11:15 / 20-04-2025
Putin Patriarx Kirili Pasxa bayramı münasibətilə təbrik edib
11:12 / 20-04-2025
Cənubi Koreya lideri ABŞ-ın tarifləri ilə mübarizə aparmaqdan imtina edir
10:45 / 20-04-2025
Sərnişini zorlamaqda təqsirləndirilən taksi sürücüsü xəstəxanasında ölüb
10:38 / 20-04-2025
Çin nüvə olmayan “hidrogen bombasını” uğurla sınaqdan keçirib
10:33 / 20-04-2025
Axtarışçılar "Mi-8" helikopterinin qəzaya uğradığı yeri tapmağa nail olublar
10:27 / 20-04-2025
Həkimlər Mixail Boyarskiyə bir ay səhnəyə çıxmamağı tövsiyə ediblər
10:22 / 20-04-2025
Hindistanın ilk qadın prezidenti ölkəsini unikal edən şeyləri açıqlayıb
10:09 / 20-04-2025
Baş nazir Modi: "Hindistanın mantrası inkişafdır"
10:01 / 20-04-2025
Amerikalı veteran Castl: "Nyu York hər şeydə Moskvaya uduzur"
09:38 / 20-04-2025
Bondarçukun keçmiş həyat yoldaşı, aktrisa Paulina Andreevanı ikiqat cərimə gözləyir
23:44 / 19-04-2025
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib FOTO
23:40 / 19-04-2025
Əlil məmur tərəfindən təhqir olunduqdan sonra prokurora şikayət ed
23:07 / 19-04-2025
Bahalı iPhone oğurlamaqda ittiham olunan qaraçı dəstəsi həbs edilib
22:02 / 19-04-2025
20-ci mərtəbədən yıxılan qız sağ qalıb
21:58 / 19-04-2025
Dzyuba “Spartak”a qol vurdu və aslanlı köynək göstərdi
21:51 / 19-04-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi Pasxa atəşkəsinə cavab verib
21:46 / 19-04-2025
Buzdan yıxılan uşağın meyiti tapılıb
21:43 / 19-04-2025
Belçikalı velosipedçi 9 Mayı qeyd etmək üçün Moskva vasitəsilə Şanxaya gedir
21:22 / 19-04-2025
Vüqar Rəhimzadə: " Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Liderin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir"
21:19 / 19-04-2025
Tümen vilayətinin 4 sakini Ukrayna əsirliyindən qayıdıb
21:08 / 19-04-2025
ABŞ və İran gələcək nüvə sazişinin məqsədləri barədə razılığa gəliblər
21:05 / 19-04-2025
Fəhləsini öldürərək cəsədi dərədə gizlədib
21:00 / 19-04-2025
Rus Pravoslav Kilsəsi Putinin elan etdiyi Pasxa atəşkəsini alqışlayır
20:56 / 19-04-2025
Vyetnam hərbçiləri Böyük Qələbə paradında iştirak edəcəklər
09:47 / 19-04-2025
Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi: Fırıldaqçılar saxta foto çəkilişlər üçün reklamlardan istifadə edərək pul oğurlayırlar
09:42 / 19-04-2025
Tayvan, Tayvan boğazının orta xəttini keçən 13 Çin təyyarəsini aşkar edib
09:37 / 19-04-2025
Pakistan sakini: "Günəş panelləri quraşdırdıqdan sonra onun hesabı 3 dəfə azalıb"
09:33 / 19-04-2025
10-cu mərtəbədən yıxılan tikinti torunun sayəsində sağ qalıb
09:29 / 19-04-2025
Dövlət Departamenti: Avropa başa düşməlidir ki, ABŞ Ukraynada sülh axtarışını dayandıra bilər
09:22 / 19-04-2025
Vəkil Gürol: "Türkiyə fövqəladə vəziyyətdən sonra "Azimut"dan xərclər üçün təzminat tələb edə bilər
09:08 / 19-04-2025
Yeniyetmə qayadan yıxılaraq ölüb
23:31 / 18-04-2025
Naməlum silahlı şəxslər 11 xoruz döyüşçünü güllələyiblər
23:23 / 18-04-2025
Arxiyepiskop Markellin Moldovanı tərk edərək Müqəddəs Atəş üçün Yerusəlimə getməsinə icazə verilməyib
21:06 / 18-04-2025
Belçika Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmisi Rusiya tədqiqat gəmisini izləyir
NAXÇIVAN XALÇALARI ÜZƏRİNDƏKİ MOTİVLƏR
Tarix: 30-03-2020 01:40 | Bölmə: Mədəniyyət
Naxçıvan xalçaları ümumilikdə Azərbaycan xalça sənətini öz ənənəvi naxışları və elementləri, özünəməxsus şux rəng çalarları ilə zənginləşdirmişdir. Bu xalçaları bəzəyən əsas elemetlərdən şaquli istiqaməti zolaqlar, romblar, qarmaqlı həndəsi elementlər və s xalqın genetik yaddaşından silinməyən inanclar və təsəvvürlərlə bağlıdır. Toxunan naxışlar sistemi semantika müəllifliyindən asılı olmayaraq bir məkan üzərində real şəkildə və ənənəvi üslubda yerləşdirilərək xalçaya ritmik və dinamik ahəngdarlıq verir.
