22:08 / 11-09-2025
81 milyon rubl oğurlayan 6 sakin saxlanılıb
21:20 / 11-09-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Culfada seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib - FOTO
21:11 / 11-09-2025
Vaşinqton görüşü regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından tarixi dönüş nöqtəsi oldu
21:05 / 11-09-2025
Korrupsioner vəkil barəsində hökm çıxarılıb
21:03 / 11-09-2025
Zaxarova: "Yapon mərkəzlərinin işində çoxlu pozuntular aşkar edilib"
20:57 / 11-09-2025
"Zenit"in İdarə Heyətinin keçmiş sədri 70 yaşında Rusiya Kubokunda oynayıb
20:55 / 11-09-2025
Metroda qadın daha bir sərnişinə 3 bıçaq zərbəsi vurub
20:53 / 11-09-2025
Metroda qıza sataşan şəxs tutulub
20:50 / 11-09-2025
20 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
20:47 / 11-09-2025
Giorgio Armaninin gizli vəsiyyətləri İtaliyada açıldı
13:53 / 11-09-2025
Şirkət direktoru Abxaziyaya 500 milyon rubl çıxardığına görə şərti cəza alıb
13:45 / 11-09-2025
Tələbə iş yerində betonqarışdıran maşına düşərək ölüb
13:34 / 11-09-2025
Rusiya səfirliyi rusları Nepaldan təxliyə etməyi planlaşdırmır
13:32 / 11-09-2025
Keçmiş həyat yoldaşı və üç uşağı ilə evi yandırmağa cəhd edib
13:18 / 11-09-2025
Pnevmatik tapança ilə yeniyetməni vuran naməlum şəxsi axtarırlar
13:04 / 11-09-2025
ÇSKA-nın baş məşqçisi Çelestini iyul və avqust aylarında RPL-in ən yaxşı məşqçisidir
12:58 / 11-09-2025
Pamfilova: "Moskvada 8 istintaq təcridxanasında ilk dəfə elektron səsvermə tətbiq olunacaq"
12:55 / 11-09-2025
Rusiya Silahlı Qüvvələri cəbhədən yüzlərlə kilometr uzaqda pilotsuz uçuş aparatlarına nəzarət etmək üçün xüsusi heyət yaradıb
12:52 / 11-09-2025
Avropa İttifaqının Ədalət Məhkəməsi Macarıstana nüvə reaktorlarının inşasında yardımla bağlı qərarını ləğv edib
12:47 / 11-09-2025
Polis "Baza" işçilərindən rüşvət aldığını etiraf edib
12:39 / 11-09-2025
Körpəni öldürən anaya 1,5 il həbs cəzası verilib
12:34 / 11-09-2025
“Müəllimlər üçün vahid forma nəzərdə tutulmur”
12:29 / 11-09-2025
MİQ-də təkrar iştirak ödənişli olur - 45-60 manat
12:24 / 11-09-2025
“Müəllim şagirdə şeiri əzbərlətməklə onu əmək bazarına hazırlamır”
12:18 / 11-09-2025
Bir sıra QHT-lərin saxta orden və medallar verməsi ilə bağlı - Bəyanat
12:14 / 11-09-2025
Hikmət Hacıyev Konqresdə sülh gündəliyindən danışdı - Fotolar
13:59 / 10-09-2025
Von der Leyen Kiyevə Rusiya aktivləri hesabına “reparasiya krediti” verməyi təklif edib
13:56 / 10-09-2025
Senator Cabarov Polşa səmasında vurulan PUA-ların Kiyevin təxribatı olduğunu iddia edib
13:52 / 10-09-2025
Tusk: "Polşa gecə hava məkanına daxil olan 19 İHA-dan 3-nü vurdu"
13:38 / 10-09-2025
Aleksey Markov Rusiya Federasiyasının Nyu-Yorkdakı baş konsulu təyin edilib
13:24 / 10-09-2025
Tusk: "Hava məkanını pozan PUA-lar Belarusdan gəlib"
13:22 / 10-09-2025
Avropa İttifaqı Ukrayna ilə dron ittifaqına 6 milyard avro sərmayə qoymaq niyyətindədir
13:17 / 10-09-2025
FSB: Krımda hava hücumundan müdafiə məlumatlarını Ukrayna kəşfiyyatına ötürən şəxs saxlanılıb
13:14 / 10-09-2025
Fransada genişmiqyaslı etiraz aksiyaları zamanı 100-dən çox adam saxlanılıb
13:07 / 10-09-2025
Keçmiş polis zabiti məhkəmə binasında “Adıgeya” GTRK-nın jurnalistlərinə hücum edib
13:03 / 10-09-2025
