23:09 / 09-05-2025
Kiyev Budapeştin hərəkətlərinə cavab olaraq iki macar diplomatı ölkədən çıxaracaq
21:20 / 09-05-2025
Avstraliyalı Kasatkina Roma turnirində ukraynalı Kostyukla məğlub olub
21:10 / 09-05-2025
Şmıqal: "İtaliya, Fransa və Danimarka Ukrayna üçün 1 milyard avroya silah alacaq"
21:00 / 09-05-2025
Məşhur samboçu qıza hücum etməkdə ittiham olunur
20:56 / 09-05-2025
Fransa Müdafiə Nazirliyi hökuməti tənqid edən briqada generalları Kustu və Pellizarrini işdən çıxarıb
20:50 / 09-05-2025
Vitkoff: "ABŞ heç bir halda Putinlə dialoqdan imtina etməməlidir"
20:42 / 09-05-2025
Merz yaxın günlərdə Ukraynada atəşkəsə nail olacağına ümid edir
20:36 / 09-05-2025
Qadınlar 80 yaşlı təqaüdçünü və qızını döyüblər, cinayət işi açılıb
20:32 / 09-05-2025
Husilər Ben Qurion hava limanına hipersonik raket hücumu həyata keçirdiklərini iddia edirlər
20:29 / 09-05-2025
Dupon-Aignan: "Fransa Moskvada Qələbə Paradında iştirak etməli idi"
20:25 / 09-05-2025
Putin Misiri Rusiyanın Afrikadakı əsas tərəfdaşı adlandırıb
20:21 / 09-05-2025
Rusiyanın Londondakı səfiri Britaniyanın Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalarını acizlik adlandırıb
13:00 / 09-05-2025
İkinci Dünya Müharibəsi veteranı "T-34" tankı ilə paraddan kerçib
12:53 / 09-05-2025
Paşinyan: "Daxili təxribatlara baxmayaraq, Azərbaycanla müharibə olmayacaq"
12:49 / 09-05-2025
TOS-2 "Tosoçka" və özüyeriyən "Malva" ilk dəfə Qələbə Paradında iştirak edib
12:46 / 09-05-2025
SBU Macarıstan xeyrinə casusluq ittihamı ilə iki nəfəri həbs edib
12:43 / 09-05-2025
Putin və Si Cinpin Qələbə Paradı zamanı söz mübadiləsi aparıblar
12:19 / 09-05-2025
Tramp zənginlər üçün vergi dərəcələrini 39,6%-ə qaldırmaq istəyir
12:15 / 09-05-2025
Gürcüstan parlamenti Qələbə günü ilə bağlı mübahisəni tarixin yenidən yazılması cəhdi adlandırıb
12:12 / 09-05-2025
Rusiyanın 14 regionunda 24 saat ərzində 47 meşə yanğını söndürülüb
12:10 / 09-05-2025
17 yaşlı motosikletçinin ölümündə təqsirləndirilən şəxs saxlanılıb
12:07 / 09-05-2025
Vladimir Putinin Qələbə Paradında çıxışı 10 dəqiqəyə yaxın davam edib
10:42 / 09-05-2025
Misirdə Ümummilli Lider Heydər Əliyevə həsr olunmuş tədbir keçirilib
10:35 / 09-05-2025
Professor: "Ulu Öndər Azərbaycan milli mətbuatını həmişə diqqət mərkəzində saxlayırdı"
10:29 / 09-05-2025
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi və konstitusiya quruculuğunun banisi kimi rolu əvəzsizdir
10:00 / 09-05-2025
Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində “Böyük Qələbənin varisləri” kitabının təqdimatı keçirilib
23:36 / 08-05-2025
Hindistan Silahlı Qüvvələri Pakistanın bazalarına hücum etdiyini bildirib
23:33 / 08-05-2025
Putin Kremldə qələbə və sülh üçün tost qaldırıb
23:27 / 08-05-2025
Dağıstanda 101 yaşlı veteran orden və yubiley medalı ilə təltif edilib
23:23 / 08-05-2025
Qeyts Maskı USAID-i bağlayaraq yoxsul uşaqları öldürməkdə ittiham edib
23:12 / 08-05-2025
"Azərbaycan" jurnalının kollektivi oxucularla görüşüb-VİDEO+FOTOLAR
20:20 / 08-05-2025
Şoyqu Moskvada Xəlifə Haftarla görüşüb
20:15 / 08-05-2025
Tramp Zelenski ilə gözlənilən telefon danışığını açıqlayıb
20:01 / 08-05-2025
Tramp ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin sədrini axmaq adlandırıb
19:58 / 08-05-2025
Paşinyan Qələbə bayramını qeyd etmək üçün Moskvaya gəlib
19:55 / 08-05-2025
Uralda NATO-nun avadanlıq sərgisində nəhəng Müqəddəs Georgi lenti açılıb
19:51 / 08-05-2025
Mahaçqalada kafe şaurma zəhərlənməsi ilə bağlı bağlanıb
19:28 / 08-05-2025
Mirzə Ələkbər Sabir Fondu media və reklamlarda dili pozuntularını monitorinq edəcək
Andranikə divan tutan, Qaregin Njdeyə dağ çəkən Abbasqulu bəy – MÜDHİŞ FAKTLAR, NADİR FOTOLAR
Tarix: 01-03-2021 15:28 | Bölmə: Digər
Azmarka.az özünün oxucular tərəfindən böyük maraqla qarşılanan "Əfsanəvi azərbaycanlılar" rubrikasında el qəhrəmanı Abbasqulu bəy Şadlınski haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
***
Abbasqulu bəy Xanbaba bəy oğlu Şadlinski 24 fevral 1886-cı ildə İrəvan quberniyasının Böyük Vedi kəndində anadan olub. Uşaq ikən atasını itirib.
