18:37 / 22-12-2025
Sasiska üzündən az qala öləcək olan qadına kömək etdilər
18:27 / 22-12-2025
Putin Tacikistan Prezidenti ilə ikitərəfli görüş keçirib
18:24 / 22-12-2025
Futbol məşqçisi və Dövlət Dumasının keçmiş deputatı Qazzayev Dinamo Moskvaya qayıda bilər
18:10 / 22-12-2025
Putin: "Rusiya və Qazaxıstan arasında mübahisəli məsələ yoxdur"
18:03 / 22-12-2025
Putin və Piotrovski Paşinyana Aleksandr Sütununun xüsusiyyətləri barədə məlumat veriblər
18:00 / 22-12-2025
Putin və Tokayev Sankt-Peterburqda ikitərəfli görüş keçiriblər
17:58 / 22-12-2025
Sankt-Peterburq qarnizonunun hərbi prokurorunun müavini Moskvada həbs edilib
17:46 / 22-12-2025
TASS: Tanınmış brendlərin jeleli ətində Staphylococcus aureus və E. coli aşkar edilib
17:37 / 22-12-2025
Lukaşenko: "Belarusda on iki "Oreşnik" raket sistemi olacaq"
00:12 / 22-12-2025
Leyla Əliyeva Nüsrət Kəsəmənlinin şeirini səsləndirdi - Video
00:04 / 22-12-2025
Sabahdan Amnistiya aktının icrası başlanılır
23:59 / 21-12-2025
Misir klinikasında saxlanılan Çelyabinskdən olan turist Yekaterinburqa gəlib
23:53 / 21-12-2025
“Qardaşlığımız əbədidir” sərgisi: İki qardaş ölkənin mədəniyyətinə sənətkar baxışı
23:36 / 21-12-2025
Almaniya kansleri Merz Maqdeburq terror aktının baş verdiyi yerə səfəri zamanı fitə basılıb
23:24 / 21-12-2025
Zelenski Bir neçə Regional Administrasiya rəhbərinin işdən çıxarıldığını elan etdi
22:12 / 21-12-2025
Belarus ilin sonuna qədər bir dəstə "Su-30SM2" təyyarəsi almağı planlaşdırır
22:08 / 21-12-2025
Avtomobil yanıb
20:49 / 21-12-2025
Tokayev: "AİB-ə qarşılıqlı birbaşa investisiyalar 20 milyard dolları keçib"
20:45 / 21-12-2025
Yeniyetmələr 13 yaşlı xəstəyə hücum ediblər
20:40 / 21-12-2025
Putin: "AİB üzvlüyü üzvlərinə əhəmiyyətli dividendlər gətirir"
20:32 / 21-12-2025
Peskov: "Rusiya və ABŞ arasındakı münasibətlər Ukraynadakı nizamlama ilə əlaqələndirilməməlidir"
20:29 / 21-12-2025
Eysmont: "Lukaşenko Putinə hədiyyə olaraq rəsm gətirib"
20:26 / 21-12-2025
Paşinyan Ermənistana yük tranzitinin qarşısını aldığına görə İlham Əliyevə təşəkkür etdi
20:18 / 21-12-2025
Göldən 780 boğulan qoyun çıxarılıb
19:44 / 21-12-2025
Dmitriyev Vitkoff və Kuşner ilə danışıqların ikinci gününə başladı
19:36 / 21-12-2025
"Bloomberg": ABŞ Venesuela sahillərində daha bir neft tankerini ələ keçirib
19:29 / 21-12-2025
Mənzil binasında baş verən yanğında qadın cəsədi tapılıb
19:23 / 21-12-2025
Keçmiş Almaniya naziri mövcud Ukrayna hakimiyyəti ilə sülhün əldə edilə biləcəyinə inanmır
19:19 / 21-12-2025
Polis heyvan ölümlərindən sonra sığınacağı araşdıracaq
19:14 / 21-12-2025
Fiqurlu konkisürən ona zəng edən jurnalisti təhqir edib
19:11 / 21-12-2025
Sərxoş sürücü qızı vurub öldürüb
19:06 / 21-12-2025
Floridada Rusiya-Amerika məsləhətləşmələri davam edir
12:57 / 21-12-2025
Namiq MƏMMƏDLİ Prezidentin təsis etdiyi yubiley medalı ilə təltif edildi-CƏNAB PREZİDENTƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM!
