18:24 / 03-07-2022
Şəhidlərin xatirəsinə həsr olunmuş anım mərasimi keçirildi - Video+Fotolar
12:34 / 03-07-2022
“Xoşbəxtlikdən ağlamaq istədim” - Fotolar
12:28 / 03-07-2022
Özbəkistan Prezidenti yenidən Nukusa getdi
12:14 / 03-07-2022
Son aylarda kəskin narazılığa səbəb olan nazir İSTEFA VERDİ
12:00 / 03-07-2022
Sərhədçi İdman Olimpiya Mərkəzində “Qarabağ Zəfər gecəsi” kikboksinq turniri təşkil edilmişdir-Adil Əliyev həmin tədbirdə çıxış edib
11:42 / 03-07-2022
Biz teatrı niyə sevmirik?
11:08 / 03-07-2022
Zaqatalada Təcili Tibbi Yardım Şöbəsinin sürücüsü bıçaqlanıb
10:49 / 03-07-2022
3 gün əvvəl dövlətə xəyanətə görə həbs edilən rusiyalı alim öldü
10:20 / 03-07-2022
Pakistan Silahlı Qüvvələrinin rəhbəri İran Prezidenti ilə görüşdü
10:17 / 03-07-2022
Bayden sahibkarları benzinin qiymətini aşağı salmağa çağırdı
10:15 / 03-07-2022
“Pfizer”in baş direktoru pandemiyanın yeni dalğasının başladığını elan etdi
10:12 / 03-07-2022
Azərbaycanda at fermasının sahibi həbs edildi
10:08 / 03-07-2022
DİN polisin ölümü ilə bağlı açıqlama yaydı
00:21 / 03-07-2022
Türkiyə "AKINCI"-da lazerlə idarə olunan raketi sınaqdan keçirib
00:16 / 03-07-2022
Tik-Tokda dələduzluq edən proqramist saxlanıldı
00:04 / 03-07-2022
Ukrayna Ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini azad etdi
23:21 / 02-07-2022
Şəhid Coşqun Zeynallının doğum günündən-VİDEOLAR+FOTOLAR
21:25 / 02-07-2022
Zakir Fərəcov polisləri təbrik etdi – FOTO
21:07 / 02-07-2022
Azərbaycan cüdoçusu Avropa kubokunun qalibi oldu
20:51 / 02-07-2022
“Son 19 ildə 23 mindən çox cinayətkar qrup və dəstə zərərsizləşdirilib” - Vilayət Eyvazov
02:03 / 02-07-2022
Rusiya İlan adasını fosfor bombaları ilə vurdu - Video
01:58 / 02-07-2022
Boris Conson Odessanın fəxri vətəndaşı oldu
01:54 / 02-07-2022
Ukrayna bu halda danışıqlar masasına əyləşəcək
01:52 / 02-07-2022
Raquf Orucovun oğlu məzun oldu - Fotolar
01:49 / 02-07-2022
Güləşçimiz U-20 Avropa çempionatında qızıl medal qazandı - Foto
22:56 / 01-07-2022
“Ordümüz Gücümüzdür”Silahlı qüvvələrin 104 illiyinə həsr olunmuş tədbir keçirilib
22:46 / 01-07-2022
Teymur Rəcəbov çinli rəqibini məğlub etdi
22:43 / 01-07-2022
Zelenski Ukraynaya atılan raketlərin sayını açıqladı
22:41 / 01-07-2022
Rusiyalı alim vətənə xəyanətə görə saxlanıldı
İrəvandakı Azərbaycan abidələrinin hazırkı vəziyyəti - Fotolar+Video
Tarix: 07-05-2022 02:25 | Bölmə: Mədəniyyət
“Baqrataşen” keçid məntəqəsi arxada qaldı. Hava toranlaşıb. Ermənistanın bu hissəsində yol örtüyünün keyfiyyətinin mənim bura sonuncu səfərimlə müqayisədə xeyli yaxşılaşdığı dərhal görünür. Demək olar ki, Gürcüstan tərəfdən, məsələn, elə həmin Sadaxlıdakından pis deyil.
Yolum, redaksiyanın tapşırığına görə, ilk növbədə İrəvandan keçir, lakin 1918-ci ildə Ermənistanın paytaxtı olmuş Azərbaycan şəhərinə çatmaq Caliber.Az-ın jurnalisti üçün, hətta yarı-qanuni (təfsilata varmayaq, çünki ümid edirəm ki, bu, mənim “daşlar ölkəsinə” son səfərim deyil) olduqca mürəkkəb və riskli bir şeydir. Yaxşı ki, mənim ermənicəm yerli əhali ilə onlarda heç bir şübhə yaratmadan ünsiyyət qurmağa kifayət edir. Üstəlik, Ermənistana keçmiş səfərlərin təcrübəsi də var.
“Baqrataşen” keçid məntəqəsindən olan səyahət yoldaşım Karen köhnə “Jiquli”də məni Haqpat kəndi yaxınlığında düşürdü, çünki yollarımız burada ayrılırdı – o, Tsağkaşata, mən isə bir az da o yana, qədim Azərbaycan şəhəri İrəvana getməli idim. Bəs, yolda toz qaldıran nədir? Qaranlıqda görmək bir az çətindir. Amma “evrika”! Bunun taksi olduğu ortaya çıxdı; maşının üstündəki “lightbox” bunu sübut edir. Əlimi yellədim və yaxınlıqda əyləc səsi gəldi. Yaşlı sürücü ermənicə (təbii olaraq) “Hara getmək istəyirsən?” deyə soruşdu. “İrəvana”, - deyə cavab verdim. “Yox, səni İrəvana aparmayacağam”, - deyə sürücü əllərini yellədi - “Uzaqdı. Artıq evə gedirəm, ailəm gözləyir, oğlumun ad günü var, qonaqlar gəlib”.
Ancaq əllərimdə görünən külli miqdarda pul ailə şənliyinə qatılmaq istəyindən daha güclü oldu.
“Yerli deyilsən?”, - deyə sürücü şübhə ilə soruşdu.
