23:21 / 20-04-2025
Polis əməkdaşlarına qaz çiləyən şəxs güllələnib
23:13 / 20-04-2025
Məşhur jurnalist və yazıçı Arkadi Sosnov Sankt-Peterburqda dünyasını dəyişib
21:47 / 20-04-2025
Polis dağılmış "Priora"da öldürülən 3 nəfərin şəxsiyyətini müəyyən edib
21:43 / 20-04-2025
“Şaşlıqçılar” 3 avtomobili yandırıb, onlardan biri yanıb
19:48 / 20-04-2025
Kelloq: "ABŞ Ukraynada baş verənlərdən bezdi"
19:43 / 20-04-2025
Aktyor Romantsov: "I Aleksandr rolunda onun ziddiyyətli davranışını göstərmək istədim"
19:40 / 20-04-2025
İran-ABŞ nüvə texniki danışıqları aprelin 23-də keçiriləcək
19:36 / 20-04-2025
Hamilə qadın rəqibini vəhşicəsinə döyərək burnunu sındırıb
19:30 / 20-04-2025
Tramp ABŞ-ı əvvəlkindən daha dindar etmək niyyətində olduğunu bildirib
19:23 / 20-04-2025
Patriarx Kirill ümid edir ki, gələcək nəsil keşişlər kosmosa uçacaqlar
19:19 / 20-04-2025
Yanğının sahəsi 5 min kvadratmetr olub, ölən var
19:15 / 20-04-2025
“Utair” təyyarəsi sərnişinin xəstə olması səbəbindən Permdə eniş edib
11:15 / 20-04-2025
Putin Patriarx Kirili Pasxa bayramı münasibətilə təbrik edib
11:12 / 20-04-2025
Cənubi Koreya lideri ABŞ-ın tarifləri ilə mübarizə aparmaqdan imtina edir
10:45 / 20-04-2025
Sərnişini zorlamaqda təqsirləndirilən taksi sürücüsü xəstəxanasında ölüb
10:38 / 20-04-2025
Çin nüvə olmayan “hidrogen bombasını” uğurla sınaqdan keçirib
10:33 / 20-04-2025
Axtarışçılar "Mi-8" helikopterinin qəzaya uğradığı yeri tapmağa nail olublar
10:27 / 20-04-2025
Həkimlər Mixail Boyarskiyə bir ay səhnəyə çıxmamağı tövsiyə ediblər
10:22 / 20-04-2025
Hindistanın ilk qadın prezidenti ölkəsini unikal edən şeyləri açıqlayıb
10:09 / 20-04-2025
Baş nazir Modi: "Hindistanın mantrası inkişafdır"
10:01 / 20-04-2025
Amerikalı veteran Castl: "Nyu York hər şeydə Moskvaya uduzur"
09:38 / 20-04-2025
Bondarçukun keçmiş həyat yoldaşı, aktrisa Paulina Andreevanı ikiqat cərimə gözləyir
23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
NƏ YATMISAN, QOCA VULKAN!-Ramiz QASIMOV
Tarix: 01-12-2020 21:31 | Bölmə: Mədəniyyət
Anım günündə ustad sənətkarı xatırlarkən
O, bütün yaradıcılığı ilə xalqın milli oyanış, mücadilə və birlik carçısı idi. Onun əsərlərindən azadlıq və birlik yanğısı bütün maneələri dağıdan, aşıb-daşan qoca bir vulkan kimi püskürürdü. “Vətən daşı olmayandan Olmaz ölkə vətəndaşı” deyən qoca sənətkar “Vətən mənə oğul desə nə dərdim, Mamır olub qayasında bitərdim” deyə məhəbbətini bütün aydınlığı, çılpaqlığı ilə ortaya qoymuşdu. Onun qələmi də “Xətainin qılıncından” doğulmuşdu. “Qələm gəldi əlimə, Araz gəlir dilimə” deyən şair “məqamı gələndə Araza bənd” olandı. “Xudafərin harayından qalan şair yaradıcılığı ilə Araz kimi ikiyə bölünmüş xalqın arasından dərdli və coşqu ilə axıb keçərək həm də körpü rolunu oynayır. “Bütün keşməkeşləri”, “sel boğan dərələri” bir mərd qadın və bir də Vətən adı ilə keçən ləyaqətli insan, sədaqətli vətəndaş, Xalq şairidi Məmməd Araz. Hər zaman yaşamağa haqqı olan bir qüdrətli söz ustadı Məmməd Araz!
