07:54 / 02-08-2025
"Bloomberg": FTB Trampın adlarını Epstein işi sənədlərindən silib
07:51 / 02-08-2025
Əfqanıstan və Pakistan güzəştli tarif sazişi imzalayıb
07:48 / 02-08-2025
"Krokus"da terror aktını törədənlərdən biri oğlunun ölümündən sonra terrorçu olub
07:42 / 02-08-2025
Qaqauziyanın keçmiş rəhbəri Vlah Qutsula qarşı cinayət işlərini qəddar repressiya adlandırıb
07:27 / 02-08-2025
Braziliya prezidenti Lula da Silva ABŞ-ın tariflərinə cavab hazırladığını açıqlayıb
07:23 / 02-08-2025
Meşə yanğınlarının sahəsi bir gündə təxminən 3 dəfə artıb
07:17 / 02-08-2025
Pivə zavodunun rəhbəri sağ tapılıb
07:15 / 02-08-2025
600-dən çox sərnişin Uzaq Şərqdə təxirə salınan uçuşların yola salınmasını gözləyir
07:12 / 02-08-2025
5,3 və 4,5 bal gücündə iki zəlzələ baş verib
07:09 / 02-08-2025
Tramp: "Klinton və Obama Rusiyanın “müdaxilə” şayiəsini baha ödəməlidir"
07:07 / 02-08-2025
ABŞ Trampın işlərini idarə edən xüsusi prokurorla bağlı təhqiqata başlayıb
07:04 / 02-08-2025
Bar atışması nəticəsində 4 nəfər ölüb
21:49 / 01-08-2025
Lavrov: "Kiyev Trampın israrına görə İstanbulda danışıqlara razılıq verib"
21:46 / 01-08-2025
Əfqanıstan hakimiyyəti: ölkədə heç bir terror qruplaşması yoxdur
21:44 / 01-08-2025
Tramp iki nüvə sualtı qayığını “uyğun bölgələrə” köçürməyi əmr etdi
18:54 / 01-08-2025
Hindistan Xarici İşlər Nazirliyi: Yeni Dehli-Moskva tərəfdaşlığı zamanın sınağından çıxdı
16:59 / 01-08-2025
Üzgüçü Lifintsev dünya çempionatında ona dəstək olan asiyalı azarkeşlərdən danışıb
16:56 / 01-08-2025
"Bavariya"nın qapıçısı Ulreyx altı yaşlı oğlunun ölüm xəbərini verib
16:53 / 01-08-2025
Putin: “Ukrayna siyahıları”na uşaqların qeyd olunan sayı daxil deyil"
16:49 / 01-08-2025
Güclü yanğın lokallaşdırılıb
12:21 / 01-08-2025
Xilasedicilər 9 metrlik quyudan xaskini çıxarıblar
12:19 / 01-08-2025
İqtisadçı Şeyn: "Trampın tarifləri qlobal iqtisadiyyatı dəyişəcək"
12:12 / 01-08-2025
24 milyon dollar mənimsəməkdə ifşa olundu
12:06 / 01-08-2025
Bir milyon qutudan çox markasız siqaret ələ keçirilib
12:03 / 01-08-2025
"Baza": Saxalin sahillərində ağ köpəkbalığı göründü
12:01 / 01-08-2025
"Maş": Reper Makan layihədən yayınma işi ilə üzləşə bilər
11:56 / 01-08-2025
Akinfeev ÇSKA-dan ayrılan futbolçu Fayzullayevə uğurlar arzulayıb
11:49 / 01-08-2025
FSB dövlətə xəyanətdə şübhəli bilinən rusiyalının saxlanılması və dindirilməsinin görüntülərini nümayiş etdirib
11:44 / 01-08-2025
İran Xarici İşlər Nazirliyi Qərbi terrorizmi dəstəklədiyinə görə məsuliyyətə cəlb etməyə çağırıb
11:41 / 01-08-2025
Keçmiş Daxili İşlər Nazirliyinin idarə rəisi dələduzluqda təqsirli bilinir
11:37 / 01-08-2025
Yeniyetmələr silahlı quldurluq və soyğunçuluqda şübhəli bilinirlər
08:40 / 01-08-2025
Azərbaycan TASS-ı Stepanakert adından istifadə etdiyinə görə üzr istəməyə çağırıb
08:37 / 01-08-2025
Rusiya Federasiyasında “Krokus işi”ndə terror qruplaşmasının iki liderinin şəxsiyyəti müəyyənləşib
08:35 / 01-08-2025
Lavrov: "Rusiyanın düşmənləri ATƏT-in yaradılmasında SSRİ-nin rolunu gizlətmək istəyirlər"
NİKAHIN POZULMASI ZAMANI ƏMLAK BÖLGÜSÜNDƏ YARANMIŞ PROBLEMLƏR VƏ HƏLLİ YOLLARI
Tarix: 15-04-2019 10:13 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan ailələrində boşanmadan sonra yaranan ən böyük problem əmlak bölgüsü zamanı meydana gəlir. Bu gün məhkəmələrdə araşdırlan işlərin böyük qismi məhz boşanma zamanı yaranan əmlak mübahisələri ilə əlaqədardır. Bu mövzu ilə əlaqədar cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində aparılan müzakirələrdə boşanmadan sonra daha çox qadınların mülkiyyət hüquqlarının pozulduğu iddia olunur. Məhkəmə təcrübəsində tərəflər arasında boşanma zamanı və yaxud boşanmadan sonra yaranmış əmlak mübahisəsi qüvvədə olan Mülki və Ailə Məcəllələrinin tələblərinə uyğun öz həllini tapır.Nikah müddətində ər-arvadın əldə etdikləri əmlak onların ümumi birgə mülkiyyəti sayılır. Ər-arvadın ümumi gəlirləri hesabına əldə edilən daşınar və daşınmaz əşyalar, qiymətli kağızlar, kredit idarələrinə və ya sair kommersiya təşkilatlarına qoyulmuş paylar, əmanətlər, kapitaldan olan paylar və əmlakın ər-arvaddan kimin adına əldə olunmasından, yaxud əmanətin kimin adına və ya kim tərəfindən qoyulmasından asılı olmayaraq nikah dövründə ər-arvadın qazandığı hər hansı sair əmlak onların ümumi birgə mülkiyyətinə daxildir. Nikah dövründə ev təsərrüfatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzrlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan ər (arvad) da ümumi əmlak üzərində hüquqa malikdir.Ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi nikah dövründə, eləcə də onlardan birinin tələbi ilə nikah pozulduqdan sonra, ümumi əmlakın bölünməsi tələbi barədə ərizə verdikdə həyata keçirilir. Ər-arvadın ümumi əmlakı onların sazişi əsasında bölünə bilər. Mübahisə olduqda, ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi, eləcə də bu əmlakda ər-arvadın paylarının müəyyən olunması məhkəmə qaydasında həyata keçirilir.Ər-arvad arasındakı müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, onların ümumi əmlakının bölünməsi zamanı bu əmlakdakı payları bərabər hesab edilir. Ayrı-ayrı hallarda məhkəmə yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların mənafeyini və (və ya) ərin (arvadın) diqqətəlayiq mənafeyini, o cümlədən ər-arvaddan biri üzrsüz səbəbdən gəlir əldə etmədiyi və ya birgə mülkiyyəti ailənin mənafeyinə zidd olaraq sərf etdiyi hallarda nəzərə alıb onların birgə mülkiyyətinin bölünməsi zamanı payları bərabər bölməyə bilər. Ər-arvadın ümumi əmlakı hesabına yetkinlik yaşına çatmayan ümumi uşaqların adına qoyulmuş əmanətlər həmin uşaqlara məxsus hesab edilir və ümumi əmlakın bölünməsi zamanı nəzərə alınmır. Ailə kəndli təsərrüfatı üzvlərinin birgə mülkiyyəti üzərində ər-arvadın istifadə, sahiblik və sərəncam hüquqları Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyən olunur.Nikah müqaviləsi nikaha daxil olan şəxslər arasında bağlanan, nikah dövründə və (və ya) nikah pozulduqda ər-arvadın əmlak hüquqlarını və vəzifələrini müəyyən edən sazişdir. Nikah müqaviləsi ilə ər-arvad birgə mülkiyyətin qanunla müəyyən olunmuş rejimini dəyişərək, ümumi əmlaka, onun ayrı-ayrı növlərinə və ya ər-arvadın hər birinin əmlakına birgə, paylı və ya ayrıca mülkiyyət rejimi tətbiq edə bilərlər. Azərbaycan Respublikası Mülki və Ailə Məcəllələrində qeyd olunur ki, ərlə arvadın nikah dövründə qazandıqları əmlak onların ümumi mülkiyyətidir. Burada istisna hal ondan ibarətdir ki, tərəflər arasında bağlanmış nikah müqaviləsində və ya onların arasındakı razılaşmada ayrı qayda nəzərdə tutulmasın. Nikaha girməzdən əvvəl tərəflərin hər birinə mənsub olmuş əmlak, habelə onlardan birinin nikah dövründə hədiyyə kimi və ya vərəsəlik qaydasında aldığı əmlak onun öz mülkiyyətidir. Məsələn, ərə babasından vərəsəlik qaydasında verilmiş mənzil və ya arvada toy hədiyyəsi kimi verilmiş müxtəlif zinət əşyası onların öz mülkiyyətidir və birgə mülkiyyət sayıla bilməz. Həmçinin fərdi istifadə olunan əşyalar - geyim, ayaqqabı və s. əşyalar ümumi vəsait hesabına əldə edilsə də belə, həmin əşyadan istifadə edən şəxsin öz mülkiyyəti hesab edilir. Bəzi hallarda ailədə arvadın müstəqil qazancının olmaması, bütün əmlakların ər tərəfindən alınması səbəbindən onların birgə mülkiyyəti hesab edilə bilməməsi barədə cəmiyyətimizdə yalnış mövqe mövcuddur. Lakin qeyd edilməlidir ki, nikah dövründə ev təsərüffatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzürlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan arvad da belə ümumi əmlak üzərində eyni hüquqa malikdir. Ailə Məcəlləsində boşanma zamanı ərlə arvadın birgə nikah dövründə əldə etdikləri əmlakın bölünməsi məhkəmə tərəfindən həll edilməli olan məsələ kimi nəzərdə tutulmuşdur. "Ər-arvad birgə nigah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlakı öz aralarında bağlanmış notariat qaydasında təsdiq edilmiş sazişə əsasən bölə bilərlər. Mübahisə yarandığı təqdirdə tərəflər ümumi əmlakın bölünməsini və yə həmin əmlakda payının müəyyən olunmasını məhkəmə qaydasında tələb edə bilərlər. Təcrübədə bir qayda olaraq ər-arvadın birgə nigah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlak bölündükdə onların payları bərabər müəyyən olunur. Bəzi hallarda yetkinlik yaşına çatmayan uşağın mənafeyi nəzərə alınaraq ümumi əmlakdakı paylar bərabər bölünməyə də bilər.
