16:25 / 13-11-2025
İslam Həmrəyliyi Oyunları İslam dünyasında ədalətli rəqabəti təşviq edən, sülh və qardaşlıq dəyərlərini təbliğ edən vacib tədbirdir-Könül Nurullayeva
16:13 / 13-11-2025
"Telegraph": BBC Trampın çıxışını təhrif etdiyinə görə rəsmi olaraq üzr istəməyə hazırdır
16:10 / 13-11-2025
"Bloomberg": Zelenski Mindiçdən açıqca mkəsafə saxlayır
16:08 / 13-11-2025
Fırıldaqçılıqda təqsirli bilinən hakim yeddi il həbs cəzasına məhkum edilib
16:04 / 13-11-2025
Taylandda öldürülən Maqadanlı qadının uşaqları Rusiyaya qayıdıb
16:02 / 13-11-2025
Mindiç və Zukermanın Ukraynaya qayıtmaq planları yoxdur
15:57 / 13-11-2025
Səricanovun oğluna da hökm oxundu
15:53 / 13-11-2025
“General çox təkəbbürlü idi, Prezident bunu görüb işdən çıxardı”
15:49 / 13-11-2025
Həbsdəki hakimə güzəşt edildi - Şikayəti özü yazmışdı
20:56 / 12-11-2025
Rusiya milli futbol komandası Peru ilə oyun üçün start heyətini açıqladı
20:54 / 12-11-2025
Uşakov bildirib ki, Tokayev Trampdan Putinə heç bir siqnal çatdırmayıb
20:52 / 12-11-2025
Qızını tərk etdiyinə görə Taylanddan deportasiya edildikdən sonra saxlanılıb
20:48 / 12-11-2025
Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyi: Kiyev rəsmi olaraq Moskva ilə sülh danışıqlarını dayandırdı
20:44 / 12-11-2025
Stubb: "Avropa ilə Rusiya arasında dialoq müəyyən formatda bərpa olunacaq"
20:23 / 12-11-2025
Peskov: "Putinin evinə dəvət Putinlə Tokayev arasındakı xüsusi münasibətlərdən xəbər verir"
20:01 / 12-11-2025
İlham Əliyev Naxçıvanda Prezidentin yeni səlahiyyətli nümayəndəsini və bir sıra rayonların icra hakimiyyətlərinə təyin olunan başçıları qəbul edib
16:35 / 12-11-2025
Tokayev Rusiya ilə nüvə elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müqavilə üzərində işlərdən danışdı
16:27 / 12-11-2025
Litvanın xarici işlər naziri Belarusla sərhədin açılmasının mümkün olmadığını deyir
16:22 / 12-11-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Azərbaycan Konstitusiyasının hüquqi qüvvəsinin bütün ərazilərimizdə bərqərar olmasının qürurverici təntənəsini yaşayır"
15:05 / 12-11-2025
Azərbaycan Konstitusiyası ölkəmizin inkişafına güclü təkan verdi-Könül Nurullayeva
14:55 / 12-11-2025
Üç kişi yeniyetməni qaçıraraq döyüb
14:51 / 12-11-2025
Moskva vilayəti ölkənin əsas Yeni il ağacını seçib
14:46 / 12-11-2025
25 mərcan daşıyan sərnişin saxlanılıb
14:41 / 12-11-2025
Peskov Umerovun məhbus mübadiləsinin qarşısını almaq planı barədə: "Kremlin hesabat verəcək bir şeyi yoxdur"
14:37 / 12-11-2025
Samarada taksi sərnişini sürücünü hədələyib və şanson musiqisi çalmasını tələb edib
14:30 / 12-11-2025
Olimpiya lisenziyalı xizək alpinisti Filippov "Myrotvorets" veb saytının verilənlər bazasına əlavə edilib
14:26 / 12-11-2025
Rusiya 2025-ci ildə Avropanın altıncı ən böyük şərab istehsalçısı olacaq
14:21 / 12-11-2025
"Rus gözəli" 29 yaşında qəfildən vəfat etdi
14:17 / 12-11-2025
Suriya Milli Muzeyindən Qədim Roma heykəlləri oğurlanıb
09:15 / 12-11-2025
Türkiyə Müdafiə Nazirliyi: Gürcüstanda baş verən nəqliyyat təyyarəsinin qəzasında 20 hərbçi həlak olub
09:04 / 12-11-2025
Keçmiş "Aydar" döyüşçüsü Avromaydan etirazları zamanı təhlükəsizlik qüvvələrini öldürdüyünü etiraf etdi
08:58 / 12-11-2025
Ən yeni "Soyuz-5" raketi dekabr ayında buraxılışından əvvəl Baykonur kosmosa çatıb
08:55 / 12-11-2025
TASS: Rusiya və Türkiyə sanksiyalar səbəbindən ödəniş məsələlərini hələ də həll etməyiblər
08:53 / 12-11-2025
"Bloomberg": Britaniya Avropa Müdafiə Fonduna 7,8 milyard dollarlıq töhfəni rədd etdi
08:49 / 12-11-2025
Terrorçulara qoşulmaq üçün Rusiyanı tərk etməyə cəhd edib
08:42 / 12-11-2025
Həlak olan ekipaj üzvlərinin - Fotosu
08:35 / 12-11-2025
Paraddakı F-16 texnikləri təyyarədə olub - Qəzaya səbəb nədir?
