09:52 / 31-10-2025
Korrupsiyaya görə edam cəzasına qarşı çıxdı
09:49 / 31-10-2025
Rusiya və Belarus müdafiə nazirləri Qazaxıstanda hərbi əməkdaşlığı müzakirə etdilər
09:44 / 31-10-2025
50.000 rubl cərimə olunub
09:15 / 31-10-2025
Yanğınsöndürənlər 200 kvadratmetrlik mişar zavodunda baş verən yanğını söndürüblər
09:10 / 31-10-2025
"Fox News": Trampın Ukrayna ilə bağlı mövqeyi Avropada narahatlıq doğurur
09:04 / 31-10-2025
Qonşusuna balta ilə hücum edib və məcburi müalicə alacaq
08:57 / 31-10-2025
HS: Trampın nüvə sınaqlarına başlamaqla bağlı açıqlaması Rusiyaya ünvanlanıb
23:19 / 30-10-2025
Pələngin insanlara yaxınlaşmasından narahatdırlar
23:14 / 30-10-2025
Vens: "Nüvə silahlarının sınaqları onların funksionallığını yoxlamaq üçün lazımdır"
18:53 / 30-10-2025
Respublika parlamentindən xaric edilib
18:42 / 30-10-2025
Təmizlik robotları bir neçə məktəblərə gəlib
18:38 / 30-10-2025
SHOT: Müğənni Lyubov Uspenskaya Rusiyadakı biznesini bağlayır
18:30 / 30-10-2025
Gimnast Melnikova: "İkiqat dünya çempionu olduğuma inana bilmirəm"
18:26 / 30-10-2025
Finlandiyadakı hərbi təlimlərdə təxminən 15.000 əsgər iştirak edəcək
17:47 / 30-10-2025
Gimnast Almaniyadakı qarşıdan gələn yarışından danışdı
17:44 / 30-10-2025
Yeddi kollec tələbəsi kafedə zəhərlənib
17:42 / 30-10-2025
İsveçrə məhkəməsi Valiyevaya 2 milyon rubldan çox məhkəmə xərcləri ödəməyi əmr etdi
17:36 / 30-10-2025
Əlil bacısının qətlinə görə həbs edilib
17:34 / 30-10-2025
Zaxarova: "Zelenski Londonda Trampın səfərindən qalanlarla qarşılandı"
17:30 / 30-10-2025
İtkin düşən tələbə iki həftə sonra ölü tapılıb
10:37 / 30-10-2025
Sumqayıtda şəhidlik zirvəsinə ucalmış Akif Cabbarovun anım günü keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
10:21 / 30-10-2025
Neyt: "Tramp Cənubi Koreya prezidenti ilə danışıqlardan sonra çizburger sifariş edib"
10:18 / 30-10-2025
Fövqəladə Hallar Nazirliyi: "İl-76" təyyarəsi daşqından zərər çəkmiş Vyetnama humanitar yardım çatdırdı
10:07 / 30-10-2025
Astrofizik Loeb 3I/ATLAS obyektinin niyə yadplanetli kosmik gəmi hesab edildiyini izah etdi
10:02 / 30-10-2025
Həkimlər açıq sancağı udmuş körpəni xilas etdilər
09:55 / 30-10-2025
Gimnast Angelina Melnikova hansı qızıl medalı əldən verdiyini açıqladı
09:46 / 30-10-2025
Miroşnik: "Əsir götürülmüş Rusiya Silahlı Qüvvələrinin əsgərləri elektrik stulunda işgəncəyə məruz qalır..."