Şmıxal: "Kiyev “Mirage” qırıcıları və “Patriot” hava hücumundan müdafiə sistemlərinin tədarükü barədə razılığa gəlib"
12:59 / 10-09-2025
Navroçki: "Polşa müttəfiqləri ilə NATO Müqaviləsinin 4-cü maddəsinin tətbiqini müzakirə edir"
NƏ YATMISAN, QOCA VULKAN!-Ramiz QASIMOV
Tarix: 01-12-2020 21:31 | Bölmə: Mədəniyyət
Anım günündə ustad sənətkarı xatırlarkən
O, bütün yaradıcılığı ilə xalqın milli oyanış, mücadilə və birlik carçısı idi. Onun əsərlərindən azadlıq və birlik yanğısı bütün maneələri dağıdan, aşıb-daşan qoca bir vulkan kimi püskürürdü. “Vətən daşı olmayandan Olmaz ölkə vətəndaşı” deyən qoca sənətkar “Vətən mənə oğul desə nə dərdim, Mamır olub qayasında bitərdim” deyə məhəbbətini bütün aydınlığı, çılpaqlığı ilə ortaya qoymuşdu. Onun qələmi də “Xətainin qılıncından” doğulmuşdu. “Qələm gəldi əlimə, Araz gəlir dilimə” deyən şair “məqamı gələndə Araza bənd” olandı. “Xudafərin harayından qalan şair yaradıcılığı ilə Araz kimi ikiyə bölünmüş xalqın arasından dərdli və coşqu ilə axıb keçərək həm də körpü rolunu oynayır. “Bütün keşməkeşləri”, “sel boğan dərələri” bir mərd qadın və bir də Vətən adı ilə keçən ləyaqətli insan, sədaqətli vətəndaş, Xalq şairidi Məmməd Araz. Hər zaman yaşamağa haqqı olan bir qüdrətli söz ustadı Məmməd Araz!
Xalq şairi Məmməd Araz özünün vətənə həsr olunan şeirləri, əsərlərilə azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etmiş və Azərbaycan istiqlalına görkəmli xidmət göstərmiş sənət adamıdır. Onun “Ana torpaq”, “Şeirə gətir”, “Məndən ötdü, qardaşıma dəydi”, “Azərbaycan, dünyam mənim”, “Ana yurdum, hər daşına üz qoyum”, “Qarabağ düzü”, “Vətən mənə oğul desə”, “Vətən mükafatı”, “Bizi vətən çağırır” və digər çoxsaylı əsərləri şairin vətən məhəbbəti və vətəndaşlıq düşüncələrini qabarıq əks etdirən ən gözəl poetik nümunələrdəndir. Ümumiyyətlə, milli müqəddərat və birlik məsələsi, həmrəylik ideyası Məmməd Araz yaradıcılığının başlıca qayəsini təşkil edirdi. “Ayağa dur, Azərbaycan” və başqa şeirləri Azərbaycanın milli müstəqillik uğrunda apardığı mücadilə dönəmində böyük mənəvi güc rolunu oynayıb. Görkəmli şairin “Ayağa dur, Azərbaycan” şeirində bütövlükdə Azərbaycan xalqının milli istiqlal idealları və düşüncəsi özünü əks etdirib. Şeirdə:
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!
Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!
Səndən qeyri
biz hər şeyi bölə billik!
Səndən qeyri
biz hamımız ölə billik!
...Hanı sənin tufan yıxan,
Gurşad boğan yurda oğul
oğulların!
Çək sinənə-qayaları yamaq elə,
Haqq yolunu ayağına dolaq elə,
Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,
Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!
Azərbaycan, Azərbaycan,
Azərbaycan bayrağını!
Ayağa dur, Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir!
– çağırışları əsas yer tuturdu və bütün xalqı birliyə, həmrəyliyə qovuşdururdu.
Gözünü sil, Vətən oğlu,
ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax.
Sərhəddinə bir yaxşı bax.
Sərhəddinin kəməndinə bir yaxşı bax! –
səslənişi xalqın bütün qüvvələrini milli mənafe baxımından birləşdirir və bir ideala, bir amala istiqamətləndirirdi. Qəlbi azadlıq dolu şair hər bir azərbaycanlını vətən naminə milli istiqlala, mübarizəyə, həmrəyliyə səsləyirdi.
