22:15 / 24-04-2024
Üç rusiyalı boksçu Avro-2024-də medallara zəmanət verib
22:11 / 24-04-2024
Komi məhkəməsi Kasparov və Qudkovu qiyabi həbs edib
22:07 / 24-04-2024
FSB Tambovda terror aktı hazırlayan diversantı saxlayıb
21:55 / 24-04-2024
Azərbaycan-Rusiya iqtisadi əlaqələrinin uğurları-Aybəniz Rüstəmova
21:45 / 24-04-2024
Lukaşenko bildirib ki, o, heç vaxt oğru olmayıb və övladlarına buna imkan verməyəcək
21:41 / 24-04-2024
Podnosova: "2023-cü ildə 39 milyon məhkəmə işinə baxılıb"
21:35 / 24-04-2024
Rusiyanın məhkəmə sistemində ciddi dəyişikliklər olmayacaq
21:32 / 24-04-2024
Pentaqon ATACMS raketlərinin Ukraynaya verildiyini təsdiqləyib
16:00 / 24-04-2024
Ukrayna Avropa Komissiyasından 1,5 milyard avro alıb
15:52 / 24-04-2024
"Spartak"ın sabiq baş məşqçisi Tedesko "Milan"ın qısa siyahısına daxil olub
15:46 / 24-04-2024
Qonşusunun qarajında qumbaranı partladıb
15:41 / 24-04-2024
Metroya giriş üçün pul ödəmək istəməyib...
15:31 / 24-04-2024
Londonda Kral At Mühafizəsinin bütün qaçan atları tutuldu
15:25 / 24-04-2024
Simferopol yaxınlığında çənlərin alışması nəticəsində 3 nəfər xəsarət alıb
10:49 / 24-04-2024
Ryazan yaxınlığında baş verən qəzada adi avtobusun sürücüsü həlak olub, 13 nəfər yaralanıb
10:37 / 24-04-2024
Primoryedə müalicə olunduqdan sonra nadir qartal təbiətə buraxılıb
10:31 / 24-04-2024
Odessada hərbi obyektdə baş verən partlayışlardan sonra şəhərin enerjisi qismən kəsilib
23:59 / 23-04-2024
Rusiya və ABŞ WADA-nın Çindən olan üzgüçülərlə bağlı qərarını tənqid edib
23:46 / 23-04-2024
Alek Bolduin təxribatçı jurnalistin əlindən telefonu çıxarıb
23:34 / 23-04-2024
Puşilin DXR rəhbərinin administrasiyasını ləğv etdi
23:27 / 23-04-2024
NATO Rusiya ilə münaqişə axtarmadığını bildirib
23:20 / 23-04-2024
Putinə müdafiə nazirinin müavininin saxlanması barədə məlumat verilib
22:50 / 23-04-2024
Zaporojye vilayətində PUA-nın hücumu nəticəsində 4 mülki şəxs həlak olub
22:44 / 23-04-2024
Rusiya müdafiə nazirinin müavini rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb
21:40 / 23-04-2024
Dani Olmo "RB Leipzig"dən ayrılaraq "Barselona"ya keçə bilər
21:35 / 23-04-2024
Paris Saint-Germain "Barselona"nın vunderkindi üçün 200 milyon avro ödəməyə hazırdır
21:30 / 23-04-2024
Baydenin helikopteri qazonda otların yanması səbəbindən ehtiyat vəziyyətinə gətirilib
21:25 / 23-04-2024
Bryanskda partlayış hazırlayan terror təşkilatının üzvü həbs edilib
21:19 / 23-04-2024
Raisi İsraili məhv etməklə hədələyib
21:13 / 23-04-2024
ABŞ Ukraynaya daha bir hərbi yardım paketi təqdim etməyə hazırlaşır
21:07 / 23-04-2024
Zelenskinin ofisi üçüncü dünya müharibəsinin başladığını elan etdi
21:02 / 23-04-2024
Təxminən 300 kq çəkisi olan qadını xəstəxanaya yerləşdirməyə çalışırlar
20:57 / 23-04-2024
Miqrant sürücü MMA döyüşçüsü Alekseyevanı vurmağa cəhd edib
10:49 / 23-04-2024
Buryatiyada yanğın zamanı şkafda gizlənən 3 uşaq ölüb
10:42 / 23-04-2024
İnzaqi: "İnter" Skudettonu xatırlayacaq, çünki biz onu derbidə qazandıq"
10:37 / 23-04-2024
Valentina Matvienko: "Rusiya aktivlərinin müsadirəsi dünya iqtisadiyyatını məhv edəcək"
AĞ ADAMIN HƏDİYYƏSİ - Aqil ABBAS yazır
Tarix: 08-11-2019 21:42 | Bölmə: Ədəbiyyat
Kəlbəcərdən Laçına gedəndə Gəlin qayasını keçəndən sonra Yüzbulaq adlandırılan bir yaylaq var. Bu yaylaqda bir-birindən bəzən on metr, bəzən əlli metr, bəzən bir az da aralı göz yaşı kimi bulaqlar qaynayır. Axırıncı dəfə saymaq istədim, görüm doğrudanmı burda yüz bulaq var, sayıb qurtara bilmədim. Yoruldum. Dedim gələn dəfə sayaram, gələn dəfə də… İnşallah, bir gün qismət olar, sevinc göz yaşlarımı o bulaqların suyu ilə yuyaram. Çox qəribədir ki, orda olmayanları inandıra bilmərəm ki, hər bulağın öz dadı var. Dəniz səviyyəsindən 1500, 1700 metr hündürlükdə olan yaylaqda bu bulaqların qaynaması Tanrının möcüzəsidi. Yerin təkindən daşları, qayaları, torpağı oya-oya və saflaşa-saflaşa qaynayan dupduru, gün işığı tək təmiz bulaqlar.