09:42 / 30-10-2025
Tramp ABŞ-ın nüvə sınaqlarının məqsədəuyğun olduğunu bildirib
20:40 / 29-10-2025
"Rubin Kazan" yeni transferi Anton Şvetsin ciddi zədə aldığını açıqladı
20:38 / 29-10-2025
Vens: "ABŞ Ukrayna və Rusiya ilə məhsuldar əlaqələri qorumaq istəyir"
20:20 / 29-10-2025
Peskov: "Rusiya Trampla öz maraqlarına əsaslanaraq danışıqlar aparmalıdır"
20:17 / 29-10-2025
"Bloomberg": Tramp 8 noyabrda Orbanla görüşməyi planlaşdırır
20:15 / 29-10-2025
Peskov, Avropanın aqressiv ritorikası fonunda "Oreşnik" raket sisteminin Rusiya üçün dəyərini elan etdi
20:08 / 29-10-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Qayıdış ünvanlarının sayının artması Zəfər Gününün sevincinə sevinc qatır"
20:00 / 29-10-2025
Vüqar Rəhimzadə: "Tarixi Zəfərimiz Azərbaycanın uğur səhifələrini daha da zənginləşdirdi"
19:56 / 29-10-2025
Belarus Xarici İşlər Nazirliyi: Litvanın sərhədlərinin bağlanması onun azadlığa münasibətini əks etdirir
Xanımının vəsiyyətinə əməl etməyən Lütfi Zadə haqda - Faktlar+Fotolar
Tarix: 05-02-2021 19:41 | Bölmə: Cəmiyyət
Bu gün dünya şöhrətli azərbaycanlı alim, qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi, Kaliforniya Berkli Universitetinin professoru Lütfi Zadənin doğum günüdür.
Axşam.az Kulis.az-a istinadən bu münasibətlə onun haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
Lütfi Zadə 1921-ci il fevralın 4-də Bakının Novxanı kəndində, Rəhim Ələsgərzadə və yəhudi əsilli rus uşaq həkimi olan Feyqa Moiseyevna Koremanın ailəsində dünyaya gəlib. Onun atası Rəhim Ələsgərzadə İranın Ərdəbil şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Birinci dünya müharibəsi illərində Ərdəbildən Bakıya köçüb və burada ticarətlə məşğul olmaq qərarına gəlib. İranda dostları və qohumları vasitəsilə külli-miqdarda kibrit alaraq onu Bakıya gətirib və kibrit satışını təşkil etməklə güzəran qurub. İşgüzar fəaliyyəti ilə yanaşı həm də Azərbaycan Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində təhsil alıb və İranda çap olunan həftəlik qəzetlərin Bakıdakı müxbiri kimi çalışıb.
1933-cü ildə sovet vətəndaşlığını qəbul etməyən ailə Bağırovun göstərişinə əsasən 24 saat ərzində ölkəni tərk etməli olurlar.
Üçüncü sinfə qədər rus dilində təhsil alan Lütfi Zadə Tehranda ingilis dilində yazıb oxumağa məcbur olur. Lakin rus klassiklərinin əsərlərinin hamısını orijinalda oxuyur. Sonralar Lütfi Zadənin Tehran dövrü barədə öz xatirələrini qələmə alan arvadı Fey yazır: “Ərimi ilk dəfə görəndə 12 yaşım vardı. Ruscası əlaydı. Kitabxanasında 2000-dək kitab vardı. Hamısı da rus dilində. Lütfi Zadə 1931-ci ildə ailə İrana sürgün edildiyi zaman öz kitablarını unutmur. İki min nüsxəlik bu nəhəng kitabxanasını Tehrana aparır”.