“Cavakhandan. Amma son 15 ildir ki, Rusiyada yaşayıram. İndi orda çətin günlər başlayıb, ona görə də İrəvana baş çəkmək qərarına gəldim”, - deyə gözümü qırpmadan yalan danışdım. Görünür, inandırıcı idim: İrəvana yollandıq.
Caliber.Az jurnalistinin həyatını təhlükəyə ataraq Ermənistana niyə getməsi, yəqin ki, artıq oxucuları maraqlandırır. Aydınlaşdırım. Məqsədimiz son dərəcə aydındır - Azərbaycanın yerli xalqının mədəni və tarixi irsinin Ermənistanda necə məhv edildiyini açıq şəkildə göstərmək, həmçinin, erməni təbliğatının guya Ermənistanda vandalizmə yer olmadığı və başqasının tarixinin, mədəniyyətinin mənimsənilmədiyi barədə yalan iddialarını darmadağın etməkdir. Necə deyərlər, gedərik, görərik.
Ancaq əvvəlcə mövzudan bir qədər kənara çıxaq. Erməni vandallarının törətdikləri mədəni-tarixi soyqırımı təkcə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinə deyil, mindən çox azərbaycanlı yaşayış məntəqəsinin, yüzlərlə tarixi-memarlıq abidəsinin, karvansarayların, sarayların, məscidlərin, məqbərələr, türbələr, qəbiristanlıqların və s.-nin mövcud olduğu Ermənistan ərazisinə də yayılıb.
XX əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı apardıqları etnik təmizləmə və tarixi abidələrə qarşı həyata keçirilən vandalizm aktları nəticəsində monoetnik Ermənistan dövləti yaradılıb, azərbaycanlıların mövcudluğuna dəlalət edən bütün tarixi-memarlıq abidələri yer üzündən silinib, qəbiristanlıqlar isə dağıdılıb.
Əgər XX əsrin əvvəllərində İrəvan quberniyasının ərazisində 310 məscid qeydiyyatdan keçmişdisə, indi müasir Ermənistan ərazisində yalnız bir məscid qalıb – xarici qonaqlara “fars” məscidi kimi təqdim olunan Göy məscid.
Beləliklə, mən İrəvan şəhərindəyəm və təbii ki, ermənilərin “fars” məscidi adlandırdıqları Göy məscidə heyran olmaq üçün dərhal əvvəllər Leninin, indi isə Mesrop Maştotsun adını daşıyan prospektə gedirəm. Ətrafda təəccüblü dərəcədə az adam var və bu, mənə Hüseynəli xan Qacar dövrünün əzəmətli binasının sükutundan və təfəkküründən həzz almaq üçün unikal şans verir.
Burada qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ermənilər İrandan dəvət olunmuş mütəxəssislərin köməyi ilə məscidi yenidən qurub, divarlarına farsca yazılar qoyub və bununla da məscidi “farslaşdırıblar”. Eyni şeyi bir zaman özlərinin işğalı altında olan Şuşada həyata keçirməyə çalışdılar, hansı ki, bunu Şuşa məscidindəki “təzə” yazılar sübut edir.
Velosipedlə yanımdan keçən iki yerli oğlanın qışqırtıları məni xəyalımdan ayırdı. Hədəflərim çoxdur, daha da irəli getməliyəm.
Ermənilərin Kond adlandırdıqları məşhur Təpəbaşı məhəlləsinə yollanıram. Bura isə bir vaxtlar, erməni vandalizmindən əvvəlki zamanda Təpəbaşı məscidinin yerləşdiyi yerdir. Hazırda bura bərbad vəziyyətdə, yoxsul erməni ailəsi tərəfindən mənzil kimi istifadə olunur.
Bəzi məlumatlara görə, bu məscidi İrəvan şəhər hökumətinin üzvü, xan nəslinin nümayəndəsi İrəvan xanı Abbasqulu xan tikdirib. Onun evi də bu məhəllədə yerləşirdi. Ermənilər Abbasqulu xanın xaraba vəziyyətdə olan evini bu günə kimi “Xan evi” adlandırırlar. Məscidin həyətində və onun ətrafında ermənilər gecəqondular salıblar.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Yeri gəlmişkən, ermənilər arasında məşhur olan Kaskaddan keçdim (onların öyünməyə başqa heç nələri yoxdur). Əvvəlcə burada rus dilində danışanları eşidəndə təəccübləndim - ermənilər öz millətçiliyinə görə heç sovet vaxtında da rus dilində çox danışmırdılar. Amma sonra anlayırsan ki, bunlar “xüsusi əməliyyat”dan qaçan ruslardır. Yanımdan keçən erməni polisləri mənə fikir vermirlər və nədənsə həvəslə danışaraq ötürlər.
Erməni vandalizminin daha bir sübutu XVII-XVIII əsrlərdə tikilmiş və İrəvanın eyniadlı məhəlləsində yerləşən “Dəmirbulaq Məscidi”nin dağıdılmasıdır. 1988-ci ildə məscid yandırılıb, 1990-cı ildə isə yerlə-yeksan edilib. Bu gün bizim çəkdiyimiz kadrlardan da göründüyü kimi, burada “Rossiya” ticarət mərkəzi yerləşir. Simvolikdir. Vaxtilə müsəlman azərbaycanlıların burada yaşamasını artıq heç nə xatırlatmır.
.jpg)