İki sinifli rus-tatar məktəbini bitirib. Lakin təhsilini davam etdirə bilməyib. Çünki ikisinifli məktəbi qurtaran uşaqlar ya seminariyaya, ya da gimnaziyaya daxil olmalı idilər. Həmin məktəblərdə təhsil almağa imkanı çatmayan Abbasqulu atadanqalma torpaq sahəsini əkib-becərməklə məşğul olmağa başlayır. Sonra isə bir müddət mirab (keçmişdə suvarma işlərinə nəzarət edən şəxs) işləyib.
***
1902-ci ildə atadanqalma kiçik torpaq sahəsini əkib-becərməyə başlayır. Rusiyada 1905-1907, İranda 1905-1911-ci illər inqilabları ictimai-siyasi dünyagörüşünə ciddi təsir göstərir. Fevral inqilabından (1907) sonra isə Şadlinskinin kommunistlərə rəğbəti daha da artır.
"Axırıncı aşırım" filmindən kadr
***
1918-ci ilin əvvəllərində Naxçıvan, İrəvan, Dərələyəz, Zəngəzur və digər ərazilərdə daşnak-erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı terror aktları getdikcə güclənirdi. Belə bir vaxtda Abbasqulu bəy düşmənə müqaviməti təşkil etmək üçün irəli atır və könüllülər dəstəsi – "Qırmızı tabor"u yaradır.
***
Abbasqulu bəy 1918-1921-ci illərdə daşnaklara qarşı "Qırmızı tabor"un komandiri olub. "Qırmızı tabor"çuların daşnaklara qarşı döyüşlərdə göstərdikləri igidlik və şücaətlərinin qarşılığında, onlardan 19 nəfər "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif olunub.
***
1918-1919-cu illərin yay aylarında daşnak hərbi hissələrinin Vediyə hücumlarının qarşısının alınmasında böyük şücaət göstərən "Qırmızı tabor"çular, sonradan Şadlinskinin əmri ilə nizami daşnak ordusunun üstün qüvvələri qarşısında kəndi döyüşlə tərk edib, Vedibasar və Zəngibasar əhalisinin əksər hissəsi ilə İran ərazisinə keçərək, əvvəlcə Xoy, isə Mərənd ətrafında mövqe tutur.
***
1919-cu ilin payızında Vedi döyüşlərinin qızğın vaxtında Abbasqulu bəyə xəbər gətirirlər ki, erməni cəlladı Andranikin nümayəndələri gəlib. Şadlinski nümayəndələri qəbul edir. Nümayəndələr "paşanın" adından tələb edirlər ki, Vedi təslim olub, silahı yerə qoymalıdır: ""Paşa" sizi əmin edir ki, təhlükəsizliyinizi təmin edəcək və yardım göstərəcək". Abbasqulu bəy cavab verir ki, biz Andranik adında "paşa" tanımırıq, təslim olmaq fikrimiz də yoxdur.
Bu cavabı eşidən Andranik qəzəblənərək Vediyə bir neçə rota göndərir. Vedi müdafiəçiləri andranikçilərə divan tutub onları geri oturdur, üsyəlik, xeyli qənimət əldə edirlər.