Xalq şairi Məmməd Araz özünün vətənə həsr olunan şeirləri, əsərlərilə azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etmiş və Azərbaycan istiqlalına görkəmli xidmət göstərmiş sənət adamıdır. Onun “Ana torpaq”, “Şeirə gətir”, “Məndən ötdü, qardaşıma dəydi”, “Azərbaycan, dünyam mənim”, “Ana yurdum, hər daşına üz qoyum”, “Qarabağ düzü”, “Vətən mənə oğul desə”, “Vətən mükafatı”, “Bizi vətən çağırır” və digər çoxsaylı əsərləri şairin vətən məhəbbəti və vətəndaşlıq düşüncələrini qabarıq əks etdirən ən gözəl poetik nümunələrdəndir. Ümumiyyətlə, milli müqəddərat və birlik məsələsi, həmrəylik ideyası Məmməd Araz yaradıcılığının başlıca qayəsini təşkil edirdi. “Ayağa dur, Azərbaycan” və başqa şeirləri Azərbaycanın milli müstəqillik uğrunda apardığı mücadilə dönəmində böyük mənəvi güc rolunu oynayıb. Görkəmli şairin “Ayağa dur, Azərbaycan” şeirində bütövlükdə Azərbaycan xalqının milli istiqlal idealları və düşüncəsi özünü əks etdirib. Şeirdə:
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!
Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!
Səndən qeyri
biz hər şeyi bölə billik!
Səndən qeyri
biz hamımız ölə billik!
...Hanı sənin tufan yıxan,
Gurşad boğan yurda oğul
oğulların!
Çək sinənə-qayaları yamaq elə,
Haqq yolunu ayağına dolaq elə,
Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,
Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!
Azərbaycan, Azərbaycan,
Azərbaycan bayrağını!
Ayağa dur, Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir!
– çağırışları əsas yer tuturdu və bütün xalqı birliyə, həmrəyliyə qovuşdururdu.
Gözünü sil, Vətən oğlu,
ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax.
Sərhəddinə bir yaxşı bax.
Sərhəddinin kəməndinə bir yaxşı bax! –
səslənişi xalqın bütün qüvvələrini milli mənafe baxımından birləşdirir və bir ideala, bir amala istiqamətləndirirdi. Qəlbi azadlıq dolu şair hər bir azərbaycanlını vətən naminə milli istiqlala, mübarizəyə, həmrəyliyə səsləyirdi.
Xalq şairi Məmməd Araz özünün dərin məzmunlu, milli mündəricəli və çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə Azərbay-can ədəbiyyatı tarxində, onu sevənlərin qəlbində, xalqın yaddaşında əbədi yaşayacaqdır. Bütöv bir ömür yolunu sönməz vətən məhəbbətli vətəndaşlıq ömrünə sığdıran bu görkəmli şəxsiyyət bir də şair qəlbi və siması ilə özünə oxucu könül-lərində abidə qoymuşdur. Onun yaradıcılığı nə qədər zəngin, çoxcəhətlidirsə, bir o qədər də konkret, dəqiqdir. Bu mənada Məmməd Araz poeziyası:
- Sözün Vətən qibləsidir. Onun əsərlərində Vətən başlıca qayə, məna və meyar zirvəsidir. “Mənim yurdum hardan başlar? Ürəyimin kandarından” deyərək bir sevən ürək boyda Vətən, Vətən boyda bir ürək əks etdirmişdir;
