02:45 / 25-11-2024
Çiolaku və Georgesku Rumıniyada keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turuna yüksəliblər
02:40 / 25-11-2024
Fiko: "Ukraynada münaqişənin uzanması onun zəifləməsinə gətirib çıxarır"
01:33 / 25-11-2024
Aktyor Vladimir Samoylov 80 yaşında vəfat edib
01:24 / 25-11-2024
Paytaxtın ticarət mərkəzindəki yeməkxanada kütləvi dava olub
01:20 / 25-11-2024
"Azimut": Sukhoi Superjet 100 küləyin kəsilməsi səbəbindən Antalyaya kobud eniş etdi
01:16 / 25-11-2024
"Economist": Ukrayna kəşfiyyatı Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Zaporojyeyə hücumunu gözləyir
01:10 / 25-11-2024
Müstəntiqlər Antalyada "Azimut" təyyarəsinin yanması ilə bağlı araşdırmalara başlayıb
01:07 / 25-11-2024
Zelenski: "Ukrayna və Qərb mütəxəssisləri "Oreşnik"in qalıqlarını öyrənirlər
00:49 / 25-11-2024
Amerikanın "Möcüzələr sahəsi"nin ilk aparıcısı dünyasını dəyişib
00:42 / 25-11-2024
Uolts: "Tramp xarici siyasətdə ABŞ-ın enerji resurslarından istifadə edəcək"
00:34 / 25-11-2024
Avtobusda qəbuledicinin partlaması nəticəsində sərnişin xəsarət alıb
00:29 / 25-11-2024
Tbilisi polisi müxalifətin karvanını şəhər mərkəzinə buraxmayıb
00:25 / 25-11-2024
Melnik: "Trampın andiçmə mərasimindən əvvəlki dövr Ukrayna tarixində ən çətin dövr olacaq"
22:30 / 24-11-2024
Soçi sakinləri şəhər yaxınlığında zəlzələnin baş verdiyini bildiriblər
22:26 / 24-11-2024
Bu da xatirə - Fotosu
22:17 / 24-11-2024
İlham Əliyevdən COP29-un yekunları ilə bağlı - Paylaşım
22:13 / 24-11-2024
Leyla Əliyeva Altıağacda - Fotolar
22:06 / 24-11-2024
“Sumqayıt”dan əzmkar qələbə
21:52 / 24-11-2024
Ərdoğan Putinə deyib ki, Türkiyə Rusiya ilə ticarəti artırmağı hədəfləyir
21:46 / 24-11-2024
Litva silah və elektrik generatorlarını Kiyevə köçürüb
21:28 / 24-11-2024
İranın ali dini liderinin müşaviri: "Kiyevə yardım azalacaq və Rusiya qalib gələcək"
21:24 / 24-11-2024
Bir qadın Analar Günündə metro stansiyasında uşaq dünyaya gətirib
21:19 / 24-11-2024
Bir gündə 84 nəfər İsrailin Livana endirdiyi zərbələrin qurbanı olub
21:14 / 24-11-2024
"Hizbullah" İsrailin Hayfadakı hərbi dəniz bazasına zərbələr endirib
14:32 / 24-11-2024
Bakı aeroportu COP29-da - Video
14:25 / 24-11-2024
48 ton surroqat spirti müsadirə edilib
14:22 / 24-11-2024
Peskov: "ABŞ Putinin siqnallarına məhəl qoymadı və qəti addımlar atmaq lazım idi"
13:38 / 24-11-2024
Hikmət Hacıyev Berbokun ittihamlarına cavab verdi
13:24 / 24-11-2024
"Sky News": ABŞ-ın Böyük Britaniyadakı hava bazaları üzərində naməlum İHA-lar aşkarlanıb
13:20 / 24-11-2024
Primorski sakini ilə zəngə cavab verməyə gələn polis arasında baş verən dava videoya çəkilib
13:16 / 24-11-2024
Yanar materialların olduğu anbar yanır
13:13 / 24-11-2024
Rep konsertindən sonra üç yeniyetmə reanimasiyaya yerləşdirilib
13:11 / 24-11-2024
Kşilərin səfərbər olması səbəbindən minə yaxın ev istiliksiz qalıb
13:04 / 24-11-2024
"Bloomberg": Malidəki silahlılar "Wagner PMC"nin altı üzvünü öldürdülər
11:21 / 24-11-2024
Bir xəstənin reanimasiyası zamanı mənzildə yanğın başlayıb
11:18 / 24-11-2024
Rudenko: "Qərb Seulu Ukraynada şərik etmək və Pxenyana təzyiq etmək istəyir"
11:13 / 24-11-2024
Merkel: "Qərb və Ukrayna Rusiya ilə dialoqa getməlidir"
NAXÇIVAN MAKROTOPONİMLƏRİNİN LİNQİVİSTİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Tarix: 02-03-2020 13:50 | Bölmə: Sosial
AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Onomastika şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Firudin Rzayev hər daim maraqlı elmi tədqiqatlarla yadda qalıb. Onun “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri” monoqrafiyası da bu baxımdan son dərəcə aktual və vacib elmi problemləri özündə əks etdirir. Monoqrafiyanın baş məsləhətçisi akademik İsmayıl Hacıyevdir.
