20:38 / 29-04-2024
Kursk vilayətində Ukrayna Silahlı Qüvvələri ev təsərrüfatlarını dağıdıb və yandırıb
20:34 / 29-04-2024
Pnevmatik tüfənglə uşaqları vuran şəxs həbs edilib
20:29 / 29-04-2024
Müdafiə Nazirliyinin saytından Timur İvanovun tərcümeyi-halı olan səhifə yoxa çıxıb
20:09 / 29-04-2024
Naxçıvanda “28 Aprel - Ümumdünya əməyin mühafizəsi günü” ilə əlaqədar tədbir keçirilib
20:00 / 29-04-2024
Prokurorluq əməkdaşları ağacəkmə kampaniyası keçirib
19:46 / 29-04-2024
Mayın 3-də Baş prokuror Tərtərdə vətəndaşları qəbul edəcək
19:38 / 29-04-2024
Azərbaycan deyəndə qalib dövlət, müxtəlif ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların etibarlı tərəfdaşı və sürətli inkişaf edən ölkə yada düşür-Şahin İsmayılov
19:23 / 29-04-2024
Baş prokuror TİHEK-in rəhbəri ilə görüşüb
19:14 / 29-04-2024
Azərbaycanın qlobal məsələlərdə iştirakı və səyləri göz qabağındadır-Şahin İsmayılov
16:03 / 29-04-2024
Hakim partiyanın Gürcüstan parlamenti yaxınlığında keçirəcəyi mitinqlə bağlı hazırlıqlar sakit davam edir
15:54 / 29-04-2024
Rostov vilayətində ikiqat qətl törətməkdə şübhəli bilinən şəxs saxlanılıb
15:45 / 29-04-2024
Keniyada daşqınlar nəticəsində 40-dan çox adam ölüb
15:34 / 29-04-2024
Paraplançı uğursuz enişdən sonra xəstəxanaya yerləşdirilib
15:29 / 29-04-2024
Həyat yoldaşına qarşı aparılan araşdırmalara baxmayaraq, Sançes İspaniyanın baş naziri olaraq qalacaq
15:18 / 29-04-2024
Blinken: "ABŞ Qəzzalılar üçün “dəhşətli əzablara” son qoymaq istəyir"
15:13 / 29-04-2024
Britaniya Hərbi Dəniz Qüvvələri Yəmən sahillərində gəmiyə hücum barədə məlumat verib
14:52 / 29-04-2024
Çin İspaniyaya iki nəhəng panda göndərib
14:47 / 29-04-2024
Bloger Portnyagin çirkli pulların yuyulması ilə bağlı ev dustaqlığına etiraz edib
13:10 / 29-04-2024
Onlar nazir müavini təyin edildilər
13:03 / 29-04-2024
Yeni icra başçısı Ovni Muradov kimdir?
12:58 / 29-04-2024
İcra başçısı vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
23:37 / 28-04-2024
"Paris Saint-Germain" vaxtından əvvəl Fransa çempionu olub
23:29 / 28-04-2024
RMF FM: Polşada yanacaqdoldurma məntəqəsi yaxınlığındakı bombaya görə iki min insan təxliyə edilir
22:17 / 28-04-2024
Mirançukun çıxış etdiyi “Atalanta” “Empoli”ni məğlub edib
22:08 / 28-04-2024
Qətər Xarici İşlər Nazirliyi: Danışıqların pozulmasında həm İsrail, həm də Həmas günahkardır
22:04 / 28-04-2024
Bayraktar: "Rusiya ilə qaz sövdələşmələri Türkiyənin böhrandan qaçmasına kömək etdi"
21:56 / 28-04-2024
"Monde": Fransa hələ də İsrailə silah verməkdən imtina etməyib
21:50 / 28-04-2024
Zelenski: "Kiyev və Vaşinqton 10 illik dəstək haqqında danışıqlar aparır"
21:45 / 28-04-2024
Haalandın qolu ⅦMan City"yə "Nottingham Forest"i məğlub etməyə kömək etdi
21:39 / 28-04-2024
Rusiya boksçuları Avropa çempionatında yeddi qızıl medal qazanıblar
20:48 / 28-04-2024
Görkəmli tarixçi Pyotr Toloçko Ukraynada vəfat edib
20:36 / 28-04-2024
"Arsenal" Şimali London derbisində qalib gəlib
20:30 / 28-04-2024
Xarici işlər naziri Katz ümid edir ki, BCM İsrail rəsmilərinin həbsinə order verməyəcək
20:23 / 28-04-2024
Gürcüstanın hakim partiyası xarici agentlər haqqında qanuna görə ABŞ-ın sanksiyalarından qorxmur
20:18 / 28-04-2024
FT: Deputatlar bələdiyyə seçkilərindən sonra Sunakı vəzifədən salmağa cəhd edə bilərlər
18:54 / 28-04-2024
"Blick": ABŞ-ın köməyinə baxmayaraq, bir çox Ukrayna əsgəri qələbəyə inanmır
18:46 / 28-04-2024
Moskva hava limanlarında mindən çox Tacikistan vətəndaşı yoxlanılır
18:40 / 28-04-2024
Buryatiyada itkin düşən uşaq paltaryuyan maşında tapılıb
Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru Nazilə Abdullazadə : Soykökünə bağlı olan müəllim kadrları hazırlamaq bu gün təhsil sisteminin qarşısında duran vacib vəzifədir
Tarix: 20-11-2019 13:00 | Bölmə: Sosial
“Yeniliyi dərindən mənimsəmək, yaradıcılıqla düşünməyibacarmaq, özünə çalışqanlıq, axtarış bacarığı, tədqiqat məharəti aşılamaq lazımdır. Bilik pilləkəni ilə yorulmadan və qətiyyətlə yuxarı qalxmaq gərəkdir, tələbəlik həyatının hər günü bu pilləkənin bir pilləsi olmalıdır. Getdikcə zənginləşən bilik xəzinəsindən, geniş elmi məlumat axınından baş çıxarmağı öyrənməlisiniz, bir sözlə, sabahkı günün mürəkkəb məsələlərinihəll edə bilən yaxşı mütəxəssis olmalısınız”. Heydər Əliyev
Bütün dövrlərdə hər bir xalqı, dövləti düşündürən ən mühüm məsələ təhsil və onun keyfiyyəti məsələsi olmuşdur. Tarix boyu müxtəlif cür yanaşılan bu məsələdə müəllim hazırlığı, müəllimin öz peşəsinə münasibəti, cəmiyyətin arzuladığı kamil insan yetişdirmək bəşəriyyətin tərəqqipərvər qüvvələrinin amalı olub.