23:38 / 20-12-2025
"Berliner Zeitung": Merz Rusiya aktivləri ilə bağlı fikirlərinə görə AB Zirvəsində təcrid olunub
22:57 / 20-12-2025
Bir turist qırmızı kürü oğurlayaraq iki dəfə mağazanı qarət edib
22:51 / 20-12-2025
Dmitriyev, Moskvaya ilk səfərindən əvvəl Uitkoff üçün şərt qoyulması ilə bağlı WSJ məqaləsini təkzib etdi
22:48 / 20-12-2025
Boqdanov: "Jurnalistlər və polis Rusiya ilə ABŞ arasında ehtimal olunan görüş yerində toplaşıblar"
Kinoloq: “Təlim keçməyib ərköyün böyüyən it gec-tez sahibinə təhlükə yaradacaq”
Tarix: 27-08-2018 10:52 | Bölmə: Müsahibə
Kinoloq Etibar Orucovun “Report”a müsahibəsi
- Sizin əsas işiniz itləri təlim etməkdir. Prosesə tez uyğunlaşan və ya çətinliklə alışan itlər hansılardır?
- Biz bütün cins itlərin təlimi ilə məşğul oluruq. Əgər alacağınız it ilk itinizdirsə, o zaman alman çoban iti məsləhətdir. Bu it insanlara tez öyrəşən, təhlükəsiz itdi.
Sibir haskisi deyilən it cinsi var. Görünüşləri çox gözəldir. Son vaxtlar dəbdə olan bir cinsdir. Təlimə də gətirirlər. Bu cins itlər bəzən əmrə tam tabe olmur, azadlığı xoşlayırlar. Haski hürməkdən çox ulamağı, qazmağı sevir. Ona görə həmişə deyirəm, it almamışdan öncə hansısa kinoloqldan məsləhət alınmalıdır. Evdə uşaq varsa, sahibin ilk itidirsə, saxlama şəraiti, itin evdə tək qalmağı və sair məsələlər nəzərə alınmalıdır. Çox zaman məndən rotveyler istəyirlər. Təbii əla itdir, amma bir o qədər də sərtdir. İti alarkən mütəmadi olaraq onunla məşğul olmaq lazımdır, çünki o, gələcəkdə hətta sahibinə də hücum edə bilər. Hər bir it təlim keçməlidir. Səbəb isə itin sahibinə tabe olmasıdır. Təlim keçməyib ərköyün böyüyən it gec-tez sahibinə təhlükə yaradacaq. 3 yaşından sonra özünü müdafiə və xarakterini göstərmək üçün sahibini dişləyə də bilər. Bu bütün cinslərə aiddir.
-Bəzən iti qəfəsdə saxlayırlar. Bu doğrudurmu?
- Qəfəsdə it saxlamaqla “mənim itim var” demək düzgün deyil. O it sadəcə yaşayır. Bəzən iti alıb aylarla bağda tək qoyurlar. Bu düzgün deyil. Biz təlim keçəndə it sözümüzə qulaq asır, amma sahibinə təhvil verdikdən sonra ona tabe olmur. Çünki onunla 6 ay gecə-gündüz məşğul oluram, it bütün günü məni görür. Sahibi səhər işə gedəndə iti qəfəsə qoyur, axşam işdən gələndə yorğunam deyib iti ilə ünsiyyət qurmur. Pul verib almaqla itə sahib olmaq olmur. İti hər gün gəzdirmək, çimizdirmək, onunla oynamaq lazımdır. Bəzən də elə sahib olur, iti var, amma ondan iyrənir. Bu cür insanı başa düşə bilmirəm. Nə məcburdur iyrənə-iyrənə it alıb saxlamaq? Heyvana qarşı münasibət pulla ölçülməməlidir. Bir az mülayim davranmaq lazımdır. Uzaq məsafədən it saxlamaq olmaz.
- Sahibinin itə yanaşması ilə təlimdəki yanaşmanın nə kimi fərqi var? Təlim və tərbiyə prosesinin özəlliklərindən danışardınız.
- İti 3 aylığında bütün peyvəndləri vurulduqdan sonra insan arasına çıxartmaq olar. İlk itinizdirsə, haradansa bildiyiniz, eşitdiyiniz şəkildə davranmayın. İnternetdə yazılan hər bir məlumat doğru deyil. Sahibi itini gəzdirə-gəzdirə tərbiyə verməlidir. Təlim başqadır, tərbiyə başqa. Təlimlə biz – kinoloqlar, tərbiyə ilə isə itin sahibi məşğul olur. 3 aylıq it heç vaxt komandaya tabe ola bilməz. Olarsa da, o şərti refleksdir.