23:27 / 11-11-2025
Rusiya cavab olaraq 30 Yaponiya vətəndaşının ölkəyə girişini qadağan edib
23:17 / 11-11-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Hərbi parad dövlətimizin gücünün, Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan qardaşlığının əyani göstəricisi oldu"
NAXÇIVAN MAKROTOPONİMLƏRİNİN LİNQİVİSTİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Tarix: 02-03-2020 13:50 | Bölmə: Sosial
AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Onomastika şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Firudin Rzayev hər daim maraqlı elmi tədqiqatlarla yadda qalıb. Onun “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri” monoqrafiyası da bu baxımdan son dərəcə aktual və vacib elmi problemləri özündə əks etdirir. Monoqrafiyanın baş məsləhətçisi akademik İsmayıl Hacıyevdir.
Elmi redaktoru filologiya elmləridoktoru A.M.Babayev olan “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri”monoqrafiyasında, Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adların tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbəvə salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq olunmuşdur. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Monoqrafiyanın annotasiyasında oxuyuruq: “Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır”.
Monoqrafiyanın “Giriş” adlanan hissəsində Naxçıvan torpağının qədimliyi, burada yer alan yer adlarının əhəmiyyətindən danışılıb. Alim qeyd edir ki, qədim mədəniyyətə malik olan qədim Naxçıvan diyarının hazırkı makrotoponimik sistemi bu qədimliyin tarixi yaddaşı olmaqla buradakı dil və tarix prototürklərə aid olmaqla, daha qədimlərlə səsləşir. Mənbələrə diqqət etdikdə biz mövcud ərazinin toponimik adlar sistemindəki tayfa adları və xeyli sayda türk dili elementlərinin ümumtürk arealında təkrarlanmaqla, eyni zamanda Şumer, Assur, Akkad, Het, Axxiyava, Urartu yazılarında da öz əksini tapmaqla burada təkrarlandığını görürük. Bu isə adları formalaşdıran As, Naxər, Kas, Kuti, Hürrü, Türükkü, Lulubi, Şu, Subər, Tus, Tal, Doray, Pal, Turdi, Maq, Kəngər, Sak, Oğuz kimi 80-dən yuxarı prototürk boylarının geniş bir arealda yayımına əsaslı tarixi sübutlardır.
Müəllifin qeydlərindən aydın olur ki, Naxçıvan ərazisinin makrotoponimik sistemi həm də antik müəlliflərin əsərləri ilə yanaşı, qədim mənbə məlumatlarında yer almaqla bu amillər baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu faktlar və onu özündə daşımaqla əsl tədqiqat obyekti olan toponimik sistem, xeyli sayda tədqiqatçıların diqqətini çəkmiş və bu gün də diqqət mərkəzindədir. Müqayisəli təhlillər zamanı biz onların tədqiqat əsərlərinə diqqət etdikdə, burada müəyyən izahlarla rastlaşırıq ki, bu əsl tədqiqatdan uzaq olmaqla, mövcud toponimik sistemə müxtəlif yöndən yanaşmalardır ki, tədqiqatlar əsasən siyasi məqsədlərə xidmət etmişdir.
Monoqrafiya Giriş, 4 fəsil və nəticədən ibarətdir.
I Fəsil Qədim mənbələrdə Naxçıvan makrotpopnimləri, problemlər və tarixi faktlar, II fəsil, Mənbələrdə Naxçıvan makrooykonimləri və onların linqvistik xüsusiyyətləri, III Fəsil, Naxçıvan makrooronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri, IV Fəsil, Naxçıvan makrohidronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləriadlanır.