Tərəflər arasındakı nikah münasibətlərinə xitam verildikdən sonra arvadın (ərin) birgə yaşadığı mənzildə yaşayış hüququnun mövcud olub-olmaması aktual problemlərdəndir. Məhkəmə təcrübəsinə əsaslanaraq qeyd etmək istəyirəm ki, arvadın ərlə birlikdə nikah zamanı yaşadıqları mənzildə boşanmadan sonra yaşayış və istifadə hüququnun mövcud olması barədə mübahisə həll edilərkən ilk öncə mənzilin hüquqi vəziyyəti qimətləndirilməlidir. Mülki Məcəllənin tələbinə görə yaşayış binasının tərkib hissəsindən istifadə hüququnun əmələ gəlməsi üçün mülkiyyətçi ilə bağlanmış, notariat qaydasında təsdiqlənmiş yazılı razılaşma zəruridir. Məsələn, gəlinin qayınatasının mülkiyyətçisi olduğu evdə yaşaması üçün qayınatası ilə aralarında notarial qaydada təsdiq olunmuş razılaşma olmalıdır. Bu müddəa ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən bir neçə Plenum qərarı qəbul edilmişdir. Bəzi hallarda məhkəmələr öz qərarlarında bu növ mübahisələrə qiymət verərkən mülkiyyətçi ilə birgə yaşayan ailə üzvünün yaşayış sahəsindən istifadə hüququnun yaranması üçün tərəflər arasındakı etibarlı ailə əlaqələrinin əsas rol oynadığını göstərirlər. Məsələn mülkiyyətçi ər olarsa, bu halda arvadın onlar arasında etibarlı ailə əlaqələrinin olması məhkəmələr tərəfindən əsas kimi qəbul edilir. Qanunvericiliyə görə dini nikah rəsmi nikah sayılmır. Ailə dediyimiz nikah bağlandıqdan sonra kişi və qadın arasında qarşılıqlı ittifaqın qurulmasıdır. Nikah pozulduqdan sonra əmlak bölgüsündən danışdıqda burada bölünən əmlaka baxmaq lazımdır. Buna evi, maşın, torpaq sahəsi və s. misal çəkmək olar. Nikah pozulması zamanı əmlakın bölünməsi zamanı bir məsələni diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. O daşınan və daşınmaz mülkiyyət bölünür ki, həmin mülkiyyət birgə nikah dövründə alınıb və bu mülkiyyət evdirsə, mütləq mülkiyyət Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrində qeydiyyatına alınmalıdır. Əmlak bölgüsü zamanı paylar bərabər tutulur. Bərabər bölünməyə də bilər, bu isə boşanma zamanı ayrı-ayrı hallarda məhkəmə yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların mənafeyini və (və ya) ərin (arvadın) diqqətəlayiq mənafeyini, o cümlədən ər-arvaddan biri üzürsüz səbəbdən gəlir əldə etmədiyi və ya birgə mülkiyyəti ailənin mənafeyinə zidd olaraq sərf etdiyi hallarda nəzərə alıb onların birgə mülkiyyətinin bölünməsi zamanı payları bərabər bölməyə bilər. Birgə nikah dövründə əldə edilən mülkiyyət dövlət qeydiyyatına alınmayıbsa, həmin əmlakın bölgüsündən söhbət gedə bilməz: Elə tikililər var ki, dövlət tərəfindən qeydə alınmayıb. Yəni, birgə nikah dövründə özbaşına tikilib. Dövlət qeydiyyatına alınmadığından bu mülkiyyətin bölgüsü aparılmır. Amma birgə nikah dövründə müəyyən vəsait hesabına ev tikilibsə, bir neçə il yaşayıblarsa, onda əmlakın deyil, o evin tikilməsinə sərf olunmuş pulun bölgüsü baş verir, hər kəs bu vəsaitin yarısını qarşı tərəfdən tələb etmək hüququna malikdir.Nikah dövründə ər arvada hədiyyə olunan əmlak və vərəsəlik qaydasında keçən əmlak birgə əmlak sayılmır: "Lakin bəzən kişilər birgə nikah dövründə qadına verilən hədiyyələri keçmiş həyat yoldaşına vermək istəmir. Bu isə mübahisələrin yaranmasına səbəb olur. Birgə nikah dövründə qadınlara qızıl-zinət əşyaları hədiyyə edilir. Qanunvericiliyə görə, ər və arvaddan asılı olmayaraq hədiyyə şəklində verilən əşyalar kimə verilibsə, artıq onun əmlakı hesab edilir. Bir çox hallarda şahid oluruq ki, ər deyir ki, qızıl-zinət əşyalarını mən hədiyyə etmişəm, indi mənimlə münasibətləri korlanıb və mən hədiyyəni ona vermirəm. Bu isə düzgün deyil. Çünki, bu halda qanunvericilik hədiyyə kimə verilibsə, onu mülkiyyətçi hesab edir. Qanunvericiliklə həmin əşyalar alınaraq tələb edən şəxsə verilməlidir. Hər iki tərəf bu işdə əziyyət çəkir və mübahisəli məsələlərin həllində hər ikisi məhkəmə prosesində iştirak etməyə məcbur