Əgər o bulaqların gözünə daş qoysan, ağzını bağlasan mümkün deyil, özünə bir cığır tapıb gedib hardasa qaynayacaq.
İstedad da belədi. Nə qədər basdırmaq istəsən, nə qədər mane olmaq istəsən, ağzına daş bassan da mütləq qaynayıb çıxacaq. Özü də elə istedadlılar da Yüzbulaqdakı pinarlar kimidi. Hər istedadın yaratdığı əsərlərin öz dadı, öz tamı, öz gözəlliyi, öz saflığı, hətta öz duzu var.
Mən bir istedadı vaxtında qiymətləndirə bilməmişəm, hətta mane olmuşam, Tanrı günahımdan keçsin. Problemlər, uşaqlar, kirayə evlər…
Ağır cehiz mebelini dostlarımla bu kirayə evdən o birisinə – yeddinci mərtəbəyə, ordan endirib başqa bir kirayə evin dördüncü mərtəbəsinə, ordan daha başqa bir kirayə evə o qədər daşımışdıq ki, Vaqif Bayatlı bir dəfə dedi:
- Bir-iki dəfə də sənin bu mebellərini daşısaq, hamımız ştanqist olajıyıx.
Sonra da Qarabağ müharibəsi. Bütün günü çöllərdə, səngərlərdə. Ailənin bütün yükü onun üzərində. İki nəfər də ipə-sapa yatmayan ərköyün oğlan. Bir də elə mən boyda problem. Bax, beləcə böyük bir istedadın önünü kəsmişdim.
Amma saf daş suyu kimi olan bu istedad qaynayırdı və bir gün gün üzünə çıxmalıydı...
… Naxçıvandakı imkanlı qohumlarından qapılarını döyən çox idi. Amma o, məni seçdi.
Belə bir şeirim var, qızlara tövsiyyəm budur ki, şairlərə ərə getməsinlər.
Getməyin şairə ərə,
Geyməyiniz şeir,
Yeməyiniz şeir,
İçməyiniz şeir,
Hətta ölməyiniz şeir.
Getməyin şairə ərə.
O, şairi seçdi. Özü də gözünün önündə dünyanın ən böyük şairlərindən birinin necə yaşadığını, hansı məhrumiyyətlər içində olduğunu, millətinin dərdindən sağalmaz xəstəliyə tutulduğunu görə-görə şairi seçdi.
Həmin şeirdə bir yer də var:
Ümidini bağlayıb bir ümidsizə
Taleyini,
şam eləyib əritməyə dəyməzmiş.
Lap Allahın özüylə də
bu kirəkeş otaqlarda
gül ömrünü çürütməyə dəyməzmiş.
O da ümidini bir ümidsizə bağlamaqdan çəkinmədi. Düzdür, mən Məmməd Arazın təbirincə desəm, «gələcəyə inam sarıdan dünyanın ən varlı adamıydım». O, bahalı villalarda yox, mənimlə kirəkeş otaqlarda gül ömrünü çürütməyi seçdi. Mən də onun bu alicənablığının əvəzinə istedadına mane oldum. Amma, yuxarıda dediyim kimi, istedad həmin o Yüz bulaqdakı bulaqlar kimidi, xeyri yoxdu, bir gün qaynayacaq.
Ailə, uşaq… bir müddət işsiz qaldı. Uşaqlar bir az gimrikləşəndən sonra Az.TV-də işə davam elədi. Məşhur «Dalğa» proqramının həm aparıcılarından, həm də redaktorlarından biri oldu. Amma uzun çəkmədi. Televiziyanın rəhbərləri hər dəfə dəyişəndə ixtisara birinci onu salırdılar. Məmməd Araza gücü çatmayanlar, Məmməd Arazın kölgəsində qalanlar heyiflərini onun övladından çıxırdılar.
Hətta bir dəfə məsələyə Ulu Öndər Heydər Əliyev də qarışdı. Vay dədəm, vay, Az.TV-nin onu işdən çıxaran rəhbəri indi ilan dili çıxarıb yalvarırdı ki, geri qayıtsın. Qayıtmadı. Mən həyatımda belə tərs adam görməmişəm.
Sonra Etibar Babayev «Space»ə gəldi. Və yenə televiziya. Bir-birinin ardınca «Bir içim insan» rubrikası altında altı sənədli film çəkdi. Təəssüf ki, müqəddəs yeddi rəqəmini yaxalaya bilmədi.
Özü də sənədli film ənənələrindən tamamilə kənara çıxdı. Çünki onun dünyaya da, ədəbiyyata da, sənətə də, tarixi şəxsiyyətlərə də öz baxışı vardı.
Əsrin əvvəlində Azərbaycan Demokratik Respublikasının xaricə oxumağa göndərdiyi gəncləri və onların sonrakı talelərini, məhv edilmiş talelərini ilk dəfə O, araşdırıb arxivlərdən çıxartdı. Lentə aldı, filmləndirdi, milyonlara təqdim etdi. «Yüz cavan oğlan» filmi belə yarandı.
Məmməd bəy Cavanşir Batmanqılıncın nəticəsi, alim və ictimai xadim Əhməd bəy Cavanşirin qızı, Mirzə Cəlilin xanımı, Qarabağ camaatının (təkcə Qarabağ camaatınınmı?) güman yeri Həmidə xanım Cavanşirin xalqın bilmədiyi xarakterini açan bir film çəkdi. Həmidə xanımın simasında keşməkeşli həyatı, fədakarlığı, ötən əsrin əvvəllərində bütün çərçivələri məhv etmiş möhtəşəm bir qadın obrazı yaratdı.