Ortadakı Abbasqulu bəydir.
***
Abbasqulu bəydən layiqli cavab alan başqa bir erməni cəlladı isə Qaregin Njde olub. Onun əlinin altında kifayət qədər canlı qüvvə, eləcə də top və pulemyot daxil olmaqla yetərincə silah-sursat olsa da, Şadlınskinin qəhrəman taboru qarşısında aciz qalır.
"Qırmızı Taborun" 4-cü rota komandiri İbrahim Fərzəliyev öz xatirələrində belə yazıb: "Taborun hissələri Zeynə qəbiristanlığından hücüma keçib, Şəhriyar dəmir yol körpüsünü ələ keçirdəndən sonra irəliləyərək, Sədərək kəndinə çatdıqda daşnak qoşunları Qaratəpədən və Bağırsaq dərəsindən çıxıb Dərələyəzə qaçdılar. Abbasqulu bəy dedi ki, gərək düşməni təqib edib başını tamam əzək. Onun cəsarətli planları, şəxsi qəhrəmanlıq nümunəsi bu ağır döyüşlərdə dadımıza çatdı. Daşnaklar məhv edildi. Beləliklə, Ordubaddan başlamış Sədərəyədək bütün Naxçıvan ərazisi daşnaklardan təmizləndi".
Ağır məğlubiyyətlərdən sonra erməni cəlladı Qaregin Njde axırda İrana, oradan da Avropaya qaçmaq məcburiyyətində qalır.
***
28 iyul 1920-ci ildə Naxçıvanda sovet hakimiyyəti elan olunduqdan sonra Hərbi İnqilab Komitəsinin və şəxsən Nəriman Nərimanovun dəvətini qəbul edərək, sentyabrın 17-də 200 nəfərlik "Qırmızı tabor" dəstəsi ilə Naxçıvana gəlir.
Buradakı qırmızı qvardiya döyüşçüləri də onun dəstəsi ilə birləşir. Şadlinski ilk vaxtlar Naxçıvan sərhədlərinin qorunmasına, sonra Zəngəzur istiqamətində öz dəstəsinin daşnak hissələri ilə fəal döyüş əməliyyatlarına başçılıq edir. Onlar cəllad Dronun terror birləşməsini darmadağın edir. Naxçıvanda ingilis-daşnak işğalına son qoyulur. Həmin xidmətlərinə görə N.Nərimanov tərəfindən "Qızıl Ulduz" medalı ilə təltif edilir.
***
1921-ci ilin fevralından aprelin əvvəllərinə kimi İrəvanda daşnak qiyamının yatırılmasında qəhrəmanlıq göstərən Şadlinski "Qırmızı tabor"un 19 nəfər üzvü ilə birgə Ermənistan SSR-nin "Qırmız bayraq" ordeni ilə təltif olunur.
***
1921-ci ilin yayınada Şadlinskinin döyüşçüləri Dərələyəz və Zəngəzurda daşnak quldurlarının darmadağın edilməsində növbəti dəfə misilsiz şücaət göstərir.
Ermənistanda və Zəngəzurda daşnak fitnəkarlıqlarına son qoyulduqdan sonra, Şadlinski 1922-ci ilin sonunadək Naxçıvanda qalır və sərhədlərinin qorunmasına rəhbərlik edir.
Daha sonra Vediyə qayıdan Şadlinski 1922-1928-ci illərdə Ermənistanda bir sıra məsul təsərrüfat vəzifələrində çalışır, sonra isə burada yaradılan "Dəvəli" sement zavodunun tikintisinə rəhbərlik edir.
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin İsgəndər, İsfəndiyar, Məmməd və Tacirə adlı övladları olmuşdur.