Bu isə oğlu Pir-Hüseyn tərəfindən İrəvandan bir qədər aralıda, Cəfərabad kəndində tikdirilən “Əmir Səəd məqbərəsi”dir. Ancaq XV əsrin tarixi abidəsi qismən qorunub saxlanılmasında erməni “alicənablığının” rasional izahı var. Məsələ burasındadır ki, Ermənistanın rəsmi dairələri bu orta əsr məqbərəsini “Türkmən mavzoleyi” adlandırırlar. Eyni şəkildə İrəvandakı “Göy məscidi” də təmir-bərpa işlərindən sonra “farslarınkı” adlandırırlar. Azərbaycanlılar isə burada guya heç vaxt yaşamayıblar..
.jpg)

.jpg)
Abidənin yanında quraşdırılmış lövhədə türbənin Qaraqoyunlu dövlətinə aid olması barədə məlumat verilir. Eyni zamanda, əsas stenddə türbənin türkmənlərin tarixi irsi olduğu göstərilir.

Bununla da abidənin Azərbaycana məxsusluğu inkar edilir ki, bu da açıq-aşkar saxtakarlıqdır. Çünki türk (türkmən) Qaraqoyunlu tayfaları müasir azərbaycanlıların əcdadlarından biri olub, Qaraqoyunlu dövlətinin tarixi isə Azərbaycan dövlətçilik tarixinin tərkib hissəsidir.
İrəvan qalasında, Sərdar (Xan) sarayının yaxınlığında yerləşən “Abbas Mirzə” və “Şah Abbas” kimi də tanınan “Sərdar məscidi”nin taleyi bundan az kədərli deyil. Mənbələrdə müxtəlif adların çəkilməsinə baxmayaraq, söhbət XVI əsrə aid eyni memarlıq abidəsindən – “Sərdar məscidi”ndən gedir.
İrəvanın digər maddi-mədəniyyət Azərbaycan abidələri kimi, bu məscid də Ermənistan hakimiyyəti tərəfindən hissə-hissə dağıdılıb. Çəkdiyimiz fotoşəkillərdə əks olunan uşaq meydançası və yaşayış binaları isə “Sərdar məscidi”nin yerində tikilib, baxmayaraq ki, bir neçə il əvvəl orada məscid divarının son qalığını görmək olardı.

