyora təlqin edən rejissor, adi danışığı ciddi təkidlə tələb edir. Onun quruluşlarında aktyor mizanla, psixoloji durumla dediyi söz arasında üzvilik, vəhdət yaradıb sadə, səmimi və inandırıcı şəkildə ifa sərgiləyirdi. Bu cəhətlərinə görə onun quruluşları uğurlu alınırdı. Bakı fəaliyyəti dövründə Bədii rəhbər kimi çalışdığı 1988-2000-ci illər ərzində teatrın yaşaması və yüksəlişi üçün olduqca böyük işlər görən Vidadi Əliyev repertuara maraqlı, günümüzlə səsləşən əsərlərin daxil edilməsi, gənc aktyor və rejissorların gətirilməsi sahəsində ciddi cəhdlə çalışıb. Öncə Mar Bayciyevin “Ər və arvad”, Georgi Xuqayevin “Mənim qaynanam”, Panço Pançevin “Əkizlərin nağılı”, Yusif Əzimzadənin “Nəsrəddin” əsərləri əsasında qurulmuş tamaşaları bərpa edən rejissor, teatrın məhdud aktyor heyəti olmasını (teatra cəmi 14 aktyor ştatı verilmişdi) və kirayədə qaldığı binanın heç bir texniki bazasının olmamasını nəzərə alaraq, səyyar göstəriyə yararlı və az iştirakçısı olan əsərlərə quruluş vermək məcburiyyətində qalırdı. Onu da demək lazımdır ki, bu gün də, respublika teatrları içərisində ən az ştatı olan teatr məhz İrəvan teatrıdır.
Təbrizi titrədən yozum
Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Vidadi Əliyev yaradıcılıq axtarışlarını davam etdirir, çağdaş durumun mənzərəsinin bədii inikası üçün çalışırdı. Rejissor dönəm üçün müasir olan S.Rəşidinin “Allah onlara rəhmət eləsin” pyesinə quruluş verdi. 1990-cı ilin 20 yanvarında rus irticasından bəhs edən pyesin səhnə həllində xalqın qəhrəmanlıq mübarizəsi, azadlıq savaşı, dini, mənəvi dəyərlərə qayıdış cəhdi fonunda obrazların taleləri bədii məziyyətlərlə işləndi. Rejissor şəhidlərimiz olan İlqarla Larisanın arzularını, milli-mənəvi keyfiyyətlərə sahib olmaq istəklərini orijinal yozumla təqdim etdi. Vidadi Əliyev bu obrazların psixoloji durumlarını, yaşantılarını çevik, sadə mizanlarla çatdırdı. Mərdan və Sənəm obrazlarının çalarları, koloritliyi ustalıqla işləndi və tamaşanın ümumi kompozisiyası ilə uyğunlaşdırıldı.
Onun yozumunda dövrün ziddiyyətlərinin bədii inikası qabarıq duyulur. Bir tərəfdə dininə, milli dəyərlərə qayıtmaq, hürr yaşamaq istəyən xalq, bir tərəfdə isə bu xalqı əsarətdə saxlayan imperiya və onun cəza mexanizmini hərəkətə gətirən məmurlar, əsgərlər. Bütün tamaşa boyu bu ziddiyyət inkişaf etdirilir və toqquşma anı yüksək bədiiliklə çatdırılır. Əli silahlı əsgərlər günahsız insanları öldürür, növbə anaya çatanda, o, oğlu İlqarın köksündə qana bulaşmış Quranı qoparıb onu hədəfə alan əsgərin üzünə tutur. Əsgərin cəhdləri avtomatının ilişməsi ucabatından baş tutmur. Avtomatı düzəltmək istədikdə, atəş açılır və əsgər ölür. Epizod xalqın iradəsinin, inancının qələbəsi simvoluna çevrilir. Bu olaylardan keçən hər bir obrazın mənəvi xüsusiyyətləri aydın şəkildə göstərilir. Azadlıq savaşı hər bir qəhrəmanın taleyindən keçir. Kiminin şəhidlik zirvəsinə ucalmasına, kiminin azad yaşamasına, kiminin əbədi cəhənnəm odunda qovrulmasına gətirib çıxarır.