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin nəticəsi sayılan və 1966-cı ildən Tərtər rayonunun Borsunlu kəndində yaşayan Xırdaxanım Əliyevanın 2011-ci ildə mətbuata dediklərindən: "Abbasqulu bəylə bir tayfadan olan Ağamirzə bəyin nəvəsi, Yusif ağanın qızıyam. Amma kiçik yaşlarımdan Bakıda - o vaxt Ali Məhkəmədə hakim işləyən Əziz əminin ailəsində böyümüşəm. Əziz əminin həyat yoldaşı Ceyran xanım Ağamirzə bəyin böyük qızıydı. Əziz əmi ilə Ceyran bibinin uşaqları olmamışdı, ona görə də məni öz övladları kimi saxlayırdılar. Keçmişimiz haqqında nə bilirəmsə hamısını Ceyran bibimin söhbətlərindən eşitmişəm. O danışırdı ki, mənim atam Yusif ağa beş yaşında olanda anaları, əslən İran Azərbaycanından olan Fatmasura xanım dünyasını dəyişir. Həmin vaxt Ağamirzə bəyin bacısı Maçan xanım Abbasqulu bəy Şadlinskinin arvadı idi. Agamirzə bəy həyat yoldaşının öümündən sonra ikinci dəfə evləndiyindən, bibisi beş yaşlı Yusif ağanı ögey ana yaxşı baxmaz deyə öz yanına aparır. Beləliklə atam Abbasqulu bəyin ailəsində böyüməli olur. Bibim danışırdı ki, Abbasqulu bəy atamı öz oğlanlarından seçməzmiş. Aralarında o qədər doğmalıq olub ki, atam yalnız Ağamirzə bəy öləndən sonra anası və bacı-qardaşları başsız qalmasınlar deyə öz ailəsinə qayıdıb.
...Abbasqulu bəyin birinci arvadı Nazlı xanım Calalı kürdüymüş, ondan uşağı olmayıb. Oğullarından İsgəndər bəy müharibəyə gedib, qayıtmayıb. Məmməd bəyi o vaxtkı adamların dililə desək "vurğun vurub" (iflic nəzərdə tutulur – red.). Onlardan heç bir nişanə qalmayıb. Çavankən, heç evlənməmiş dünyadan köçüblər. İsfəndiyar bəy isə bir gözünün üstündə böyük xal olduğundan onu müharibəyə aparmayıblar. Son günlərə qədər İmişlidə yaşayıb. Uzun illər müəllim işləyib. İndi övladları, nəvələri yaşayır orda. Nəvələrindən biri Abbasqulu bəyin adını daşıyır. Deyilənlərə ğörə görkəmi və xarakteri ilə də babasının eynidir..."
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin ilk nəvəsi və onun oğlu İsfəndiyar Şadlinskinin böyük qızı Qənirə Şadlinskaya 2016-cı ildə 73 yaşında vəfat edib.
Qənirə xanım 40 ilə yaxın İmişli rayonunda pedoqoji fəaliyyətlə məşğul olub.
Abbasqulu bəyin ilk nəvəsi Qənirə xanım
***
Abbasqulu bəy düşmənləri tərəfindən 1930-cu ilin fevral ayında xaincəsinə öldürülüb.
Onun Fərman Kərimzadənin "Qarlı aşırım" romanında və həmin roman əsasında çəkilən "Axırıncı aşırım" filmində təqdim edildiyi kimi Kərbəlayı ismayılın razılığı ilə Qəmlo tərəfindən öldürülməsi demək olar, bütün mənbələrdə təkzib edilir.
Bildirilir ki, bu qətl hadisəsi Abbasqulu bəyin əlindən yanıqlı olan ermənilər tərəfindən planlaşdırılıb və həyata keçirilib.
Bunu Şadlınskinin öldürülməsi ilə bağlı cinayət işinin açılmaması da təsdiqləyir. Aydın görünür ki, erməni dairələri qətli ört-basdır etməkdə maraqlı olublar və bunu bacarıblar...
***
Abbasqulu bəyin öldürülməsi ilə bağlı tarixçi Əziz Ələkbərli isə bir neçə il öncəki müsahibəsində belə deyib: "Zaqafqaziyanın Banditizmə Qarşı İdarəsinin erməni əsilli rəisi Vediyə gəlmişdi. 1930-cu ildə erməni millətçilərinin qurğusu ilə Abbasqulu bəy Şadlinski Kərbəlayı İsmayılla danışıq aparmaq məqsədilə qiyamçıların düşərgəsinə göndərilir...
Bundan bir gün əvvəl isə gizli şəkildə Kərbəlayı İsmayılın yanına adam göndərirlər. Həmin Kərbəlayıya deyir ki, Abbasqulu bəy sizin yerinizi öyrənməyə gəlir. Qayıdandan sonra üstünüzə qoşun göndərəcək. Bir tərəfdən Abbasqulu bəyi "barışıq" adı ilə Kərbəlayının yanına göndərirlər, digər tərəfdən isə qaçaqları Abbasqulu bəyin üstünə qaldırırlar. Məktubu göndərən isə rayon ispalkomunun sədri idi..."