İstər cəmiyyət, istərsə də ayrı-ayrı şəxslər, mütəfəkkirlər cəmiyyətin gələcəyinin müəllimdən həlledici dərəcədə asılı olduğunu bilmiş, müəllimə, müəllim peşəsinə, onun hazırlığına olduqca böyük önəm vermiş və ondan buna layiq olmağı tələb etmişlər. Sokrat müəllimi şama bənzətmiş, XIII əsr filosof və pedaqoqu N.Tusi müəllimin peşə professioqramını müəyyənləşdirmiş, “Adabül-mütəəlimin” əsərində bu şərəfli və çətin peşə sahibinin davranış normaları, təşkilatçılıq qabiliyyəti, əxlaq və mərifəti haqqında bu günümüzlə səsləşən bir-birindən qiymətli fikirlər söyləmişdir. Mustafa Kamal Atatürk müəllimlik sənətini ən yüksək qiymətə layiq olan bir peşə, bəşəriyyəti xilas edən yeganə qüvvə adlandırmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyev müəllimlərini həmişə minnətdarlıqla xatırlamış, onlar haqqında ürəkdolusu danışmışdır. “Mən müəllimdən yüksək ad tanımıram” deyən ümummilli lidermüəllim kadrlarının hazırlanmasına xüusi fikir vermiş, bəşəriyyətin gələcəyinin müəllimdən asılı olduğunu dəfələrlə vurğulamışdır.
Müəllim hazırlığı cəmiyyətin tərəqqipərvər qüvvələrini düşündürməklə bərabər, dövlətin və xeyriyyə cəmiyyətlərinin də diqqət mərkəzində olub. Hələ XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan müəllimlərinin I və II qurultaylarının işində müəllim hazırlığı məsələləri gündəmdə olmuş, II qurultay layihəsində milli dərsliklərin tərtibi, vahid tədris metodunun hazırlanması, kənd müəllimlərinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, Azərbaycanda xüsusi müəllim seminariyasının təşkil ediməsi, qadın təhsilinin inkişaf etdirilməsi kimi məsələlər məhz müəllim hazırlığının təkmilləşdirilməsinə yönəlmişdi. “...Müəllim hazırlığı məsələsi dövrün ən zəruri məsələlərindən biri olduğu üçün bu işdə xeyriyyə cəmiyyətləri xeyli xeyirxah fəaliyyət göstərirdi. Məsələn, bu cəmiyyətlərin köməyi, yardımı ilə Gəncədə “Mədrəseyi-ruhani”, Şəkidə “Vətən məktəbi”, Bakıda “Darülmüəllimin” və Tağıyevin təşəbbüsü ilə qız məktəblərinin açılması müəllim kadrlarının hazırlanmasında böyük əhəmiyyət kəsb etdi”.
2013-cü ildə qəbul edilən “Azərbaycan Respublikasında Təhsilin İnkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda deyilir: “Müəllim amili təhsilalanın öyrədilməsi və inkişafı, nailiyyətlərinin monitorinqi prosesində həlledici rol oynayır. Təhsilalanın savadlı və səriştəli şəxs kimi formalaşmasına müəllimin təsiri müəllimin akademik bacarıqlarından, tədris təcrübəsindən və peşəkarlıq səviyyəsindən çox asılıdır. Müəllimin bu keyfiyyətləri ilə təhsilalanların nailiyyətləri arasında sıx korrelyasiya mövcuddur” .
Dövlətin təhsil siyasətinin prioritetlərindən biri kimi müəllim hazırlığı həm nəzəriyyəçiləri, həm də praktikləri eyni qaydada narahat edir. İbtidai, orta, orta peşə-ixtisas, ali təhsil sistemi iki özülün – öyrədənlərin və öyrənənlərin maraqları üzərində qurulub. Tərəflərdən birində olan çatışmazlıqlar nəticə olaraq digərinin fəaliyyətində özünü göstərir.
Azərbaycan təhsil sistemində Milli Kurikulum çərçivə sənədinin tətbiqi son vaxtlar “müasir müəllim”,“müasir dərs”, “müasir tələblər”, “müasir təlim metodları” ifadələrini, demək olar ki, bütün tədqiqatçılarla rastlaşdırır. “Müasir müəllim kimdir və o necə olmalıdır? Onu “ənənəvi” müəllimdən fərqləndirən keyfiyyətlər hansılardır?”, “Yeni təhsil sistemində müasir müəllim hazırlığıhansı istiqamətlər üzrə aparılmalıdır? sualları ilk növbədə müəllim peşəsinə münasibəti gündəmə gətirir.