Elmi redaktoru filologiya elmləridoktoru A.M.Babayev olan “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri”monoqrafiyasında, Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adların tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbəvə salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq olunmuşdur. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Monoqrafiyanın annotasiyasında oxuyuruq: “Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır”.
Monoqrafiyanın “Giriş” adlanan hissəsində Naxçıvan torpağının qədimliyi, burada yer alan yer adlarının əhəmiyyətindən danışılıb. Alim qeyd edir ki, qədim mədəniyyətə malik olan qədim Naxçıvan diyarının hazırkı makrotoponimik sistemi bu qədimliyin tarixi yaddaşı olmaqla buradakı dil və tarix prototürklərə aid olmaqla, daha qədimlərlə səsləşir. Mənbələrə diqqət etdikdə biz mövcud ərazinin toponimik adlar sistemindəki tayfa adları və xeyli sayda türk dili elementlərinin ümumtürk arealında təkrarlanmaqla, eyni zamanda Şumer, Assur, Akkad, Het, Axxiyava, Urartu yazılarında da öz əksini tapmaqla burada təkrarlandığını görürük. Bu isə adları formalaşdıran As, Naxər, Kas, Kuti, Hürrü, Türükkü, Lulubi, Şu, Subər, Tus, Tal, Doray, Pal, Turdi, Maq, Kəngər, Sak, Oğuz kimi 80-dən yuxarı prototürk boylarının geniş bir arealda yayımına əsaslı tarixi sübutlardır.
Müəllifin qeydlərindən aydın olur ki, Naxçıvan ərazisinin makrotoponimik sistemi həm də antik müəlliflərin əsərləri ilə yanaşı, qədim mənbə məlumatlarında yer almaqla bu amillər baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu faktlar və onu özündə daşımaqla əsl tədqiqat obyekti olan toponimik sistem, xeyli sayda tədqiqatçıların diqqətini çəkmiş və bu gün də diqqət mərkəzindədir. Müqayisəli təhlillər zamanı biz onların tədqiqat əsərlərinə diqqət etdikdə, burada müəyyən izahlarla rastlaşırıq ki, bu əsl tədqiqatdan uzaq olmaqla, mövcud toponimik sistemə müxtəlif yöndən yanaşmalardır ki, tədqiqatlar əsasən siyasi məqsədlərə xidmət etmişdir.
Monoqrafiya Giriş, 4 fəsil və nəticədən ibarətdir.
I Fəsil Qədim mənbələrdə Naxçıvan makrotpopnimləri, problemlər və tarixi faktlar, II fəsil, Mənbələrdə Naxçıvan makrooykonimləri və onların linqvistik xüsusiyyətləri, III Fəsil, Naxçıvan makrooronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri, IV Fəsil, Naxçıvan makrohidronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləriadlanır.
Tədqiqatdan aydın olur ki, Naxçıvan makrotoponimləri, eləcə də tayfa adları ilə bağlı məlumatlara m.ö. I əsrin sonu, eramızın I əsrinin əvvəllərində yaşamış Strabonun “Coğrafiya” əsərində də rast gəlinir. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Nəticədən aydın olur ki, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Rzayev tərəfindən Naxçıvan-Naxər ölkəsinin antik müəlliflərə, tarixi qaynaqlara istinadən makrotoponimik sistemində aparılmış, etimoloji təhlillər və adlar sisteminin qədim qaynaqlar və areal türk dili imkanları ilə müqayisəli təhlilləri xeyli yeni elmi faktlar ortalığa çıxarır.