Tədqiqatdan aydın olur ki, Naxçıvan makrotoponimləri, eləcə də tayfa adları ilə bağlı məlumatlara m.ö. I əsrin sonu, eramızın I əsrinin əvvəllərində yaşamış Strabonun “Coğrafiya” əsərində də rast gəlinir. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Nəticədən aydın olur ki, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Rzayev tərəfindən Naxçıvan-Naxər ölkəsinin antik müəlliflərə, tarixi qaynaqlara istinadən makrotoponimik sistemində aparılmış, etimoloji təhlillər və adlar sisteminin qədim qaynaqlar və areal türk dili imkanları ilə müqayisəli təhlilləri xeyli yeni elmi faktlar ortalığa çıxarır.
Nərgiz İSMAYILOVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Baxış sayı: 844
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-03-2020 13:50 | Bölmə: Sosial
AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Onomastika şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Firudin Rzayev hər daim maraqlı elmi tədqiqatlarla yadda qalıb. Onun “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri” monoqrafiyası da bu baxımdan son dərəcə aktual və vacib elmi problemləri özündə əks etdirir. Monoqrafiyanın baş məsləhətçisi akademik İsmayıl Hacıyevdir. Elmi redaktoru filologiya elmləridoktoru A.M.Babayev olan “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri”monoqrafiyasında, Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adların tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbəvə salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq olunmuşdur. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Monoqrafiyanın annotasiyasında oxuyuruq: “Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır”.
Monoqrafiyanın “Giriş” adlanan hissəsində Naxçıvan torpağının qədimliyi, burada yer alan yer adlarının əhəmiyyətindən danışılıb. Alim qeyd edir ki, qədim mədəniyyətə malik olan qədim Naxçıvan diyarının hazırkı makrotoponimik sistemi bu qədimliyin tarixi yaddaşı olmaqla buradakı dil və tarix prototürklərə aid olmaqla, daha qədimlərlə səsləşir. Mənbələrə diqqət etdikdə biz mövcud ərazinin toponimik adlar sistemindəki tayfa adları və xeyli sayda türk dili elementlərinin ümumtürk arealında təkrarlanmaqla, eyni zamanda Şumer, Assur, Akkad, Het, Axxiyava, Urartu yazılarında da öz əksini tapmaqla burada təkrarlandığını görürük. Bu isə adları formalaşdıran As, Naxər, Kas, Kuti, Hürrü, Türükkü, Lulubi, Şu, Subər, Tus, Tal, Doray, Pal, Turdi, Maq, Kəngər, Sak, Oğuz kimi 80-dən yuxarı prototürk boylarının geniş bir arealda yayımına əsaslı tarixi sübutlardır.
Müəllifin qeydlərindən aydın olur ki, Naxçıvan ərazisinin makrotoponimik sistemi həm də antik müəlliflərin əsərləri ilə yanaşı, qədim mənbə məlumatlarında yer almaqla bu amillər baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu faktlar və onu özündə daşımaqla əsl tədqiqat obyekti olan toponimik sistem, xeyli sayda tədqiqatçıların diqqətini çəkmiş və bu gün də diqqət mərkəzindədir. Müqayisəli təhlillər zamanı biz onların tədqiqat əsərlərinə diqqət etdikdə, burada müəyyən izahlarla rastlaşırıq ki, bu əsl tədqiqatdan uzaq olmaqla, mövcud toponimik sistemə müxtəlif yöndən yanaşmalardır ki, tədqiqatlar əsasən siyasi məqsədlərə xidmət etmişdir.
Monoqrafiya Giriş, 4 fəsil və nəticədən ibarətdir.
I Fəsil Qədim mənbələrdə Naxçıvan makrotpopnimləri, problemlər və tarixi faktlar, II fəsil, Mənbələrdə Naxçıvan makrooykonimləri və onların linqvistik xüsusiyyətləri, III Fəsil, Naxçıvan makrooronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri, IV Fəsil, Naxçıvan makrohidronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləriadlanır.
Tədqiqatdan aydın olur ki, Naxçıvan makrotoponimləri, eləcə də tayfa adları ilə bağlı məlumatlara m.ö. I əsrin sonu, eramızın I əsrinin əvvəllərində yaşamış Strabonun “Coğrafiya” əsərində də rast gəlinir. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Nəticədən aydın olur ki, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Rzayev tərəfindən Naxçıvan-Naxər ölkəsinin antik müəlliflərə, tarixi qaynaqlara istinadən makrotoponimik sistemində aparılmış, etimoloji təhlillər və adlar sisteminin qədim qaynaqlar və areal türk dili imkanları ilə müqayisəli təhlilləri xeyli yeni elmi faktlar ortalığa çıxarır.