Kurikulumla bağlı innovasiya prosesləri istər MİQ-ə qəbul, istərsə də pedaqoji fəaliyyət dövründə müəllimin üzərinə əvvəlkilərdən fərqli rollar qoyur; ali təhsildən sonrakı fəaliyyətlərində zəngin müəllim peşəkarlığı nümayiş etdirmələri üçün onlara müvafiq surətdə təhsil verilməli, yalnız nəzəri deyil, praktik bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsinə şərait yaradılmalıdır. İlk növbədə:
Bu gün respublikada müxtəlif fənlərin tədrisini həyata keçirə biləcək pedaqoji kadr − müəllim hazırlığı peşəkar kompetensiyalara əsaslanır və ölkənin bir neçə ali təhsil müəssisəsində həyata keçirilir: ADPU, BSU, ADU, BDU, NDU, “Odlar Yurdu” Universiteti, Qızlar Universiteti, SDU, NMİ, “Naxçvan” Universiteti ilə yanaşı, pedaqoji kollecləri də nəzərə alarıqsa, ümumilikdə 12 dövlət, 10 özəl ali məktəbdə hər il cəmiyyətin tələblərinə uyğun minlərlə yeni formatlı müəllim − diplomlu gənc pedaqoji fəaliyyətə hazırlanır. Ali pedaqoji unversitetlərdə müəlim hazırlığı özündə bir sıra amilləri ümumiləşdirir:
XXI əsrin müəllimi yalnız nəzəri biliklər, praktik təcrübə ilə ilə silahlanmalı, etik ünsiyyətvə yüksək davranış normaları nümayiş etdirməlidir. Bu gün müəllim hazırlığı təkcə tədris etdiyi fənni bilməklə kifayətlənmir, müasir müəllim standartları və məzmun xətlərini əzbərləməklə müəllim olmur. Ali məktəblərdə pedaqoji təhsilin məzmunu milli-mənəvi, estetik, intellektual,qloballaşan dünya ilə ayaqlaşa bilənkadr hazırlığına xidmət etməlidir. Hansı fənni tədris etməsindən, hansı ali məktəbin məzunu olmasından asılı olmayaraq, müəllim ilk növbədə dövlətçilik ieologiyasına, azərbaycançılıq konsepsiyasına, mental dəyərlərə sadiq biri olmalıdır. Yalnız bundan sonra digər məsələlərdən danışmaq olar.
Prioritet olaraq, kadr hazırlığında müəllimin pedaqoji ustalığı qeyd edilməlidir . Pedaqoji ustalıq deyəndə ali pedaqoji təhsil yaxud hər hansı bir fənni incəliklərinə qədər bilmək başa düşülmür. Müəllim nə qədər savadlı, bilikli olsa da, pedaqoji ustalıq olmadan uğur qazana bilməz. Pedaqoji ustalıq ilk əvvəl müəllimin davranışında, üzünün ifadəsində, geymində, imicində, səs tonunda, diksiyasında, hadisələrə münasibətində özünü göstərməlidir.Müəllim mənəvi aləminin zənginliyini hər bir hərəkəti, hər bir sözü ilə nümayiş etdirməlidir.
Nitq mədəniyyəti, ana dilinin gözəlliyini qorumaq, onun imkanlarından yerində istifadə etmək müəllim hazırlığında əsas tələblərdən biri kimi qoyulmalıdır. İxtisasından asılı olmayaraq, hər bir fənn müəllimi nitqin etik normalarına ciddi əməl etməlidir. Diskussiya mədəniyyəti, nitq etiketləri, jest və mimikalar müəllimin peşə etikasınınvə nitqinin başlıca şərtlərindən sayılır. Ş.Qurbanov, İ.Şıxlı, X.R.Ulutürk, C.Xəndanı bir müəllim kimi sevdirən ik növbədə onların nitqləri, danışıqları ilə auditoriyanı özlərinə cəlb edə bilmək qabiliyyəti, zəngin, maraqlı mühazirələri olub.
Ü.Hacıbəyov yazırdı: “Müəllimlik vəzifəsi çox çətin və ən məsuliyyətli bir vəzifədir. Hər adam onun öhdəsindən gələ bilməz və hər bir adama müəllim deyib, uşaqları ona tapşırmaq böyük xətadır. Yalnız bir təlimdən başqa uşaqların tərbiyəsi dəxi müəllimin öhdəsindədir. Uşaq dəxi qabili-tərbiyə bir şey olduğuna görə, onu nə tövr tərbiyə etsən, o cür də adam çıxar. Tərbiyə işində cüzi bir səhlənkarlıq uşağın gələcəyini pozub, evini yıxar.... Bu ağır sənətə qədəm qoyan müəllim əfəndi bunların hamısını əvvəlcə mülahiazəyə almalıdır. Müəllimliyi özü üçün Sibir əzabı bilən müəllim, yaxşıdır özünü bu sənətdən kənar etməklə, zəhmətdən və cavabdehlikdən qurtarsın, qəlbində tərbiyə və təlimə bir şövq və həvəs yoxsa, heç bu işə girməsin və bu sənəti əhl adamlara tərk ilə özünə başqa bir kəsbii-ruzi vasitəsi axtarsın” .