olurlar. Əslində isə ailə həyatı quran cütlük vaxtında nikah müqaviləsi bağlasa, mülkiyyətlə bağlı mübahisəli məsələlər baş verməz. Bəs Nikah müqaviləsi nədir? Ailə Məcəlləsinin 38.1 maddəsində göstərilir ki, nikah müqaviləsi nikaha daxil olan şəxslər arasında bağlanan, nikah dövründə və (və ya) nikah pozulduqda ər-arvadın əmlak hüquqlarını və vəzifələrini müəyyən edən sazişdir.: "Əgər öncədən yuxarıda qeyd olunan nikah müqaviləsi bağlanmayıbsa, əmlakın bölgüsü zamanı hər iki tərəf əziyyət çəkir. Çünki boşanan cütlüyün hər ikisi məhkəmə prosesində iştirak etmək məcburiyyətində qalırlar. Evlənməmişdən qabaq boşanmanın şərtlərini danışmaq bizim mentatltetə uyğun olmadığına görə nikah müqaviləsi bağlanmır. Nikah müqaviləsinin bütün detalları qabaqcadan yazılı şəkildə evli cütlüklər arasında razılaşdırılaraq tərtib oluna bilər. Bura uşağın kimin himayəsində qalıb qalmaması məsələsi, alimentin ödənməsi ilə bağlı miqdar, birlikdə əldə olunmuş mülkiyyətin bölünməsi barədə, kompensasiya məsələsi, yəni kim əmlakı bütöv halda alacaqsa, mütənasib şəkildə kompensasiyanın ödənilməsi məsələsi və s. burda öz quvvəsini tapır. Nikah müqaviləsi cütlük nikah qeydiyyatından keçdikdən sonra quvvəyə minir və boşanma zamanı müqavilədə yazılmış öhdəliklərin icrasına başlanılır. Nikah müqaviləsi nikah dövründə dəyişdirilə və yenilənə bilər. Çünki birgə nikah dövründə yeni əmlak alına bilər. Və bu müqavilə notarial qaydada təsdiq olunmalıdır və nüsxələrin sayı tərəflərin sayına uyğun olaraq tərtib edilməlidir. Mülkiyyətin bölunməsi həm ailə, həm də mülki məcəllə ilə tənzimlənir. Təəssüf edirəm ki, mənə müraciət edən ərizələrin içərisində boşanma ilə bağlı ərizələrə də rast gəlirəm ki, bunların əksəriyyəti ilk üç il ərzində evlənmiş cütlüklərin ərizələridir. Amma bunların heç birində nikah müqaviləsi olmayıb. Ümumuyyətlə, mən işlədiyim illər ərzində nikah müqaviləsi ilə bağlı heç kim mənə müraciət etməyib. Bu müqavilənin olması tərəflərin işini asanlaşdırır. Müqavilə bağlandığı halda tərəflər məhkəməyə müraciət etmədən öz hüquqlarını qorumuş olurlar. Bizdə mülkiyyətin bölgüsü zamanı problem yarananda vəkilə müraciət olunur. Əslində problem yaranmamışdan gəlib məsləhət almaq lazımdır. Sadəcə olaraq vəkillik sahəsi pullu xidmət olduğu üçün çox adam belə məsələlərdə müraciət etmirlər və buradan da qeyd etmək istəyirəm ki, ailə qurmaq fikrində olan cütlüklərə pulsuz məsləhət verə bilərəm. Təki boşanma prosesi baş verməsin. Yaşayış sahəsindən istifadə hüququ olan mənzil mülkiyyətçisinin hər bir ailə üzvü, hətta boşanmadan sonra mənzildən sərbəst surətdə istifadə edə bilər. Ailə üzvünün mənzildən istifadə hüququna xitam vermək üçün Mülki Məcəllədə kompensasiya institutu nəzərdə tutulmuşdur. Kompensasiya institutu dedikdə cəmiyyətimizdə mənzildən istifadə hüququ olan şəxsə mənzilin bölünməsini və dəyərindən ona pay ödənilməsini tələb etmək hüququ kimi anlaşılır. Bunun yanlış mövqe olduğu diqqətinizə çatdırmaqla qeyd etməliyəm ki, kompensasiya - istifadəçiyə mülkiyyətçinin hesabına müəyyən müddət daxilində əvvəlki mənzildə olan şəraitlə müqayisədə başqa yaşayış yerində oxşar yaşamaq imkanını verən bir institutdur.
1 oktyabr 2009-cu il tarixdən qüvvəyə minmiş yeni Mənzil Məcəlləsində nəzərdə tutulub ki, əgər yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə keçmiş ailə üzvü arasında başqa razılaşma yoxdursa, yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə ailə münasibətlərinə xitam verildikdə, keçmiş ailə üzvünün həmin yaşayış sahəsindən istifadə hüququ saxlanmır. Zənnimcə, bu müddəa ilə Mülki Məcəllənin şərh olunan müddəası arasında ziddiyət vardır. "Normativ hüquqi aktlar haqqında" Konstitusiya Qanununun göstərişini rəhbər tutaraq qeyd edilməlidir ki, Mülki Məcəllə mülki hüquq normalarını əks etdirən digər məcəllə və qanunlarla ziddiyyət təşkil etdikdə, Mülki Məcəllə tətbiq edilir.