Pənah xanın kötücəsi, zəmanəsinin görkəmli ziyalısı, Bayat bəylər bəyi Kərim bəy Mehmandarovun heç kəsə məlum olmayan tarixmizdəki rolunu araşdırıb çıxarıb filmdə əbədiləşdirdi.
«21 azəri» filmi ilə Cənubi Azərbaycanda yaşadığımız faciələrin üstünə işıq saldı. XX əsrin görkəmli şəxsiyyəti, alimi, dövlət xadimi Əziz Əliyevin həmin proseslərdə fəaliyyətini ortaya qoydu.
Mənə Cəfər Cabbarlının ayağını qoyduğu kandarı öpdürdü. Böyük sənətkarın arxivlərdə hardasa gizlədilmiş məktublarını belə tapıb üzə çıxartdı.
Təbii ki, atasını da unutmadı. Amma həmin film təkcə atası haqqında deyildi, həm də qədim Naxçıvan torpağı, Araz çayı haqqındaydı. Belə demək mümkünsə, Naxçıvan torpağı+ sərt iqlimi+Araz çayı= Məmməd Araz.
O filmlər «Youtube»də var, izləyə bilərsiniz. Təkcə «Yüz cavan oğlan»dan başqa. İtib. Çox təəssüf ki, hələ özümüzdə olan lent də iyirmi birinci dəqiqədən sonra xarab oldu.
Televiziya rəhbərlərinin demək olar ki, çoxunda belə bir qısqanclıq var. Özlərindən əvvəlki rəhbərliyin dövrlərində çəkilən sənədli filmləri və ya verilişləri yenidən tamaşaçılara çatdırmağı sevmirlər. Bəzən də məcbur olub göstərirlər, tarixini silirlər. Etibar Babayevdən sonra bir daha o filmlər göstərilmədi. Bilmirəm, arxivlərində qalır, yoxsa yox. Bu filmləri, eləcə də başqa yaradıcı insanların çəkdiyi sənədli filmləri, hazırladığı verilişləri Etibar Babayev dədəsi şair Adil Babayevin xətrinə çəkdirməmişdi. Bu millətin, bu dövlətin, bu xalqın xətrinə çəkdirmişdi.
Etibar Babayevdən sonra O da istefa verdi. Və bir müddət işsiz qaldı. Sonra dedim ki, mənim həm işim çoxdu, həm də qəzet məni yorur, bəlkə qəzeti götürəsən? Razılaşdı. Qəzetə də, kabinetimə də bir əl gəzdirdi. Bir qadın səliqəsi, qadın təmizliyi gətirdi. Ədəbiyyata, incəsənətə daha çox yer verməyə başladı. Hətta mənim yazılarıma da senzura tətbiq etməyə başladı. Mən də əsəbləşib onun nömrədən çıxartdığı yazımın yerini ağ saxlayırdım.
Hələ televiziyada çalışarkən, eləcə də işsiz qalanda ölkədəki müxtəlif problemlərə həsr olunmuş məqalələrlə mətbuatda mütəmadi çıxış edirdi.
Ölkə üçün vacib olan sosial problemlərlə bağlı məqalələrində, ayrı-ayrı görkəmli şəxslərə həsr etdiyi oçerkvari (ona görə oçerkvari yazıram ki, ənənəvi oçerk janrından çox uzaqdı, ad tapa bilmədim) yazıların üslubu, dili, hadisələrə və şəxsiyyətlərə münasibəti, baxışı tam fərqlidi.
Şairlik hamının görmədiyini görmək, duymadığını duymaq, demək istəyib deyə bilmədiklərini demək, insanlara inam və sevgi aşılamaqdır. Onun məqalələri də elə əslində şeir kimidi.
Mən tənqidçi deyiləm, onun yaradıcılığını təhlil etmək fikrim də yoxdu.
Bir əmim olub Hacı adında. Müharibədən əvvəl 24-25 yaşında Çində, daha dəqiq desək, Mancuriyada mühəndis işləyirdi. Şərqi Çin dəmiryolunu çəkirmişlər. Sonra gəlib Qusarda və Tərtərdə Su Elektrik Stansiyalarını tikib. Bir neçə dil bilirmiş. 27 yaşında Tərtər SES-i tikəndən sonra könüllü müharibəyə gedib və itkin düşüb. Əmimin diplomu, sənədləri, Çindən atama yazdığı məktubların bir hissəsi məndədi. Çox arzulayırdım ki, ondan bir yazı yazım, heç cür yaza bilmirdim. Bir də gördüm ki, qəzetdə əmim haqqında bir məqalə çıxıb: «Uzaq yollardan sizi öpürəm». İlahi, sanki əmimi məndən yaxşı tanıyırmış, məndən çox sevirmiş. Kövrəltdi məni. Kaş atam Onun əmim haqqında yazdığı məqaləni oxuyaydı. Atamın yanına gedəndə həmin qəzeti özümlə aparacam. İlahi, nə qədər xoşbəxt olacaq.
Ad günüm ərəfəsində bir də gördüm qəzetdə «A.A. – Ağ adam, Ağrılar adamı» adlı bir məqalə yazıb. Məndən yazıb. Mənim bilmədiyim Məndən. Elə nüansları, elə ağrıları tutub ki…
- Nə qədər yolumuz qalıb?..
- Ağdamdan Yevlağa qədər, yəni yetmiş beş kilometr.
- Nə qədər yolumuz qalıb?
- Ağdamdan Laçına qədər, yəni yetmiş üç kilometr.
- Həyatda nə qədər yolumuz qaıb?
- Ağdamdan Ağdama qədər.