“Müəllim − sistemləşdirilmiş bilikləri, bacarıq və vərdişləri, habelə mənəvi keyfiyyətləri təhsilalanlara məqsədyönlü, planlı və mütəşəkkil qaydada aşılamaq yolu ilə cəmiyyətin inkişafına təkan verən pedaqoji təhsilli mütəxəssisdir. Müəllim − geniş ictimai mənada mütəfəkkir, ictimai xadim, insanların dünyagörüşünü və inamını formalaşdıran, onlara həyatda öz yolunu tapmaqda kömək edən insandır. Müəllim − özünün mənimsədiyi, yiyələndiyi bilikləri, bacarıqları, əldə etdiyi, qazandığı təcrübəni, həyatı dərk etməsi və ona münasibətini digərlərinə ötürən şəxsdir. Müəllim − özünün mənimsədiyi, yiyələndiyi bilikləri, bacarıqları, həyatı dərk etməsi və ona münasibəti ilə bağlı qazandığı təcrübəni digərlərinə öyrədən şəxsdir”.Nəhayət, müəllim – bir örnək və nümunədir.
Qeyd edilənlərə baxmayaraq, son illərdə müəlllim nüfuzunun tərbiyəedici təsiri azalmaqdadır. Bunun obyektiv səbəbi kimi yeni təhsil sistemi müəllim hazırlığında rast gəlinən problemlərdir ki, bunlara nəzəri biliklərin mənisənilməsi faizinin təcrübi biliklərdən və peşəkarlıq vərdişlərindən üstün tutulması, müəllimin sosial statusunun aşağı düşməsi, müəllim hazırlığının keyfiyyətinin yüksəldilməsi mexanizminin təkmlləşdirilməməsi, son illər müəllimin peşə mədəniyyətinin aşağı düşməsi və hər il hazırlanan və işlə təmin olunan müəllimlərin sayı arasında kəskin fərqin mövcudluğunu qeyd etmək olar. Belə çıxır ki, ölkədə müəllim hazırlığına ayrılan vəsait nəticədə səmərəsiz istifadə olunur.
Cəmiyyətdə bütövlükdə məktəbə münasibətin dəyişməsi, müxtəlif sosial şəbəkələrin və informasiya texnologiyalarının bolluğu, tərbiyənin millilik çərçivəsindən çıxıb “avropalaşma” məzmununa daha çox meyil etməsi, ictimai şüur zəminində fərdi baxış tərzinin dəyişməsi, medianın və mətbuatın müəllimi gündəmdə saxlaması, nəhayət, müəllimin qayğısı, problemi olan bir insan kimi düşüncələrdən hələ də uzaq tutulması müəllim şəxsiyyətinin və adınınkeçmiş statusunu qorumaqda problemlər yaradır.
Azərbaycan təhsil sistemində müəllim ləyaqətini hər şeydən uca tutan, seçdiyi sənətə ürəkdən bağlı olan müəllimlərlə yanaşı, elmi-pedaqoji yeniliklərdən xəbərsiz, öz üzərində çalışmayan, pedqoji etikadan və milli dəyərlərdən uzaq müəllimlərimiz də az deyil. Bunun bir səbəbi yaşlı nəslin öz ənənələrinə “sadiqliyi” kimi – yenini qəbul edə bilməməsi ilə əlaqədardırsa, ikinci və başlıca səbəb müəllim peşəsinə təsadüfi gəlişdir. Bu gün orta məktəbi bitirən hər kəs ali təhsil almaq istəyir,hamı da hüquqşünas, həkim, vəkil, iqtisadçı olmaq stəyir. Bu istək “əlçatmaz” olduqda ixtisas seçimi müəllimliyin üzərində dayanır, hüquqşünas yarıkönül tarix ya ədəbiyyat müəlimi, həkim olmaq arzusu kimya-biologiya müəllimi, iqtsadçı coğrafiya müəllimi, “ayağını yorğanına görə uzadanlar” isə ən uzağı idman müəllimliyinə seçim edir.
Müəllimlik peşəsi davamlı, dəyişən və dinamik bir peşədir. Cəmiyyət ən qiymətli sərvətləri – uşağı, arzuları, ümidlərini müəllimə etibar edir. Cəmiyyətdə olan dəyişikliklər insanın həyat tərzinə, baxışlarına, yaşamına təsir etdiyi kimi, necə öyrənməyinə və öyrətməyinə də təsir edir. Dünyaya inteqrasiyalı, yüksək mədəniyyətli bir cəmiyyət qurmağa, Azərbaycanı dünyanın ən inkişaf etmiş demokratik dövlətlərindən biri etməyə güçü çatan, milli-mənəvi dəyərlərə bağlı və onları qoruyan, inkişaf etdirən, ailəsini, millətini, vətənini dərindən sevən, soykökünə bağlı olan müəllim kadrları hazırlamaq bu gün təhsil sisteminin qarşısında duran vacib vəzifədir.
Baxış sayı: 880
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-11-2019 13:00 | Bölmə: Sosial
“Yeniliyi dərindən mənimsəmək, yaradıcılıqla düşünməyibacarmaq, özünə çalışqanlıq, axtarış bacarığı, tədqiqat məharəti aşılamaq lazımdır. Bilik pilləkəni ilə yorulmadan və qətiyyətlə yuxarı qalxmaq gərəkdir, tələbəlik həyatının hər günü bu pilləkənin bir pilləsi olmalıdır. Getdikcə zənginləşən bilik xəzinəsindən, geniş elmi məlumat axınından baş çıxarmağı öyrənməlisiniz, bir sözlə, sabahkı günün mürəkkəb məsələlərinihəll edə bilən yaxşı mütəxəssis olmalısınız”. Heydər Əliyev
Bütün dövrlərdə hər bir xalqı, dövləti düşündürən ən mühüm məsələ təhsil və onun keyfiyyəti məsələsi olmuşdur. Tarix boyu müxtəlif cür yanaşılan bu məsələdə müəllim hazırlığı, müəllimin öz peşəsinə münasibəti, cəmiyyətin arzuladığı kamil insan yetişdirmək bəşəriyyətin tərəqqipərvər qüvvələrinin amalı olub.