Nərgiz İSMAYILOVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Baxış sayı: 760
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-03-2020 13:50 | Bölmə: Sosial
AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Onomastika şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Firudin Rzayev hər daim maraqlı elmi tədqiqatlarla yadda qalıb. Onun “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri” monoqrafiyası da bu baxımdan son dərəcə aktual və vacib elmi problemləri özündə əks etdirir. Monoqrafiyanın baş məsləhətçisi akademik İsmayıl Hacıyevdir. Elmi redaktoru filologiya elmləridoktoru A.M.Babayev olan “Naxçıvan makrotoponimlərinin linqivistik xüsusiyyətləri”monoqrafiyasında, Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adların tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbəvə salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq olunmuşdur. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Monoqrafiyanın annotasiyasında oxuyuruq: “Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır”.
Monoqrafiyanın “Giriş” adlanan hissəsində Naxçıvan torpağının qədimliyi, burada yer alan yer adlarının əhəmiyyətindən danışılıb. Alim qeyd edir ki, qədim mədəniyyətə malik olan qədim Naxçıvan diyarının hazırkı makrotoponimik sistemi bu qədimliyin tarixi yaddaşı olmaqla buradakı dil və tarix prototürklərə aid olmaqla, daha qədimlərlə səsləşir. Mənbələrə diqqət etdikdə biz mövcud ərazinin toponimik adlar sistemindəki tayfa adları və xeyli sayda türk dili elementlərinin ümumtürk arealında təkrarlanmaqla, eyni zamanda Şumer, Assur, Akkad, Het, Axxiyava, Urartu yazılarında da öz əksini tapmaqla burada təkrarlandığını görürük. Bu isə adları formalaşdıran As, Naxər, Kas, Kuti, Hürrü, Türükkü, Lulubi, Şu, Subər, Tus, Tal, Doray, Pal, Turdi, Maq, Kəngər, Sak, Oğuz kimi 80-dən yuxarı prototürk boylarının geniş bir arealda yayımına əsaslı tarixi sübutlardır.
Müəllifin qeydlərindən aydın olur ki, Naxçıvan ərazisinin makrotoponimik sistemi həm də antik müəlliflərin əsərləri ilə yanaşı, qədim mənbə məlumatlarında yer almaqla bu amillər baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu faktlar və onu özündə daşımaqla əsl tədqiqat obyekti olan toponimik sistem, xeyli sayda tədqiqatçıların diqqətini çəkmiş və bu gün də diqqət mərkəzindədir. Müqayisəli təhlillər zamanı biz onların tədqiqat əsərlərinə diqqət etdikdə, burada müəyyən izahlarla rastlaşırıq ki, bu əsl tədqiqatdan uzaq olmaqla, mövcud toponimik sistemə müxtəlif yöndən yanaşmalardır ki, tədqiqatlar əsasən siyasi məqsədlərə xidmət etmişdir.
Monoqrafiya Giriş, 4 fəsil və nəticədən ibarətdir.
I Fəsil Qədim mənbələrdə Naxçıvan makrotpopnimləri, problemlər və tarixi faktlar, II fəsil, Mənbələrdə Naxçıvan makrooykonimləri və onların linqvistik xüsusiyyətləri, III Fəsil, Naxçıvan makrooronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri, IV Fəsil, Naxçıvan makrohidronimlərinin linqvistik xüsusiyyətləriadlanır.
Tədqiqatdan aydın olur ki, Naxçıvan makrotoponimləri, eləcə də tayfa adları ilə bağlı məlumatlara m.ö. I əsrin sonu, eramızın I əsrinin əvvəllərində yaşamış Strabonun “Coğrafiya” əsərində də rast gəlinir. Burada Araz çayı adı və Sakasena əyaləti ilə yanaşı bu ərazilərdə yerli sakinlər olan sak, qarqar, şirak, massaget, gel, lek, kaspi tayfalarının adları qeyd edilərək, onlar Alban tayfaları kimi göstərilir.
Nəticədən aydın olur ki, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Rzayev tərəfindən Naxçıvan-Naxər ölkəsinin antik müəlliflərə, tarixi qaynaqlara istinadən makrotoponimik sistemində aparılmış, etimoloji təhlillər və adlar sisteminin qədim qaynaqlar və areal türk dili imkanları ilə müqayisəli təhlilləri xeyli yeni elmi faktlar ortalığa çıxarır.