Nə olsa mən həmişə Ağdamla müqayisə edərəm. Ağdam mənim qibləmdi, Məkkəmdi, Kərbəlamdı. O da bunları elə gözəl tutmuşdu ki, ağlatdı məni.
Hər dəfə «Yol romanı»nı oxuyanda kövrəlirəm. Vurğun Əyyubun ölümündən sonra oxuyanda isə ağladım.
O, bu romanda Qarsa Orxan Pamukun gözü ilə yox, öz gözü ilə baxmışdı. Qarsa Orxan Pamukdan fərqli yanaşmışdı.
Məqalələrində o qədər alt qatlar var ki, hər dəfə təkrar oxuyanda yeni nə isə tapırsan.
Etiraf edim ki, onun qədər mütaliəli deyiləm. Savadına, dünyagörüşünə, yaddaşına heyrət edirəm. Dostlarla oturub nəyisə müzakirə edəndə hansısa bir suala cavab tapa bilməyəndə, «dosta zəng»: sənin 30 saniyə vaxtın var. Praqadakı o məşhur kilsənin ilk memarı kim olub, cavab dərhal hazırdı.
Səfərlərdə ekskursiyalarda gidlə gəzməkdən zəhləm gedir, hamı sürü kimi düşür gidin arxasınca. O,dinləmək istəyir, mən isə yalvarıram ki, gəl özümüz gəzək, gidin danışdıqları mənim üçün mənasızdı. Sən də bu şəhər haqqında, burdakı tarixi abildələr, heykəllər, körpülər haqqında ondan iki dəfə çox bilirsən.
- Bu kilsədən sağa dönək, burda Kafkanın heykəli olmalıdı…
- İki küçədən sonra bir kafe var, gedək orda kofe içək. Vaxtilə Nazim Hikmət orda kofe içib…
- Bax, hər daşı bir zərgər işi olan bu kilsəni beş yüz ilə tikiblər…
O, mənim elə həyatda da gidimdi, yol göstərənimdi.
Zövqümüzdə fərqliliklər var. Mən Qədir Rüstəmovu sevirəm, Rəmişi sevirəm, Akif İslamzadəni sevirəm, O isə Qədiri, Akifi sevir, Rəmişi sevmir. Mən deyirəm Füzuli, O deyir Nəsimi. Mən futbol xəstəsiyəm, O yox. Amma məcbur edirəm ki, axıradək oturub mənimlə futbola baxsın. Amma Bəşir Səfəroğlu demiş, deyəsən son zamanlar azarlayıb. Birdən mənlə bir yerdə çığırır: «Ə, ver də topu, axşam evinizə aparacaqsan?!» Hələ futbolla bağlı statuslar da yazır.
Naxçıvandayıq. Qohumunun, o qohumunun ki vaxtilə ona çox elçi düşüb, çayın qırağında gözəl bir restoranı var. Eşidib ki, buralardayıq, restorana dəvət edib. Deyib-gülürük.
- Bax, bu qohumuna ərə getsəydin, kənddə yaşayırdın, restoranı da sənin adına keçirmişdi ki, Məmməd Arazın xətrinə, polis, vergi onu incitməsin.
O isə deyir:
- Ona ərə getsəydim indi Bakıda yaşayırdı, özü də deputatıydı.
Bir rus filmində rəfiqəsi generalın arvadına deyir ki, sənin nə dərdin ərin generaldı. Qadın da cavab veir ki, mən ona ərə gedəndə leytenantıydı.
Ona da deyəndə ərin deputatdı. Deyir, mən onu seçəndə «Elm və həyat» jurnalında 110 manat maaşa qulluq edən müxbir idi.
Mənim atamın anası Pənah xanın nəslindən Paşa bəy Cavanşirin qızıdı. Anaları seyid olanlara cümə günü seyidlik düşən kimi mənə də həftədə bir dəfə bəylik düşür. Qəribə bir xasiyyətim var, bir daraq gəzdirmərəm, bir də səhər cibimə qoyulan dəsmalı günortadan sonra ayaqqabımı silib ataram.
Hərdən forslanıb deyəndə ki, mən xan nəvəsiyəm, gülür:
- Burnunu silməyindən bilinir.
Yəqin ki, anladınız söhbət kimdən gedir: heç vaxt atasının adının arxasında gizlənməyən, atasının kölgəsinə sığınmayan, müstəqilliyini heç kimə və heç nəyə qurban verməyən, atası kimi bu millətin sevdalısı İRADƏ TUNCAYdan!
İstədiyim kimi yaza bilmədim, yəqin heç xoşuna da gəlməyəcək .
9 noyabr onun ad günüdü. Bu yazı da, bu yazının çap olunduğu kitab da Onun ad gününə hədiyyəm, sürprizimdir. Nə yazdığım məqalədən xəbəri vardı, nə də çıxacağı yeni kitabından.
Bundan əvvəl üç kitabı işıq üzü görüb: «Sarı odalar», «Yol romanı», «Müşfiq insanlar ölkəsi». «Yol romanı» professor Seyfəddin Altaylı tərəfindən türkcəyə uyğunlaşıb Avrasiya Yazarlar Birliyinin başkanı Yaqub Öməroğlu tərəfindən də Ankarada böyük tirajla çap olunub.
Naşir Şahbaz Xuduoğluna da bu kitabı oxuculara çatdırdığına görə təşəkkür edirəm.
Xanımına ad günü hədiyyəsi elədi:
A.A. – AĞ ADAM, AĞRILAR ADAMI
Adalet.az
Baxış sayı: 695
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-11-2019 21:42 | Bölmə: Ədəbiyyat
Əgər o bulaqların gözünə daş qoysan, ağzını bağlasan mümkün deyil, özünə bir cığır tapıb gedib hardasa qaynayacaq.