Xalq şairi Məmməd Araz özünün dərin məzmunlu, milli mündəricəli və çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə Azərbay-can ədəbiyyatı tarxində, onu sevənlərin qəlbində, xalqın yaddaşında əbədi yaşayacaqdır. Bütöv bir ömür yolunu sönməz vətən məhəbbətli vətəndaşlıq ömrünə sığdıran bu görkəmli şəxsiyyət bir də şair qəlbi və siması ilə özünə oxucu könül-lərində abidə qoymuşdur. Onun yaradıcılığı nə qədər zəngin, çoxcəhətlidirsə, bir o qədər də konkret, dəqiqdir. Bu mənada Məmməd Araz poeziyası:
- Sözün Vətən qibləsidir. Onun əsərlərində Vətən başlıca qayə, məna və meyar zirvəsidir. “Mənim yurdum hardan başlar? Ürəyimin kandarından” deyərək bir sevən ürək boyda Vətən, Vətən boyda bir ürək əks etdirmişdir;
- Onun şeirləri vətəndaşlıq himnlərini xatırladır. Hər sözü, misrası vətən deyən şairin əsərlərində vətənə məhəbbətin ən ləyaqətli nümunələrini görmək olar. “Bircə sağolun da bəsimdi Vətən” deyən şairin təmənnasız Vətən sevgisi bütün əzəməti, möhtəşəmliyi ilə özünü təcəssüm etdirmişdir. Vətəndaş şair özünü, vətəndaşlığını vətən qayalarında bitən bir mamır kimi böyük ustalıqla təsvir etmişdir. Onun yaradıcılıq qayəsində Vətən ata ocağı, ata ocağı isə Vətəndir;
- Ailə dəyərləri, el məhəbbəti, vətənə bağlılıq, adət-ənənələrə sədaqət onun yaradıcılığının əsas qayəsi, məğzi, mənası, dadı-duzu, tamıdır. Məmməd Arazın sözləri daş yaddaşıdır: onun əsərlərində min bir sirr, hekayət, tale, əhvalat yatıb gizlənir. Onun yara¬dıcılığında ağır bir sal qaya kimi oturmuş hər hansı bir sözü qaldırsan, altından min bir tarix, min bir tale, ağır, zəngin bir mədəniyyət, bir yurd yeri, bir ocaq çıxar. Bu cəhətdən Məmməd Arazın şeirləri xalqın həyat və düşüncə tərzinin, milli etnoqrafik yaddaşın – xalq yaddaşının məhək daşıdır. Onun əsərlərində konkret bir el, bir xalq obrazlaşır və öz həyatı, yaşam tərzi, dünyabaxışı ilə poetikləşir, bir xalqın tərcümeyi-halı diqqətə gəlir;
- Onun özünəməxsus dünya dərki bənzərsiz söz urvatına bürünür. Dünya, İnsan və Zaman onun söz yaradıcılığında bir də Məməd Araz təbirilə əks olunur, yenidən diqqətə gəlir: dünyanın gəldi-gedərliyi, insanın faniliyi diqqətə çatdırılır – mənli də, mənsiz də dünya olduğu kimi, bir də dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin aqibəti öz təcəssümünü tapır;
- Məmməd Araz yaradıcılığı Araz talelidir. Məmməd Araz sözlərində dərin, böyük bir tarix hifz edən Araz yaddaşı hökm sürür. Onun yaradıcılığında bölünmüş vətənin dərdləri, yaraları dilə gəlir, poetik ərzi-hala çevrilir. Onun yaradıcılığında sözlər bəzən qılınca, bəzən qələmə dönür, gah Şah İsmayıl, gah Səttarxan olur, gah bir əsgər kimi döyüşür, gah bir mühəndisə çevrilir, tikir, qurur, yaradır, gah da sevdalı bir aşiqə dönür, vətən məhəbbətli nalə çəkir, ahı dağlar dəlir, sərhədlər aşır, bir xalqın, bir ölkənin sinəsindən qanlı bir Araz boyda nəhrə dönərək axır. Onun sözləri, misraları həmçinin birlik, həmrəylik, mübarizə və mücadilə marşına çevrilir, sözdən Vətən, Vətəndən söz yaradılır;
- Məmməd Arazın şeir yaradıcılığı həm də bir məhəbbət, sevda etirafıdır. Onun məhəbbəti sevgi sərhədlidir: səndən o tərəfə yer görünməyir. Məmməd Araz sevgisi həm də iffətli, izzətli, irzli, namuslu, ləyaqətli, heysiyyətli bir sevgidir. Xəyanəti gözdən, baxışdan bəlli olan məhəbbət heysiyyətli sevgisi var: baxışına yad baxışlar bükülü, innən belə o gözlərə baxmaram. Məhəbbəti xəyanət tanımayan vəfalı bir sevdası var şairin: Məhəbbət itəndə ayrılıq bitir, Xəyanət bitəndə nə itir görən? Onun yaradıcılığında məhəbbət bir dildir, bir dindir və s.