İstər cəmiyyət, istərsə də ayrı-ayrı şəxslər, mütəfəkkirlər cəmiyyətin gələcəyinin müəllimdən həlledici dərəcədə asılı olduğunu bilmiş, müəllimə, müəllim peşəsinə, onun hazırlığına olduqca böyük önəm vermiş və ondan buna layiq olmağı tələb etmişlər. Sokrat müəllimi şama bənzətmiş, XIII əsr filosof və pedaqoqu N.Tusi müəllimin peşə professioqramını müəyyənləşdirmiş, “Adabül-mütəəlimin” əsərində bu şərəfli və çətin peşə sahibinin davranış normaları, təşkilatçılıq qabiliyyəti, əxlaq və mərifəti haqqında bu günümüzlə səsləşən bir-birindən qiymətli fikirlər söyləmişdir. Mustafa Kamal Atatürk müəllimlik sənətini ən yüksək qiymətə layiq olan bir peşə, bəşəriyyəti xilas edən yeganə qüvvə adlandırmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyev müəllimlərini həmişə minnətdarlıqla xatırlamış, onlar haqqında ürəkdolusu danışmışdır. “Mən müəllimdən yüksək ad tanımıram” deyən ümummilli lidermüəllim kadrlarının hazırlanmasına xüusi fikir vermiş, bəşəriyyətin gələcəyinin müəllimdən asılı olduğunu dəfələrlə vurğulamışdır.
Müəllim hazırlığı cəmiyyətin tərəqqipərvər qüvvələrini düşündürməklə bərabər, dövlətin və xeyriyyə cəmiyyətlərinin də diqqət mərkəzində olub. Hələ XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan müəllimlərinin I və II qurultaylarının işində müəllim hazırlığı məsələləri gündəmdə olmuş, II qurultay layihəsində milli dərsliklərin tərtibi, vahid tədris metodunun hazırlanması, kənd müəllimlərinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, Azərbaycanda xüsusi müəllim seminariyasının təşkil ediməsi, qadın təhsilinin inkişaf etdirilməsi kimi məsələlər məhz müəllim hazırlığının təkmilləşdirilməsinə yönəlmişdi. “...Müəllim hazırlığı məsələsi dövrün ən zəruri məsələlərindən biri olduğu üçün bu işdə xeyriyyə cəmiyyətləri xeyli xeyirxah fəaliyyət göstərirdi. Məsələn, bu cəmiyyətlərin köməyi, yardımı ilə Gəncədə “Mədrəseyi-ruhani”, Şəkidə “Vətən məktəbi”, Bakıda “Darülmüəllimin” və Tağıyevin təşəbbüsü ilə qız məktəblərinin açılması müəllim kadrlarının hazırlanmasında böyük əhəmiyyət kəsb etdi”.
2013-cü ildə qəbul edilən “Azərbaycan Respublikasında Təhsilin İnkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda deyilir: “Müəllim amili təhsilalanın öyrədilməsi və inkişafı, nailiyyətlərinin monitorinqi prosesində həlledici rol oynayır. Təhsilalanın savadlı və səriştəli şəxs kimi formalaşmasına müəllimin təsiri müəllimin akademik bacarıqlarından, tədris təcrübəsindən və peşəkarlıq səviyyəsindən çox asılıdır. Müəllimin bu keyfiyyətləri ilə təhsilalanların nailiyyətləri arasında sıx korrelyasiya mövcuddur” .
Dövlətin təhsil siyasətinin prioritetlərindən biri kimi müəllim hazırlığı həm nəzəriyyəçiləri, həm də praktikləri eyni qaydada narahat edir. İbtidai, orta, orta peşə-ixtisas, ali təhsil sistemi iki özülün – öyrədənlərin və öyrənənlərin maraqları üzərində qurulub. Tərəflərdən birində olan çatışmazlıqlar nəticə olaraq digərinin fəaliyyətində özünü göstərir.
Azərbaycan təhsil sistemində Milli Kurikulum çərçivə sənədinin tətbiqi son vaxtlar “müasir müəllim”,“müasir dərs”, “müasir tələblər”, “müasir təlim metodları” ifadələrini, demək olar ki, bütün tədqiqatçılarla rastlaşdırır. “Müasir müəllim kimdir və o necə olmalıdır? Onu “ənənəvi” müəllimdən fərqləndirən keyfiyyətlər hansılardır?”, “Yeni təhsil sistemində müasir müəllim hazırlığıhansı istiqamətlər üzrə aparılmalıdır? sualları ilk növbədə müəllim peşəsinə münasibəti gündəmə gətirir.