İstedad da belədi. Nə qədər basdırmaq istəsən, nə qədər mane olmaq istəsən, ağzına daş bassan da mütləq qaynayıb çıxacaq. Özü də elə istedadlılar da Yüzbulaqdakı pinarlar kimidi. Hər istedadın yaratdığı əsərlərin öz dadı, öz tamı, öz gözəlliyi, öz saflığı, hətta öz duzu var.
Mən bir istedadı vaxtında qiymətləndirə bilməmişəm, hətta mane olmuşam, Tanrı günahımdan keçsin. Problemlər, uşaqlar, kirayə evlər…
Ağır cehiz mebelini dostlarımla bu kirayə evdən o birisinə – yeddinci mərtəbəyə, ordan endirib başqa bir kirayə evin dördüncü mərtəbəsinə, ordan daha başqa bir kirayə evə o qədər daşımışdıq ki, Vaqif Bayatlı bir dəfə dedi:
- Bir-iki dəfə də sənin bu mebellərini daşısaq, hamımız ştanqist olajıyıx.
Sonra da Qarabağ müharibəsi. Bütün günü çöllərdə, səngərlərdə. Ailənin bütün yükü onun üzərində. İki nəfər də ipə-sapa yatmayan ərköyün oğlan. Bir də elə mən boyda problem. Bax, beləcə böyük bir istedadın önünü kəsmişdim.
Amma saf daş suyu kimi olan bu istedad qaynayırdı və bir gün gün üzünə çıxmalıydı...
… Naxçıvandakı imkanlı qohumlarından qapılarını döyən çox idi. Amma o, məni seçdi.
Belə bir şeirim var, qızlara tövsiyyəm budur ki, şairlərə ərə getməsinlər.
Getməyin şairə ərə,
Geyməyiniz şeir,
Yeməyiniz şeir,
İçməyiniz şeir,
Hətta ölməyiniz şeir.
Getməyin şairə ərə.
O, şairi seçdi. Özü də gözünün önündə dünyanın ən böyük şairlərindən birinin necə yaşadığını, hansı məhrumiyyətlər içində olduğunu, millətinin dərdindən sağalmaz xəstəliyə tutulduğunu görə-görə şairi seçdi.
Həmin şeirdə bir yer də var:
Ümidini bağlayıb bir ümidsizə
Taleyini,
şam eləyib əritməyə dəyməzmiş.
Lap Allahın özüylə də
bu kirəkeş otaqlarda
gül ömrünü çürütməyə dəyməzmiş.
O da ümidini bir ümidsizə bağlamaqdan çəkinmədi. Düzdür, mən Məmməd Arazın təbirincə desəm, «gələcəyə inam sarıdan dünyanın ən varlı adamıydım». O, bahalı villalarda yox, mənimlə kirəkeş otaqlarda gül ömrünü çürütməyi seçdi. Mən də onun bu alicənablığının əvəzinə istedadına mane oldum. Amma, yuxarıda dediyim kimi, istedad həmin o Yüz bulaqdakı bulaqlar kimidi, xeyri yoxdu, bir gün qaynayacaq.
Ailə, uşaq… bir müddət işsiz qaldı. Uşaqlar bir az gimrikləşəndən sonra Az.TV-də işə davam elədi. Məşhur «Dalğa» proqramının həm aparıcılarından, həm də redaktorlarından biri oldu. Amma uzun çəkmədi. Televiziyanın rəhbərləri hər dəfə dəyişəndə ixtisara birinci onu salırdılar. Məmməd Araza gücü çatmayanlar, Məmməd Arazın kölgəsində qalanlar heyiflərini onun övladından çıxırdılar.
Hətta bir dəfə məsələyə Ulu Öndər Heydər Əliyev də qarışdı. Vay dədəm, vay, Az.TV-nin onu işdən çıxaran rəhbəri indi ilan dili çıxarıb yalvarırdı ki, geri qayıtsın. Qayıtmadı. Mən həyatımda belə tərs adam görməmişəm.
Sonra Etibar Babayev «Space»ə gəldi. Və yenə televiziya. Bir-birinin ardınca «Bir içim insan» rubrikası altında altı sənədli film çəkdi. Təəssüf ki, müqəddəs yeddi rəqəmini yaxalaya bilmədi.
Özü də sənədli film ənənələrindən tamamilə kənara çıxdı. Çünki onun dünyaya da, ədəbiyyata da, sənətə də, tarixi şəxsiyyətlərə də öz baxışı vardı.
Əsrin əvvəlində Azərbaycan Demokratik Respublikasının xaricə oxumağa göndərdiyi gəncləri və onların sonrakı talelərini, məhv edilmiş talelərini ilk dəfə O, araşdırıb arxivlərdən çıxartdı. Lentə aldı, filmləndirdi, milyonlara təqdim etdi. «Yüz cavan oğlan» filmi belə yarandı.
Məmməd bəy Cavanşir Batmanqılıncın nəticəsi, alim və ictimai xadim Əhməd bəy Cavanşirin qızı, Mirzə Cəlilin xanımı, Qarabağ camaatının (təkcə Qarabağ camaatınınmı?) güman yeri Həmidə xanım Cavanşirin xalqın bilmədiyi xarakterini açan bir film çəkdi. Həmidə xanımın simasında keşməkeşli həyatı, fədakarlığı, ötən əsrin əvvəllərində bütün çərçivələri məhv etmiş möhtəşəm bir qadın obrazı yaratdı.