Nərgiz İSMAYILOVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Baxış sayı: 844
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 16:35
Tokayev Rusiya ilə nüvə elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müqavilə üzərində işlərdən danışdı
Dünən, 14:51
Moskva vilayəti ölkənin əsas Yeni il ağacını seçib
Dünən, 14:46
25 mərcan daşıyan sərnişin saxlanılıb
Dünən, 08:55
TASS: Rusiya və Türkiyə sanksiyalar səbəbindən ödəniş məsələlərini hələ də həll etməyiblər
11-11-2025, 19:20
Rüşvət verməyə cəhd etdiyinə görə həbs edilib.
11-11-2025, 09:42
Məktəb avtobusu yanıb; xəsarət alan yoxdur
11-11-2025, 00:25
“Xudayar, Zəngilandayıq, salam de” - Video
10-11-2025, 20:35
Ekspert Zavyalov: "İran və Rusiya arasında Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi (BND) Süveyş Kanalına alternativ olmayacaq"
10-11-2025, 20:31
Tramp bağlanmada iştirak etməyən hava nəqliyyatı dispetçerləri üçün 10.000 dollar bonus təklif etdi
10-11-2025, 16:18
Sinxron üzgüçü Romaşina Rusiya milli komandasının baş məşqçisi olmaq imkanına görə minnətdarlığını bildirib
10-11-2025, 10:31
Talismanının qalibiyyətinə kömək etdiyini açıqladı
9-11-2025, 22:10
Sülhün təşviqinə görə "Emblem Mundus" mükafatını aldı
9-11-2025, 19:28
Dövlət Bayrağı Gününün mənəvi əhəmiyyəti
9-11-2025, 10:19
"Mash": Beş nəfər botulizm xəstəliyinə yoluxub
8-11-2025, 18:42
Patriarx Kirill Medvedevə "Dmitri Donskoy" ordenini təqdim etdi
8-11-2025, 17:55
Məktəbli terrorçulara kömək etdiyinə görə həbs edilib
7-11-2025, 19:14
RST: Rus turistlər Asiyada baş verən "Kalmaegi" tayfunu səbəbindən səyahət paketlərini geri qaytarmayıblar
7-11-2025, 09:51
Bir qız nənəsinin telefonundan fırıldaqçılara 180.000 rubl köçürüb
6-11-2025, 20:51
Firudin Qurbanov konfransda iştirak etdi - Fotolar
6-11-2025, 20:45
Sektor müdirinə töhmət verildi - Yenilənib
6-11-2025, 20:21
Keçmiş səhiyyə naziri şərti olaraq azadlığa buraxıldı
6-11-2025, 20:15
"Kommersant": Rusiyada donuz ətinin qiyməti düşür
6-11-2025, 20:09
Üç nəfər dəm qazından zəhərlənərək ölüb
6-11-2025, 20:00
Putin həmişə cüdo, sambo və güləşdən həzz aldığını bildirib
6-11-2025, 19:53
ABŞ Çin idxalına tarifləri bir il müddətinə təxirə salıb
5-11-2025, 21:33
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Culfada seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib - FOTO
5-11-2025, 20:55
Taikonautlar ilk dəfə orbitdə barbekü bişirdilər
5-11-2025, 20:05
Litva Baş naziri: "Vilnüs Minsklə yük maşınlarının geri qaytarılması ilə bağlı danışıqlar aparmaq istəyir"
5-11-2025, 19:59
Rosatom: Macarıstan "Paks II" Atom Elektrik Stansiyasının tikintisi üçün lisenziya verib
5-11-2025, 18:14
100 milyon rubl zərərlə nəticələnən fırıldaqçılıq sxemində şübhəli bilinənlər saxlanılıb
4-11-2025, 23:20
Uşaqları daşıyan avtobus qəzaya uğrayıb; bir nəfər yaralanıb
4-11-2025, 21:00
Putin Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin əsgərinin oğluna kursant olmaq arzusunu gerçəkləşdirəcəyinə söz verdi
4-11-2025, 15:24
Xəzər sahilində tapılan suitilərin ölüm səbəbi infeksiya ola bilər
4-11-2025, 14:58
MEDİA Agentliyində Türkiyənin Qars, Ərzurum və İğdır vilayətlərində fəaliyyət göstərən bir qrup media nümayəndəsi ilə görüş keçirilib
4-11-2025, 12:37
Moskvanın Uşaq Hüquqları üzrə Ombudsmanı məktəb tətillərinin qısaldılması ilə bağlı şərhlərini izah edib
4-11-2025, 12:04
Könül Nurullayeva növbəti vətəndaş qəbulunu keçirib
4-11-2025, 11:49
Dayanıqlı inkişaf və texnologiya
3-11-2025, 23:57
Zelenski: "Ukraynanın qaz tədarükü boşluğunu bağlamaq üçün daha 750 milyon dollara ehtiyacı var"