İndi isə belə görünür:


Təbii ki, erməni vandalizmi ilə bağlı araşdırmalarımız təkcə İrəvanla məhdudlaşmırdı. Ermənistanın yarısını gəzdim və məni maraqlandıran hər şeyi sənədləşdirdim. Məsələn, mən Böyük Qarakilsə rayonunda yerləşən Arçut kəndində oldum. Sənədlərə görə, XIX əsrin sonlarında bu kənddə 40 həyət olub və 357 azərbaycanlı yaşayıb.
Sovet dövründə əhalinin sayı 1500-ə çatırdı. Kənddə üç qəbiristanlıq olub. Lakin 1988-ci ildə yerli azərbaycanlı əhali kənddən qovulub və bu gün orada ancaq ermənilər yaşayır. Təbii ki, onlar dərhal yerli məscidi dağıdıblar. Lakin qəbir daşlarının üzərində Azərbaycan dilində yazılar (ərəb qrafikası və kiril əlifbası) qorunub saxlanıb.
.jpg)


Akarak kəndi Üçkilsə yaxınlığındadır (ermənilərin öz adlarına görə Eçmiədzin adlandırdıqları Üçmüədzin). Vaxtilə burada da məscid olub. Görünür ki, onun dam örtüyü tamamilə dağılıb, binadan yalnız çöl divarların xarabalıqları qalıb. Amma ən iyrənci odur ki, məscidin ərazisi indi ermənilər tərəfindən zibillik kimi istifadə olunur. Əslində, niyə təəccüblənirik ki? Qarabağdakı məscidlərdən donuz tövləsi kimi istifadə edənlər üçün bu, olduqca normal bir təcrübədir.
.jpg)

.jpg)
Lori mahalında yerləşən və 12-ci əsrə aid olan “Loru Qala Məscidi”nin daha az bəxti gətirib - qonşular gözlərini qırpmadan onu erməni kilsəsinə çevirib.
Çəkdiyimiz kadrlarda məscidin daxili hissəsinin Şuşadakı “Gövhər Ağa məscidi”nin interyeri ilə böyük ölçüdə eyni olduğunu görmək olar. İndi onun üzərində ermənilərin saxtalaşdırmaq məqsədilə tamamladığı erməni milli elementləri görünür.
Üstəlik, göründüyü kimi, daha çox həqiqətə bənzəməsi üçün, məscidin yanında yerləşən müsəlman qəbiristanlığında məzar daşlarına erməni xaçları da əlavə ediblər. Guya burada yalnız ermənilər ibadət etdiyi üçün, müvafiq olaraq da yalnız onlar dəfn ediliblər.
.jpg)


Dərələyəz mahalının Ağkənd kəndinin yuxarısında yerləşən Səlim karvansarası da saxtakarlığa məruz qalıb. Bunu növbəti kadrlar sübut edir. Xalq arasında karvansara Şah Abbasın adı ilə çağırılıb. Fotolardan birində görə bilərsiniz ki, girişdə binanın Elxanilər hökmdarı Əbu Səid Bahadur Xan tərəfindən tikildiyi göstərilir.
Bu məqamda yəqin ki, 1918-ci ilə qədər Ağkənddə yalnız azərbaycanlıların yaşadığını vurğulamaq məqsədəuyğun olardı. Statistikaya görə, təkcə 1923-1925-ci illərdə kəndə ilk 172 erməni yerləşdirildi. Lakin 1988-ci ildə bütün azərbaycanlılar kənddən qovulduqdan sonra karvansaranın tarixi saxtalaşdırılaraq dünya ictimaiyyətinə erməni tarixi abidəsi kimi təqdim edilib.
.jpg)