Pənah xanın kötücəsi, zəmanəsinin görkəmli ziyalısı, Bayat bəylər bəyi Kərim bəy Mehmandarovun heç kəsə məlum olmayan tarixmizdəki rolunu araşdırıb çıxarıb filmdə əbədiləşdirdi.
«21 azəri» filmi ilə Cənubi Azərbaycanda yaşadığımız faciələrin üstünə işıq saldı. XX əsrin görkəmli şəxsiyyəti, alimi, dövlət xadimi Əziz Əliyevin həmin proseslərdə fəaliyyətini ortaya qoydu.
Mənə Cəfər Cabbarlının ayağını qoyduğu kandarı öpdürdü. Böyük sənətkarın arxivlərdə hardasa gizlədilmiş məktublarını belə tapıb üzə çıxartdı.
Təbii ki, atasını da unutmadı. Amma həmin film təkcə atası haqqında deyildi, həm də qədim Naxçıvan torpağı, Araz çayı haqqındaydı. Belə demək mümkünsə, Naxçıvan torpağı+ sərt iqlimi+Araz çayı= Məmməd Araz.
O filmlər «Youtube»də var, izləyə bilərsiniz. Təkcə «Yüz cavan oğlan»dan başqa. İtib. Çox təəssüf ki, hələ özümüzdə olan lent də iyirmi birinci dəqiqədən sonra xarab oldu.
Televiziya rəhbərlərinin demək olar ki, çoxunda belə bir qısqanclıq var. Özlərindən əvvəlki rəhbərliyin dövrlərində çəkilən sənədli filmləri və ya verilişləri yenidən tamaşaçılara çatdırmağı sevmirlər. Bəzən də məcbur olub göstərirlər, tarixini silirlər. Etibar Babayevdən sonra bir daha o filmlər göstərilmədi. Bilmirəm, arxivlərində qalır, yoxsa yox. Bu filmləri, eləcə də başqa yaradıcı insanların çəkdiyi sənədli filmləri, hazırladığı verilişləri Etibar Babayev dədəsi şair Adil Babayevin xətrinə çəkdirməmişdi. Bu millətin, bu dövlətin, bu xalqın xətrinə çəkdirmişdi.
Etibar Babayevdən sonra O da istefa verdi. Və bir müddət işsiz qaldı. Sonra dedim ki, mənim həm işim çoxdu, həm də qəzet məni yorur, bəlkə qəzeti götürəsən? Razılaşdı. Qəzetə də, kabinetimə də bir əl gəzdirdi. Bir qadın səliqəsi, qadın təmizliyi gətirdi. Ədəbiyyata, incəsənətə daha çox yer verməyə başladı. Hətta mənim yazılarıma da senzura tətbiq etməyə başladı. Mən də əsəbləşib onun nömrədən çıxartdığı yazımın yerini ağ saxlayırdım.
Hələ televiziyada çalışarkən, eləcə də işsiz qalanda ölkədəki müxtəlif problemlərə həsr olunmuş məqalələrlə mətbuatda mütəmadi çıxış edirdi.
Ölkə üçün vacib olan sosial problemlərlə bağlı məqalələrində, ayrı-ayrı görkəmli şəxslərə həsr etdiyi oçerkvari (ona görə oçerkvari yazıram ki, ənənəvi oçerk janrından çox uzaqdı, ad tapa bilmədim) yazıların üslubu, dili, hadisələrə və şəxsiyyətlərə münasibəti, baxışı tam fərqlidi.
Şairlik hamının görmədiyini görmək, duymadığını duymaq, demək istəyib deyə bilmədiklərini demək, insanlara inam və sevgi aşılamaqdır. Onun məqalələri də elə əslində şeir kimidi.
Mən tənqidçi deyiləm, onun yaradıcılığını təhlil etmək fikrim də yoxdu.
Bir əmim olub Hacı adında. Müharibədən əvvəl 24-25 yaşında Çində, daha dəqiq desək, Mancuriyada mühəndis işləyirdi. Şərqi Çin dəmiryolunu çəkirmişlər. Sonra gəlib Qusarda və Tərtərdə Su Elektrik Stansiyalarını tikib. Bir neçə dil bilirmiş. 27 yaşında Tərtər SES-i tikəndən sonra könüllü müharibəyə gedib və itkin düşüb. Əmimin diplomu, sənədləri, Çindən atama yazdığı məktubların bir hissəsi məndədi. Çox arzulayırdım ki, ondan bir yazı yazım, heç cür yaza bilmirdim. Bir də gördüm ki, qəzetdə əmim haqqında bir məqalə çıxıb: «Uzaq yollardan sizi öpürəm». İlahi, sanki əmimi məndən yaxşı tanıyırmış, məndən çox sevirmiş. Kövrəltdi məni. Kaş atam Onun əmim haqqında yazdığı məqaləni oxuyaydı. Atamın yanına gedəndə həmin qəzeti özümlə aparacam. İlahi, nə qədər xoşbəxt olacaq.
Ad günüm ərəfəsində bir də gördüm qəzetdə «A.A. – Ağ adam, Ağrılar adamı» adlı bir məqalə yazıb. Məndən yazıb. Mənim bilmədiyim Məndən. Elə nüansları, elə ağrıları tutub ki…
- Nə qədər yolumuz qalıb?..
- Ağdamdan Yevlağa qədər, yəni yetmiş beş kilometr.
- Nə qədər yolumuz qalıb?
- Ağdamdan Laçına qədər, yəni yetmiş üç kilometr.
- Həyatda nə qədər yolumuz qaıb?
- Ağdamdan Ağdama qədər.
Nə olsa mən həmişə Ağdamla müqayisə edərəm. Ağdam mənim qibləmdi, Məkkəmdi, Kərbəlamdı. O da bunları elə gözəl tutmuşdu ki, ağlatdı məni.