Xalq şairi Məmməd Araz şeirlərindən birində:
Özündən qaçmağa nə varmış?
Qaçıram.
Özünə qayıtmaq çətinmiş, çox çətin.
…Gedirəm, gedirəm öz çevrəm boyunca,
Öz çevrəm boyunca dönərəm yenə də..., -
deyə yazırdı. Bu mənada şair Məmməd Araz öz söz yükü, məna dərinliyi və mövzu əhatəsi ilə Azərbaycan ədəbiyyatında liman salan nəhəng bir gəmidir. Zaman Xalq şairi Məmməd Arazdan nə qədər uzağa getsə də, məkan və məna Məmməd Araza doğru bir o qədər yaxınlaşır, onun söz, məna aləminə qayıdış ehtiyacı hiss edir. Bu baxımdan Məmməd Araz kimi öz sənətini, qələmini xalqın xoşbəxtliyi, müqəddəs idealları uğrunda mübarizəyə həsr edən övladların adı unudulmaz, əbədiyaşar və ölməzdir. “Bütün keçilməzliyi, Vətən, adınla keçdim” deyən Xalq şairi haqqında son sözü də elə öz sözlərilə demək olar: Haqqın var, Məmməd Araz, Haqqın var yaşamağa!
Xalq şairinin “Ya rəbbim, bu dünya sən quran deyil”, “Ata millət, ana millət, ağlama”, “Bizi vətən çağırır”, “Əsgər oğul”, “Dilənçi qaçqın”, “Kəlbəcər qaçqınlarına” və başqa əsərləri dərdli-kədərli illərin təəssüfünü yaşatsa da, mübarizəyə ümid ruhu qüvvətli idi. Xalq şairi Azərbaycanın xoşbəxt günlərindən də dolu-dolu yazmışdı. “İstisu lövhələri” başda olmaqla bütün və bütöv Azərbaycan onun qələmilə xəritələnmişdi, bir-bir incələnmiş, şeir-sənət ecazkarlığı ilə qələmə tökülmüş, dillərə düzülmüşdü. Məhz bu günlərdə Xalq şairi Məmməd Arazı daha yaxından xatırlayır, ona qayıtmaq zərurəti hiss edirik. Bu gün həm Xalq şairinin anım günü, həm də birliyini, bütövlüyünü arzuladığı Azərbaycanın xoşbəxtlik dolu Zəfər günləridir, Laçının işğaldan azad edildiyi gündür! GÖZÜN AYDIN, QOCA VULKAN!
P.S. Bu günləri yaşayarkən nəsə daha çox Xalq şairinin “Araz axır” poemasını xatırlayıram. Çünki şairin bu poemasında Dimdiyi qanlı Qartal lirik mənin sevgilisi, Xalq şairinin Vətəninin, elinin bir parasını özündə ümumiləşdirən – Ayrıgülü qoparıb apardığı təsvir olunur. Lirik mən əvvəlcə bir yenilməz Qəhrəman kimi sevgilisi Ayrıgülü xilas etmək üçün düşmənlə çarpışıb vuruşur. Lirik mən Cənubi Azərbaycanda bir əsgər kimi görünür. Sonra düşməndən azad olunmuş həmin yerlərə bir qurucu, bir sənətkar olaraq yollanır. Bu sətirlər bizə bu günümüzü – işğal altında olan ərazilərimizin Müzəffər Ordumuz tərəfindən xilas edildiyi günləri andırır. Hər birimiz o döyüşlərdə iştirak etməsək də, bütün ruhumuzla o mübarizəni daşıyır, həmrəyliyimizi ifadə edirdik. Yəni hər birimiz qəlbimizlə, ruhumuzla bir əsgər idik. İndi isə işğaldan azad olnumuş o doğma torpaqlara yollanıb qurub-yaratmaq və yaşamaq, yaşatmaq zamanıdır. Şairin dediyi kimi:
Yatma, oyan. Vətəndaş!