.jpg)
Caliber.az
Baxış sayı: 79
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-05-2022 02:25 | Bölmə: Mədəniyyət
“Baqrataşen” keçid məntəqəsi arxada qaldı. Hava toranlaşıb. Ermənistanın bu hissəsində yol örtüyünün keyfiyyətinin mənim bura sonuncu səfərimlə müqayisədə xeyli yaxşılaşdığı dərhal görünür. Demək olar ki, Gürcüstan tərəfdən, məsələn, elə həmin Sadaxlıdakından pis deyil.
Yolum, redaksiyanın tapşırığına görə, ilk növbədə İrəvandan keçir, lakin 1918-ci ildə Ermənistanın paytaxtı olmuş Azərbaycan şəhərinə çatmaq Caliber.Az-ın jurnalisti üçün, hətta yarı-qanuni (təfsilata varmayaq, çünki ümid edirəm ki, bu, mənim “daşlar ölkəsinə” son səfərim deyil) olduqca mürəkkəb və riskli bir şeydir. Yaxşı ki, mənim ermənicəm yerli əhali ilə onlarda heç bir şübhə yaratmadan ünsiyyət qurmağa kifayət edir. Üstəlik, Ermənistana keçmiş səfərlərin təcrübəsi də var.
“Baqrataşen” keçid məntəqəsindən olan səyahət yoldaşım Karen köhnə “Jiquli”də məni Haqpat kəndi yaxınlığında düşürdü, çünki yollarımız burada ayrılırdı – o, Tsağkaşata, mən isə bir az da o yana, qədim Azərbaycan şəhəri İrəvana getməli idim. Bəs, yolda toz qaldıran nədir? Qaranlıqda görmək bir az çətindir. Amma “evrika”! Bunun taksi olduğu ortaya çıxdı; maşının üstündəki “lightbox” bunu sübut edir. Əlimi yellədim və yaxınlıqda əyləc səsi gəldi. Yaşlı sürücü ermənicə (təbii olaraq) “Hara getmək istəyirsən?” deyə soruşdu. “İrəvana”, - deyə cavab verdim. “Yox, səni İrəvana aparmayacağam”, - deyə sürücü əllərini yellədi - “Uzaqdı. Artıq evə gedirəm, ailəm gözləyir, oğlumun ad günü var, qonaqlar gəlib”.
Ancaq əllərimdə görünən külli miqdarda pul ailə şənliyinə qatılmaq istəyindən daha güclü oldu.
“Yerli deyilsən?”, - deyə sürücü şübhə ilə soruşdu.
“Cavakhandan. Amma son 15 ildir ki, Rusiyada yaşayıram. İndi orda çətin günlər başlayıb, ona görə də İrəvana baş çəkmək qərarına gəldim”, - deyə gözümü qırpmadan yalan danışdım. Görünür, inandırıcı idim: İrəvana yollandıq.
Caliber.Az jurnalistinin həyatını təhlükəyə ataraq Ermənistana niyə getməsi, yəqin ki, artıq oxucuları maraqlandırır. Aydınlaşdırım. Məqsədimiz son dərəcə aydındır - Azərbaycanın yerli xalqının mədəni və tarixi irsinin Ermənistanda necə məhv edildiyini açıq şəkildə göstərmək, həmçinin, erməni təbliğatının guya Ermənistanda vandalizmə yer olmadığı və başqasının tarixinin, mədəniyyətinin mənimsənilmədiyi barədə yalan iddialarını darmadağın etməkdir. Necə deyərlər, gedərik, görərik.
Ancaq əvvəlcə mövzudan bir qədər kənara çıxaq. Erməni vandallarının törətdikləri mədəni-tarixi soyqırımı təkcə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinə deyil, mindən çox azərbaycanlı yaşayış məntəqəsinin, yüzlərlə tarixi-memarlıq abidəsinin, karvansarayların, sarayların, məscidlərin, məqbərələr, türbələr, qəbiristanlıqların və s.-nin mövcud olduğu Ermənistan ərazisinə də yayılıb.
XX əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı apardıqları etnik təmizləmə və tarixi abidələrə qarşı həyata keçirilən vandalizm aktları nəticəsində monoetnik Ermənistan dövləti yaradılıb, azərbaycanlıların mövcudluğuna dəlalət edən bütün tarixi-memarlıq abidələri yer üzündən silinib, qəbiristanlıqlar isə dağıdılıb.
Əgər XX əsrin əvvəllərində İrəvan quberniyasının ərazisində 310 məscid qeydiyyatdan keçmişdisə, indi müasir Ermənistan ərazisində yalnız bir məscid qalıb – xarici qonaqlara “fars” məscidi kimi təqdim olunan Göy məscid.
Beləliklə, mən İrəvan şəhərindəyəm və təbii ki, ermənilərin “fars” məscidi adlandırdıqları Göy məscidə heyran olmaq üçün dərhal əvvəllər Leninin, indi isə Mesrop Maştotsun adını daşıyan prospektə gedirəm. Ətrafda təəccüblü dərəcədə az adam var və bu, mənə Hüseynəli xan Qacar dövrünün əzəmətli binasının sükutundan və təfəkküründən həzz almaq üçün unikal şans verir.
Burada qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ermənilər İrandan dəvət olunmuş mütəxəssislərin köməyi ilə məscidi yenidən qurub, divarlarına farsca yazılar qoyub və bununla da məscidi “farslaşdırıblar”. Eyni şeyi bir zaman özlərinin işğalı altında olan Şuşada həyata keçirməyə çalışdılar, hansı ki, bunu Şuşa məscidindəki “təzə” yazılar sübut edir.
Velosipedlə yanımdan keçən iki yerli oğlanın qışqırtıları məni xəyalımdan ayırdı. Hədəflərim çoxdur, daha da irəli getməliyəm.
Ermənilərin Kond adlandırdıqları məşhur Təpəbaşı məhəlləsinə yollanıram. Bura isə bir vaxtlar, erməni vandalizmindən əvvəlki zamanda Təpəbaşı məscidinin yerləşdiyi yerdir. Hazırda bura bərbad vəziyyətdə, yoxsul erməni ailəsi tərəfindən mənzil kimi istifadə olunur.
Bəzi məlumatlara görə, bu məscidi İrəvan şəhər hökumətinin üzvü, xan nəslinin nümayəndəsi İrəvan xanı Abbasqulu xan tikdirib. Onun evi də bu məhəllədə yerləşirdi. Ermənilər Abbasqulu xanın xaraba vəziyyətdə olan evini bu günə kimi “Xan evi” adlandırırlar. Məscidin həyətində və onun ətrafında ermənilər gecəqondular salıblar.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Yeri gəlmişkən, ermənilər arasında məşhur olan Kaskaddan keçdim (onların öyünməyə başqa heç nələri yoxdur). Əvvəlcə burada rus dilində danışanları eşidəndə təəccübləndim - ermənilər öz millətçiliyinə görə heç sovet vaxtında da rus dilində çox danışmırdılar. Amma sonra anlayırsan ki, bunlar “xüsusi əməliyyat”dan qaçan ruslardır. Yanımdan keçən erməni polisləri mənə fikir vermirlər və nədənsə həvəslə danışaraq ötürlər.
Erməni vandalizminin daha bir sübutu XVII-XVIII əsrlərdə tikilmiş və İrəvanın eyniadlı məhəlləsində yerləşən “Dəmirbulaq Məscidi”nin dağıdılmasıdır. 1988-ci ildə məscid yandırılıb, 1990-cı ildə isə yerlə-yeksan edilib. Bu gün bizim çəkdiyimiz kadrlardan da göründüyü kimi, burada “Rossiya” ticarət mərkəzi yerləşir. Simvolikdir. Vaxtilə müsəlman azərbaycanlıların burada yaşamasını artıq heç nə xatırlatmır.
.jpg)