Qaçaqlar yığışıb Abbasqulu bəyin gəlişi ilə bağlı toplantı keçirirlər. Deyirlər Abbasqulu bəy bizi satıb. Səs çoxluğu ilə qərara gəlirlər ki, o, öldürülməlidir. Bir sözlə, Abbasqulu bəy barədə ölüm qərarı bir gün əvvəl verilmişdi. Toplantıda ikinci məsələni də müzakirəyə çıxarırlar - Abbasqulu bəyi necə öldürək? Bəy, yoxsa bizi satmış xəyanətkar kimi? Qaçaqlar qərara gəlirlər ki, onu bəy kimi, mərdanə öldürsünlər..."
***
1930-cu illərdə Türkiyədə çap edilən və baş redaktoru Məmməd Əmin Rəsulzadə olan "Odlu yurdu" məcmuəsindəki "Vedibasarda qara bayraq" adlı məqalədə isə qeyd edilir ki, Zəngibasar, Vedibasar və Naxçıvan tərəflərdə Abbasqulu bəyin öldürülməsi dərin hüznlə qarşılanıb, qara bayraqlar qaldırılıb. Həmçinin Abbasqulu bəylə yaxın olmuş kəndlilərə istinadən bildirilib ki, onu məhz daşnaklar qətlə yetiriblər.
***
1930-cu illərdəki sovet repressiyalarından sonra Şadlinskilər nəsli başqa soyadlar (Sultanov, Süleymanov, Əliyev, Tağıyev, Canbazov və s.) daşımağa məcbur olublar.
***
Nəticəsi Xırdaxanım Əliyevanın dediklərindən: "Abbasqulu bəyin qəbri Vedi rayonunda "zavodun yanı" deyilən yerdə idi, indi yəqin ki, ermənilər dağıtmış olarlar. Elə yeri gəlmişkən bir əhvalatı da danışım sizə. Sovet dövründə atam Vedidə "İspalkom"un sədri işləyən vaxtı, İrəvanda kənd təsərrüfatı sərgisi keçirilirmiş. Atam da orda iştirakçı imiş. Baxır ki, Abbasqulu bəyin şəklini qapının ağzında qoyublar, gələn-gedənə erməni xalqının düşməni kimi təqdim eləyir və şəkli təhqir edirlər. Ondan sonra atam gəldi, İsfəndiyar bibioğlu ilə danışdı ki, Abbasqulu bəyin məzarını Azərbaycana köçürsünlər. Amma Minasyan (Vedidə raykom katibi olub) icazə vermədi, guya qəbrin açılması ekologiyaya ziyan vura bilər. Atam Abbasqulu bəyin heykəlinin Vedidə qoyulması məsələsini də qaldırmışdı, ermənilər ona da imkan vermədilər"
Baxış sayı: 443
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 01-03-2021 15:28 | Bölmə: Digər
Azmarka.az özünün oxucular tərəfindən böyük maraqla qarşılanan "Əfsanəvi azərbaycanlılar" rubrikasında el qəhrəmanı Abbasqulu bəy Şadlınski haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
***
Abbasqulu bəy Xanbaba bəy oğlu Şadlinski 24 fevral 1886-cı ildə İrəvan quberniyasının Böyük Vedi kəndində anadan olub. Uşaq ikən atasını itirib.
İki sinifli rus-tatar məktəbini bitirib. Lakin təhsilini davam etdirə bilməyib. Çünki ikisinifli məktəbi qurtaran uşaqlar ya seminariyaya, ya da gimnaziyaya daxil olmalı idilər. Həmin məktəblərdə təhsil almağa imkanı çatmayan Abbasqulu atadanqalma torpaq sahəsini əkib-becərməklə məşğul olmağa başlayır. Sonra isə bir müddət mirab (keçmişdə suvarma işlərinə nəzarət edən şəxs) işləyib.
***
1902-ci ildə atadanqalma kiçik torpaq sahəsini əkib-becərməyə başlayır. Rusiyada 1905-1907, İranda 1905-1911-ci illər inqilabları ictimai-siyasi dünyagörüşünə ciddi təsir göstərir. Fevral inqilabından (1907) sonra isə Şadlinskinin kommunistlərə rəğbəti daha da artır.
"Axırıncı aşırım" filmindən kadr
***
1918-ci ilin əvvəllərində Naxçıvan, İrəvan, Dərələyəz, Zəngəzur və digər ərazilərdə daşnak-erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı terror aktları getdikcə güclənirdi. Belə bir vaxtda Abbasqulu bəy düşmənə müqaviməti təşkil etmək üçün irəli atır və könüllülər dəstəsi – "Qırmızı tabor"u yaradır.