Yubanırsan, vətəndaş!
Ramiz QASIMOV,
AMEANaxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 791
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 01-12-2020 21:31 | Bölmə: Mədəniyyət
Anım günündə ustad sənətkarı xatırlarkən
O, bütün yaradıcılığı ilə xalqın milli oyanış, mücadilə və birlik carçısı idi. Onun əsərlərindən azadlıq və birlik yanğısı bütün maneələri dağıdan, aşıb-daşan qoca bir vulkan kimi püskürürdü. “Vətən daşı olmayandan Olmaz ölkə vətəndaşı” deyən qoca sənətkar “Vətən mənə oğul desə nə dərdim, Mamır olub qayasında bitərdim” deyə məhəbbətini bütün aydınlığı, çılpaqlığı ilə ortaya qoymuşdu. Onun qələmi də “Xətainin qılıncından” doğulmuşdu. “Qələm gəldi əlimə, Araz gəlir dilimə” deyən şair “məqamı gələndə Araza bənd” olandı. “Xudafərin harayından qalan şair yaradıcılığı ilə Araz kimi ikiyə bölünmüş xalqın arasından dərdli və coşqu ilə axıb keçərək həm də körpü rolunu oynayır. “Bütün keşməkeşləri”, “sel boğan dərələri” bir mərd qadın və bir də Vətən adı ilə keçən ləyaqətli insan, sədaqətli vətəndaş, Xalq şairidi Məmməd Araz. Hər zaman yaşamağa haqqı olan bir qüdrətli söz ustadı Məmməd Araz!
Xalq şairi Məmməd Araz özünün vətənə həsr olunan şeirləri, əsərlərilə azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etmiş və Azərbaycan istiqlalına görkəmli xidmət göstərmiş sənət adamıdır. Onun “Ana torpaq”, “Şeirə gətir”, “Məndən ötdü, qardaşıma dəydi”, “Azərbaycan, dünyam mənim”, “Ana yurdum, hər daşına üz qoyum”, “Qarabağ düzü”, “Vətən mənə oğul desə”, “Vətən mükafatı”, “Bizi vətən çağırır” və digər çoxsaylı əsərləri şairin vətən məhəbbəti və vətəndaşlıq düşüncələrini qabarıq əks etdirən ən gözəl poetik nümunələrdəndir. Ümumiyyətlə, milli müqəddərat və birlik məsələsi, həmrəylik ideyası Məmməd Araz yaradıcılığının başlıca qayəsini təşkil edirdi. “Ayağa dur, Azərbaycan” və başqa şeirləri Azərbaycanın milli müstəqillik uğrunda apardığı mücadilə dönəmində böyük mənəvi güc rolunu oynayıb. Görkəmli şairin “Ayağa dur, Azərbaycan” şeirində bütövlükdə Azərbaycan xalqının milli istiqlal idealları və düşüncəsi özünü əks etdirib. Şeirdə:
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!
Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!
Səndən qeyri
biz hər şeyi bölə billik!
Səndən qeyri
biz hamımız ölə billik!
...Hanı sənin tufan yıxan,
Gurşad boğan yurda oğul
oğulların!
Çək sinənə-qayaları yamaq elə,
Haqq yolunu ayağına dolaq elə,
Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,
Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!
Azərbaycan, Azərbaycan,
Azərbaycan bayrağını!
Ayağa dur, Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir!
– çağırışları əsas yer tuturdu və bütün xalqı birliyə, həmrəyliyə qovuşdururdu.
Gözünü sil, Vətən oğlu,
ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax.
Sərhəddinə bir yaxşı bax.
Sərhəddinin kəməndinə bir yaxşı bax! –
səslənişi xalqın bütün qüvvələrini milli mənafe baxımından birləşdirir və bir ideala, bir amala istiqamətləndirirdi. Qəlbi azadlıq dolu şair hər bir azərbaycanlını vətən naminə milli istiqlala, mübarizəyə, həmrəyliyə səsləyirdi.