Kurikulumla bağlı innovasiya prosesləri istər MİQ-ə qəbul, istərsə də pedaqoji fəaliyyət dövründə müəllimin üzərinə əvvəlkilərdən fərqli rollar qoyur; ali təhsildən sonrakı fəaliyyətlərində zəngin müəllim peşəkarlığı nümayiş etdirmələri üçün onlara müvafiq surətdə təhsil verilməli, yalnız nəzəri deyil, praktik bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsinə şərait yaradılmalıdır. İlk növbədə:
- müəllim hazırlayan tərəf müasir təlim metodlarını önə çəkməklə innovativ və proaktiv mövqeyə keçməli;
- tədris prosesi gözlənilən təlim növlərinə uyğun təşkil edilməli;
- müəllim hazırlığı ali təhsili bitirməklə tamamlanmamalı, peşəkar inkişaf zamanla genişləndirilən fəaliyyətə çevrilməli, daimi təlim üçün şərait yaradılmalı;
- müəllim hazırlığı proqramları tədris və təlim prinsiplərinə uyğun yenilənməli, praktik vərdişlərin möhkəmləndirilməsi məqsədilə pedaqoji təcrübə sistematik olaraq (ilk tədris ilindən passiv və aktiv) keçirilməli;
- müəllimliyə yeni başlayan gənclər öz peşə karyeralarının başlanğıcında innovativ təlim təcrübəsini stimullaşdıran vasitələrlə dəstəklənməli (belə ki, pedaqoji fəaliyyətə təzə başlayanlar məktəbdə konservativliyə meyilli yaşlı nəslin təcrübəsini təqlid edir);
- beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq internatura sisteminə keçilməlidir.
Bu gün respublikada müxtəlif fənlərin tədrisini həyata keçirə biləcək pedaqoji kadr − müəllim hazırlığı peşəkar kompetensiyalara əsaslanır və ölkənin bir neçə ali təhsil müəssisəsində həyata keçirilir: ADPU, BSU, ADU, BDU, NDU, “Odlar Yurdu” Universiteti, Qızlar Universiteti, SDU, NMİ, “Naxçvan” Universiteti ilə yanaşı, pedaqoji kollecləri də nəzərə alarıqsa, ümumilikdə 12 dövlət, 10 özəl ali məktəbdə hər il cəmiyyətin tələblərinə uyğun minlərlə yeni formatlı müəllim − diplomlu gənc pedaqoji fəaliyyətə hazırlanır. Ali pedaqoji unversitetlərdə müəlim hazırlığı özündə bir sıra amilləri ümumiləşdirir:
- Təhslin məzmununda şəsiyyətyönümlülüyün təmin edilməsi;
- İnnovativ metodlardan və yeni təlim texnologiyalarından istifadə edə bilmək vərdişlərinə yiyələnmək;
- Təlimin diferensiallaşdırılması;
- Müəllim nüfuzunun həmişə və hər yerdə uca tutulmasına çalışılması.
XXI əsrin müəllimi yalnız nəzəri biliklər, praktik təcrübə ilə ilə silahlanmalı, etik ünsiyyətvə yüksək davranış normaları nümayiş etdirməlidir. Bu gün müəllim hazırlığı təkcə tədris etdiyi fənni bilməklə kifayətlənmir, müasir müəllim standartları və məzmun xətlərini əzbərləməklə müəllim olmur. Ali məktəblərdə pedaqoji təhsilin məzmunu milli-mənəvi, estetik, intellektual,qloballaşan dünya ilə ayaqlaşa bilənkadr hazırlığına xidmət etməlidir. Hansı fənni tədris etməsindən, hansı ali məktəbin məzunu olmasından asılı olmayaraq, müəllim ilk növbədə dövlətçilik ieologiyasına, azərbaycançılıq konsepsiyasına, mental dəyərlərə sadiq biri olmalıdır. Yalnız bundan sonra digər məsələlərdən danışmaq olar.
Prioritet olaraq, kadr hazırlığında müəllimin pedaqoji ustalığı qeyd edilməlidir . Pedaqoji ustalıq deyəndə ali pedaqoji təhsil yaxud hər hansı bir fənni incəliklərinə qədər bilmək başa düşülmür. Müəllim nə qədər savadlı, bilikli olsa da, pedaqoji ustalıq olmadan uğur qazana bilməz. Pedaqoji ustalıq ilk əvvəl müəllimin davranışında, üzünün ifadəsində, geymində, imicində, səs tonunda, diksiyasında, hadisələrə münasibətində özünü göstərməlidir.Müəllim mənəvi aləminin zənginliyini hər bir hərəkəti, hər bir sözü ilə nümayiş etdirməlidir.
Nitq mədəniyyəti, ana dilinin gözəlliyini qorumaq, onun imkanlarından yerində istifadə etmək müəllim hazırlığında əsas tələblərdən biri kimi qoyulmalıdır. İxtisasından asılı olmayaraq, hər bir fənn müəllimi nitqin etik normalarına ciddi əməl etməlidir. Diskussiya mədəniyyəti, nitq etiketləri, jest və mimikalar müəllimin peşə etikasınınvə nitqinin başlıca şərtlərindən sayılır. Ş.Qurbanov, İ.Şıxlı, X.R.Ulutürk, C.Xəndanı bir müəllim kimi sevdirən ik növbədə onların nitqləri, danışıqları ilə auditoriyanı özlərinə cəlb edə bilmək qabiliyyəti, zəngin, maraqlı mühazirələri olub.