Hər dəfə «Yol romanı»nı oxuyanda kövrəlirəm. Vurğun Əyyubun ölümündən sonra oxuyanda isə ağladım.
O, bu romanda Qarsa Orxan Pamukun gözü ilə yox, öz gözü ilə baxmışdı. Qarsa Orxan Pamukdan fərqli yanaşmışdı.
Məqalələrində o qədər alt qatlar var ki, hər dəfə təkrar oxuyanda yeni nə isə tapırsan.
Etiraf edim ki, onun qədər mütaliəli deyiləm. Savadına, dünyagörüşünə, yaddaşına heyrət edirəm. Dostlarla oturub nəyisə müzakirə edəndə hansısa bir suala cavab tapa bilməyəndə, «dosta zəng»: sənin 30 saniyə vaxtın var. Praqadakı o məşhur kilsənin ilk memarı kim olub, cavab dərhal hazırdı.
Səfərlərdə ekskursiyalarda gidlə gəzməkdən zəhləm gedir, hamı sürü kimi düşür gidin arxasınca. O,dinləmək istəyir, mən isə yalvarıram ki, gəl özümüz gəzək, gidin danışdıqları mənim üçün mənasızdı. Sən də bu şəhər haqqında, burdakı tarixi abildələr, heykəllər, körpülər haqqında ondan iki dəfə çox bilirsən.
- Bu kilsədən sağa dönək, burda Kafkanın heykəli olmalıdı…
- İki küçədən sonra bir kafe var, gedək orda kofe içək. Vaxtilə Nazim Hikmət orda kofe içib…
- Bax, hər daşı bir zərgər işi olan bu kilsəni beş yüz ilə tikiblər…
O, mənim elə həyatda da gidimdi, yol göstərənimdi.
Zövqümüzdə fərqliliklər var. Mən Qədir Rüstəmovu sevirəm, Rəmişi sevirəm, Akif İslamzadəni sevirəm, O isə Qədiri, Akifi sevir, Rəmişi sevmir. Mən deyirəm Füzuli, O deyir Nəsimi. Mən futbol xəstəsiyəm, O yox. Amma məcbur edirəm ki, axıradək oturub mənimlə futbola baxsın. Amma Bəşir Səfəroğlu demiş, deyəsən son zamanlar azarlayıb. Birdən mənlə bir yerdə çığırır: «Ə, ver də topu, axşam evinizə aparacaqsan?!» Hələ futbolla bağlı statuslar da yazır.
Naxçıvandayıq. Qohumunun, o qohumunun ki vaxtilə ona çox elçi düşüb, çayın qırağında gözəl bir restoranı var. Eşidib ki, buralardayıq, restorana dəvət edib. Deyib-gülürük.
- Bax, bu qohumuna ərə getsəydin, kənddə yaşayırdın, restoranı da sənin adına keçirmişdi ki, Məmməd Arazın xətrinə, polis, vergi onu incitməsin.
O isə deyir:
- Ona ərə getsəydim indi Bakıda yaşayırdı, özü də deputatıydı.
Bir rus filmində rəfiqəsi generalın arvadına deyir ki, sənin nə dərdin ərin generaldı. Qadın da cavab veir ki, mən ona ərə gedəndə leytenantıydı.
Ona da deyəndə ərin deputatdı. Deyir, mən onu seçəndə «Elm və həyat» jurnalında 110 manat maaşa qulluq edən müxbir idi.
Mənim atamın anası Pənah xanın nəslindən Paşa bəy Cavanşirin qızıdı. Anaları seyid olanlara cümə günü seyidlik düşən kimi mənə də həftədə bir dəfə bəylik düşür. Qəribə bir xasiyyətim var, bir daraq gəzdirmərəm, bir də səhər cibimə qoyulan dəsmalı günortadan sonra ayaqqabımı silib ataram.
Hərdən forslanıb deyəndə ki, mən xan nəvəsiyəm, gülür:
- Burnunu silməyindən bilinir.
Yəqin ki, anladınız söhbət kimdən gedir: heç vaxt atasının adının arxasında gizlənməyən, atasının kölgəsinə sığınmayan, müstəqilliyini heç kimə və heç nəyə qurban verməyən, atası kimi bu millətin sevdalısı İRADƏ TUNCAYdan!
İstədiyim kimi yaza bilmədim, yəqin heç xoşuna da gəlməyəcək .
9 noyabr onun ad günüdü. Bu yazı da, bu yazının çap olunduğu kitab da Onun ad gününə hədiyyəm, sürprizimdir. Nə yazdığım məqalədən xəbəri vardı, nə də çıxacağı yeni kitabından.
Bundan əvvəl üç kitabı işıq üzü görüb: «Sarı odalar», «Yol romanı», «Müşfiq insanlar ölkəsi». «Yol romanı» professor Seyfəddin Altaylı tərəfindən türkcəyə uyğunlaşıb Avrasiya Yazarlar Birliyinin başkanı Yaqub Öməroğlu tərəfindən də Ankarada böyük tirajla çap olunub.
Naşir Şahbaz Xuduoğluna da bu kitabı oxuculara çatdırdığına görə təşəkkür edirəm.
Xanımına ad günü hədiyyəsi elədi:
A.A. – AĞ ADAM, AĞRILAR ADAMI
Adalet.az
Baxış sayı: 695
Bölməyə aid digər xəbərlər
19-04-2024, 12:41
"SUMQAYIT! ƏBƏDİ YAŞA" LAYİHƏSİ mərhum şair Sabir Sarvana həsr olunmuşdu
17-04-2024, 21:58
ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru Mahirə Hüseynova Dünya Söz Akademiyasının fəxri akademik üzvü seçilib
28-03-2024, 23:35
ZİYALI ÖMRÜNÜN AKKORDLARI...