Bu isə oğlu Pir-Hüseyn tərəfindən İrəvandan bir qədər aralıda, Cəfərabad kəndində tikdirilən “Əmir Səəd məqbərəsi”dir. Ancaq XV əsrin tarixi abidəsi qismən qorunub saxlanılmasında erməni “alicənablığının” rasional izahı var. Məsələ burasındadır ki, Ermənistanın rəsmi dairələri bu orta əsr məqbərəsini “Türkmən mavzoleyi” adlandırırlar. Eyni şəkildə İrəvandakı “Göy məscidi” də təmir-bərpa işlərindən sonra “farslarınkı” adlandırırlar. Azərbaycanlılar isə burada guya heç vaxt yaşamayıblar..
.jpg)

.jpg)
Abidənin yanında quraşdırılmış lövhədə türbənin Qaraqoyunlu dövlətinə aid olması barədə məlumat verilir. Eyni zamanda, əsas stenddə türbənin türkmənlərin tarixi irsi olduğu göstərilir.

Bununla da abidənin Azərbaycana məxsusluğu inkar edilir ki, bu da açıq-aşkar saxtakarlıqdır. Çünki türk (türkmən) Qaraqoyunlu tayfaları müasir azərbaycanlıların əcdadlarından biri olub, Qaraqoyunlu dövlətinin tarixi isə Azərbaycan dövlətçilik tarixinin tərkib hissəsidir.
İrəvan qalasında, Sərdar (Xan) sarayının yaxınlığında yerləşən “Abbas Mirzə” və “Şah Abbas” kimi də tanınan “Sərdar məscidi”nin taleyi bundan az kədərli deyil. Mənbələrdə müxtəlif adların çəkilməsinə baxmayaraq, söhbət XVI əsrə aid eyni memarlıq abidəsindən – “Sərdar məscidi”ndən gedir.
İrəvanın digər maddi-mədəniyyət Azərbaycan abidələri kimi, bu məscid də Ermənistan hakimiyyəti tərəfindən hissə-hissə dağıdılıb. Çəkdiyimiz fotoşəkillərdə əks olunan uşaq meydançası və yaşayış binaları isə “Sərdar məscidi”nin yerində tikilib, baxmayaraq ki, bir neçə il əvvəl orada məscid divarının son qalığını görmək olardı.