Ü.Hacıbəyov yazırdı: “Müəllimlik vəzifəsi çox çətin və ən məsuliyyətli bir vəzifədir. Hər adam onun öhdəsindən gələ bilməz və hər bir adama müəllim deyib, uşaqları ona tapşırmaq böyük xətadır. Yalnız bir təlimdən başqa uşaqların tərbiyəsi dəxi müəllimin öhdəsindədir. Uşaq dəxi qabili-tərbiyə bir şey olduğuna görə, onu nə tövr tərbiyə etsən, o cür də adam çıxar. Tərbiyə işində cüzi bir səhlənkarlıq uşağın gələcəyini pozub, evini yıxar.... Bu ağır sənətə qədəm qoyan müəllim əfəndi bunların hamısını əvvəlcə mülahiazəyə almalıdır. Müəllimliyi özü üçün Sibir əzabı bilən müəllim, yaxşıdır özünü bu sənətdən kənar etməklə, zəhmətdən və cavabdehlikdən qurtarsın, qəlbində tərbiyə və təlimə bir şövq və həvəs yoxsa, heç bu işə girməsin və bu sənəti əhl adamlara tərk ilə özünə başqa bir kəsbii-ruzi vasitəsi axtarsın” .
“Müəllim − sistemləşdirilmiş bilikləri, bacarıq və vərdişləri, habelə mənəvi keyfiyyətləri təhsilalanlara məqsədyönlü, planlı və mütəşəkkil qaydada aşılamaq yolu ilə cəmiyyətin inkişafına təkan verən pedaqoji təhsilli mütəxəssisdir. Müəllim − geniş ictimai mənada mütəfəkkir, ictimai xadim, insanların dünyagörüşünü və inamını formalaşdıran, onlara həyatda öz yolunu tapmaqda kömək edən insandır. Müəllim − özünün mənimsədiyi, yiyələndiyi bilikləri, bacarıqları, əldə etdiyi, qazandığı təcrübəni, həyatı dərk etməsi və ona münasibətini digərlərinə ötürən şəxsdir. Müəllim − özünün mənimsədiyi, yiyələndiyi bilikləri, bacarıqları, həyatı dərk etməsi və ona münasibəti ilə bağlı qazandığı təcrübəni digərlərinə öyrədən şəxsdir”.Nəhayət, müəllim – bir örnək və nümunədir.
Qeyd edilənlərə baxmayaraq, son illərdə müəlllim nüfuzunun tərbiyəedici təsiri azalmaqdadır. Bunun obyektiv səbəbi kimi yeni təhsil sistemi müəllim hazırlığında rast gəlinən problemlərdir ki, bunlara nəzəri biliklərin mənisənilməsi faizinin təcrübi biliklərdən və peşəkarlıq vərdişlərindən üstün tutulması, müəllimin sosial statusunun aşağı düşməsi, müəllim hazırlığının keyfiyyətinin yüksəldilməsi mexanizminin təkmlləşdirilməməsi, son illər müəllimin peşə mədəniyyətinin aşağı düşməsi və hər il hazırlanan və işlə təmin olunan müəllimlərin sayı arasında kəskin fərqin mövcudluğunu qeyd etmək olar. Belə çıxır ki, ölkədə müəllim hazırlığına ayrılan vəsait nəticədə səmərəsiz istifadə olunur.
Cəmiyyətdə bütövlükdə məktəbə münasibətin dəyişməsi, müxtəlif sosial şəbəkələrin və informasiya texnologiyalarının bolluğu, tərbiyənin millilik çərçivəsindən çıxıb “avropalaşma” məzmununa daha çox meyil etməsi, ictimai şüur zəminində fərdi baxış tərzinin dəyişməsi, medianın və mətbuatın müəllimi gündəmdə saxlaması, nəhayət, müəllimin qayğısı, problemi olan bir insan kimi düşüncələrdən hələ də uzaq tutulması müəllim şəxsiyyətinin və adınınkeçmiş statusunu qorumaqda problemlər yaradır.
Azərbaycan təhsil sistemində müəllim ləyaqətini hər şeydən uca tutan, seçdiyi sənətə ürəkdən bağlı olan müəllimlərlə yanaşı, elmi-pedaqoji yeniliklərdən xəbərsiz, öz üzərində çalışmayan, pedqoji etikadan və milli dəyərlərdən uzaq müəllimlərimiz də az deyil. Bunun bir səbəbi yaşlı nəslin öz ənənələrinə “sadiqliyi” kimi – yenini qəbul edə bilməməsi ilə əlaqədardırsa, ikinci və başlıca səbəb müəllim peşəsinə təsadüfi gəlişdir. Bu gün orta məktəbi bitirən hər kəs ali təhsil almaq istəyir,hamı da hüquqşünas, həkim, vəkil, iqtisadçı olmaq stəyir. Bu istək “əlçatmaz” olduqda ixtisas seçimi müəllimliyin üzərində dayanır, hüquqşünas yarıkönül tarix ya ədəbiyyat müəlimi, həkim olmaq arzusu kimya-biologiya müəllimi, iqtsadçı coğrafiya müəllimi, “ayağını yorğanına görə uzadanlar” isə ən uzağı idman müəllimliyinə seçim edir.
Müəllimlik peşəsi davamlı, dəyişən və dinamik bir peşədir. Cəmiyyət ən qiymətli sərvətləri – uşağı, arzuları, ümidlərini müəllimə etibar edir. Cəmiyyətdə olan dəyişikliklər insanın həyat tərzinə, baxışlarına, yaşamına təsir etdiyi kimi, necə öyrənməyinə və öyrətməyinə də təsir edir. Dünyaya inteqrasiyalı, yüksək mədəniyyətli bir cəmiyyət qurmağa, Azərbaycanı dünyanın ən inkişaf etmiş demokratik dövlətlərindən biri etməyə güçü çatan, milli-mənəvi dəyərlərə bağlı və onları qoruyan, inkişaf etdirən, ailəsini, millətini, vətənini dərindən sevən, soykökünə bağlı olan müəllim kadrları hazırlamaq bu gün təhsil sisteminin qarşısında duran vacib vəzifədir.