Xalq şairi Məmməd Araz özünün dərin məzmunlu, milli mündəricəli və çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə Azərbay-can ədəbiyyatı tarxində, onu sevənlərin qəlbində, xalqın yaddaşında əbədi yaşayacaqdır. Bütöv bir ömür yolunu sönməz vətən məhəbbətli vətəndaşlıq ömrünə sığdıran bu görkəmli şəxsiyyət bir də şair qəlbi və siması ilə özünə oxucu könül-lərində abidə qoymuşdur. Onun yaradıcılığı nə qədər zəngin, çoxcəhətlidirsə, bir o qədər də konkret, dəqiqdir. Bu mənada Məmməd Araz poeziyası:
- Sözün Vətən qibləsidir. Onun əsərlərində Vətən başlıca qayə, məna və meyar zirvəsidir. “Mənim yurdum hardan başlar? Ürəyimin kandarından” deyərək bir sevən ürək boyda Vətən, Vətən boyda bir ürək əks etdirmişdir;
- Onun şeirləri vətəndaşlıq himnlərini xatırladır. Hər sözü, misrası vətən deyən şairin əsərlərində vətənə məhəbbətin ən ləyaqətli nümunələrini görmək olar. “Bircə sağolun da bəsimdi Vətən” deyən şairin təmənnasız Vətən sevgisi bütün əzəməti, möhtəşəmliyi ilə özünü təcəssüm etdirmişdir. Vətəndaş şair özünü, vətəndaşlığını vətən qayalarında bitən bir mamır kimi böyük ustalıqla təsvir etmişdir. Onun yaradıcılıq qayəsində Vətən ata ocağı, ata ocağı isə Vətəndir;
- Ailə dəyərləri, el məhəbbəti, vətənə bağlılıq, adət-ənənələrə sədaqət onun yaradıcılığının əsas qayəsi, məğzi, mənası, dadı-duzu, tamıdır. Məmməd Arazın sözləri daş yaddaşıdır: onun əsərlərində min bir sirr, hekayət, tale, əhvalat yatıb gizlənir. Onun yara¬dıcılığında ağır bir sal qaya kimi oturmuş hər hansı bir sözü qaldırsan, altından min bir tarix, min bir tale, ağır, zəngin bir mədəniyyət, bir yurd yeri, bir ocaq çıxar. Bu cəhətdən Məmməd Arazın şeirləri xalqın həyat və düşüncə tərzinin, milli etnoqrafik yaddaşın – xalq yaddaşının məhək daşıdır. Onun əsərlərində konkret bir el, bir xalq obrazlaşır və öz həyatı, yaşam tərzi, dünyabaxışı ilə poetikləşir, bir xalqın tərcümeyi-halı diqqətə gəlir;
- Onun özünəməxsus dünya dərki bənzərsiz söz urvatına bürünür. Dünya, İnsan və Zaman onun söz yaradıcılığında bir də Məməd Araz təbirilə əks olunur, yenidən diqqətə gəlir: dünyanın gəldi-gedərliyi, insanın faniliyi diqqətə çatdırılır – mənli də, mənsiz də dünya olduğu kimi, bir də dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin aqibəti öz təcəssümünü tapır;
- Məmməd Araz yaradıcılığı Araz talelidir. Məmməd Araz sözlərində dərin, böyük bir tarix hifz edən Araz yaddaşı hökm sürür. Onun yaradıcılığında bölünmüş vətənin dərdləri, yaraları dilə gəlir, poetik ərzi-hala çevrilir. Onun yaradıcılığında sözlər bəzən qılınca, bəzən qələmə dönür, gah Şah İsmayıl, gah Səttarxan olur, gah bir əsgər kimi döyüşür, gah bir mühəndisə çevrilir, tikir, qurur, yaradır, gah da sevdalı bir aşiqə dönür, vətən məhəbbətli nalə çəkir, ahı dağlar dəlir, sərhədlər aşır, bir xalqın, bir ölkənin sinəsindən qanlı bir Araz boyda nəhrə dönərək axır. Onun sözləri, misraları həmçinin birlik, həmrəylik, mübarizə və mücadilə marşına çevrilir, sözdən Vətən, Vətəndən söz yaradılır;
- Məmməd Arazın şeir yaradıcılığı həm də bir məhəbbət, sevda etirafıdır. Onun məhəbbəti sevgi sərhədlidir: səndən o tərəfə yer görünməyir. Məmməd Araz sevgisi həm də iffətli, izzətli, irzli, namuslu, ləyaqətli, heysiyyətli bir sevgidir. Xəyanəti gözdən, baxışdan bəlli olan məhəbbət heysiyyətli sevgisi var: baxışına yad baxışlar bükülü, innən belə o gözlərə baxmaram. Məhəbbəti xəyanət tanımayan vəfalı bir sevdası var şairin: Məhəbbət itəndə ayrılıq bitir, Xəyanət bitəndə nə itir görən? Onun yaradıcılığında məhəbbət bir dildir, bir dindir və s.