Lütfi Zadə Litvadan İrana qaçmış yəhudi qızı, gələcək həyat yoldaşı Fey ilə də Tehranda təhsil aldığı “Alborz” məktəbində tanış olur. Onlar ailə qururlar. Lütfi Zadə Feyi də götürüb Amerikaya köçür. Fey həmin günləri belə xatırlayır: “Bakıya təzim etmədən o, görünür öz nəzəriyyəsini elan etmək istəmirdi. Amerikada əvvəlcə bir o qədər də ciddiyə almırdılar Lütfini. Bu ideyaya siftə yaponlar, bir də Sovet alimləri dəyər verdi. O, bu nəzəriyyəsini eyni vaxtda həm SSRİ elminə təqdim etdi, həm də Amerika alimlərinə. Moskvanın ”İnformasiya nəqli məsələləri" dərgisində çap olunan məqaləsini o özü ruscaya tərcümə etmişdi. Buradakı əsas elmi ifadələri məhz özü zərgər dəqiqliyi ilə ruscaya uyğunlaşdırmışdı. Əfsus Lütfinin bu novatorluğu rusları deyil, yaponları qəflət yuxusundan oyatdı. O sübut etdi ki, rəqəmlər dəqiq, bəsit deyillər. O sübut etdi ki, dünya ağ və qara rənglərdən ibarət deyil. Ortada çox sayda naməlum ölçülər, rəqəmlər, hələ öz işarəsini, adını qazanmamış anlayışlar var”.
Alimin ixtirasını ilk dəfə 1973-cü ildə bir buxar makinasında professor İbrahim Madani sınaqdan uğurla çıxarıb. 1980-ci ildən sonra Lütfi Zadənin ulduzu elm sahələrində daha da parlayır. Yaponiyada “qeyri-səlis məntiq” əsasında yaranmış yeni texnologiyalar əsl möcüzəyə səbəb olur. İndi Yaponiyada mindən çox alim bu sahəni araşdırır. Çində isə indi 10 mindən çox “nisbi məntiq” mütəxəssisi mövcuddur. Müasir dövrün ən incə dəqiq hesablamaları, texnologiyaları indi “fuzzy loqic” nəzəriyyəsi olmadan mümkün deyil. Yeni robotlar nəslini istehsala buraxanlar indi öz bütün hesablamalarını məhz “qeyri-səlis məntiq” əsasında hazırlayırlar.
Lütfi Zadə Allaha inanan adam olub. Deyilənə görə o, hər bir addımında Allahın adını çəkir, “Allah mənə nə qədər ömür veribsə, o qədər yaşayacağam”, deyirmiş. Tehranda tələbə olanda isə gündə beş dəfə namaz qılırmış. Ömrünün son illərində isə müsəlman qaydaları ilə dəfn olunmasını vəsiyyət edib.
Uzun illər Amerikada yaşasa da, Azərbaycan yeməklərini - səbzi-qovurmanı, badımcan dolmasını, borş və peraşkini çox sevib. Evdə daha çox Azərbaycan yeməklərinə üstünlük verib. Daha çox səbzi plov, badımcan, tikə, lülə kabab yeməklərini xoşlayıb. Evdə xanımı və yaxınları ilə danışan zaman Azərbaycan sözlərindən istifadə etsə də, daha çox rus dilində danışmağa üstünlük verib.
Lütfizadə tanınmış rejissor Cənnət Səlimovanın xalası oğludur. Onlar mehriban uşaqlıq illərini bir yerdə keçirsələr də, sonradan uzun müddət görüşməyiblər.
Akademikin yaxşı rəssamlıq qabiliyyəti olub. Görkəmli şəxsiyyətlər, prezidentlərin şəkillərdən Ronald Reyqanın, Corc Buşun portretlərini çəkib. Bundan başqa o, həm də yaxşı rəqqas olub. Deyilənə görə 95 yaşında Berkli universitetinin tədbirində o qədər gözəl rəqs edir ki, salondakı insanların hamısı heyran olur.
O, illər öncə xanımı ilə birlikdə qərar verirlər ki, dünyalarını dəyişəndə kremasiya olunsunlar. Xanımı dünyasını dəyişəndə bunu edirlər. O, ölənə qədər xanımının külünü evində saxlayır. Lütfi Zadə isə sonradan qərarını dəyişir. Müsəlman qaydası ilə dəfn olunmasını vəsiyyət edir. Xanımından sonra isə cəmi bir il yaşayır. Vəsiyyətinə əsasən ölümündən sonra Bakıda Fəxri xiyabanda dəfn olunur.