Bir çox hallarda tərbiyəni də veririk, təlimi də keçiririk. 7 ayına qədər sahibi iti çox ərköyün böyüdür. Bizə gələndə bəzən sahibi qəzəblənir ki, bizim itimizlə kobud rəftar edirsən. İzah edə bilmirik ki, it insandan fərqli olaraq vəhşi canlıdır. Dişi insanın dişindən 10 qat möhkəmdir. Çiy ət yeyən heyvandır. Heç kim sizə zəmanət verə bilməz ki, bu it sabah sizə hücum etməyəcək. Əgər həm tərbiyə, həm də təlimlə məşğul olsam, o zaman it mənim olacaq. O, əmrlərimə tabe olacaq, məni hiss edəcək, çünki onunla zaman keçirmişəm, mənə öyrəşib. Tərbiyə prosesində də mütləq mütəxəssislə məsləhətləşmək lazımdır. Ən xırda bir detal haqqında məlumat verilməlidir. Əgər it mırıldayırsa, hürürsə, bu zaman hansı halda belə etdiyinə diqqət yetirmək lazımdır. Yeməyi önündə olan zaman və yeməyini götürəndə mırıldayırsa, bu artıq təhlükəli haldır.
- İtlərə neçə aylığından təlim keçmək olar?
- 7 ayından sonra itlər təlim keçə bilərlər. Ona qədər sahibindən bəzi komandalar almalıdır. Komandalara adını çağırmaq, ona nəsə vermək, itlə gəzmək, təbii ehtiyacını necə ödəmək və sair daxildir. 7 aydan sonra kinoloq məşğul olur. Əgər vaxtınız yoxdursa, məşğul ola bilməyəcəksinizsə, o zaman it almayın.
İtlə daim gəzintidə olanda təlimdə öyrədilənlər təkrar olunmalıdır. Bəzən deyirlər, onun iti sahibini yaxşı dinləyir, əmrinə tabedir, amma mənim itim heç bir əmrə tabe olmur. Əlbəttə onun iti sahibini dinləyəcək, çünki sahibi mütəmadi olaraq itlə məşğul olur.
İtlə məşğul olmaq iki kurs halında olmalıdır. 3 ayından 6 aya qədər sahibi, 6 aydan 1 yaşa qədər isə təlimçi, kinoloq məşğul olur. Təlimdə isə ilk 3 ay ancaq tabe olma komandalarına qulaq asır, ondan sonra müdafiə tipli komandalar verilir. Qorunma mərhələsinin də öz vaxtı var. 7-ci ayında birdən birə qorunmağa başlanılan itin 9-cu ayında nə həddə gəlib çata biləcəyindən çoxu xəbərsizdir. 12 ayına qədər it küçük sayılır.
- Komandalara tabe olmasına, qavramasına görə cinslər fərqlənirlər?
- Bəli, itlər qavramasına görə fərqlənirlər. Əgər, küçüyün ata, anası təlim keçibsə, o zaman o da avtomatik olaraq, təlimi rahat qavrayacaq, “tərbiyəli it” adlanacaq. Amma bəzən də “tərbiyəsiz” adlandırdığımız itlər var ki, onlar heç bir təlim keçməyiblər, ancaq cütləşdiriliblər. Bəzən təlim görmüş itlə təlim görməyən iti cütləşdirirlər və nəticə özünü bala itdə hansısa xəstəliklə büruzə verir. İt seçərkən onun valideynlərinin sicilləməsinə diqqət etmək lazımdır. Bəzən itlərdə genetik xəstəlik olan displaziya xəstəliyi olur. Bu da 9 aydan sonra özünü göstərir. Bu xəstəlik arxa çanağın oynaqlarda oturmamsıdır. Əziyyət çəkib 9 ay saxlayırlar sonra it bu xəstəlik səbəbi ilə axsayır. İti almamışdan öncə məsləhətləşmək lazımdır.
Heç vaxt ucuz qiymətə aldanıb it almayın. 12 il siz bu iti saxlayacaqsınız. Ona görə də elə it seçmək lazımdır ki, sonradan sahibinə problem yaratmasın. Bəzən itlərin bahalığından şikayət edirlər. Amma bunu bilmirlər ki, baha satılan itin anası, atası testdən keçib. Displaziya xəstəliyi yoxdur, sicilləməsində bütün hər bir şey dəqiqliklə qeyd olunub. Daha ucuz itin isə sadəcə pasportu olur. O pasport hətta küçə itinə də verilə bilər.
- İtin sahibi təlim prosesində iştirak edə bilər?
- Bir aydan sonra it sahibi mütləq təlimdə iştirak etməlidir. İt söz başa düşmür. Mən onunla hansı tonda, intonasiyada danışdımsa, sahibi də o cür deməlidir. Təlimdə sözlərin vurğu ilə deyilməsi və jest mütləq lazımdır. Uca səslə əmr verə bilməyəndə, əl hərəkətləri ilə itə komanda vermək olur.