İndi isə belə görünür:


Təbii ki, erməni vandalizmi ilə bağlı araşdırmalarımız təkcə İrəvanla məhdudlaşmırdı. Ermənistanın yarısını gəzdim və məni maraqlandıran hər şeyi sənədləşdirdim. Məsələn, mən Böyük Qarakilsə rayonunda yerləşən Arçut kəndində oldum. Sənədlərə görə, XIX əsrin sonlarında bu kənddə 40 həyət olub və 357 azərbaycanlı yaşayıb.
Sovet dövründə əhalinin sayı 1500-ə çatırdı. Kənddə üç qəbiristanlıq olub. Lakin 1988-ci ildə yerli azərbaycanlı əhali kənddən qovulub və bu gün orada ancaq ermənilər yaşayır. Təbii ki, onlar dərhal yerli məscidi dağıdıblar. Lakin qəbir daşlarının üzərində Azərbaycan dilində yazılar (ərəb qrafikası və kiril əlifbası) qorunub saxlanıb.
.jpg)


Akarak kəndi Üçkilsə yaxınlığındadır (ermənilərin öz adlarına görə Eçmiədzin adlandırdıqları Üçmüədzin). Vaxtilə burada da məscid olub. Görünür ki, onun dam örtüyü tamamilə dağılıb, binadan yalnız çöl divarların xarabalıqları qalıb. Amma ən iyrənci odur ki, məscidin ərazisi indi ermənilər tərəfindən zibillik kimi istifadə olunur. Əslində, niyə təəccüblənirik ki? Qarabağdakı məscidlərdən donuz tövləsi kimi istifadə edənlər üçün bu, olduqca normal bir təcrübədir.
.jpg)

.jpg)
Lori mahalında yerləşən və 12-ci əsrə aid olan “Loru Qala Məscidi”nin daha az bəxti gətirib - qonşular gözlərini qırpmadan onu erməni kilsəsinə çevirib.
Çəkdiyimiz kadrlarda məscidin daxili hissəsinin Şuşadakı “Gövhər Ağa məscidi”nin interyeri ilə böyük ölçüdə eyni olduğunu görmək olar. İndi onun üzərində ermənilərin saxtalaşdırmaq məqsədilə tamamladığı erməni milli elementləri görünür.
Üstəlik, göründüyü kimi, daha çox həqiqətə bənzəməsi üçün, məscidin yanında yerləşən müsəlman qəbiristanlığında məzar daşlarına erməni xaçları da əlavə ediblər. Guya burada yalnız ermənilər ibadət etdiyi üçün, müvafiq olaraq da yalnız onlar dəfn ediliblər.
.jpg)


Dərələyəz mahalının Ağkənd kəndinin yuxarısında yerləşən Səlim karvansarası da saxtakarlığa məruz qalıb. Bunu növbəti kadrlar sübut edir. Xalq arasında karvansara Şah Abbasın adı ilə çağırılıb. Fotolardan birində görə bilərsiniz ki, girişdə binanın Elxanilər hökmdarı Əbu Səid Bahadur Xan tərəfindən tikildiyi göstərilir.
Bu məqamda yəqin ki, 1918-ci ilə qədər Ağkənddə yalnız azərbaycanlıların yaşadığını vurğulamaq məqsədəuyğun olardı. Statistikaya görə, təkcə 1923-1925-ci illərdə kəndə ilk 172 erməni yerləşdirildi. Lakin 1988-ci ildə bütün azərbaycanlılar kənddən qovulduqdan sonra karvansaranın tarixi saxtalaşdırılaraq dünya ictimaiyyətinə erməni tarixi abidəsi kimi təqdim edilib.
.jpg)