Professor dəfn olunanda oğlu Norman Lütfizadə başqa şəhərdə olduğundan dəfn mərasiminə gələ bilmir.
Baxış sayı: 690
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-02-2021 19:41 | Bölmə: Cəmiyyət
Bu gün dünya şöhrətli azərbaycanlı alim, qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi, Kaliforniya Berkli Universitetinin professoru Lütfi Zadənin doğum günüdür.
Axşam.az Kulis.az-a istinadən bu münasibətlə onun haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
Lütfi Zadə 1921-ci il fevralın 4-də Bakının Novxanı kəndində, Rəhim Ələsgərzadə və yəhudi əsilli rus uşaq həkimi olan Feyqa Moiseyevna Koremanın ailəsində dünyaya gəlib. Onun atası Rəhim Ələsgərzadə İranın Ərdəbil şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Birinci dünya müharibəsi illərində Ərdəbildən Bakıya köçüb və burada ticarətlə məşğul olmaq qərarına gəlib. İranda dostları və qohumları vasitəsilə külli-miqdarda kibrit alaraq onu Bakıya gətirib və kibrit satışını təşkil etməklə güzəran qurub. İşgüzar fəaliyyəti ilə yanaşı həm də Azərbaycan Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində təhsil alıb və İranda çap olunan həftəlik qəzetlərin Bakıdakı müxbiri kimi çalışıb.
1933-cü ildə sovet vətəndaşlığını qəbul etməyən ailə Bağırovun göstərişinə əsasən 24 saat ərzində ölkəni tərk etməli olurlar.
Üçüncü sinfə qədər rus dilində təhsil alan Lütfi Zadə Tehranda ingilis dilində yazıb oxumağa məcbur olur. Lakin rus klassiklərinin əsərlərinin hamısını orijinalda oxuyur. Sonralar Lütfi Zadənin Tehran dövrü barədə öz xatirələrini qələmə alan arvadı Fey yazır: “Ərimi ilk dəfə görəndə 12 yaşım vardı. Ruscası əlaydı. Kitabxanasında 2000-dək kitab vardı. Hamısı da rus dilində. Lütfi Zadə 1931-ci ildə ailə İrana sürgün edildiyi zaman öz kitablarını unutmur. İki min nüsxəlik bu nəhəng kitabxanasını Tehrana aparır”.
Lütfi Zadə Litvadan İrana qaçmış yəhudi qızı, gələcək həyat yoldaşı Fey ilə də Tehranda təhsil aldığı “Alborz” məktəbində tanış olur. Onlar ailə qururlar. Lütfi Zadə Feyi də götürüb Amerikaya köçür. Fey həmin günləri belə xatırlayır: “Bakıya təzim etmədən o, görünür öz nəzəriyyəsini elan etmək istəmirdi. Amerikada əvvəlcə bir o qədər də ciddiyə almırdılar Lütfini. Bu ideyaya siftə yaponlar, bir də Sovet alimləri dəyər verdi. O, bu nəzəriyyəsini eyni vaxtda həm SSRİ elminə təqdim etdi, həm də Amerika alimlərinə. Moskvanın ”İnformasiya nəqli məsələləri" dərgisində çap olunan məqaləsini o özü ruscaya tərcümə etmişdi. Buradakı əsas elmi ifadələri məhz özü zərgər dəqiqliyi ilə ruscaya uyğunlaşdırmışdı. Əfsus Lütfinin bu novatorluğu rusları deyil, yaponları qəflət yuxusundan oyatdı. O sübut etdi ki, rəqəmlər dəqiq, bəsit deyillər. O sübut etdi ki, dünya ağ və qara rənglərdən ibarət deyil. Ortada çox sayda naməlum ölçülər, rəqəmlər, hələ öz işarəsini, adını qazanmamış anlayışlar var”.