Aktyor oyununun səmimi və inandırıcı olması, tamaşanı uğurlu edən başlıca səbələrdən idi. İlqar – Ramiz Əliyev, Sənəm – Elmira İsmayılova, Mərdan – Vüqar Əliyev, Ülvi – İntiqam Soltan, Larisa – Mətanət Əmirullayeva, Xəyal – Arzu Sadıqov olduqca yaddaqalan ifaları ilə tamaşaçıları indinin tarixini bir daha səhifələməyə vadar edirlər. Təsadüfi deyil ki, tamaşa 1993-cü il dekabr-1994-cü il yanvar aylarında Cənubi Azərbaycanda - Təbriz və Ərdəbil şəhərlərində böyük müvəffəqiyyətlə göstərilib. Fars istibdadı altında yaşayan Təbriz və Ərdəbil tamaşaçıları üçrəngli bayrağın dalğalanmasından, “Koroğlu” üverturasının əzəmətindən riqqətə gəliblər. Rejissorun uğuru dəhşətli hadisəni populizmə deyil, obrazların daxilindən keçirərək tamaşaçıya, çağdaş tariximizin böyük mərhələsinin başlıca olayının olduqca qüvvətli əksinə nail olmasındadır. Cənnətlə müjdələnmiş şəhidlərin əbədi uyuduqları məzarıstandan duraraq, tamaşaçı önündə hadisəni göstərməsi bədii cəhətdən yozumu qüvvətləndirirdi. Finalda haqq iş uğrunda şəhid olmuş İlqar, Ülvi, Larisa, Mərdanın ruhları onilliklər ərzində Azərbaycan türklərinin ürəklərinə enmiş üçrəngli bayrağı təkrar göylərə qaldırır və öz qanları ilə onun əbədi həyatına möhür vururlar.
“Allah onlara rəhmət eləsin” tamaşasının digər bu mövzulu tamaşalardan fərqli cəhəti olayın bədii həllinin, obrazların taleyində əks olunmasında idi. Onların mübarizəsi inandırıcı, taleləri tükürpədici olurdu. Səmimi və inandırıcı ifa, uğurlu kompozisiya tamaşaçını olayı səhnədəkilərlə bərabər yaşamağa, unutmamağa və vuruşmağa çağırırdı. Gənc nəslin tərbiyəsində mühüm yer tutan bu səpkili tamaşalar əvəzsizdir. Fəqət, çağdaş gəncin maraq dairəsini, zövqünü, dünyagörüşünü düzgün qiymətləndirərək, indi ilə səsləşən, gənclər üçün məlhəm ola biləcək quruluşlarla teatr və sənətkar öz istəyinə nail ola bilər. Məhz bu cəhətlərinə görə 1993-cü ildə göstərilmiş bu tamaşa uğurlu hesab edilə bilər. Sosial-tematikanın bu cür bədii həlli, tamaşaçılar arasında uğur qazandı. Buna görə də rejissor Vidadi Əliyevin uğurlu işi, xüsusilə qeyd olunmalıdır.
Layiq olduğu qiyməti almayan qəhrəmanların Vətən sevgisi
Rejissor tarixi mövzulara olan marağı 1996-cı ildə İnqilab Vəlizadənin “Abbasqulu bəy Şadlınski” pyesinə quruluş verməklə bir daha təsdiq olunur. Burada o, olduqca orijinal, tamam yeni yozumla əsərə yanaşıb, illər ərzində o dönəmin ziddiyyətli olayları haqqında yaranmış stereotipindən uzaqlaşaraq, uzunmüddətli tədqiqat apararaq əsl tarixi gerçəkliyin bədii inikasına nail olub. Burada da rejissor öz üslubuna sadiq qalaraq, hadisəni qəhrəmanların yaşantıları, taleləri içərisindən keçirərək tamaşaçıya çatdırmağa nail olub. Mübariz şəxslərin fərqli dünyagörüşü, rus işğalına fərqli münasibətə görə üz-üzə durduğu anlarda belə mərdliyi, obrazların fərqli, özünəməxsus çalarları yüksək bədiiliklə ifadə olunub. Səhnənin mərkəzindən qıraqlarınadək uzanan kələ-kötürlü dağı əvəz edən döşəmə, qəhrəmanların talelərinin obrazlı ifadəsi idi. Döyüş zamanı dərə-təpəni, Abbasqulu bəyin otağını, Kərbəlayi İsmayılın mülkünü əvəz edən bu döşəmə, dövrün ziddiyyətlərinin obrazı idi.
Obrazlar yeni yozumla təqdim olunurdu. Vaxtı ilə “hay-daşnak” ordusuna qarşı duran Abbasqulu bəylə (Əjdər Zeynalov), Kərbəlayi İsmayıl (Qədir Məmmədov) sovet quruluşuna fərqli münasibətləri, eyni zamanda mərdlikləri və vətənpərvərlikləri, Feyzinin (Əli Qurbanlı) əlinə düşmüş fürsətdən istifadə edərək şərəfsizlik etməsi, Qəmlonun (Vüqar Əliyev) namərdliyi, Əli Tağızadənin (Əli Quliyev) müdrikliyi, Məhinin (Dilarə Murtuzəliyeva) namusluluğu bütün bədii keyfiyyətləri ilə işlənib, istedadlı aktyor ifası ilə qüvvətlənib. Rejissor böyük ustalıqla dönəmin səhnə estetikasını qurub və rəngarəng çalarlarla real mənzərəni yaradıb. Burada da simvolika duyulur. Bu dəfə simvola, uzaqlardan ucalan Ağrı dağı çevrilir. Ağrı dağının poetik abı-havası tamaşanın gedişatında hiss edilir. Dağ, mərdlik və qeyrət təcəssümü olmaqla bərabər, həm də adında olan ağrının daşıyıcısıdır. Bu cəhətlər dağa sığınan əhalinin - obrazların həyat tərzlərinə çöküb. Tamaşanın yozumunda, haqqında danışdığımız incəliklər aydınlıqla duyulur.