***
Abbasqulu bəy 1918-1921-ci illərdə daşnaklara qarşı "Qırmızı tabor"un komandiri olub. "Qırmızı tabor"çuların daşnaklara qarşı döyüşlərdə göstərdikləri igidlik və şücaətlərinin qarşılığında, onlardan 19 nəfər "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif olunub.
***
1918-1919-cu illərin yay aylarında daşnak hərbi hissələrinin Vediyə hücumlarının qarşısının alınmasında böyük şücaət göstərən "Qırmızı tabor"çular, sonradan Şadlinskinin əmri ilə nizami daşnak ordusunun üstün qüvvələri qarşısında kəndi döyüşlə tərk edib, Vedibasar və Zəngibasar əhalisinin əksər hissəsi ilə İran ərazisinə keçərək, əvvəlcə Xoy, isə Mərənd ətrafında mövqe tutur.
***
1919-cu ilin payızında Vedi döyüşlərinin qızğın vaxtında Abbasqulu bəyə xəbər gətirirlər ki, erməni cəlladı Andranikin nümayəndələri gəlib. Şadlinski nümayəndələri qəbul edir. Nümayəndələr "paşanın" adından tələb edirlər ki, Vedi təslim olub, silahı yerə qoymalıdır: ""Paşa" sizi əmin edir ki, təhlükəsizliyinizi təmin edəcək və yardım göstərəcək". Abbasqulu bəy cavab verir ki, biz Andranik adında "paşa" tanımırıq, təslim olmaq fikrimiz də yoxdur.
Bu cavabı eşidən Andranik qəzəblənərək Vediyə bir neçə rota göndərir. Vedi müdafiəçiləri andranikçilərə divan tutub onları geri oturdur, üsyəlik, xeyli qənimət əldə edirlər.
Ortadakı Abbasqulu bəydir.
***
Abbasqulu bəydən layiqli cavab alan başqa bir erməni cəlladı isə Qaregin Njde olub. Onun əlinin altında kifayət qədər canlı qüvvə, eləcə də top və pulemyot daxil olmaqla yetərincə silah-sursat olsa da, Şadlınskinin qəhrəman taboru qarşısında aciz qalır.
"Qırmızı Taborun" 4-cü rota komandiri İbrahim Fərzəliyev öz xatirələrində belə yazıb: "Taborun hissələri Zeynə qəbiristanlığından hücüma keçib, Şəhriyar dəmir yol körpüsünü ələ keçirdəndən sonra irəliləyərək, Sədərək kəndinə çatdıqda daşnak qoşunları Qaratəpədən və Bağırsaq dərəsindən çıxıb Dərələyəzə qaçdılar. Abbasqulu bəy dedi ki, gərək düşməni təqib edib başını tamam əzək. Onun cəsarətli planları, şəxsi qəhrəmanlıq nümunəsi bu ağır döyüşlərdə dadımıza çatdı. Daşnaklar məhv edildi. Beləliklə, Ordubaddan başlamış Sədərəyədək bütün Naxçıvan ərazisi daşnaklardan təmizləndi".
Ağır məğlubiyyətlərdən sonra erməni cəlladı Qaregin Njde axırda İrana, oradan da Avropaya qaçmaq məcburiyyətində qalır.
***
28 iyul 1920-ci ildə Naxçıvanda sovet hakimiyyəti elan olunduqdan sonra Hərbi İnqilab Komitəsinin və şəxsən Nəriman Nərimanovun dəvətini qəbul edərək, sentyabrın 17-də 200 nəfərlik "Qırmızı tabor" dəstəsi ilə Naxçıvana gəlir.
Buradakı qırmızı qvardiya döyüşçüləri də onun dəstəsi ilə birləşir. Şadlinski ilk vaxtlar Naxçıvan sərhədlərinin qorunmasına, sonra Zəngəzur istiqamətində öz dəstəsinin daşnak hissələri ilə fəal döyüş əməliyyatlarına başçılıq edir. Onlar cəllad Dronun terror birləşməsini darmadağın edir. Naxçıvanda ingilis-daşnak işğalına son qoyulur. Həmin xidmətlərinə görə N.Nərimanov tərəfindən "Qızıl Ulduz" medalı ilə təltif edilir.
***
1921-ci ilin fevralından aprelin əvvəllərinə kimi İrəvanda daşnak qiyamının yatırılmasında qəhrəmanlıq göstərən Şadlinski "Qırmızı tabor"un 19 nəfər üzvü ilə birgə Ermənistan SSR-nin "Qırmız bayraq" ordeni ilə təltif olunur.