Vəkil Rövşən Qasımov
Baxış sayı: 2 328
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-04-2019 10:13 | Bölmə: Sosial
Azərbaycan ailələrində boşanmadan sonra yaranan ən böyük problem əmlak bölgüsü zamanı meydana gəlir. Bu gün məhkəmələrdə araşdırlan işlərin böyük qismi məhz boşanma zamanı yaranan əmlak mübahisələri ilə əlaqədardır. Bu mövzu ilə əlaqədar cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində aparılan müzakirələrdə boşanmadan sonra daha çox qadınların mülkiyyət hüquqlarının pozulduğu iddia olunur. Məhkəmə təcrübəsində tərəflər arasında boşanma zamanı və yaxud boşanmadan sonra yaranmış əmlak mübahisəsi qüvvədə olan Mülki və Ailə Məcəllələrinin tələblərinə uyğun öz həllini tapır.Nikah müddətində ər-arvadın əldə etdikləri əmlak onların ümumi birgə mülkiyyəti sayılır. Ər-arvadın ümumi gəlirləri hesabına əldə edilən daşınar və daşınmaz əşyalar, qiymətli kağızlar, kredit idarələrinə və ya sair kommersiya təşkilatlarına qoyulmuş paylar, əmanətlər, kapitaldan olan paylar və əmlakın ər-arvaddan kimin adına əldə olunmasından, yaxud əmanətin kimin adına və ya kim tərəfindən qoyulmasından asılı olmayaraq nikah dövründə ər-arvadın qazandığı hər hansı sair əmlak onların ümumi birgə mülkiyyətinə daxildir. Nikah dövründə ev təsərrüfatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzrlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan ər (arvad) da ümumi əmlak üzərində hüquqa malikdir.Ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi nikah dövründə, eləcə də onlardan birinin tələbi ilə nikah pozulduqdan sonra, ümumi əmlakın bölünməsi tələbi barədə ərizə verdikdə həyata keçirilir. Ər-arvadın ümumi əmlakı onların sazişi əsasında bölünə bilər. Mübahisə olduqda, ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi, eləcə də bu əmlakda ər-arvadın paylarının müəyyən olunması məhkəmə qaydasında həyata keçirilir.Ər-arvad arasındakı müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, onların ümumi əmlakının bölünməsi zamanı bu əmlakdakı payları bərabər hesab edilir. Ayrı-ayrı hallarda məhkəmə yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların mənafeyini və (və ya) ərin (arvadın) diqqətəlayiq mənafeyini, o cümlədən ər-arvaddan biri üzrsüz səbəbdən gəlir əldə etmədiyi və ya birgə mülkiyyəti ailənin mənafeyinə zidd olaraq sərf etdiyi hallarda nəzərə alıb onların birgə mülkiyyətinin bölünməsi zamanı payları bərabər bölməyə bilər. Ər-arvadın ümumi əmlakı hesabına yetkinlik yaşına çatmayan ümumi uşaqların adına qoyulmuş əmanətlər həmin uşaqlara məxsus hesab edilir və ümumi əmlakın bölünməsi zamanı nəzərə alınmır. Ailə kəndli təsərrüfatı üzvlərinin birgə mülkiyyəti üzərində ər-arvadın istifadə, sahiblik və sərəncam hüquqları Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyən olunur.Nikah müqaviləsi nikaha daxil olan şəxslər arasında bağlanan, nikah dövründə və (və ya) nikah pozulduqda ər-arvadın əmlak hüquqlarını və vəzifələrini müəyyən edən sazişdir. Nikah müqaviləsi ilə ər-arvad birgə mülkiyyətin qanunla müəyyən olunmuş rejimini dəyişərək, ümumi əmlaka, onun ayrı-ayrı növlərinə və ya ər-arvadın hər birinin əmlakına birgə, paylı və ya ayrıca mülkiyyət rejimi tətbiq edə bilərlər. Azərbaycan Respublikası Mülki və Ailə Məcəllələrində qeyd olunur ki, ərlə arvadın nikah dövründə qazandıqları əmlak onların ümumi mülkiyyətidir. Burada istisna hal ondan ibarətdir ki, tərəflər arasında bağlanmış nikah müqaviləsində və ya onların arasındakı razılaşmada ayrı qayda nəzərdə tutulmasın. Nikaha girməzdən əvvəl tərəflərin hər birinə mənsub olmuş əmlak, habelə onlardan birinin nikah dövründə hədiyyə kimi və ya vərəsəlik qaydasında aldığı əmlak onun öz mülkiyyətidir. Məsələn, ərə babasından vərəsəlik qaydasında verilmiş mənzil və ya arvada toy hədiyyəsi kimi verilmiş müxtəlif zinət əşyası onların öz mülkiyyətidir və birgə mülkiyyət sayıla bilməz. Həmçinin fərdi istifadə olunan əşyalar - geyim, ayaqqabı və s. əşyalar ümumi vəsait hesabına əldə edilsə də belə, həmin əşyadan istifadə edən şəxsin öz mülkiyyəti hesab edilir. Bəzi hallarda ailədə arvadın müstəqil qazancının