Təlim əsasən iki istiqamətdə olur: Şəhər və həyət təlimi. Şəhər təlimində iştirak edən itlər əsasən ev şəraitində saxlanılan itlərdir və ilk iş iti ağızlığa öyrətməkdir. Burada artıq itin istəyi nəzərə alınmır. 3 ayından artıq iti ağızlığa, işıqfora, piyada keçidlərində otuzdurmağı öyrətmək lazımdır. Velosipedlərin arasında gəzmək itləri qıcıqlandırır, bunu davamlı etmək, uşaqlarla daim ünsiyyətinə şərait yaratmaq lazımdır. Ev itinin mühafizə dərslərində hər kəsin üzərinə hücum etməmək öyrədilir. Normalda ev itlərinin tərbiyəsi bu cür olur.
Həyət üçün təlim alan itlərdə isə həyətə daxilən olan yad insanı tutmaq, qola keçirilən qolluğa deyil, oğrunun özünə hücum etməyi öyrədirik. Sahibi gəlməmiş it dayanmamalıdır. Sahibi gəlib itə komanda verəndən sonra sakitləşməlidir.
- Dişi itlə erkək itin təlimində fərq var?
- Bütün itlərə təlim keçirilməlidir. Dişilərdə problem əsasən adət dönəmində olur. Bu zaman biz təlimi saxlayırıq. Həmin 21-25 gün onların cütləşmə dövrüdür. Təlimə uyğunlaşmaq hər bir itin xüsusiyyətindən, xarakterindən asılı olur.
- Bizim mühitə, iqlimə uyğun it cinsi hansıdır?
- Bizim iqlimə uyğun it cinsi milli çoban iti, alman çoban iti, rotveyler. Doberman da yaxşıdır, amma soyuğa davamı yoxdur.
- Çox vaxt itlərə küçədə, gündəlik həyatda komandalar rus dilində verilir. Niyə məhz rus dili?
- Dilin fərqi yoxdur. Əsas vurğudur. Rus dili ona görə çox istifadə olunur ki, bu dildən istifadə edənlər çoxdur. Bəzən, türk, ərəb dilində də komanda vermişik. Komanda verəndə hansı dildə olması deyil, vurğunu necə qoyulması önəmlidir.
- İndi küçədə sahibsiz it çoxalıb. Bu itlərin sayının qaydada saxlamaq üçün nə edilməlidir?
- Küçə itlərinin çoxalması xəstəliklərin artmasına səbəbdir. Enterit deyilən xəstəlik var. Yayda daha çox olur. Enterit xəstəliyinə tutulmuş və peyvəndləri vurulmamış itlər 3 günə məhv olurlar. Xəstəlik zamanı bağırsaqda qan açılır. Təsəvvür edin ki, mən yolla getdiyim halda həmin xəstəliyə tutulmuş itin addımı dəyən yerdən keçsəm, artıq o xəstəliyi öz ayaqqabımla daşıyıram və istənilən halda xəstəliyə yoluxacağam.
Xarici ölkələrdə bələdiyyə, icra orqanları öz ərazilərindəki itlərə cavabdehdirlər və onları axtalayıb, qulaqlarına xüsusi nişan vurduqdan sonra yenidən küçəyə buraxırlar.Nişan ona görə vurulur ki, artıq insanlar bu itlərə rahat şəraitdə, hansısa xəstəlikdən ehtiyat etməyərək qulluq edə bilsinlər və əgər o itə nəsə olarsa, şəhərdə, bölgədə fəaliyyət göstərən həkim baytarlar onları pulsuz müayinə etsinlər. Beynəlxalq qayda belədir.
Bizdə isə əksinədir. İt sayı hər gün artır, qəzaya səbəb olur, onlar zibil qutularında özlərinə qida axtarır və oradakı infeksiyanı dişləri vasitəsilə başqa itlərə salıb küçələrdə gəzirlər. Bu gün bizdə küçə itlərinə baxan yoxdur. Şəxsi imkanlar daxilində deyil, dövlət səviyyəsində olan işdir.
- Uşaqlı ailələrinhansı cinsdən olan itə sahib olmaları məsləhət deyil?
- Doberman, rotveyler, pitbul. Bunlar uşaqlar üçün təhlükəlidirlər. Bu itlər böyüklər üçündür, yəni kişi olan evdə saxlanılmalıdırlar.
- Bir gündə necə itə təlim keçirsiniz?
- Əgər mərkəzin özündə keçiriksə, hər yarım saatdan bir itlə təlim keçmək olar. Şəhərdə isə 7-8 itlə məşğul oluruq.
Bundan əlavə hər bir təlimçinin öz norması var. Hər gün ondan artıq itlə işləmək adamı yorur. İlk təlimdə çox zaman sərf olunur. Bir müddət keçdikdən sonra artıq it vəziyyətə alışır.
- Təlimin qiyməti itin cinsinə görə dəyişir?
- Təlimin qiyməti itin cinsinə görə deyil, standartdır.