Naxçıvan xalçaları üzərində tez-tez rast gəlinən bir çox heyvan təsvirləri vardır. Bunlardan qoç, əjdaha, dəvə, at, ayı, və s kimi rəsmləri nümunə göstərmək olar. Araşdırmalar göstərir ki, qoç türkdilli xalqlar arasında uzaq keçmişlərdən müqəddəs heyvanlardan biri sayılmışdır. Qədimdə türklər yer allahına qoç, göy allahına at qurban kəsərmişlər.
Naxçıvan xalça sənəti nümunələri üzərində digər bir heyvan təsvirlərindən biri də əjdaha rəsmidir. Əjdəha motivi ən çox “Vərni”lərdə simmetriya əsasında yerləşdirilibdir. Onlar uzun quyruq və qoşabuynuzlu təsvir olunubdu. Adətən əjdaha təsvirinin daxili hissəsində, elə bil ki, su üzərində süzən quşlar toxunubdu. Yaşlı toxucuların verdiyi məlumatlara görə, bunlar əjdahanı suyun qoruyucusu kimi təmsil edirlər.
Naxçıvan xalçaları üzərundə tez-tez təsadüf edilən təsvirli motivlərdən biri də tovuzquşu rəsmidir. Xalılarda bu quşun obrazı çox stilizə edilmiş bir tərzdə tətbiq olunur. Xalça muzeylərində belə kompozisiyalı qoşa tovuzquşu təsvirli rəsmlərə tez-tez rast gəlmək olur. Yaşlı xalçaçı ustalarının verdiyi məlumatlara görə qoşa tovuz quşlarından biri erkək, o biri dişi olub ailə və ocaq obrazının təsviri kimi qəbul edilir. Xalça üzərində tovuzquşu təsvirinin belə geniş yayılması səbəbsiz olmamışdır. Toplanılan materiallardan məlum olur ki, uzaq keşmişlərdə tovuzquşu türkdilli xalqlar arasında müqəddəs ocağın tanrısı sayılmışdır. Azərbaycanda bu quşun rəmzi xarakter daşıyan təsviri də vardır. O, alov diliminə bənzər “buta”rəsmidir. Keçmişdə Azərbaycanda “tovuzlu”, ”butalı” adlı xüsusi xalılar toxunubdu. Xovlu xalçaların bəzəyinə çevrilən “buta” elementi isə öz bədii quruluşuna və texniki üslubuna görə digər məktəblərdən fərqlənərək, “Naxçıvan butası” adını daşıyır.
Naxçıvanın xovsuz xalçaları və xalça məmulatları üzərində qartal və qoşa başlı qartal təsvirləri də vardır. Babək rayonunun Payız kəndində XX əsrdə toxunmuş kilimin qırmızı rəngli ara sahəsi üzərində qara rəngdə qoşa başlı qartal təsvirləri işlənmişdir. Əski türklərdə qartal müqəddəs sayılaraq hakimiyyət nişanəsi idi. Qoşa başlı qartal türk uluslarının, türk cəmiyyətinin quruluşunun rəmzi idi. Biri xəzinə, digəri dövləti tərənnüm edirdi. Dövləti xəzinəsiz, xəzinənəni isə dövlətsiz təsəvvür etmirdilər.