- Onun şeirləri vətəndaşlıq himnlərini xatırladır. Hər sözü, misrası vətən deyən şairin əsərlərində vətənə məhəbbətin ən ləyaqətli nümunələrini görmək olar. “Bircə sağolun da bəsimdi Vətən” deyən şairin təmənnasız Vətən sevgisi bütün əzəməti, möhtəşəmliyi ilə özünü təcəssüm etdirmişdir. Vətəndaş şair özünü, vətəndaşlığını vətən qayalarında bitən bir mamır kimi böyük ustalıqla təsvir etmişdir. Onun yaradıcılıq qayəsində Vətən ata ocağı, ata ocağı isə Vətəndir;
- Ailə dəyərləri, el məhəbbəti, vətənə bağlılıq, adət-ənənələrə sədaqət onun yaradıcılığının əsas qayəsi, məğzi, mənası, dadı-duzu, tamıdır. Məmməd Arazın sözləri daş yaddaşıdır: onun əsərlərində min bir sirr, hekayət, tale, əhvalat yatıb gizlənir. Onun yara¬dıcılığında ağır bir sal qaya kimi oturmuş hər hansı bir sözü qaldırsan, altından min bir tarix, min bir tale, ağır, zəngin bir mədəniyyət, bir yurd yeri, bir ocaq çıxar. Bu cəhətdən Məmməd Arazın şeirləri xalqın həyat və düşüncə tərzinin, milli etnoqrafik yaddaşın – xalq yaddaşının məhək daşıdır. Onun əsərlərində konkret bir el, bir xalq obrazlaşır və öz həyatı, yaşam tərzi, dünyabaxışı ilə poetikləşir, bir xalqın tərcümeyi-halı diqqətə gəlir;
- Onun özünəməxsus dünya dərki bənzərsiz söz urvatına bürünür. Dünya, İnsan və Zaman onun söz yaradıcılığında bir də Məməd Araz təbirilə əks olunur, yenidən diqqətə gəlir: dünyanın gəldi-gedərliyi, insanın faniliyi diqqətə çatdırılır – mənli də, mənsiz də dünya olduğu kimi, bir də dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin aqibəti öz təcəssümünü tapır;
- Məmməd Araz yaradıcılığı Araz talelidir. Məmməd Araz sözlərində dərin, böyük bir tarix hifz edən Araz yaddaşı hökm sürür. Onun yaradıcılığında bölünmüş vətənin dərdləri, yaraları dilə gəlir, poetik ərzi-hala çevrilir. Onun yaradıcılığında sözlər bəzən qılınca, bəzən qələmə dönür, gah Şah İsmayıl, gah Səttarxan olur, gah bir əsgər kimi döyüşür, gah bir mühəndisə çevrilir, tikir, qurur, yaradır, gah da sevdalı bir aşiqə dönür, vətən məhəbbətli nalə çəkir, ahı dağlar dəlir, sərhədlər aşır, bir xalqın, bir ölkənin sinəsindən qanlı bir Araz boyda nəhrə dönərək axır. Onun sözləri, misraları həmçinin birlik, həmrəylik, mübarizə və mücadilə marşına çevrilir, sözdən Vətən, Vətəndən söz yaradılır;
- Məmməd Arazın şeir yaradıcılığı həm də bir məhəbbət, sevda etirafıdır. Onun məhəbbəti sevgi sərhədlidir: səndən o tərəfə yer görünməyir. Məmməd Araz sevgisi həm də iffətli, izzətli, irzli, namuslu, ləyaqətli, heysiyyətli bir sevgidir. Xəyanəti gözdən, baxışdan bəlli olan məhəbbət heysiyyətli sevgisi var: baxışına yad baxışlar bükülü, innən belə o gözlərə baxmaram. Məhəbbəti xəyanət tanımayan vəfalı bir sevdası var şairin: Məhəbbət itəndə ayrılıq bitir, Xəyanət bitəndə nə itir görən? Onun yaradıcılığında məhəbbət bir dildir, bir dindir və s.
Xalq şairi Məmməd Araz şeirlərindən birində:
Özündən qaçmağa nə varmış?
Qaçıram.
Özünə qayıtmaq çətinmiş, çox çətin.