Nigar Adil
Baxış sayı: 1 555
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-08-2018 10:52 | Bölmə: Müsahibə
- Sizin əsas işiniz itləri təlim etməkdir. Prosesə tez uyğunlaşan və ya çətinliklə alışan itlər hansılardır?
- Biz bütün cins itlərin təlimi ilə məşğul oluruq. Əgər alacağınız it ilk itinizdirsə, o zaman alman çoban iti məsləhətdir. Bu it insanlara tez öyrəşən, təhlükəsiz itdi.
Sibir haskisi deyilən it cinsi var. Görünüşləri çox gözəldir. Son vaxtlar dəbdə olan bir cinsdir. Təlimə də gətirirlər. Bu cins itlər bəzən əmrə tam tabe olmur, azadlığı xoşlayırlar. Haski hürməkdən çox ulamağı, qazmağı sevir. Ona görə həmişə deyirəm, it almamışdan öncə hansısa kinoloqldan məsləhət alınmalıdır. Evdə uşaq varsa, sahibin ilk itidirsə, saxlama şəraiti, itin evdə tək qalmağı və sair məsələlər nəzərə alınmalıdır. Çox zaman məndən rotveyler istəyirlər. Təbii əla itdir, amma bir o qədər də sərtdir. İti alarkən mütəmadi olaraq onunla məşğul olmaq lazımdır, çünki o, gələcəkdə hətta sahibinə də hücum edə bilər. Hər bir it təlim keçməlidir. Səbəb isə itin sahibinə tabe olmasıdır. Təlim keçməyib ərköyün böyüyən it gec-tez sahibinə təhlükə yaradacaq. 3 yaşından sonra özünü müdafiə və xarakterini göstərmək üçün sahibini dişləyə də bilər. Bu bütün cinslərə aiddir.
-Bəzən iti qəfəsdə saxlayırlar. Bu doğrudurmu?
- Qəfəsdə it saxlamaqla “mənim itim var” demək düzgün deyil. O it sadəcə yaşayır. Bəzən iti alıb aylarla bağda tək qoyurlar. Bu düzgün deyil. Biz təlim keçəndə it sözümüzə qulaq asır, amma sahibinə təhvil verdikdən sonra ona tabe olmur. Çünki onunla 6 ay gecə-gündüz məşğul oluram, it bütün günü məni görür. Sahibi səhər işə gedəndə iti qəfəsə qoyur, axşam işdən gələndə yorğunam deyib iti ilə ünsiyyət qurmur. Pul verib almaqla itə sahib olmaq olmur. İti hər gün gəzdirmək, çimizdirmək, onunla oynamaq lazımdır. Bəzən də elə sahib olur, iti var, amma ondan iyrənir. Bu cür insanı başa düşə bilmirəm. Nə məcburdur iyrənə-iyrənə it alıb saxlamaq? Heyvana qarşı münasibət pulla ölçülməməlidir. Bir az mülayim davranmaq lazımdır. Uzaq məsafədən it saxlamaq olmaz.
- Sahibinin itə yanaşması ilə təlimdəki yanaşmanın nə kimi fərqi var? Təlim və tərbiyə prosesinin özəlliklərindən danışardınız.
- İti 3 aylığında bütün peyvəndləri vurulduqdan sonra insan arasına çıxartmaq olar. İlk itinizdirsə, haradansa bildiyiniz, eşitdiyiniz şəkildə davranmayın. İnternetdə yazılan hər bir məlumat doğru deyil. Sahibi itini gəzdirə-gəzdirə tərbiyə verməlidir. Təlim başqadır, tərbiyə başqa. Təlimlə biz – kinoloqlar, tərbiyə ilə isə itin sahibi məşğul olur. 3 aylıq it heç vaxt komandaya tabe ola bilməz. Olarsa da, o şərti refleksdir.
Bir çox hallarda tərbiyəni də veririk, təlimi də keçiririk. 7 ayına qədər sahibi iti çox ərköyün böyüdür. Bizə gələndə bəzən sahibi qəzəblənir ki, bizim itimizlə kobud rəftar edirsən. İzah edə bilmirik ki, it insandan fərqli olaraq vəhşi canlıdır. Dişi insanın dişindən 10 qat möhkəmdir. Çiy ət yeyən heyvandır. Heç kim sizə zəmanət verə bilməz ki, bu it sabah sizə hücum etməyəcək. Əgər həm tərbiyə, həm də təlimlə məşğul olsam, o zaman it mənim olacaq. O, əmrlərimə tabe olacaq, məni hiss edəcək, çünki onunla zaman keçirmişəm, mənə öyrəşib. Tərbiyə prosesində də mütləq mütəxəssislə məsləhətləşmək lazımdır. Ən xırda bir detal haqqında məlumat verilməlidir. Əgər it mırıldayırsa, hürürsə, bu zaman hansı halda belə etdiyinə diqqət yetirmək lazımdır. Yeməyi önündə olan zaman və yeməyini götürəndə mırıldayırsa, bu artıq təhlükəli haldır.