Xalçalar üzərində quş motivli təsvirlərə daha çox rast gəlinir. Qədim türk mifologiyasına görə quş mistik dünyanın simvoludur. O, dünyasını dəyişdikdən sonra insanların ruhlarını əbədiyyətə qovuşduran vasitəçidir. Bu mənada quş müqəddəs məkanın elçisi, əbədiyyət rəmzidir. Quş yaşanan zamanla yaşanmış zaman, yəni ruhlar dünyası arasında əlaqə yaradan bir qüvvə sayılır. Bu, insanın dünyasını dəyişdikdən sonra onun ruhunun o biri dünyaya quş şəklində köçməsi kimi yozulur. Bu mənada da quş müqəddəs varlıq hesab edilir. Elə ona görədir ki, insan dünyasını dəyişdikdə xalq deyimində belə bir söz işlənir: “elə bil bir quş idi uçdu, getdi”.
Naxçıvan xalçalarında çox işlənən elementlərdən biri də nəbati naxışlardır. Bu naxışlar xalçalar üzərində iki formada-həndəsiləşmiş yəni düzxətli və əyri xətli toxunmuşdur. Xalçalar üzərində ən çox təsadüf edilən həyat ağacı, sərv, nar, palıd ağacları təsvirləridir. Ümumiyyətlə, ağac, bitki aləmi ilə ruhsal vəhdət, insanın, nəslin, soyun, icmanın nəbatatla bağlılığı türklər qədər heç bir xalqda mövcud deyil. Ağac, bitki, göylük, nəbatat türk mədəniyyətinin mühüm anlayışlarıdır. Xalça-bir simvoldur, Cənnətin cansız müjdəçisidir.
SARA HACIYEVA
AMEA Naxçıvan Bölməsi,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 869
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 30-03-2020 01:40 | Bölmə: Mədəniyyət
Naxçıvan xalçaları ümumilikdə Azərbaycan xalça sənətini öz ənənəvi naxışları və elementləri, özünəməxsus şux rəng çalarları ilə zənginləşdirmişdir. Bu xalçaları bəzəyən əsas elemetlərdən şaquli istiqaməti zolaqlar, romblar, qarmaqlı həndəsi elementlər və s xalqın genetik yaddaşından silinməyən inanclar və təsəvvürlərlə bağlıdır. Toxunan naxışlar sistemi semantika müəllifliyindən asılı olmayaraq bir məkan üzərində real şəkildə və ənənəvi üslubda yerləşdirilərək xalçaya ritmik və dinamik ahəngdarlıq verir.Naxçıvan xalçaları üzərində tez-tez rast gəlinən bir çox heyvan təsvirləri vardır. Bunlardan qoç, əjdaha, dəvə, at, ayı, və s kimi rəsmləri nümunə göstərmək olar. Araşdırmalar göstərir ki, qoç türkdilli xalqlar arasında uzaq keçmişlərdən müqəddəs heyvanlardan biri sayılmışdır. Qədimdə türklər yer allahına qoç, göy allahına at qurban kəsərmişlər.
Naxçıvan xalça sənəti nümunələri üzərində digər bir heyvan təsvirlərindən biri də əjdaha rəsmidir. Əjdəha motivi ən çox “Vərni”lərdə simmetriya əsasında yerləşdirilibdir. Onlar uzun quyruq və qoşabuynuzlu təsvir olunubdu. Adətən əjdaha təsvirinin daxili hissəsində, elə bil ki, su üzərində süzən quşlar toxunubdu. Yaşlı toxucuların verdiyi məlumatlara görə, bunlar əjdahanı suyun qoruyucusu kimi təmsil edirlər.