.jpg)
Caliber.az
Baxış sayı: 79
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 12:34
“Xoşbəxtlikdən ağlamaq istədim” - Fotolar
Bu gün, 11:42
Biz teatrı niyə sevmirik?
1-07-2022, 01:58
“Zaur hamıya pulla qucaq açır” - Video
29-06-2022, 01:59
Cüneyt Arkın nə vəsiyyət edib?
26-06-2022, 13:44
“Kurtlar vadisi”nin məşhur aktyoru vəfat etdi
24-06-2022, 16:10
Anar Prezidentə məktub yazdı
19-06-2022, 01:44
Pərvin Abıyeva evlərinin sayını açıqladı —VİDEO
18-06-2022, 23:11
Emin səhnədən enərək halı pisləşən qıza yardım etdi - Video
18-06-2022, 19:02
“Avroviziya” Ukraynada keçirilməlidir” - Conson
18-06-2022, 17:42
Nəsrin Cavadzadə Şuşada - Fotolar
17-06-2022, 22:26
Zülfiyyə Xanbabayeva qızının məzun günündə mahnı oxudu - Video
17-06-2022, 12:54
Manaf Ağayev polisə tabe olmayıb, söyüş söyərək qaçmaq istəyib - 4 ay əvvəlki həbsin təfərrüatı
17-06-2022, 01:28
Azərbaycanın radiolarında aşkarlanan nöqsanlar açıqlanıb
16-06-2022, 15:03
15 İyun - Qurtuluş Günündə "Azərkitab" - Kitab Mərkəzinin açılışı və tanınmış rəssam Gülnarə Məmmədovanın ilk fərdi yaradıcılıq sərgisi oldu
15-06-2022, 14:32
“Bizi xoşbəxt edən elə təbiətin özüdür” - Leyla Əliyeva
15-06-2022, 05:51
Xan qızı” tamaşası anşlaqla keçdi
12-06-2022, 20:21
Pərviz “Survivor”dakı qazancından danışdı - Video
11-06-2022, 23:50
Hüseyn Həsənovun ad günündə baş verənlər - Fotolar
9-06-2022, 22:20
Prezidentdən Zemfira Səfərova ilə bağlı - Sərəncam
8-06-2022, 20:51
BƏƏ-nin Bakıdakı səfirliyi Dialoq və İnkişaf naminə Mədəni Müxtəliflik mövzusuna həsr edilmiş görüş keçirib
7-06-2022, 11:45
“Üç aylıq TikTok gəlirimlə özümə ən bahalı telefonu aldım” - Video
7-06-2022, 11:31
“Zibillikdən butulka yığırdım, bədənimin hər yeri yara idi” - Video
5-06-2022, 01:08
Bakı məktəblisi Təhsil Naziri Emin Əmrullayev və tanınmış şəxslər qarşısında canlı ifası ilə hər kəsi valeh etdi
1-06-2022, 00:43
Müğənni Ruslan Əkbərovun toyu oldu-VİDEOLAR+FOTOLAR
31-05-2022, 22:47
Batabatda keçirilən “Xalq yaradıcılığı günü” yaddaşlara yazıldı
28-05-2022, 12:42
AZƏRTAC, Çin səfirliyi və Konfutsi İnstitutunun birgə təşkil etdiyi rəsm müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırılıb
24-05-2022, 22:08
ARB-də Kəmalənin geyiminə görə canlı efir kəsildi - Video
24-05-2022, 13:18
Ayaz Salayev sədr seçildi
23-05-2022, 14:12
Röyanın konsertindən sonra izdiham yaşandı - Video
20-05-2022, 19:34
Səttar Bəhlulzadənin tələbəsi: " Heç bir əsərimi satmamışam,hədiyyə vermişəm"-VİDEO+FOTOLAR
20-05-2022, 00:55
Ermənipərəst müğənninin Bakı konserti ləğv olundu
19-05-2022, 19:43
Xalq artisti vəfat etdi
15-05-2022, 19:09
Qənirə Paşayeva eşitmə və danışma imkanları məhdud olan rəssamın sərgisinə dəstək verib
15-05-2022, 16:11
Azərbaycan 12 xalı Böyük Britaniyaya yox, Ukraynaya veribmiş... - Video
14-05-2022, 22:02
“Bəxtiyar” filmi səhnədə
14-05-2022, 13:00
Xumar reperlə duet oxudu - Video
14-05-2022, 00:49
İçərişəhərdə “SabirArt” layihəsi start götürdü
13-05-2022, 20:10
lahiyyat İnstitutunun tələbələri Heydər Əliyev Mərkəzini ziyarət ediblər
13-05-2022, 13:57
Fariz Məmmədov haqqında sənədli film çəkildi
13-05-2022, 03:15
Azərbaycan “Avroviziya”nın finalında - Video+Yenilənib
12-05-2022, 21:04
Əməkdar incəsənət xadimi vəfat etdi
11-05-2022, 14:52
AKİ sədrliyinə Rasim Balayevin namizədliyi təsdiqləndi
10-05-2022, 22:52
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşada Mehmandarovların malikanə kompleksində aparılan bərpa işlərinin hazırkı mərhələsi ilə tanış olublar
10-05-2022, 13:54
İncəsənət xadimlərinə Prezident mükafatı verildi
10-05-2022, 13:35
İlham Əliyev mədəniyyət xadimlərini təltif etdi - Siyahı
9-05-2022, 20:26
Nostradamusun oğurlanan əlyazması Almaniyada tapıldı
9-05-2022, 19:26
Deputat anasının əsəri və səsi ilə səhnələşdirimiş filmdən yazdı