- İtlərə neçə aylığından təlim keçmək olar?
- 7 ayından sonra itlər təlim keçə bilərlər. Ona qədər sahibindən bəzi komandalar almalıdır. Komandalara adını çağırmaq, ona nəsə vermək, itlə gəzmək, təbii ehtiyacını necə ödəmək və sair daxildir. 7 aydan sonra kinoloq məşğul olur. Əgər vaxtınız yoxdursa, məşğul ola bilməyəcəksinizsə, o zaman it almayın.
İtlə daim gəzintidə olanda təlimdə öyrədilənlər təkrar olunmalıdır. Bəzən deyirlər, onun iti sahibini yaxşı dinləyir, əmrinə tabedir, amma mənim itim heç bir əmrə tabe olmur. Əlbəttə onun iti sahibini dinləyəcək, çünki sahibi mütəmadi olaraq itlə məşğul olur.
İtlə məşğul olmaq iki kurs halında olmalıdır. 3 ayından 6 aya qədər sahibi, 6 aydan 1 yaşa qədər isə təlimçi, kinoloq məşğul olur. Təlimdə isə ilk 3 ay ancaq tabe olma komandalarına qulaq asır, ondan sonra müdafiə tipli komandalar verilir. Qorunma mərhələsinin də öz vaxtı var. 7-ci ayında birdən birə qorunmağa başlanılan itin 9-cu ayında nə həddə gəlib çata biləcəyindən çoxu xəbərsizdir. 12 ayına qədər it küçük sayılır.
- Komandalara tabe olmasına, qavramasına görə cinslər fərqlənirlər?
- Bəli, itlər qavramasına görə fərqlənirlər. Əgər, küçüyün ata, anası təlim keçibsə, o zaman o da avtomatik olaraq, təlimi rahat qavrayacaq, “tərbiyəli it” adlanacaq. Amma bəzən də “tərbiyəsiz” adlandırdığımız itlər var ki, onlar heç bir təlim keçməyiblər, ancaq cütləşdiriliblər. Bəzən təlim görmüş itlə təlim görməyən iti cütləşdirirlər və nəticə özünü bala itdə hansısa xəstəliklə büruzə verir. İt seçərkən onun valideynlərinin sicilləməsinə diqqət etmək lazımdır. Bəzən itlərdə genetik xəstəlik olan displaziya xəstəliyi olur. Bu da 9 aydan sonra özünü göstərir. Bu xəstəlik arxa çanağın oynaqlarda oturmamsıdır. Əziyyət çəkib 9 ay saxlayırlar sonra it bu xəstəlik səbəbi ilə axsayır. İti almamışdan öncə məsləhətləşmək lazımdır.
Heç vaxt ucuz qiymətə aldanıb it almayın. 12 il siz bu iti saxlayacaqsınız. Ona görə də elə it seçmək lazımdır ki, sonradan sahibinə problem yaratmasın. Bəzən itlərin bahalığından şikayət edirlər. Amma bunu bilmirlər ki, baha satılan itin anası, atası testdən keçib. Displaziya xəstəliyi yoxdur, sicilləməsində bütün hər bir şey dəqiqliklə qeyd olunub. Daha ucuz itin isə sadəcə pasportu olur. O pasport hətta küçə itinə də verilə bilər.
- İtin sahibi təlim prosesində iştirak edə bilər?
- Bir aydan sonra it sahibi mütləq təlimdə iştirak etməlidir. İt söz başa düşmür. Mən onunla hansı tonda, intonasiyada danışdımsa, sahibi də o cür deməlidir. Təlimdə sözlərin vurğu ilə deyilməsi və jest mütləq lazımdır. Uca səslə əmr verə bilməyəndə, əl hərəkətləri ilə itə komanda vermək olur.
Təlim əsasən iki istiqamətdə olur: Şəhər və həyət təlimi. Şəhər təlimində iştirak edən itlər əsasən ev şəraitində saxlanılan itlərdir və ilk iş iti ağızlığa öyrətməkdir. Burada artıq itin istəyi nəzərə alınmır. 3 ayından artıq iti ağızlığa, işıqfora, piyada keçidlərində otuzdurmağı öyrətmək lazımdır. Velosipedlərin arasında gəzmək itləri qıcıqlandırır, bunu davamlı etmək, uşaqlarla daim ünsiyyətinə şərait yaratmaq lazımdır. Ev itinin mühafizə dərslərində hər kəsin üzərinə hücum etməmək öyrədilir. Normalda ev itlərinin tərbiyəsi bu cür olur.