Naxçıvan xalçaları üzərundə tez-tez təsadüf edilən təsvirli motivlərdən biri də tovuzquşu rəsmidir. Xalılarda bu quşun obrazı çox stilizə edilmiş bir tərzdə tətbiq olunur. Xalça muzeylərində belə kompozisiyalı qoşa tovuzquşu təsvirli rəsmlərə tez-tez rast gəlmək olur. Yaşlı xalçaçı ustalarının verdiyi məlumatlara görə qoşa tovuz quşlarından biri erkək, o biri dişi olub ailə və ocaq obrazının təsviri kimi qəbul edilir. Xalça üzərində tovuzquşu təsvirinin belə geniş yayılması səbəbsiz olmamışdır. Toplanılan materiallardan məlum olur ki, uzaq keşmişlərdə tovuzquşu türkdilli xalqlar arasında müqəddəs ocağın tanrısı sayılmışdır. Azərbaycanda bu quşun rəmzi xarakter daşıyan təsviri də vardır. O, alov diliminə bənzər “buta”rəsmidir. Keçmişdə Azərbaycanda “tovuzlu”, ”butalı” adlı xüsusi xalılar toxunubdu. Xovlu xalçaların bəzəyinə çevrilən “buta” elementi isə öz bədii quruluşuna və texniki üslubuna görə digər məktəblərdən fərqlənərək, “Naxçıvan butası” adını daşıyır.
Naxçıvanın xovsuz xalçaları və xalça məmulatları üzərində qartal və qoşa başlı qartal təsvirləri də vardır. Babək rayonunun Payız kəndində XX əsrdə toxunmuş kilimin qırmızı rəngli ara sahəsi üzərində qara rəngdə qoşa başlı qartal təsvirləri işlənmişdir. Əski türklərdə qartal müqəddəs sayılaraq hakimiyyət nişanəsi idi. Qoşa başlı qartal türk uluslarının, türk cəmiyyətinin quruluşunun rəmzi idi. Biri xəzinə, digəri dövləti tərənnüm edirdi. Dövləti xəzinəsiz, xəzinənəni isə dövlətsiz təsəvvür etmirdilər.
Xalçalar üzərində quş motivli təsvirlərə daha çox rast gəlinir. Qədim türk mifologiyasına görə quş mistik dünyanın simvoludur. O, dünyasını dəyişdikdən sonra insanların ruhlarını əbədiyyətə qovuşduran vasitəçidir. Bu mənada quş müqəddəs məkanın elçisi, əbədiyyət rəmzidir. Quş yaşanan zamanla yaşanmış zaman, yəni ruhlar dünyası arasında əlaqə yaradan bir qüvvə sayılır. Bu, insanın dünyasını dəyişdikdən sonra onun ruhunun o biri dünyaya quş şəklində köçməsi kimi yozulur. Bu mənada da quş müqəddəs varlıq hesab edilir. Elə ona görədir ki, insan dünyasını dəyişdikdə xalq deyimində belə bir söz işlənir: “elə bil bir quş idi uçdu, getdi”.
Naxçıvan xalçalarında çox işlənən elementlərdən biri də nəbati naxışlardır. Bu naxışlar xalçalar üzərində iki formada-həndəsiləşmiş yəni düzxətli və əyri xətli toxunmuşdur. Xalçalar üzərində ən çox təsadüf edilən həyat ağacı, sərv, nar, palıd ağacları təsvirləridir. Ümumiyyətlə, ağac, bitki aləmi ilə ruhsal vəhdət, insanın, nəslin, soyun, icmanın nəbatatla bağlılığı türklər qədər heç bir xalqda mövcud deyil. Ağac, bitki, göylük, nəbatat türk mədəniyyətinin mühüm anlayışlarıdır. Xalça-bir simvoldur, Cənnətin cansız müjdəçisidir.