olmaması, bütün əmlakların ər tərəfindən alınması səbəbindən onların birgə mülkiyyəti hesab edilə bilməməsi barədə cəmiyyətimizdə yalnış mövqe mövcuddur. Lakin qeyd edilməlidir ki, nikah dövründə ev təsərüffatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzürlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan arvad da belə ümumi əmlak üzərində eyni hüquqa malikdir. Ailə Məcəlləsində boşanma zamanı ərlə arvadın birgə nikah dövründə əldə etdikləri əmlakın bölünməsi məhkəmə tərəfindən həll edilməli olan məsələ kimi nəzərdə tutulmuşdur. "Ər-arvad birgə nigah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlakı öz aralarında bağlanmış notariat qaydasında təsdiq edilmiş sazişə əsasən bölə bilərlər. Mübahisə yarandığı təqdirdə tərəflər ümumi əmlakın bölünməsini və yə həmin əmlakda payının müəyyən olunmasını məhkəmə qaydasında tələb edə bilərlər. Təcrübədə bir qayda olaraq ər-arvadın birgə nigah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlak bölündükdə onların payları bərabər müəyyən olunur. Bəzi hallarda yetkinlik yaşına çatmayan uşağın mənafeyi nəzərə alınaraq ümumi əmlakdakı paylar bərabər bölünməyə də bilər.Tərəflər arasındakı nikah münasibətlərinə xitam verildikdən sonra arvadın (ərin) birgə yaşadığı mənzildə yaşayış hüququnun mövcud olub-olmaması aktual problemlərdəndir. Məhkəmə təcrübəsinə əsaslanaraq qeyd etmək istəyirəm ki, arvadın ərlə birlikdə nikah zamanı yaşadıqları mənzildə boşanmadan sonra yaşayış və istifadə hüququnun mövcud olması barədə mübahisə həll edilərkən ilk öncə mənzilin hüquqi vəziyyəti qimətləndirilməlidir. Mülki Məcəllənin tələbinə görə yaşayış binasının tərkib hissəsindən istifadə hüququnun əmələ gəlməsi üçün mülkiyyətçi ilə bağlanmış, notariat qaydasında təsdiqlənmiş yazılı razılaşma zəruridir. Məsələn, gəlinin qayınatasının mülkiyyətçisi olduğu evdə yaşaması üçün qayınatası ilə aralarında notarial qaydada təsdiq olunmuş razılaşma olmalıdır. Bu müddəa ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən bir neçə Plenum qərarı qəbul edilmişdir. Bəzi hallarda məhkəmələr öz qərarlarında bu növ mübahisələrə qiymət verərkən mülkiyyətçi ilə birgə yaşayan ailə üzvünün yaşayış sahəsindən istifadə hüququnun yaranması üçün tərəflər arasındakı etibarlı ailə əlaqələrinin əsas rol oynadığını göstərirlər. Məsələn mülkiyyətçi ər olarsa, bu halda arvadın onlar arasında etibarlı ailə əlaqələrinin olması məhkəmələr tərəfindən əsas kimi qəbul edilir. Qanunvericiliyə görə dini nikah rəsmi nikah sayılmır. Ailə dediyimiz nikah bağlandıqdan sonra kişi və qadın arasında qarşılıqlı ittifaqın qurulmasıdır. Nikah pozulduqdan sonra əmlak bölgüsündən danışdıqda burada bölünən əmlaka baxmaq lazımdır. Buna evi, maşın, torpaq sahəsi və s. misal çəkmək olar. Nikah pozulması zamanı əmlakın bölünməsi zamanı bir məsələni diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. O daşınan və daşınmaz mülkiyyət bölünür ki, həmin mülkiyyət birgə nikah dövründə alınıb və bu mülkiyyət evdirsə, mütləq mülkiyyət Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrində qeydiyyatına alınmalıdır. Əmlak bölgüsü zamanı paylar bərabər tutulur. Bərabər bölünməyə də bilər, bu isə boşanma zamanı ayrı-ayrı hallarda məhkəmə yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların mənafeyini və (və ya) ərin (arvadın) diqqətəlayiq mənafeyini, o cümlədən ər-arvaddan biri üzürsüz səbəbdən gəlir əldə etmədiyi və ya birgə mülkiyyəti ailənin mənafeyinə zidd olaraq sərf etdiyi hallarda nəzərə alıb onların birgə mülkiyyətinin bölünməsi zamanı payları bərabər bölməyə bilər. Birgə nikah dövründə əldə edilən mülkiyyət dövlət qeydiyyatına alınmayıbsa, həmin əmlakın bölgüsündən söhbət gedə bilməz: Elə tikililər var ki, dövlət tərəfindən qeydə alınmayıb. Yəni, birgə nikah dövründə özbaşına tikilib. Dövlət qeydiyyatına alınmadığından bu mülkiyyətin bölgüsü aparılmır. Amma birgə nikah dövründə müəyyən vəsait hesabına ev tikilibsə, bir neçə il yaşayıblarsa, onda əmlakın deyil, o evin tikilməsinə sərf olunmuş pulun bölgüsü baş verir, hər kəs bu vəsaitin yarısını qarşı tərəfdən tələb etmək hüququna