Nərgiz İSMAYILOVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Baxış sayı: 760
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 22:26
Bu da xatirə - Fotosu
Dünən, 14:32
Bakı aeroportu COP29-da - Video
23-11-2024, 20:20
Bir nəfər yaşıl metro xəttinin üzərinə yıxılıb
23-11-2024, 20:17
Zelenski: Ukraynada 300-dən çox liman infrastrukturu obyekti zədələnib
23-11-2024, 20:07
Prezidentdən elektrik enerjisi və su təchizatı ilə bağlı - Fərman
23-11-2024, 13:57
Həkimlər bir yeniyetmənin sidik kisəsindən 46 maqnit top çıxarıblar
23-11-2024, 13:52
"Qazprombank" UnionPay kartlarının Türkiyədə qəbulu dayandırılıb
23-11-2024, 13:40
Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti 15 min nəfərlik kampus tikəcək
23-11-2024, 12:58
Azərbaycanda zəlzələ oldu
22-11-2024, 20:13
Bir şagirdin telefonu dərs zamanı yanıb
22-11-2024, 18:56
Qırğızıstanda elektron siqaretlərin çəkilməsi qadağan edilib
22-11-2024, 17:42
Zenden ayaqqabılar şəbəkəsinin təsisçisi istintaqla əməkdaşlıq edəcək
22-11-2024, 10:26
Xabarovsk diyarının qubernatoru Demeşin: "Regionda 576 həkim çatışmır"
21-11-2024, 22:14
SHOT: Qasırğa nəticəsində dörd nəfər xəsarət alıb
21-11-2024, 20:49
Rusiya Federasiyasının Konstitusiya Məhkəməsi 65 yaşına çatmayanlara görə demobilizasiyadan imtinanı təsdiqləyib
21-11-2024, 19:46
Yuri Lukyançenko özünə köhnə butulkalardan ev tikib
21-11-2024, 15:33
“Yaşıl dünya naminə inklüzivlik” adlı tədbir keçirilib
21-11-2024, 12:46
Millət vəkili vətəndaşlarla növbəti dəfə görüş keçirib
20-11-2024, 23:16
Papa Fransisk gələcək dəfn mərasimini sadələşdirib
20-11-2024, 19:40
“Vətəndaş A” serialına görə İTV-yə - Rəsmi xəbərdarlıq
20-11-2024, 19:12
Putin Patriarx Kirili ad günü münasibətilə təbrik edib
20-11-2024, 12:24
Kamçatkadan baqajda 10 kq-dan çox kürü ixracı qadağan ediləcək
19-11-2024, 20:10
Yaroslavlda əcnəbi sözlərlə küçə lövhələrinin asılması qadağan edilib
19-11-2024, 16:16
İtkin düşən hicablı məktəbli qız tapılıb
19-11-2024, 13:59
Nazir deputatın qaldırdığı məsələyə cavab verdi
19-11-2024, 13:28
Sərhəddə Almaniya vətəndaşından 23 milyon rubl dəyərində markalı çantalar götürülüb
18-11-2024, 22:42
COP29 – “El bir olsa”- Yaşıl dünya naminə ağac əkmə aksiyası keçirildi
18-11-2024, 21:28
Iki dişli oğlan uşağı dünyaya gəlib
17-11-2024, 13:34
Türkiyədən Rusiyaya geyim idxalı demək olar ki, iki dəfə azalıb
16-11-2024, 12:51
Pravoslav universitetinin rektoru məktəbə kilsə slavyan dilinin daxil edilməsini zəruri hesab edir
15-11-2024, 19:19
Deputatla görüşə narkotik gətirib
15-11-2024, 19:14
İki məktəbli qız beş yaşlı uşağı xilas edib
15-11-2024, 17:46
Çuvaşiyada 129 uşaq plov və balıq şorbasından zəhərlənib
15-11-2024, 11:28
Rusiyanın ilk hərtərəfli İnsult Monitorinq Mərkəzi Başqırdıstanda açılıb
14-11-2024, 19:37
Beş Tümen sakini bu il lotereyada udmaq sayəsində milyonçu olub
14-11-2024, 16:36
Səməd Vəkilovun kitabının təqdimatı keçirilib
12-11-2024, 19:43
İlham Əliyev deyib ki, AK Azərbaycan qazının Avropaya nəqlini xahiş edib
12-11-2024, 18:59
Əməkdar müəllimi TƏBRİK EDİRİK!
11-11-2024, 17:00
12 bankı qarət etdiyinə görə 8 ilə yaxın həbs cəzası alıb