26-03-2024, 14:48
Şeirlər-İSMAYIL MƏRCANLI İMANZADƏ
7-03-2024, 23:27
VÜQAR,ƏHMƏD TÜRKSOY- UN QIZIL MEDALI İLƏ TƏLTİF OLUNUB
7-03-2024, 23:12
Kostomarov "Qanqster Peterburq" serialından mahnı oxudu
11-02-2024, 00:49
Sumqayıtda şair Sabir Yusifoğlunun xatirə gecəsi keçirilib-VİDEO+FOTOLAR
30-01-2024, 14:54
Dramaturq Aleksandr Gelmanı avtomobil vurub
26-12-2023, 20:56
Jurnalist və yazıçı Valeri Şamşurin vəfat edib
21-12-2023, 23:29
BACI İTİRMİŞƏM-VÜQAR ƏHMƏD
19-12-2023, 15:51
“Ərəb mənbələrində azərbaycanlı alim və ədiblər (VII-XVII əsrlər)” adlı kitab nəşr olunub
19-12-2023, 15:05
Təhlükəsizlik qüvvələri Akuninin kitablarını nəşr edən nəşriyyata gəlib
30-11-2023, 23:25
BİR ŞAİR YAŞAYIR MİNGƏÇEVİRDƏ...
28-11-2023, 16:41
Ankarada Sadiq Qurbanovun kitabının təqdimatı olub – FOTO
27-11-2023, 10:45
İrlandiyalı Pol Linç 2023-cü il üçün "Man Booke"r mükafatını qazandı
1-11-2023, 11:19
Buninin qardaşı qızı 100 yaşında dünyasını dəyişib
18-10-2023, 21:25
ŞAİRİN OXUCULAR QARŞISINDA POETİK HESABATI
16-10-2023, 14:46
Əlyazma kolleksiyaları oxuculara virtual təqdim olunur
15-10-2023, 22:09
Şair və rəssam Qavriil Lubnin vəfat edib
4-10-2023, 20:34
“Heydər Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatı olub
24-09-2023, 20:54
AMEA Naxçıvan Bölməsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyara həsr olunmuş konfrans
22-09-2023, 21:09
Qərbi Azərbaycan haqqında kitabın və sosioloji-tədqiqatın nəticələri ilə bağlı hesabatın təqdimatı keçirilib
13-09-2023, 15:11
Seyfəddin Dağlının “Gəcil qapısı” pomanının təqdimatı Keçirilib
10-09-2023, 00:17
“Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr” respublika elmi konfransının materialları çapdan çıxıb
3-09-2023, 22:18
YAZARLAR MƏDƏNİYYƏT İŞÇİLƏRİNİ MƏFTUN ETDİLƏR
15-08-2023, 00:28
ƏBÜLFƏT HƏSƏNOĞLU-ŞEİRLƏR
8-08-2023, 18:16
Vəfat etmiş tərcüməçi və yazıçı Leonid Volodarski
7-08-2023, 22:22
Uşaq kitablarının illüstratoru Nikolay Ustinov vəfat edib
13-07-2023, 14:50
“Naxçıvan paremioloji vahidləri: deyimlər, atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatı keçirilib
10-07-2023, 19:57
O, HEYDƏR DÜHASIDIR-Ramiz QASIMOV
7-07-2023, 22:48
QHT Azərbaycanın klassik və müasir ədəbiyyatını təbliğ edəcək
30-06-2023, 23:49
Həmişə sizinlə olan cəhənnəm-Əkbər Qoşalı
28-06-2023, 20:10
İSMAYIL İMANZADƏNİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏN İBARƏT “HƏR ÇƏMƏNDƏN BİR ÇİÇƏK” KİTABINA ÖN SÖZ-ADİLƏ NƏZƏROVA
23-06-2023, 20:44
Baş Prokurorluq tərəfindən "Özəl sektorda anti-korrupsiya standartları" mövzusuna həsr olunmuş kitab hazırlanıb
22-06-2023, 22:44
TANINMIŞ ALİMİN “HEYDƏR ƏLİYEV SİYASƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK” MONOQRAFİYASI NƏŞR EDİLİB-Ramiz Qasımov
22-06-2023, 22:37
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
10-06-2023, 20:04
AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində kitab təqdimatı olub
27-05-2023, 22:21
Detektiv yazar Elbrus Kəlbiyevlə görüş keçirilib
24-05-2023, 00:22
Qərbi Azərbaycanın mədəni-ədəbi mühitinə həsr edilmiş elmi konfrans olub
19-05-2023, 19:17
Nizami Gəncəvi Dühası-Anar Rzayev
18-05-2023, 20:14
“Axtarışlar” jurnalının yeni nömrəsi nəşrdən çıxıb
17-05-2023, 19:52
“Naxçıvanın əlyazmalar xəzinəsi” kitabı nəşr olunub
16-05-2023, 21:02
Yeni nəşr olunmuş iki monoqrafiyanın təqdimatı olub
5-05-2023, 21:54
Əhliman Ərəfsəli doğma kəndində yad edilib
5-05-2023, 21:38
“Elmi əsərlər”in yeni nömrəsi çapdan çıxıb
5-05-2023, 20:34
Əhməd Cavadın Vətən idealı-Ramiz QASIMOV
1-05-2023, 21:21
KAMAL CAMALOV TƏDQİQATÇILIQ VƏ NATİQLİK MƏHARƏTİİLƏ SEÇİLƏN TƏDQİQATÇI ALİMDİR-Əbülfət Pələngov