SARA HACIYEVA
AMEA Naxçıvan Bölməsi,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Baxış sayı: 869
Bölməyə aid digər xəbərlər
16-04-2025, 14:37
"Mash": Müğənni Ani Lorak Ukrayna pasportunu gizlicə yeniləyib
15-04-2025, 13:47
Nijni Novqorod məhkəməsi müğənni Şarlottaya qarşı hökmü qüvvədə saxlayıb
11-04-2025, 11:00
Milli Məclisin deputatı: "Azərbaycanda kitabların təbliği və yayılması mühüm amilə çevrilir"
9-04-2025, 10:18
Mixail Efremov koloniyanı tərk edərək Moskvaya getdi
7-04-2025, 21:53
"Viy" rejissoru rüşvətxorluğa görə 4 il sərt rejim alıb
7-04-2025, 15:17
Yeni rəis o oldu - Foto
6-04-2025, 15:27
Malı Teatrının aktrisası Moskvanın mərkəzindəki yanğında ölüb
5-04-2025, 21:23
Semyon Losev 79 yaşında dünyasını dəyişib
5-04-2025, 20:51
Rusiyanın əməkdar artisti Liliya Bokareva 99 yaşında vəfat edib
5-04-2025, 19:44
Naibə Allahverdiyevaya ağır itki
4-04-2025, 23:11
Bu teatrlarda yeni təyinatlar - Foto
4-04-2025, 10:30
İsveçrəli rejissor Jan-Lui Porşe ad günündən sonra intihar edib
4-04-2025, 09:02
Məşhur bas gitara ifaçısı vəfat edib
3-04-2025, 11:35
Banqkok Kral Simfonik Orkestri Moskvada çıxış edəcək
31-03-2025, 15:19
Boyarski "Zenit"in Rusiya futbol çempionu olacağı təqdirdə şlyapasını yeməyə söz verdi
29-03-2025, 23:23
İlham Əliyev Şəfiqə Məmmədovaya “İstiqlal” ordenini təqdim edib
29-03-2025, 10:38
"Mirotvorets" məlumat bazasına daxil olan 14 yaşlı aktrisa Yekaterina Temnovanı "Artek"də gözləyirlər
27-03-2025, 12:46
Moskva məhkəməsi serb musiqiçi Martiçin Rusiyadan deportasiyası haqqında qərarı ləğv etdi
26-03-2025, 09:56
Yakut müğənnisi "Kit Jah" parti zamanı bıçaqlanıb
25-03-2025, 14:39
Aktyor həbsxanada təxminən 235 min rubl qazanıb
22-03-2025, 19:47
Valentin Samarin 97 yaşında vəfat edib
22-03-2025, 10:44
Depardye rüsumları ödəmədiyi üçün Rusiya Federasiyası Kinematoqrafçılar İttifaqından xaric edilə bilər
17-03-2025, 23:41
Hakimiyyət şikayətlərdən Sonra Diana Arbeninanın Orenburqdakı konsertini ləğv etdi
12-03-2025, 10:51
SHOT : Aktrisa Valentina Talızina xərçəng xəstəliyinə tutulub
10-03-2025, 12:38
SHOT: Larisa Dolina çiynindən ciddi zədə aldı
9-03-2025, 17:46
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - Fotolar
8-03-2025, 23:57
Avstriyanın "Tərəvəz orkestri" 344 konsertdən sonra Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb
8-03-2025, 08:43
Verilişinə köhnə sevgilisini çağırdı - Gündəm oldu
4-03-2025, 14:06
Moskvada Heydər Əliyevin abidəsi qoyulub
27-02-2025, 22:23
Amerikalı müğənni Keti Perri Bezosun kosmik gəmisi ilə kosmosa uçacaq
25-02-2025, 19:36
Xalq artisti vəfat edib
25-02-2025, 16:10
Krımlı Yuliya Pavlikova "Miss Europe 2025"in qalibi olub
22-02-2025, 10:36
Şvıdkoy: "Gedən sənətçilər qayıtdıqdan sonra kollektiv amnistiya gözləməməlidirlər"
22-02-2025, 09:40
Komediya aktyoru xarici agent statusunu ləğv etdirmək istəyir
20-02-2025, 15:22
“Leyla”nı gizli çəkib, anasını da hədələdilər
16-02-2025, 23:08
Yura Borisov BAFTA mükafatını almadı
10-02-2025, 12:32
“İbrahim Nisəyə deyib ki, gəl evlənək, Türkiyədə qal…” - Video
9-02-2025, 16:56
"Mash": "Boombox" qrupunun rus dilində oxuması qadağan edilib
7-02-2025, 13:06
SHOT: 95 yaşlı aktyor Oleq Strijenov beyin infarktı keçirdi
7-02-2025, 12:13
“Günə iki qutu siqaret çəkirdim...”