Alimin ixtirasını ilk dəfə 1973-cü ildə bir buxar makinasında professor İbrahim Madani sınaqdan uğurla çıxarıb. 1980-ci ildən sonra Lütfi Zadənin ulduzu elm sahələrində daha da parlayır. Yaponiyada “qeyri-səlis məntiq” əsasında yaranmış yeni texnologiyalar əsl möcüzəyə səbəb olur. İndi Yaponiyada mindən çox alim bu sahəni araşdırır. Çində isə indi 10 mindən çox “nisbi məntiq” mütəxəssisi mövcuddur. Müasir dövrün ən incə dəqiq hesablamaları, texnologiyaları indi “fuzzy loqic” nəzəriyyəsi olmadan mümkün deyil. Yeni robotlar nəslini istehsala buraxanlar indi öz bütün hesablamalarını məhz “qeyri-səlis məntiq” əsasında hazırlayırlar.
Lütfi Zadə Allaha inanan adam olub. Deyilənə görə o, hər bir addımında Allahın adını çəkir, “Allah mənə nə qədər ömür veribsə, o qədər yaşayacağam”, deyirmiş. Tehranda tələbə olanda isə gündə beş dəfə namaz qılırmış. Ömrünün son illərində isə müsəlman qaydaları ilə dəfn olunmasını vəsiyyət edib.
Uzun illər Amerikada yaşasa da, Azərbaycan yeməklərini - səbzi-qovurmanı, badımcan dolmasını, borş və peraşkini çox sevib. Evdə daha çox Azərbaycan yeməklərinə üstünlük verib. Daha çox səbzi plov, badımcan, tikə, lülə kabab yeməklərini xoşlayıb. Evdə xanımı və yaxınları ilə danışan zaman Azərbaycan sözlərindən istifadə etsə də, daha çox rus dilində danışmağa üstünlük verib.
Lütfizadə tanınmış rejissor Cənnət Səlimovanın xalası oğludur. Onlar mehriban uşaqlıq illərini bir yerdə keçirsələr də, sonradan uzun müddət görüşməyiblər.
Akademikin yaxşı rəssamlıq qabiliyyəti olub. Görkəmli şəxsiyyətlər, prezidentlərin şəkillərdən Ronald Reyqanın, Corc Buşun portretlərini çəkib. Bundan başqa o, həm də yaxşı rəqqas olub. Deyilənə görə 95 yaşında Berkli universitetinin tədbirində o qədər gözəl rəqs edir ki, salondakı insanların hamısı heyran olur.
O, illər öncə xanımı ilə birlikdə qərar verirlər ki, dünyalarını dəyişəndə kremasiya olunsunlar. Xanımı dünyasını dəyişəndə bunu edirlər. O, ölənə qədər xanımının külünü evində saxlayır. Lütfi Zadə isə sonradan qərarını dəyişir. Müsəlman qaydası ilə dəfn olunmasını vəsiyyət edir. Xanımından sonra isə cəmi bir il yaşayır. Vəsiyyətinə əsasən ölümündən sonra Bakıda Fəxri xiyabanda dəfn olunur.
Professor dəfn olunanda oğlu Norman Lütfizadə başqa şəhərdə olduğundan dəfn mərasiminə gələ bilmir.