…Gedirəm, gedirəm öz çevrəm boyunca,
Öz çevrəm boyunca dönərəm yenə də..., -
deyə yazırdı. Bu mənada şair Məmməd Araz öz söz yükü, məna dərinliyi və mövzu əhatəsi ilə Azərbaycan ədəbiyyatında liman salan nəhəng bir gəmidir. Zaman Xalq şairi Məmməd Arazdan nə qədər uzağa getsə də, məkan və məna Məmməd Araza doğru bir o qədər yaxınlaşır, onun söz, məna aləminə qayıdış ehtiyacı hiss edir. Bu baxımdan Məmməd Araz kimi öz sənətini, qələmini xalqın xoşbəxtliyi, müqəddəs idealları uğrunda mübarizəyə həsr edən övladların adı unudulmaz, əbədiyaşar və ölməzdir. “Bütün keçilməzliyi, Vətən, adınla keçdim” deyən Xalq şairi haqqında son sözü də elə öz sözlərilə demək olar: Haqqın var, Məmməd Araz, Haqqın var yaşamağa!
Xalq şairinin “Ya rəbbim, bu dünya sən quran deyil”, “Ata millət, ana millət, ağlama”, “Bizi vətən çağırır”, “Əsgər oğul”, “Dilənçi qaçqın”, “Kəlbəcər qaçqınlarına” və başqa əsərləri dərdli-kədərli illərin təəssüfünü yaşatsa da, mübarizəyə ümid ruhu qüvvətli idi. Xalq şairi Azərbaycanın xoşbəxt günlərindən də dolu-dolu yazmışdı. “İstisu lövhələri” başda olmaqla bütün və bütöv Azərbaycan onun qələmilə xəritələnmişdi, bir-bir incələnmiş, şeir-sənət ecazkarlığı ilə qələmə tökülmüş, dillərə düzülmüşdü. Məhz bu günlərdə Xalq şairi Məmməd Arazı daha yaxından xatırlayır, ona qayıtmaq zərurəti hiss edirik. Bu gün həm Xalq şairinin anım günü, həm də birliyini, bütövlüyünü arzuladığı Azərbaycanın xoşbəxtlik dolu Zəfər günləridir, Laçının işğaldan azad edildiyi gündür! GÖZÜN AYDIN, QOCA VULKAN!
P.S. Bu günləri yaşayarkən nəsə daha çox Xalq şairinin “Araz axır” poemasını xatırlayıram. Çünki şairin bu poemasında Dimdiyi qanlı Qartal lirik mənin sevgilisi, Xalq şairinin Vətəninin, elinin bir parasını özündə ümumiləşdirən – Ayrıgülü qoparıb apardığı təsvir olunur. Lirik mən əvvəlcə bir yenilməz Qəhrəman kimi sevgilisi Ayrıgülü xilas etmək üçün düşmənlə çarpışıb vuruşur. Lirik mən Cənubi Azərbaycanda bir əsgər kimi görünür. Sonra düşməndən azad olunmuş həmin yerlərə bir qurucu, bir sənətkar olaraq yollanır. Bu sətirlər bizə bu günümüzü – işğal altında olan ərazilərimizin Müzəffər Ordumuz tərəfindən xilas edildiyi günləri andırır. Hər birimiz o döyüşlərdə iştirak etməsək də, bütün ruhumuzla o mübarizəni daşıyır, həmrəyliyimizi ifadə edirdik. Yəni hər birimiz qəlbimizlə, ruhumuzla bir əsgər idik. İndi isə işğaldan azad olnumuş o doğma torpaqlara yollanıb qurub-yaratmaq və yaşamaq, yaşatmaq zamanıdır. Şairin dediyi kimi:
Yatma, oyan. Vətəndaş!
Yubanırsan, vətəndaş!
Ramiz QASIMOV,
AMEANaxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 713
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 01-12-2020 21:31 | Bölmə: Mədəniyyət
Anım günündə ustad sənətkarı xatırlarkən
O, bütün yaradıcılığı ilə xalqın milli oyanış, mücadilə və birlik carçısı idi. Onun əsərlərindən azadlıq və birlik yanğısı bütün maneələri dağıdan, aşıb-daşan qoca bir vulkan kimi püskürürdü. “Vətən daşı olmayandan Olmaz ölkə vətəndaşı” deyən qoca sənətkar “Vətən mənə oğul desə nə dərdim, Mamır olub qayasında bitərdim” deyə məhəbbətini bütün aydınlığı, çılpaqlığı ilə ortaya qoymuşdu. Onun qələmi də “Xətainin qılıncından” doğulmuşdu. “Qələm gəldi əlimə, Araz gəlir dilimə” deyən şair “məqamı gələndə Araza bənd” olandı. “Xudafərin harayından qalan şair yaradıcılığı ilə Araz kimi ikiyə bölünmüş xalqın arasından dərdli və coşqu ilə axıb keçərək həm də körpü rolunu oynayır. “Bütün keşməkeşləri”, “sel boğan dərələri” bir mərd qadın və bir də Vətən adı ilə keçən ləyaqətli insan, sədaqətli vətəndaş, Xalq şairidi Məmməd Araz. Hər zaman yaşamağa haqqı olan bir qüdrətli söz ustadı Məmməd Araz!