Baxış sayı: 880
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 20:00
Prokurorluq əməkdaşları ağacəkmə kampaniyası keçirib
27-04-2024, 14:50
Sankt-Peterburq və Peterhofda fəvvarələr mövsümü açılıb
24-04-2024, 21:55
Azərbaycan-Rusiya iqtisadi əlaqələrinin uğurları-Aybəniz Rüstəmova
24-04-2024, 10:31
Odessada hərbi obyektdə baş verən partlayışlardan sonra şəhərin enerjisi qismən kəsilib
23-04-2024, 21:02
Təxminən 300 kq çəkisi olan qadını xəstəxanaya yerləşdirməyə çalışırlar
23-04-2024, 10:37
Valentina Matvienko: "Rusiya aktivlərinin müsadirəsi dünya iqtisadiyyatını məhv edəcək"
22-04-2024, 01:06
Bakıda küçə musiqiçilərinə dəstək üçün konsert keçirildi
19-04-2024, 22:50
"Üç balina" ticarət kompleksinin təsisçisi Sergey Zuev vəfat edib
19-04-2024, 22:23
Rusiya hökuməti dost olmayan ölkələrdən gələn pivə üçün gömrük rüsumlarını artırıb
17-04-2024, 19:25
GÖMRÜK AKADEMİYASINDA DÖVLƏT GÖMRÜK KOMİTƏSİ YANINDA İCTİMAİ ŞURANIN ÜZVLƏRİ İLƏ GÖRÜŞ KEÇİRİLİB
17-04-2024, 16:16
Vıqovski: "Almaniyada Rusiya Federasiyasına aparıldığı hesab edilən 161 ukraynalı uşaq tapılıb
17-04-2024, 11:07
Tümen vilayətində 14 yaşayış məntəqəsinin sakinləri daşqın səbəbindən təxliyə edilir
17-04-2024, 10:59
Putin: "Rusiya epidemiyanın qarşısının alınması sahəsində Afrika ilə əməkdaşlıq edir"
16-04-2024, 13:27
Zərifə xanım Əliyevanın böyüklüyü…-Zenfira Nurullayeva
15-04-2024, 21:13
Rusiyanın Türkiyədəki səfiri pul köçürmələri ilə bağlı vəziyyəti gərgin adlandırıb
15-04-2024, 10:24
Könül Nurullayeva: Kifayət qədər geniş təsir dairəsinə malik təhsil alanlar güzəştlər əldə edə biləcəklər"
13-04-2024, 20:58
Yüksək rütbəli nəqliyyat polisi əməkdaşları rüşvət alarkən yaxalanıblar
12-04-2024, 21:39
Yamaldan olan Pyak ailəsi Putinə dişi şimal maralı hədiyyə edib
12-04-2024, 12:43
Çin bankları Rusiya şirkətlərinin ödənişlərini əngəlləməyə başlayıb
11-04-2024, 19:02
Xarkov vilayətində 47 yaşayış məntəqəsinin məcburi təxliyəsi elan edilib
10-04-2024, 20:49
Moskva kağız istehsalını dörd dəfə artırdı
10-04-2024, 20:46
Arşavin ağır xəstə bir oğlanın arzusunu həyata keçirdi
10-04-2024, 20:15
Vyaçeslav Dobrınin ona əlil qrupu təyin olunduğunu etiraf etdi
9-04-2024, 23:53
"Sumqayıt Narkomaniyaya Yox Deyir" devizi altında maarifləndirici xarakterli görüş və sərgi təşkil olunub
9-04-2024, 23:33
Leyla Əliyeva Əminəni belə təbrik etdi
9-04-2024, 19:54
Polşadakı ukraynalılar müavinətlərdən sui-istifadə etdiklərinə görə ödənişləri almağı dayandıracaqlar
9-04-2024, 13:57
Türkiyə İsrailə 54 malın ixracını məhdudlaşdırıb
9-04-2024, 13:33
Könül Nurullayeva: "Əhalinin ucuz və daha keyfiyyətli dərman vasitələri əldə etməsi üçün hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi vacibdir"
9-04-2024, 00:18
Misirin nüfuzlu qəzetində azərbaycanlı alimin müsahibəsi dərc olunub
6-04-2024, 23:13
"Şahin" hərbi-idman oyununun Sumqayıt şəhər birinciliyi keçirilib
6-04-2024, 21:59
Putin Fövqəladə Hallar Nazirliyinin rəhbərinə təcili olaraq Orenburq vilayətinə uçmağı tapşırıb
6-04-2024, 16:39
Prezident SVO iştirakçılarının dul arvadlarının işdən çıxarılmasının qarşısını alan qanunu imzalayıb
5-04-2024, 22:25
Həyat yoldaşı və qızı xəstəxanada Çibisi ziyarət etdilər
4-04-2024, 21:20
Rüşvət almaqda şübhəli bilinən RANEPA professoru azadlıqda qaldı
4-04-2024, 11:21
Könül Nurullayeva növbəti vətəndaş qəbulunu keçirib
3-04-2024, 20:33
Ombudsman Mityanina: "Sankt-Peterburqa uşaqlara vahid psixoloji yardım sisteminə ehtiyac var"
3-04-2024, 15:35
Rusiya uşaqlı ailələrə dəstəyi gücləndirəcək