Baxış sayı: 690
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 09:04
Qonşusuna balta ilə hücum edib və məcburi müalicə alacaq
Dünən, 17:36
Əlil bacısının qətlinə görə həbs edilib
28-10-2025, 22:40
Məhkəmə arvadını öldürən kişini həbs edib
28-10-2025, 22:27
Atəş açan toy mərasiminin iştirakçıları saxlanılıb
25-10-2025, 21:04
Yeniyetmə həmyaşıdını bıçaqlayıb
25-10-2025, 20:22
32 il əvvəl qətl və soyğunçuluq edən şəxs Moskvada həbs edilib
23-10-2025, 20:18
Yeniyetmə mübahisə zamanı atasını bıçaqlayaraq öldürüb
23-10-2025, 09:52
Fransalı velosipedçini cərimələyib və sərbəst buraxıb
22-10-2025, 19:36
Tarxovun nəvəsi: "Qətlə yetirilənlərin meyitlərinin başına gələnlərlə bağlı məlumatım var"
21-10-2025, 19:18
Mühafizə xidmətinin rəhbəri saxlanılıb
20-10-2025, 23:30
Məktəbliləri bıçaqla hədələyən şəxs saxlanılıb
20-10-2025, 19:54
Məktəbli qıza qarşı cinsi istismarda ittiham olunan 56 yaşlı tramvay sürücüsü həbs edilib
18-10-2025, 19:48
Məktəbli qıza təcavüz etmək niyyəti ilə hücum edən şəxs həbs edilib
18-10-2025, 10:50
Səkkiz yaşlı qızı öldürən təcavüzkar tapılıb
17-10-2025, 18:16
Bir nəfər iki nəfəri çəkiclə döyərək öldürüb
15-10-2025, 22:05
Polis əməkdaşına hücum etməkdə təqsirləndirilən iki nəfər həbs edilib
14-10-2025, 18:38
Cibində telefonu partlayan yeniyetmə yanıq mərkəzinə aparılıb
11-10-2025, 17:14
Yatmış kişini bıçaqlayaraq öldürüb
11-10-2025, 08:54
Öz əmisi oğlunu öldürməkdə ittiham olunur
10-10-2025, 18:24
Partlayıcı qurğunun saxlanmasına köməklik etdiyinə görə 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
10-10-2025, 17:49
85 yaşlı anasını qətlə yetirməkdə təqsirli bilinərək həbs edilib
10-10-2025, 09:13
İkiqat qətl törətməkdə şübhəli bilinən şəxs saxlanılıb
7-10-2025, 11:18
İki kişi bir nəfəri qaçırmaqda şübhəli bilinir
7-10-2025, 08:24
Ortağını öldürməkdə və sevgilisini döyməkdə ittiham olunur
6-10-2025, 16:03
Bıçaqla silahlanmış naməlum şəxs yoldan keçənlərə hücum edib
6-10-2025, 15:59
Tanışını balta ilə öldürən şəxs saxlanılıb
6-10-2025, 14:27
Sinaqoqda terror aktı planlaşdıran iki miqrant həbs edilib
6-10-2025, 09:55
İtkin düşən qadın öldürülmüş halda tapılıb
5-10-2025, 13:36
Gecə klubunun qarşısında baş verən dava bıçaqlanma ilə başa çatıb
3-10-2025, 15:44
Həyat yoldaşı və uşaqlarını qətlə yetirməkdə təqsirləndirilən şəxs barəsində həbs-qətimkan tədbiri seçilib
2-10-2025, 17:00
18 yaşlı gənci vəhşicəsinə qətlə yetirməkdə şübhəli bilinən ikinci şəxs İstintaq Komitəsinə təslim olub
30-09-2025, 14:45
Miqrant pensiyaçılara qarşı fiziki güc tətbiq edib
28-09-2025, 14:01
Kişi bıçaqla 8 yaşlı uşağa hücum edib
27-09-2025, 10:11
Atasının qətlində ittiham olunan qızın meyiti tapılıb
26-09-2025, 15:34
Qadını qızının gözü qarşısında vəhşicəsinə qətlə yetirdiyinə görə 17 il azadlıqdan məhrum edilib
25-09-2025, 17:41
Sərnişini zorlayan taksi sürücüsü həbs edilib
25-09-2025, 17:07
Prokurorluq Ülviyyə İlyasovanın həbsini tələb etdi - İş məhkəməyə getdi
25-09-2025, 06:44
Ərini qətlə yetirdiyinə görə 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
25-09-2025, 06:23
İstintaq Komitəsi: Amur vilayətinin Təbii Sərvətlər Nazirliyinin əməkdaşı külli miqdarda rüşvətə görə həbs edilib
24-09-2025, 21:44
İlhamə Elşadqızına hökm oxundu