Xalq şairi Məmməd Araz özünün vətənə həsr olunan şeirləri, əsərlərilə azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etmiş və Azərbaycan istiqlalına görkəmli xidmət göstərmiş sənət adamıdır. Onun “Ana torpaq”, “Şeirə gətir”, “Məndən ötdü, qardaşıma dəydi”, “Azərbaycan, dünyam mənim”, “Ana yurdum, hər daşına üz qoyum”, “Qarabağ düzü”, “Vətən mənə oğul desə”, “Vətən mükafatı”, “Bizi vətən çağırır” və digər çoxsaylı əsərləri şairin vətən məhəbbəti və vətəndaşlıq düşüncələrini qabarıq əks etdirən ən gözəl poetik nümunələrdəndir. Ümumiyyətlə, milli müqəddərat və birlik məsələsi, həmrəylik ideyası Məmməd Araz yaradıcılığının başlıca qayəsini təşkil edirdi. “Ayağa dur, Azərbaycan” və başqa şeirləri Azərbaycanın milli müstəqillik uğrunda apardığı mücadilə dönəmində böyük mənəvi güc rolunu oynayıb. Görkəmli şairin “Ayağa dur, Azərbaycan” şeirində bütövlükdə Azərbaycan xalqının milli istiqlal idealları və düşüncəsi özünü əks etdirib. Şeirdə:
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!
Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!
Səndən qeyri
biz hər şeyi bölə billik!
Səndən qeyri
biz hamımız ölə billik!
...Hanı sənin tufan yıxan,
Gurşad boğan yurda oğul
oğulların!
Çək sinənə-qayaları yamaq elə,
Haqq yolunu ayağına dolaq elə,
Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,
Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!
Azərbaycan, Azərbaycan,
Azərbaycan bayrağını!
Ayağa dur, Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir!
– çağırışları əsas yer tuturdu və bütün xalqı birliyə, həmrəyliyə qovuşdururdu.
Gözünü sil, Vətən oğlu,
ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax.
Sərhəddinə bir yaxşı bax.
Sərhəddinin kəməndinə bir yaxşı bax! –
səslənişi xalqın bütün qüvvələrini milli mənafe baxımından birləşdirir və bir ideala, bir amala istiqamətləndirirdi. Qəlbi azadlıq dolu şair hər bir azərbaycanlını vətən naminə milli istiqlala, mübarizəyə, həmrəyliyə səsləyirdi.