malikdir.Nikah dövründə ər arvada hədiyyə olunan əmlak və vərəsəlik qaydasında keçən əmlak birgə əmlak sayılmır: "Lakin bəzən kişilər birgə nikah dövründə qadına verilən hədiyyələri keçmiş həyat yoldaşına vermək istəmir. Bu isə mübahisələrin yaranmasına səbəb olur. Birgə nikah dövründə qadınlara qızıl-zinət əşyaları hədiyyə edilir. Qanunvericiliyə görə, ər və arvaddan asılı olmayaraq hədiyyə şəklində verilən əşyalar kimə verilibsə, artıq onun əmlakı hesab edilir. Bir çox hallarda şahid oluruq ki, ər deyir ki, qızıl-zinət əşyalarını mən hədiyyə etmişəm, indi mənimlə münasibətləri korlanıb və mən hədiyyəni ona vermirəm. Bu isə düzgün deyil. Çünki, bu halda qanunvericilik hədiyyə kimə verilibsə, onu mülkiyyətçi hesab edir. Qanunvericiliklə həmin əşyalar alınaraq tələb edən şəxsə verilməlidir. Hər iki tərəf bu işdə əziyyət çəkir və mübahisəli məsələlərin həllində hər ikisi məhkəmə prosesində iştirak etməyə məcbur olurlar. Əslində isə ailə həyatı quran cütlük vaxtında nikah müqaviləsi bağlasa, mülkiyyətlə bağlı mübahisəli məsələlər baş verməz. Bəs Nikah müqaviləsi nədir? Ailə Məcəlləsinin 38.1 maddəsində göstərilir ki, nikah müqaviləsi nikaha daxil olan şəxslər arasında bağlanan, nikah dövründə və (və ya) nikah pozulduqda ər-arvadın əmlak hüquqlarını və vəzifələrini müəyyən edən sazişdir.: "Əgər öncədən yuxarıda qeyd olunan nikah müqaviləsi bağlanmayıbsa, əmlakın bölgüsü zamanı hər iki tərəf əziyyət çəkir. Çünki boşanan cütlüyün hər ikisi məhkəmə prosesində iştirak etmək məcburiyyətində qalırlar. Evlənməmişdən qabaq boşanmanın şərtlərini danışmaq bizim mentatltetə uyğun olmadığına görə nikah müqaviləsi bağlanmır. Nikah müqaviləsinin bütün detalları qabaqcadan yazılı şəkildə evli cütlüklər arasında razılaşdırılaraq tərtib oluna bilər. Bura uşağın kimin himayəsində qalıb qalmaması məsələsi, alimentin ödənməsi ilə bağlı miqdar, birlikdə əldə olunmuş mülkiyyətin bölünməsi barədə, kompensasiya məsələsi, yəni kim əmlakı bütöv halda alacaqsa, mütənasib şəkildə kompensasiyanın ödənilməsi məsələsi və s. burda öz quvvəsini tapır. Nikah müqaviləsi cütlük nikah qeydiyyatından keçdikdən sonra quvvəyə minir və boşanma zamanı müqavilədə yazılmış öhdəliklərin icrasına başlanılır. Nikah müqaviləsi nikah dövründə dəyişdirilə və yenilənə bilər. Çünki birgə nikah dövründə yeni əmlak alına bilər. Və bu müqavilə notarial qaydada təsdiq olunmalıdır və nüsxələrin sayı tərəflərin sayına uyğun olaraq tərtib edilməlidir. Mülkiyyətin bölunməsi həm ailə, həm də mülki məcəllə ilə tənzimlənir. Təəssüf edirəm ki, mənə müraciət edən ərizələrin içərisində boşanma ilə bağlı ərizələrə də rast gəlirəm ki, bunların əksəriyyəti ilk üç il ərzində evlənmiş cütlüklərin ərizələridir. Amma bunların heç birində nikah müqaviləsi olmayıb. Ümumuyyətlə, mən işlədiyim illər ərzində nikah müqaviləsi ilə bağlı heç kim mənə müraciət etməyib. Bu müqavilənin olması tərəflərin işini asanlaşdırır. Müqavilə bağlandığı halda tərəflər məhkəməyə müraciət etmədən öz hüquqlarını qorumuş olurlar. Bizdə mülkiyyətin bölgüsü zamanı problem yarananda vəkilə müraciət olunur. Əslində problem yaranmamışdan gəlib məsləhət almaq lazımdır. Sadəcə olaraq vəkillik sahəsi pullu xidmət olduğu üçün çox adam belə məsələlərdə müraciət etmirlər və buradan da qeyd etmək istəyirəm ki, ailə qurmaq fikrində olan cütlüklərə pulsuz məsləhət verə bilərəm. Təki boşanma prosesi baş verməsin. Yaşayış sahəsindən istifadə hüququ olan mənzil mülkiyyətçisinin hər bir ailə üzvü, hətta boşanmadan sonra mənzildən sərbəst surətdə istifadə edə bilər. Ailə üzvünün mənzildən istifadə hüququna xitam vermək üçün Mülki Məcəllədə kompensasiya institutu nəzərdə tutulmuşdur. Kompensasiya institutu dedikdə cəmiyyətimizdə mənzildən istifadə hüququ olan şəxsə mənzilin bölünməsini və dəyərindən ona pay ödənilməsini tələb etmək hüququ kimi anlaşılır. Bunun yanlış mövqe olduğu diqqətinizə çatdırmaqla qeyd etməliyəm ki, kompensasiya - istifadəçiyə mülkiyyətçinin hesabına müəyyən müddət daxilində əvvəlki mənzildə olan şəraitlə müqayisədə başqa yaşayış yerində oxşar yaşamaq imkanını verən bir institutdur.