Həyət üçün təlim alan itlərdə isə həyətə daxilən olan yad insanı tutmaq, qola keçirilən qolluğa deyil, oğrunun özünə hücum etməyi öyrədirik. Sahibi gəlməmiş it dayanmamalıdır. Sahibi gəlib itə komanda verəndən sonra sakitləşməlidir.
- Dişi itlə erkək itin təlimində fərq var?
- Bütün itlərə təlim keçirilməlidir. Dişilərdə problem əsasən adət dönəmində olur. Bu zaman biz təlimi saxlayırıq. Həmin 21-25 gün onların cütləşmə dövrüdür. Təlimə uyğunlaşmaq hər bir itin xüsusiyyətindən, xarakterindən asılı olur.
- Bizim mühitə, iqlimə uyğun it cinsi hansıdır?
- Bizim iqlimə uyğun it cinsi milli çoban iti, alman çoban iti, rotveyler. Doberman da yaxşıdır, amma soyuğa davamı yoxdur.
- Çox vaxt itlərə küçədə, gündəlik həyatda komandalar rus dilində verilir. Niyə məhz rus dili?
- Dilin fərqi yoxdur. Əsas vurğudur. Rus dili ona görə çox istifadə olunur ki, bu dildən istifadə edənlər çoxdur. Bəzən, türk, ərəb dilində də komanda vermişik. Komanda verəndə hansı dildə olması deyil, vurğunu necə qoyulması önəmlidir.
- İndi küçədə sahibsiz it çoxalıb. Bu itlərin sayının qaydada saxlamaq üçün nə edilməlidir?
- Küçə itlərinin çoxalması xəstəliklərin artmasına səbəbdir. Enterit deyilən xəstəlik var. Yayda daha çox olur. Enterit xəstəliyinə tutulmuş və peyvəndləri vurulmamış itlər 3 günə məhv olurlar. Xəstəlik zamanı bağırsaqda qan açılır. Təsəvvür edin ki, mən yolla getdiyim halda həmin xəstəliyə tutulmuş itin addımı dəyən yerdən keçsəm, artıq o xəstəliyi öz ayaqqabımla daşıyıram və istənilən halda xəstəliyə yoluxacağam.
Xarici ölkələrdə bələdiyyə, icra orqanları öz ərazilərindəki itlərə cavabdehdirlər və onları axtalayıb, qulaqlarına xüsusi nişan vurduqdan sonra yenidən küçəyə buraxırlar.Nişan ona görə vurulur ki, artıq insanlar bu itlərə rahat şəraitdə, hansısa xəstəlikdən ehtiyat etməyərək qulluq edə bilsinlər və əgər o itə nəsə olarsa, şəhərdə, bölgədə fəaliyyət göstərən həkim baytarlar onları pulsuz müayinə etsinlər. Beynəlxalq qayda belədir.
Bizdə isə əksinədir. İt sayı hər gün artır, qəzaya səbəb olur, onlar zibil qutularında özlərinə qida axtarır və oradakı infeksiyanı dişləri vasitəsilə başqa itlərə salıb küçələrdə gəzirlər. Bu gün bizdə küçə itlərinə baxan yoxdur. Şəxsi imkanlar daxilində deyil, dövlət səviyyəsində olan işdir.
- Uşaqlı ailələrinhansı cinsdən olan itə sahib olmaları məsləhət deyil?
- Doberman, rotveyler, pitbul. Bunlar uşaqlar üçün təhlükəlidirlər. Bu itlər böyüklər üçündür, yəni kişi olan evdə saxlanılmalıdırlar.
- Bir gündə necə itə təlim keçirsiniz?
- Əgər mərkəzin özündə keçiriksə, hər yarım saatdan bir itlə təlim keçmək olar. Şəhərdə isə 7-8 itlə məşğul oluruq.
Bundan əlavə hər bir təlimçinin öz norması var. Hər gün ondan artıq itlə işləmək adamı yorur. İlk təlimdə çox zaman sərf olunur. Bir müddət keçdikdən sonra artıq it vəziyyətə alışır.
- Təlimin qiyməti itin cinsinə görə dəyişir?
- Təlimin qiyməti itin cinsinə görə deyil, standartdır.
Nigar Adil
Baxış sayı: 1 555
Bölməyə aid digər xəbərlər
2-12-2025, 19:16
“Telefonumda nömrəsi olan ən məşhur adam Ərdoğandır”
10-11-2025, 10:27
Zelenski "The Guardian" qəzetinə verdiyi müsahibədə Trampdan qorxmadığını bildirib
30-10-2025, 18:30
Gimnast Melnikova: "İkiqat dünya çempionu olduğuma inana bilmirəm"
24-10-2025, 17:52
“Bu dəfə əzrayılın əlindən qaçdım...” - Abid Şərifov
22-10-2025, 09:43
“Mehdiyev əsl sifətini ona rəhbərlik edən şəxslərə bildirmirdi”
19-10-2025, 23:00
“Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır” - Elmar Məmmədyarov
28-05-2025, 00:24
“Sən mütləq general olacaqsan!..”