Xalq şairi Məmməd Araz özünün dərin məzmunlu, milli mündəricəli və çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə Azərbay-can ədəbiyyatı tarxində, onu sevənlərin qəlbində, xalqın yaddaşında əbədi yaşayacaqdır. Bütöv bir ömür yolunu sönməz vətən məhəbbətli vətəndaşlıq ömrünə sığdıran bu görkəmli şəxsiyyət bir də şair qəlbi və siması ilə özünə oxucu könül-lərində abidə qoymuşdur. Onun yaradıcılığı nə qədər zəngin, çoxcəhətlidirsə, bir o qədər də konkret, dəqiqdir. Bu mənada Məmməd Araz poeziyası:
- Sözün Vətən qibləsidir. Onun əsərlərində Vətən başlıca qayə, məna və meyar zirvəsidir. “Mənim yurdum hardan başlar? Ürəyimin kandarından” deyərək bir sevən ürək boyda Vətən, Vətən boyda bir ürək əks etdirmişdir;
- Onun şeirləri vətəndaşlıq himnlərini xatırladır. Hər sözü, misrası vətən deyən şairin əsərlərində vətənə məhəbbətin ən ləyaqətli nümunələrini görmək olar. “Bircə sağolun da bəsimdi Vətən” deyən şairin təmənnasız Vətən sevgisi bütün əzəməti, möhtəşəmliyi ilə özünü təcəssüm etdirmişdir. Vətəndaş şair özünü, vətəndaşlığını vətən qayalarında bitən bir mamır kimi böyük ustalıqla təsvir etmişdir. Onun yaradıcılıq qayəsində Vətən ata ocağı, ata ocağı isə Vətəndir;
- Ailə dəyərləri, el məhəbbəti, vətənə bağlılıq, adət-ənənələrə sədaqət onun yaradıcılığının əsas qayəsi, məğzi, mənası, dadı-duzu, tamıdır. Məmməd Arazın sözləri daş yaddaşıdır: onun əsərlərində min bir sirr, hekayət, tale, əhvalat yatıb gizlənir. Onun yara¬dıcılığında ağır bir sal qaya kimi oturmuş hər hansı bir sözü qaldırsan, altından min bir tarix, min bir tale, ağır, zəngin bir mədəniyyət, bir yurd yeri, bir ocaq çıxar. Bu cəhətdən Məmməd Arazın şeirləri xalqın həyat və düşüncə tərzinin, milli etnoqrafik yaddaşın – xalq yaddaşının məhək daşıdır. Onun əsərlərində konkret bir el, bir xalq obrazlaşır və öz həyatı, yaşam tərzi, dünyabaxışı ilə poetikləşir, bir xalqın tərcümeyi-halı diqqətə gəlir;
- Onun özünəməxsus dünya dərki bənzərsiz söz urvatına bürünür. Dünya, İnsan və Zaman onun söz yaradıcılığında bir də Məməd Araz təbirilə əks olunur, yenidən diqqətə gəlir: dünyanın gəldi-gedərliyi, insanın faniliyi diqqətə çatdırılır – mənli də, mənsiz də dünya olduğu kimi, bir də dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin aqibəti öz təcəssümünü tapır;
- Məmməd Araz yaradıcılığı Araz talelidir. Məmməd Araz sözlərində dərin, böyük bir tarix hifz edən Araz yaddaşı hökm sürür. Onun yaradıcılığında bölünmüş vətənin dərdləri, yaraları dilə gəlir, poetik ərzi-hala çevrilir. Onun yaradıcılığında sözlər bəzən qılınca, bəzən qələmə dönür, gah Şah İsmayıl, gah Səttarxan olur, gah bir əsgər kimi döyüşür, gah bir mühəndisə çevrilir, tikir, qurur, yaradır, gah da sevdalı bir aşiqə dönür, vətən məhəbbətli nalə çəkir, ahı dağlar dəlir, sərhədlər aşır, bir xalqın, bir ölkənin sinəsindən qanlı bir Araz boyda nəhrə dönərək axır. Onun sözləri, misraları həmçinin birlik, həmrəylik, mübarizə və mücadilə marşına çevrilir, sözdən Vətən, Vətəndən söz yaradılır;
- Məmməd Arazın şeir yaradıcılığı həm də bir məhəbbət, sevda etirafıdır. Onun məhəbbəti sevgi sərhədlidir: səndən o tərəfə yer görünməyir. Məmməd Araz sevgisi həm də iffətli, izzətli, irzli, namuslu, ləyaqətli, heysiyyətli bir sevgidir. Xəyanəti gözdən, baxışdan bəlli olan məhəbbət heysiyyətli sevgisi var: baxışına yad baxışlar bükülü, innən belə o gözlərə baxmaram. Məhəbbəti xəyanət tanımayan vəfalı bir sevdası var şairin: Məhəbbət itəndə ayrılıq bitir, Xəyanət bitəndə nə itir görən? Onun yaradıcılığında məhəbbət bir dildir, bir dindir və s.
Xalq şairi Məmməd Araz şeirlərindən birində:
Özündən qaçmağa nə varmış?
Qaçıram.
Özünə qayıtmaq çətinmiş, çox çətin.