1 oktyabr 2009-cu il tarixdən qüvvəyə minmiş yeni Mənzil Məcəlləsində nəzərdə tutulub ki, əgər yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə keçmiş ailə üzvü arasında başqa razılaşma yoxdursa, yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə ailə münasibətlərinə xitam verildikdə, keçmiş ailə üzvünün həmin yaşayış sahəsindən istifadə hüququ saxlanmır. Zənnimcə, bu müddəa ilə Mülki Məcəllənin şərh olunan müddəası arasında ziddiyət vardır. "Normativ hüquqi aktlar haqqında" Konstitusiya Qanununun göstərişini rəhbər tutaraq qeyd edilməlidir ki, Mülki Məcəllə mülki hüquq normalarını əks etdirən digər məcəllə və qanunlarla ziddiyyət təşkil etdikdə, Mülki Məcəllə tətbiq edilir.
Vəkil Rövşən Qasımov
Baxış sayı: 2 328
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 07:17
Pivə zavodunun rəhbəri sağ tapılıb
31-07-2025, 22:52
Nazirlər Kabinetinin kvotası ilə işləyən miqrantlar rus dili imtahanından azaddırlar
31-07-2025, 11:32
"Maş":Yeni doğulan oğlunun göbək bağını dişləyərək az qala öldürəcəkdi
31-07-2025, 10:31
Kolleclərə ixtisas seçimi başladı
30-07-2025, 19:17
Bir ayda 3 uşaq zəhərlənib
29-07-2025, 23:29
Daha bir direktorun səs yazısı yayıldı - Video
28-07-2025, 15:20
Girişi uçan evi bərpa etməyəcəklər
27-07-2025, 17:04
Turist avtobusu aşıb, 7 nəfər yaralanıb
27-07-2025, 11:21
Telegram istifadəçi yaşını doğrulama funksiyasını əlavə edib
26-07-2025, 18:15
86,5 min istehlakçı işıqsız qalıb
26-07-2025, 12:16
"Mirror": ABŞ-da məktəbli göldə çimdikdən sonra beyin yeyən amöbdən ölüb
23-07-2025, 11:30
Yanan mənzildə miqrantlar üçün 17 yataq yeri tapılıb
20-07-2025, 12:20
Federasiya Şurası abituriyentlərdən pul qoparan saxta universitet saytları barədə xəbərdarlıq edib
19-07-2025, 10:21
Şəhid ailələri ilə görüşdən-VİDEO+FOTOLAR
18-07-2025, 09:31
Daşqınlardan sonra 90 yaşayış binası su altında qalıb
18-07-2025, 09:26
15-ci övladının doğulduğu ailəyə mükafat təqdim olunacaq
16-07-2025, 14:52
Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsində məmur neyron şəbəkələrdən istifadə edərək xarici dillərdə videomüraciət yazıb
16-07-2025, 10:37
Rusiya Yaponiya ilə fərqi artıraraq dünya iqtisadiyyatları arasında dördüncü yeri qoruyub saxlayır
13-07-2025, 23:13
İqor ata: "Uşaq üçün cinayət məsuliyyəti cəmiyyətin atomlaşmasıdır"
13-07-2025, 22:58
Valaamda kabin oğlanlarının şücaəti əbədiləşdirildi
12-07-2025, 20:26
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib
11-07-2025, 19:04
Kommunal xidmətin rəhbəri kütləvi zəhərlənmədən sonra həbs edilib
11-07-2025, 10:04
QHT sədrinin layihə çərçivəsində şəhid ailələri ilə görüşü davam edir
10-07-2025, 22:37
Məşhur cərrah professor vəfat edib
10-07-2025, 21:48
Dağıstan Avropanın ən böyük qum təpəsinə yol çəkəcək
10-07-2025, 13:25
Tərtərdə gənclər üçün məşğulluq və karyera mövzusunda maarifləndirici seminar keçirildi
9-07-2025, 20:34
“İki sahil” 34 yaşını qeyd edir
9-07-2025, 17:26
Vologda məhkəməsi Stalinin abidəsinin yaradılması ilə bağlı müqaviləni etibarsız hesab edir
7-07-2025, 14:47
Sərnişinləri ödənişli siqaret otağına qarşı qaldırıblar
7-07-2025, 04:52
Malik Atakişiyev: "Yaxın günlərdə sakinlər öz evlərinə köçə bilərlər"-VİDEO+FOTOLAR
6-07-2025, 08:56
ABŞ son bir il yarımdan sonra ilk dəfə Rusiyadan sirkonium alıb
5-07-2025, 23:22
"Reuters": Aİ Ukraynadan taxıl və şəkər idxalını 70-80% azaldacaq
3-07-2025, 23:37
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri Xankəndidəki “Businesstex JV” tikiş fabrikinin fəaliyyəti ilə tanış olublar
1-07-2025, 21:41
“Dənizkənarı Bulvar İdarəsi” PHŞ-nin vəzifəli şəxslərinin qanunsuz əməlləri ilə bağlı cinayət işi məhkəməyə göndərilib
1-07-2025, 21:01
Azərbaycanda “Plastik Tullantıların İdarəedilməsi Forumu” keçirilib
29-06-2025, 20:55
Dizaynerlər gələcəyin qatarları və təcili yardım maşınlarının layihələrini nümayiş etdiriblər
29-06-2025, 10:11
"Aurus" brendi altında geyimlər satılacaq
27-06-2025, 23:25
"Sosial siyasətdə ictimai təşəbbüslər” layihəsi çərçivəsində Yasamalda növbəti maarifləndirmə tədbiri keçirilib