Xalq şairi Məmməd Araz şeirlərindən birində:
Özündən qaçmağa nə varmış?
Qaçıram.
Özünə qayıtmaq çətinmiş, çox çətin.
…Gedirəm, gedirəm öz çevrəm boyunca,
Öz çevrəm boyunca dönərəm yenə də..., -
deyə yazırdı. Bu mənada şair Məmməd Araz öz söz yükü, məna dərinliyi və mövzu əhatəsi ilə Azərbaycan ədəbiyyatında liman salan nəhəng bir gəmidir. Zaman Xalq şairi Məmməd Arazdan nə qədər uzağa getsə də, məkan və məna Məmməd Araza doğru bir o qədər yaxınlaşır, onun söz, məna aləminə qayıdış ehtiyacı hiss edir. Bu baxımdan Məmməd Araz kimi öz sənətini, qələmini xalqın xoşbəxtliyi, müqəddəs idealları uğrunda mübarizəyə həsr edən övladların adı unudulmaz, əbədiyaşar və ölməzdir. “Bütün keçilməzliyi, Vətən, adınla keçdim” deyən Xalq şairi haqqında son sözü də elə öz sözlərilə demək olar: Haqqın var, Məmməd Araz, Haqqın var yaşamağa!
Xalq şairinin “Ya rəbbim, bu dünya sən quran deyil”, “Ata millət, ana millət, ağlama”, “Bizi vətən çağırır”, “Əsgər oğul”, “Dilənçi qaçqın”, “Kəlbəcər qaçqınlarına” və başqa əsərləri dərdli-kədərli illərin təəssüfünü yaşatsa da, mübarizəyə ümid ruhu qüvvətli idi. Xalq şairi Azərbaycanın xoşbəxt günlərindən də dolu-dolu yazmışdı. “İstisu lövhələri” başda olmaqla bütün və bütöv Azərbaycan onun qələmilə xəritələnmişdi, bir-bir incələnmiş, şeir-sənət ecazkarlığı ilə qələmə tökülmüş, dillərə düzülmüşdü. Məhz bu günlərdə Xalq şairi Məmməd Arazı daha yaxından xatırlayır, ona qayıtmaq zərurəti hiss edirik. Bu gün həm Xalq şairinin anım günü, həm də birliyini, bütövlüyünü arzuladığı Azərbaycanın xoşbəxtlik dolu Zəfər günləridir, Laçının işğaldan azad edildiyi gündür! GÖZÜN AYDIN, QOCA VULKAN!
P.S. Bu günləri yaşayarkən nəsə daha çox Xalq şairinin “Araz axır” poemasını xatırlayıram. Çünki şairin bu poemasında Dimdiyi qanlı Qartal lirik mənin sevgilisi, Xalq şairinin Vətəninin, elinin bir parasını özündə ümumiləşdirən – Ayrıgülü qoparıb apardığı təsvir olunur. Lirik mən əvvəlcə bir yenilməz Qəhrəman kimi sevgilisi Ayrıgülü xilas etmək üçün düşmənlə çarpışıb vuruşur. Lirik mən Cənubi Azərbaycanda bir əsgər kimi görünür. Sonra düşməndən azad olunmuş həmin yerlərə bir qurucu, bir sənətkar olaraq yollanır. Bu sətirlər bizə bu günümüzü – işğal altında olan ərazilərimizin Müzəffər Ordumuz tərəfindən xilas edildiyi günləri andırır. Hər birimiz o döyüşlərdə iştirak etməsək də, bütün ruhumuzla o mübarizəni daşıyır, həmrəyliyimizi ifadə edirdik. Yəni hər birimiz qəlbimizlə, ruhumuzla bir əsgər idik. İndi isə işğaldan azad olnumuş o doğma torpaqlara yollanıb qurub-yaratmaq və yaşamaq, yaşatmaq zamanıdır. Şairin dediyi kimi:
Yatma, oyan. Vətəndaş!
Yubanırsan, vətəndaş!