***
1921-ci ilin yayınada Şadlinskinin döyüşçüləri Dərələyəz və Zəngəzurda daşnak quldurlarının darmadağın edilməsində növbəti dəfə misilsiz şücaət göstərir.
Ermənistanda və Zəngəzurda daşnak fitnəkarlıqlarına son qoyulduqdan sonra, Şadlinski 1922-ci ilin sonunadək Naxçıvanda qalır və sərhədlərinin qorunmasına rəhbərlik edir.
Daha sonra Vediyə qayıdan Şadlinski 1922-1928-ci illərdə Ermənistanda bir sıra məsul təsərrüfat vəzifələrində çalışır, sonra isə burada yaradılan "Dəvəli" sement zavodunun tikintisinə rəhbərlik edir.
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin İsgəndər, İsfəndiyar, Məmməd və Tacirə adlı övladları olmuşdur.
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin nəticəsi sayılan və 1966-cı ildən Tərtər rayonunun Borsunlu kəndində yaşayan Xırdaxanım Əliyevanın 2011-ci ildə mətbuata dediklərindən: "Abbasqulu bəylə bir tayfadan olan Ağamirzə bəyin nəvəsi, Yusif ağanın qızıyam. Amma kiçik yaşlarımdan Bakıda - o vaxt Ali Məhkəmədə hakim işləyən Əziz əminin ailəsində böyümüşəm. Əziz əminin həyat yoldaşı Ceyran xanım Ağamirzə bəyin böyük qızıydı. Əziz əmi ilə Ceyran bibinin uşaqları olmamışdı, ona görə də məni öz övladları kimi saxlayırdılar. Keçmişimiz haqqında nə bilirəmsə hamısını Ceyran bibimin söhbətlərindən eşitmişəm. O danışırdı ki, mənim atam Yusif ağa beş yaşında olanda anaları, əslən İran Azərbaycanından olan Fatmasura xanım dünyasını dəyişir. Həmin vaxt Ağamirzə bəyin bacısı Maçan xanım Abbasqulu bəy Şadlinskinin arvadı idi. Agamirzə bəy həyat yoldaşının öümündən sonra ikinci dəfə evləndiyindən, bibisi beş yaşlı Yusif ağanı ögey ana yaxşı baxmaz deyə öz yanına aparır. Beləliklə atam Abbasqulu bəyin ailəsində böyüməli olur. Bibim danışırdı ki, Abbasqulu bəy atamı öz oğlanlarından seçməzmiş. Aralarında o qədər doğmalıq olub ki, atam yalnız Ağamirzə bəy öləndən sonra anası və bacı-qardaşları başsız qalmasınlar deyə öz ailəsinə qayıdıb.
...Abbasqulu bəyin birinci arvadı Nazlı xanım Calalı kürdüymüş, ondan uşağı olmayıb. Oğullarından İsgəndər bəy müharibəyə gedib, qayıtmayıb. Məmməd bəyi o vaxtkı adamların dililə desək "vurğun vurub" (iflic nəzərdə tutulur – red.). Onlardan heç bir nişanə qalmayıb. Çavankən, heç evlənməmiş dünyadan köçüblər. İsfəndiyar bəy isə bir gözünün üstündə böyük xal olduğundan onu müharibəyə aparmayıblar. Son günlərə qədər İmişlidə yaşayıb. Uzun illər müəllim işləyib. İndi övladları, nəvələri yaşayır orda. Nəvələrindən biri Abbasqulu bəyin adını daşıyır. Deyilənlərə ğörə görkəmi və xarakteri ilə də babasının eynidir..."
***
Abbasqulu bəy Şadlinskinin ilk nəvəsi və onun oğlu İsfəndiyar Şadlinskinin böyük qızı Qənirə Şadlinskaya 2016-cı ildə 73 yaşında vəfat edib.
Qənirə xanım 40 ilə yaxın İmişli rayonunda pedoqoji fəaliyyətlə məşğul olub.
Abbasqulu bəyin ilk nəvəsi Qənirə xanım
***
Abbasqulu bəy düşmənləri tərəfindən 1930-cu ilin fevral ayında xaincəsinə öldürülüb.
Onun Fərman Kərimzadənin "Qarlı aşırım" romanında və həmin roman əsasında çəkilən "Axırıncı aşırım" filmində təqdim edildiyi kimi Kərbəlayı ismayılın razılığı ilə Qəmlo tərəfindən öldürülməsi demək olar, bütün mənbələrdə təkzib edilir.