17-04-2025, 13:03
Gələn il Ağdama 10 min əhali köçürüləcək - Emin Hüseynov
5-03-2025, 20:07
Könül Nurullayeva: “İdmanın gücü və universallığı əvəzedilməzdir”
1-03-2025, 01:13
Rafael Ağayev: "Zədəli olarkən dünya və Avropa çempionatlarını televiziyadan göz yaşları ilə izləyirdim"
26-02-2025, 19:27
“Gəl anamın pasportunu sənə göstərim, gör ermənidir?”
12-02-2025, 10:45
İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN telekanalına müsahibə verib
21-01-2025, 00:27
İlham Əliyev Davosda Çinin CGTN telekanalına müsahibə verib
17-01-2025, 16:11
İlham Əliyev və Baş nazir İrakli Kobaxidze mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər-VİDEO
18-12-2024, 09:28
Əliyev: "Türkiyənin Azərbaycan ərazisində hərbi bazasına ehtiyac yoxdur"
30-11-2024, 15:47
Rəşad Məcid: "Mediada təhsillə bağlı ucuz sensasiya yaratmaq meyilləri var" - MÜSAHİBƏ
19-08-2024, 10:21
“Mən dahi siyasətçi Heydər Əliyevin ideologiyası üzərində böyümüşəm”
15-08-2024, 10:12
Kelin: "Britaniya rus diplomatlarını işə götürməyə çalışdı"
4-08-2024, 11:39
“Şagirdlərimiz son 5 ilin ən yüksək nəticələrini əldə ediblər”
17-04-2024, 23:29
Hikmət Hacıyev: Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib
3-03-2024, 20:10
Kamilə Vəliyeva: "Mən şüurlu şəkildə dopinq qəbul etməmişəm"
16-02-2024, 21:58
Əfsanəvi cüdoçu:"Hər dəfə Bakıya gələndə fərqli hisslər keçirirəm"
15-02-2024, 23:33
“Bu gümüşü qızılla əvəzləmək üçün əlimdən gələni edəcəyəm”
4-01-2024, 19:46
“Bu gün sülh sazişinin mətni üzərində iş birbaşa Bakı ilə İrəvan arasında aparılır”
26-12-2023, 08:48
Prezident Ceyhun Bayramova hansı tapşırığı verib? - Video
13-12-2023, 12:43
"Biz məğlub olmağa layiq deyildik"- "Mançester Yunayted"in baş məşqçisi Ten Haq "Bavariya" ilə oyun haqda danışıb
12-12-2023, 13:20
“Xalqımızın haqqı var ki, bu istintaqın nəticəsi barədə məlumatlı olsun”
3-12-2023, 18:18
Zəngin tərcümeyi halı olan qəhrəman polis polkovniki
19-11-2023, 18:48
Polkovnik Sadir Məmmədov: "İlham Əliyev artıq tarixə düşmüş böyük sərkərdədir"-VİDEO
25-09-2023, 17:10
İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər
17-08-2023, 00:53
“Nicat güclü şahmatçıdır” - Maqnus Karlsen
2-08-2023, 10:05
“Müharibədə qalib gəlmək siyasi həyatımın missiyası idi” - Prezident
23-06-2023, 21:05
Kamran Əliyev: "Qonşularımız öz təxribatçı fəaliyyətini dayandırmırlar"
17-05-2023, 21:02
Nazirlə jurnalist arasında maraqlı dialoq - Video
16-05-2023, 21:48
Nazirdən “Son zəng”lə bağlı - Açıqlama
13-05-2023, 23:44
“Bakıya qələbə üçün gəlməmişdik” - Şenol Günəş
11-05-2023, 15:28
“Övladlarımın təhsilindən tam razı deyiləm” - Nazir
18-04-2023, 02:13
“Boş vaxtında domino oynayan ən faydalı işçidir” - Yeni nazir+Video
18-04-2023, 01:46
Voleybol Federasiyasının vitse-prezidenti: “İşimiz asan olmayacaq, amma öhdəsindən gələcəyik” - MÜSAHİBƏ
14-03-2023, 08:50
“Prezident dedi ki, çox ürəklə qapıdan kənara çıxıram” - Şahruddinlə videomüsahibə
1-03-2023, 13:59
"Media ilə işgüzar əlaqələr qurmalıyıq” - Kamran Əliyev
5-02-2023, 12:16
“Bığ saxlamaq istəyirdim, yoldaşım icazə vermədi” - Video
3-02-2023, 11:54
Artur Beterbiev: "Nokautlar hakimlərin işini asanlaşdırır"