Obrazların portret cizgilərində Ağrının “bozluğu” görünür. Əslində bu bütünlükdə Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlıların talelərinin ümumiləşdirilmiş durumunun göstəricisidir. Vidadi Əliyev dünənin olayı ilə günün faciəsi arasında əlaqəni, daha dəqiq desək səbəbləri axtarır. Rejissor yozumunda Abbasqulu bəyin ölümü, Kərbəlayi İsmayılın mühacirəti nəticəsində başsız qalmış xalqın sonrakı faciəsi məqamlarla qabardılır və qəhrəmanları tarixin dolancından keçirərək mühakimə yürütmək tamaşaçının öhdəsinə buraxılır. Tamaşada bütöv bir xalqın faciəsi bir problem kimi bədiiləşərək səhnəyə yol tapır. Quruluş ədəbi materialdan daha güclü, ifadəli alınıb. Bir sıra epizodları əlavə edən V.Əliyev müəllifin ideyasını olduqca doğru və zamanla səsləşən bir tərzdə göstərib. Ədəbi materialda olan dramaturji qüsurlar-sözçülük, hadisəlilik prinsipinin pozulması, xarakterlərin açılmaması və ümumi kompozisiyanın sönük olması, rejissor ustalığı ilə aradan qaldırılıb və nəticədə kamil səhnə əsəri meydana gəlib. Tamaşanın fiziki və psixoloji plastikasında dinamika, dərinlik, ifadəliliklə bərabər, mühit və dönəmin rəngləri duyulur. Şəxsiyyətlərin səhnə taleyi, səmimi və inandırıcı aktyor ifası ilə bütün qüdrətli və əzəmətli, insani duyğuları ilə göstərilib. Teatrlarımızda özünə yer tapan saxta pafosla təqdim olunan qəhrəman stereotipi, məhz bu tamaşada rejissor tərəfindən ustalıqla dağıdılıb. Quru, uzun-uzadı nitqləri, pafosu, boğazdanyuxarı populizmi rədd edən Vidadi Əliyev öz qəhrəmanlarının psixoloji durumlarını, ovqatını, yaşantılarını adi, sadə şəkildə ifadə olunmasına nail olub.
Xalq artisti Həsən Turabovun, Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində məharətlə ifa etdiyi Xiyabani obrazının həlli ilə Abbasqulu bəy Şadlınskinin təqdimatında oxşarlığın səmimilikdə və inandırıcılıqda olduğunu desək, yanılmarıq. Məhz böyük sənətkarın ilk dəfə şəxsiyyət ifası ətrafında olan mifi dağıdaraq, ona adi, insani çalarlar verməsi, digər aktyorların yaradıcılığına sirayət etdi. Əjdər Xiyabaninin qüdrəti və usta ifası Həsən Turabovun adı ilə bilavasitə bağlıdırsa, bu tamaşada Abbasqulu bəyin dediyimiz şəkildə təqdim olunması rejissor ustalığının nailiyyətidir. Tamaşanın bədii tərtibatında orijinallıq və ifadəlilik rəssam Rza Avçarovun uğurlu işinin bəhrəsi idi. Musiqi tərtibatında seçilmiş musiqilər tamaşanın obrazı ilə səsləşdiyindən və bədii təsirini gücləndirdiyindən, Kamil Misgərovun işi təqdirəlayiqdir. Bütövlükdə yaradıcı heyəti düzgün istiqamətləndirən rejissor Vidadi Əliyev, teatrın tarixində mühüm yer tutan bir tamaşanın ərsəyə gəlməsinə rəvac verib. Təsadüfi deyil ki, tamaşa C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının repertuarında bir neçə il uğurla göstərilib.