Bildirilir ki, bu qətl hadisəsi Abbasqulu bəyin əlindən yanıqlı olan ermənilər tərəfindən planlaşdırılıb və həyata keçirilib.
Bunu Şadlınskinin öldürülməsi ilə bağlı cinayət işinin açılmaması da təsdiqləyir. Aydın görünür ki, erməni dairələri qətli ört-basdır etməkdə maraqlı olublar və bunu bacarıblar...
***
Abbasqulu bəyin öldürülməsi ilə bağlı tarixçi Əziz Ələkbərli isə bir neçə il öncəki müsahibəsində belə deyib: "Zaqafqaziyanın Banditizmə Qarşı İdarəsinin erməni əsilli rəisi Vediyə gəlmişdi. 1930-cu ildə erməni millətçilərinin qurğusu ilə Abbasqulu bəy Şadlinski Kərbəlayı İsmayılla danışıq aparmaq məqsədilə qiyamçıların düşərgəsinə göndərilir...
Bundan bir gün əvvəl isə gizli şəkildə Kərbəlayı İsmayılın yanına adam göndərirlər. Həmin Kərbəlayıya deyir ki, Abbasqulu bəy sizin yerinizi öyrənməyə gəlir. Qayıdandan sonra üstünüzə qoşun göndərəcək. Bir tərəfdən Abbasqulu bəyi "barışıq" adı ilə Kərbəlayının yanına göndərirlər, digər tərəfdən isə qaçaqları Abbasqulu bəyin üstünə qaldırırlar. Məktubu göndərən isə rayon ispalkomunun sədri idi..."
Qaçaqlar yığışıb Abbasqulu bəyin gəlişi ilə bağlı toplantı keçirirlər. Deyirlər Abbasqulu bəy bizi satıb. Səs çoxluğu ilə qərara gəlirlər ki, o, öldürülməlidir. Bir sözlə, Abbasqulu bəy barədə ölüm qərarı bir gün əvvəl verilmişdi. Toplantıda ikinci məsələni də müzakirəyə çıxarırlar - Abbasqulu bəyi necə öldürək? Bəy, yoxsa bizi satmış xəyanətkar kimi? Qaçaqlar qərara gəlirlər ki, onu bəy kimi, mərdanə öldürsünlər..."
***
1930-cu illərdə Türkiyədə çap edilən və baş redaktoru Məmməd Əmin Rəsulzadə olan "Odlu yurdu" məcmuəsindəki "Vedibasarda qara bayraq" adlı məqalədə isə qeyd edilir ki, Zəngibasar, Vedibasar və Naxçıvan tərəflərdə Abbasqulu bəyin öldürülməsi dərin hüznlə qarşılanıb, qara bayraqlar qaldırılıb. Həmçinin Abbasqulu bəylə yaxın olmuş kəndlilərə istinadən bildirilib ki, onu məhz daşnaklar qətlə yetiriblər.
***
1930-cu illərdəki sovet repressiyalarından sonra Şadlinskilər nəsli başqa soyadlar (Sultanov, Süleymanov, Əliyev, Tağıyev, Canbazov və s.) daşımağa məcbur olublar.
***
Nəticəsi Xırdaxanım Əliyevanın dediklərindən: "Abbasqulu bəyin qəbri Vedi rayonunda "zavodun yanı" deyilən yerdə idi, indi yəqin ki, ermənilər dağıtmış olarlar. Elə yeri gəlmişkən bir əhvalatı da danışım sizə. Sovet dövründə atam Vedidə "İspalkom"un sədri işləyən vaxtı, İrəvanda kənd təsərrüfatı sərgisi keçirilirmiş. Atam da orda iştirakçı imiş. Baxır ki, Abbasqulu bəyin şəklini qapının ağzında qoyublar, gələn-gedənə erməni xalqının düşməni kimi təqdim eləyir və şəkli təhqir edirlər. Ondan sonra atam gəldi, İsfəndiyar bibioğlu ilə danışdı ki, Abbasqulu bəyin məzarını Azərbaycana köçürsünlər. Amma Minasyan (Vedidə raykom katibi olub) icazə vermədi, guya qəbrin açılması ekologiyaya ziyan vura bilər. Atam Abbasqulu bəyin heykəlinin Vedidə qoyulması məsələsini də qaldırmışdı, ermənilər ona da imkan vermədilər"
Baxış sayı: 443
Bölməyə aid digər xəbərlər