…Gedirəm, gedirəm öz çevrəm boyunca,
Öz çevrəm boyunca dönərəm yenə də..., -
deyə yazırdı. Bu mənada şair Məmməd Araz öz söz yükü, məna dərinliyi və mövzu əhatəsi ilə Azərbaycan ədəbiyyatında liman salan nəhəng bir gəmidir. Zaman Xalq şairi Məmməd Arazdan nə qədər uzağa getsə də, məkan və məna Məmməd Araza doğru bir o qədər yaxınlaşır, onun söz, məna aləminə qayıdış ehtiyacı hiss edir. Bu baxımdan Məmməd Araz kimi öz sənətini, qələmini xalqın xoşbəxtliyi, müqəddəs idealları uğrunda mübarizəyə həsr edən övladların adı unudulmaz, əbədiyaşar və ölməzdir. “Bütün keçilməzliyi, Vətən, adınla keçdim” deyən Xalq şairi haqqında son sözü də elə öz sözlərilə demək olar: Haqqın var, Məmməd Araz, Haqqın var yaşamağa!
Xalq şairinin “Ya rəbbim, bu dünya sən quran deyil”, “Ata millət, ana millət, ağlama”, “Bizi vətən çağırır”, “Əsgər oğul”, “Dilənçi qaçqın”, “Kəlbəcər qaçqınlarına” və başqa əsərləri dərdli-kədərli illərin təəssüfünü yaşatsa da, mübarizəyə ümid ruhu qüvvətli idi. Xalq şairi Azərbaycanın xoşbəxt günlərindən də dolu-dolu yazmışdı. “İstisu lövhələri” başda olmaqla bütün və bütöv Azərbaycan onun qələmilə xəritələnmişdi, bir-bir incələnmiş, şeir-sənət ecazkarlığı ilə qələmə tökülmüş, dillərə düzülmüşdü. Məhz bu günlərdə Xalq şairi Məmməd Arazı daha yaxından xatırlayır, ona qayıtmaq zərurəti hiss edirik. Bu gün həm Xalq şairinin anım günü, həm də birliyini, bütövlüyünü arzuladığı Azərbaycanın xoşbəxtlik dolu Zəfər günləridir, Laçının işğaldan azad edildiyi gündür! GÖZÜN AYDIN, QOCA VULKAN!
P.S. Bu günləri yaşayarkən nəsə daha çox Xalq şairinin “Araz axır” poemasını xatırlayıram. Çünki şairin bu poemasında Dimdiyi qanlı Qartal lirik mənin sevgilisi, Xalq şairinin Vətəninin, elinin bir parasını özündə ümumiləşdirən – Ayrıgülü qoparıb apardığı təsvir olunur. Lirik mən əvvəlcə bir yenilməz Qəhrəman kimi sevgilisi Ayrıgülü xilas etmək üçün düşmənlə çarpışıb vuruşur. Lirik mən Cənubi Azərbaycanda bir əsgər kimi görünür. Sonra düşməndən azad olunmuş həmin yerlərə bir qurucu, bir sənətkar olaraq yollanır. Bu sətirlər bizə bu günümüzü – işğal altında olan ərazilərimizin Müzəffər Ordumuz tərəfindən xilas edildiyi günləri andırır. Hər birimiz o döyüşlərdə iştirak etməsək də, bütün ruhumuzla o mübarizəni daşıyır, həmrəyliyimizi ifadə edirdik. Yəni hər birimiz qəlbimizlə, ruhumuzla bir əsgər idik. İndi isə işğaldan azad olnumuş o doğma torpaqlara yollanıb qurub-yaratmaq və yaşamaq, yaşatmaq zamanıdır. Şairin dediyi kimi:
Yatma, oyan. Vətəndaş!
Yubanırsan, vətəndaş!