Filmoqrafiya
- Ailə (film, 1998) (tammetrajlı bədii film) - İsmayılın qohumu
- Bayquş gələndə... (film, 1978)
- Bəsdir, ağlama! (film, 1999)
- Bulağıstan (film, 2009)
- Cavid ömrü (film, 2007)
- Dayanacaq (film, 2009)
- Doğma sahillər (film, 1989)
- Ərazi (film, 2005)
- Fatehlərin divanı (film, 1997)
- Girov (film, 2005)
- Hökmdarın taleyi (film, 2008)
- Küçələrə su səpmişəm (film, 2004)
- Qəzəlxan (film, 1991)
- Olacağa çarə yoxdur (film, 2003)
- Ömürdən uzun gecə (film, 1996)
- Sirr (serial, 2012)
- Təxribat (film, 1990)
- Yalan (film, 2006)
- Nabat (film, 2014)
- Qara bağ (film, 2016)
- Oğlan evi 2 (film, 2016)
Baxış sayı: 832
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-11-2024, 13:16
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - Video - Fotolar
18-11-2024, 23:45
Leyla Əliyeva şahzadə ilə tamaşa izlədi - Fotolar
16-11-2024, 21:51
Ukraynalı müğənni Tsibulskaya musiqiçilərinin səfərbər olması səbəbindən konsertini ləğv edib
16-11-2024, 11:50
Leyla Əliyeva sənədli film nümayişində - Fotolar
15-11-2024, 10:46
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - Video - Fotolar
13-11-2024, 19:50
Karel dilində zarafat edən aktrisa Petrozavodskda teatrdan ayrılıb
13-11-2024, 19:31
VDU-nun keçmiş rektoru Endovitski porno filmlər hazırlamaqda və yaymaqda ittiham olunurdu
31-10-2024, 21:00
“Qardaş” filminin aktrisası Dorotenko psixiatrik xəstəxanaya düşüb
29-10-2024, 20:49
Loboda Rusiyanı qınamaqdan imtina etdiyi üçün İrəvandakı konsertdən bir tamaşaçı qovub
29-10-2024, 16:26
"Verilişdə etdiklərinə görə üzr istəməsələr, polisə verəcəyəm"
27-10-2024, 15:04
Nazir Opera və Balet Teatrının kollektivi ilə görüşdü - Fotolar
27-10-2024, 12:01
Aktyor Maksim Şpakovski bədbəxt hadisə nəticəsində dünyasını dəyişib
25-10-2024, 20:16
“Sınıq Fənərlər Küçələri” və “Milli Təhlükəsizlik Agenti”nin direktoru Moskvitin vəfat edib
24-10-2024, 11:40
Fransa Mədəniyyət Nazirliyi Notr Dama girişi turistlər üçün ödənişli etmək istəyir
22-10-2024, 09:44
"NBC News": Harvi Vaynşteynə sümük iliyi xərçəngi diaqnozu qoyuldu
20-10-2024, 19:26
"Balzaminovun evliliyi" film-baletinin aktyoru Anatoli Qridin vəfat edib
17-10-2024, 10:50
SARA TV-nin təsisçisi vəfat etdi
15-10-2024, 10:10
Leyla Əliyeva ICESCO-nun qərargahında - Fotolar
9-10-2024, 16:03
34 yaşı var, sərvəti 1,6 milyard dollardır
9-10-2024, 00:19
Nərgizava yaşayış yeri və nekropolu yerli əhəmiyyətli arxeoloji abidəsinin mühafizə vəziyyəti müzakirə olunub
30-09-2024, 08:43
Amerikalı müğənni və aktyor Kris Kristofferson 89 yaşında vəfat edib
30-09-2024, 08:39
BTS pop qrupunun üzvü sərxoş halda skuter sürdüyünə görə 11,4 min dollar cərimələnib
28-09-2024, 12:40
Kazan sakini “Xanım Avropa” müsabiqəsinin qalibi olub
22-09-2024, 01:53
Boris Qrebenşçikovun Nitsadakı konserti səhhətində yaranan problemlərə görə ləğv edilib
21-09-2024, 23:55
Aktrisa Antonina Aksenova vəfat edib
17-09-2024, 19:17
Polad Bülbül oğlu Başqırdıstanın xalq artisti adını alıb
17-09-2024, 12:44
TMZ: Bədnam reper Diddi Nyu Yorkda həbs edilib
11-09-2024, 12:58
Taylor Swift seçkilərdə Kamala Harrisə səs verəcəyini deyib
10-09-2024, 10:21
Məhkum olan prodüser Vaynşteyn təcili xəstəxanaya yerləşdirilib
8-09-2024, 12:21
Azərbaycanlı müğənninin anası POLİS MƏMURU İMİŞ: "... Özümü güclə saxlayıram" - FOTO
7-09-2024, 14:01
“Azərbaycanım” beynəlxalq jurnalı - 20 il - Fotolar
7-09-2024, 12:56
Sumqayıt Dram Teatrının direktoru Samir Şəfiyevi-TƏBRİK EDİRİK!
7-09-2024, 11:05
Müğənni Mariya Maksakova növbəti cinayət işi ilə üzləşib