Ramiz QASIMOV,
AMEANaxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 791
Bölməyə aid digər xəbərlər
8-09-2025, 16:37
Aktyor və rejissor Boris Martınov vəfat edib
7-09-2025, 10:55
Peskov deyib ki, Putin tarixi filmləri və serialları sevir
6-09-2025, 16:03
ABŞ-da "Burning Man" festivalında rusiyalı öldürülüb
5-09-2025, 12:53
Stiven Siqal rus olduğunu deyib
3-09-2025, 23:12
Aktyor Metyu Perrinin narkotik satıcısı günahını etiraf edib
3-09-2025, 11:12
Beşinci həyat yoldaşından rəsmən boşanıb
2-09-2025, 09:44
Aktyor mikrokredit borcuna görə avtomobilini itirib
30-08-2025, 12:26
Jukovun abidəsinin zədələnməsi işi üzrə təqsirləndirilən şəxslərdən biri cəzadan azad edilib
29-08-2025, 14:29
Satira Teatrının sabiq direktoru Ağayev dələduzluqda ittiham olunur
26-08-2025, 15:47
“Freydin metodu” serialının aktyoru dünyasını dəyişib
23-08-2025, 12:31
Efiopiya və Serb Respublikasının orkestrləri “Spasskaya Tover”in debütantı oldular
21-08-2025, 17:36
Sənədli kinorejissor Ella Davletşina 78 yaşında vəfat edib
20-08-2025, 12:52
Müğənni "Sevgi üçün içək" şokolad barına görə 25 min qazandı
20-08-2025, 12:47
Meşədə ölü tapılan aktrisa Şelmenkina hipotermiyadan ölmüş ola bilər
18-08-2025, 16:07
Aktrisa Poplavskaya Rodninanı pensiya ilə bağlı söylədiyi sözlərə görə tənqid edib
16-08-2025, 21:32
SHAMAN Kim Çen Inın qarşısında konsertdə çıxış edib
11-08-2025, 17:40
Yazıçı vəfat edib
8-08-2025, 13:43
"Odnoklassniki" Rusiyanın kiçik xalqlarının orijinal nağılları layihəsini təqdim edib
7-08-2025, 19:37
RİA Novosti: Francis Ford Coppola əməliyyatdan sonra Romadakı xəstəxanadan buraxılıb
5-08-2025, 19:01
Rusiyalı bloqer Timur Zbarski Tailanddan deportasiya ediləcək
4-08-2025, 12:50
Kinorejissor Eldar Şengelaya 92 yaşında vəfat edib
31-07-2025, 17:29
8 milyonluq səhifəsində Azərbaycan mahnısı ifa etdi - Video
31-07-2025, 16:34
“Zəngəzur mahnısı”na klip çəkildi - Fotolar
29-07-2025, 19:26
"Rembo 3"də oynayan israilli aktyor Abutbul Hayfa yaxınlığındakı çimərlikdə dünyasını dəyişib
28-07-2025, 22:43
İtalyan bəstəkarı Celso Valli 75 yaşında vəfat edib
26-07-2025, 21:51
Krım klubu Verka Serduçkanın mahnısına görə DJ-i işdən çıxarıb
25-07-2025, 10:46
Qaqarin abidəsi Mədəni İrs Saytlarının Reyestrinə daxil edilib
24-07-2025, 22:55
"Mosqaz" serialının aktyoru Valeri Smirnov vəfat edib
23-07-2025, 11:40
Aktyor Brüs Uillis yeriməyi və danışmağı dayandırıb
22-07-2025, 15:28
33 yaşlı balet artistinin Tailandda necə öldüyü məlum olub
22-07-2025, 08:34
Müğənni Loboda Rusiyaya girməkdə çətinlik çəkə bilər
21-07-2025, 18:57
Bloqer Şçepixin Moskvada nifrət saldığına görə mühakimə olunacaq
19-07-2025, 22:19
Müğənni Klava Koka "İntervision" musiqi yarışmasının ikinci səfiri oldu
19-07-2025, 22:01
Reper Ptaxa Mariya Zaxarova ilə trek yazıb
17-07-2025, 23:08
Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin təlim kurslarına start verilib
16-07-2025, 22:32
"Tomorrowland" festivalında səhnə yanıb
13-07-2025, 22:33
"Bild": "Həkimlər 400-dən çox insana yardım göstərməli olub"
12-07-2025, 20:05
Vüqar Rəhimzadə: “Gəmiqaya və Göygöl Tarixi-Mədəni və Təbii Kompleksi” Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi irs nümunəsidir
11-07-2025, 23:11
Belqorodlu rəssam onun fraqment üzərindəki rəsminin Putinə hədiyyə ediləcəyini gözləmirdi
11-07-2025, 11:05
Ağ Ev Trampın Supermen obrazını dərc edib
8-07-2025, 21:21
Ulduz vizajist və stilist Dmitri Vişnevski vəfat edib
3-07-2025, 16:03
Emin Ağalarovun konserti təxirə salınıb