Ramiz QASIMOV,
AMEANaxçıvan Bölməsinin əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 713
Bölməyə aid digər xəbərlər
16-04-2025, 14:37
"Mash": Müğənni Ani Lorak Ukrayna pasportunu gizlicə yeniləyib
15-04-2025, 13:47
Nijni Novqorod məhkəməsi müğənni Şarlottaya qarşı hökmü qüvvədə saxlayıb
11-04-2025, 11:00
Milli Məclisin deputatı: "Azərbaycanda kitabların təbliği və yayılması mühüm amilə çevrilir"
9-04-2025, 10:18
Mixail Efremov koloniyanı tərk edərək Moskvaya getdi
7-04-2025, 21:53
"Viy" rejissoru rüşvətxorluğa görə 4 il sərt rejim alıb
7-04-2025, 15:17
Yeni rəis o oldu - Foto
6-04-2025, 15:27
Malı Teatrının aktrisası Moskvanın mərkəzindəki yanğında ölüb
5-04-2025, 21:23
Semyon Losev 79 yaşında dünyasını dəyişib
5-04-2025, 20:51
Rusiyanın əməkdar artisti Liliya Bokareva 99 yaşında vəfat edib
5-04-2025, 19:44
Naibə Allahverdiyevaya ağır itki
4-04-2025, 23:11
Bu teatrlarda yeni təyinatlar - Foto
4-04-2025, 10:30
İsveçrəli rejissor Jan-Lui Porşe ad günündən sonra intihar edib
4-04-2025, 09:02
Məşhur bas gitara ifaçısı vəfat edib
3-04-2025, 11:35
Banqkok Kral Simfonik Orkestri Moskvada çıxış edəcək
31-03-2025, 15:19
Boyarski "Zenit"in Rusiya futbol çempionu olacağı təqdirdə şlyapasını yeməyə söz verdi
29-03-2025, 23:23
İlham Əliyev Şəfiqə Məmmədovaya “İstiqlal” ordenini təqdim edib
29-03-2025, 10:38
"Mirotvorets" məlumat bazasına daxil olan 14 yaşlı aktrisa Yekaterina Temnovanı "Artek"də gözləyirlər
27-03-2025, 12:46
Moskva məhkəməsi serb musiqiçi Martiçin Rusiyadan deportasiyası haqqında qərarı ləğv etdi
26-03-2025, 09:56
Yakut müğənnisi "Kit Jah" parti zamanı bıçaqlanıb
25-03-2025, 14:39
Aktyor həbsxanada təxminən 235 min rubl qazanıb
22-03-2025, 19:47
Valentin Samarin 97 yaşında vəfat edib
22-03-2025, 10:44
Depardye rüsumları ödəmədiyi üçün Rusiya Federasiyası Kinematoqrafçılar İttifaqından xaric edilə bilər
17-03-2025, 23:41
Hakimiyyət şikayətlərdən Sonra Diana Arbeninanın Orenburqdakı konsertini ləğv etdi
12-03-2025, 10:51
SHOT : Aktrisa Valentina Talızina xərçəng xəstəliyinə tutulub
10-03-2025, 12:38
SHOT: Larisa Dolina çiynindən ciddi zədə aldı
9-03-2025, 17:46
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - Fotolar
8-03-2025, 23:57
Avstriyanın "Tərəvəz orkestri" 344 konsertdən sonra Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
8-03-2025, 08:43
Verilişinə köhnə sevgilisini çağırdı - Gündəm oldu
4-03-2025, 14:06
Moskvada Heydər Əliyevin abidəsi qoyulub
27-02-2025, 22:23
Amerikalı müğənni Keti Perri Bezosun kosmik gəmisi ilə kosmosa uçacaq
25-02-2025, 19:36
Xalq artisti vəfat edib
25-02-2025, 16:10
Krımlı Yuliya Pavlikova "Miss Europe 2025"in qalibi olub
22-02-2025, 10:36
Şvıdkoy: "Gedən sənətçilər qayıtdıqdan sonra kollektiv amnistiya gözləməməlidirlər"
22-02-2025, 09:40
Komediya aktyoru xarici agent statusunu ləğv etdirmək istəyir
20-02-2025, 15:22
“Leyla”nı gizli çəkib, anasını da hədələdilər
16-02-2025, 23:08
Yura Borisov BAFTA mükafatını almadı
10-02-2025, 12:32
“İbrahim Nisəyə deyib ki, gəl evlənək, Türkiyədə qal…” - Video
9-02-2025, 16:56
"Mash": "Boombox" qrupunun rus dilində oxuması qadağan edilib
7-02-2025, 13:06
SHOT: 95 yaşlı aktyor Oleq Strijenov beyin infarktı keçirdi